آرد سازي

مقدمه 
آرد، یکی از اجزای مهم در تهیه ی انواع غذاها است. ماده ی پودر مانندی است که از دانه ی غلات یا سایر مواد نشاسته ای بدست می آید. معمولاً آرد را از آسیاب نمودن دانه ی گندم تهیه می کنند؛ اما از دانه ی ذرت، گندم سیاه یا (چاودار)، جو، نخود و برنج هم آرد تهیه می شود. 

اساس آرد را نشاسته تشکیل می دهد که خود، یکی از پیچیده ترین انواع هیدرات کربن می باشد. معمولاً وقتی سخن از آرد به میان می آید، منظور آرد گندم است، چون این نوع آرد بخش عمده ی آرد لازم برای تهیه ی نان شامل می شود. دلیل استفاده وسیع از آرد گندم خواص آن می باشد. وقتی این آرد را با آب مخلوط می کنیم، نوعی پروتئین پیچیده به نام گلوتن ایجاد می شود. وجود گلوتن به خمیر خاصیت ارتجاعی می دهد و می توان آن را به هر شکلی در آورد. همین خاصیت گلوتن، سبب می شود که گازهای حاصله درون خمیر باقی بمانند و وجود این گازهاست که سبب تردی و حالت اسفنجی محصول نهایی می گردد. این خاصیت آرد گندم در تهیه ی انواع نان و کیک بسیار حائز اهمیت می باشد. 

تاریخچه 
در گذشته، آرد را هم در کارخانجات و هم دستی تهیه می کردند. اما به خاطر کمبود امکانات، آسیاب نمودن آرد بین سنگ و... ، آردها مقادیر قابل توجهی سنگ ریزه داشتند و به دندان ها آسیب می رساندند. 

یکی از روش های باستانی تولید آرد، استفاده از دو تکه سنگ آسیاب بود. این سنگ ها را از صخره ها تهیه می کردند و دو تکه سنگ را با کمک دست بهم می ساییدند تا دانه بین آنها آسیاب شود. بعدها از حیوانات برای چرخاندن سنگ های آسیاب کمک می گرفتند. با احداث آسیاب های بادی و آبی، کار بسیار راحت تر شد. 
امروزه آرد دركارخانجات عظيمي با تكنولوژي پپشرفته توليد مي شود.

ا گندم گندم با توجه به گونه آن ، 3 تا 10 میلیمتر طول و 3 تا 5 میلیمتر هم قطر دارد و شامل بخشهای زیر است. 
• گیاهک: یا رویان که تقریبا 5/2 درصد وزن دانه را تشکیل می‌دهد و سرشار از پروتئین و چربی است که این بخش را معمولا در تهیه آرد گندم جدا می‌کنند. 
• سبوس: همان پوسته دانه است و تقریبا 14 درصد از وزن دانه را تشکیل می‌دهد. سبوس را هم همچون گیاهک در مرحله آرد سازی از دانه جدا می‌کنند و معمولا برای خوراک دام مورد استفاده قرار می‌گیرد. 
• آندوسپرم: حاوی مواد نشاسته‌ای دانه گندم است و تقریبا 83 تا 87 درصد از کل دانه را شامل می‌شود. 
آندوسپرم دارای دانه‌های نشاسته‌ای و مواد پروتئینی می‌باشد که دانه‌های نشاسته آن بوسیله گلوتن که یکی از پروتئینهای موجود در دانه است، بهم چسبیده‌اند. میزان گلوتن موجود در دانه بر حسب نوع و نژاد گندم تفاوت می‌کند. 
همین میزان گلوتن گندم است که مرغوبیت آن را تعیین می‌نماید. گندمهای قرمز سخت بهاره و پاییزه گلوتن بیشتری دارند و به همین دلیل ، ارزش تهیه نان از آنها بیشتر است. چون خمیر حاصل از آردی که از لحاظ گلوتن غنی است، به دلیل داشتن حالت کشدار ، قادر است که گازهای ناشی از تخمیر را بیشتر در خود نگهدارد و برای همین ، خمیر بهتر ورآمده و حجمش بیشتر می‌گردد. 
نواع آرد 
اغلب آردهایی که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند، از گندم تهیه شده اند. 
انواع آرد گندم از نظر مقدار گلوتن با هم تفاوت دارند. آردی که برای تهیه ی نان از آن استفاده می شود، معمولاً میزان گلوتن بالایی دارد و همین امر باعث می شود که استحکام نان در کنار تردی آن حفظ شود و نان شکل خود را حفظ نموده و خرد نشود. آردهایی که گلوتن موجود در آنها کمتر است نرم تر بوده و محصول آنها هم بسیار ترد و آسیب پذیر می باشد. مثلاً آردهایی که در تهیه ی انواع کیک و شیرینی از آنها استفاده می شوند کمترین میزان گلوتن را داشته و همین مسئله سبب تردی و شکننده بودن برخی انواع شیرینی می شود. 
آردهایی که در تهیه ی ماكاروني از آنها استفاده می شود، معمولاً گلوتن بیشتری نسبت به آردهای کیک پزی دارند. 
لازم به توضيح است امروزه در تجارت جهاني آرد محصولات آن بر اساس ميزان خاكستر درجه بندي مي شود .اصولا" رابطه نزديكي بين درجه استخراج آرد با خاكستر وجود دارد. 
از آرد کامل گندم، مخصوصاً در تهیه ی ببسکوییت های سبوس دار استفاده می کنند. در تهیه ی این بیسکوییت ها از دانه و سبوس گندم در کنار هم استفاده می شود و بسیار مغذی می باشند. 

تكنولوژي توليد آرد
مراحل توليد آرد از گندم وتكنولوژي توليد كارخانه آرد سازي به شرح زير مي باشد.
1-دريافت گندم(INTAKE)
شامل قسمت كته براي تخليه گندم و سيستم انتقال گندم ( شامل نوار نقاله و بالا بر ) به سيلو هاي ذخيره مي باشد. 2-سيستم بوجاري و تميز كاري گندم(CLEANING SECTION)
شامل دستگاه هاي زير مي باشد. 2-1:سرند دوار(DRUM SIEVE)
اين دستگاه بر اساس سايز كار مي كند. 
2-2 :الك بوجاري(SEPARATOR)
دستگاه الك بوجاري در دو طبقه طراحي شده كه ذرات ريز تر و درشت تر از گندم را جدا مي كند از دو موتور ويبره در دو طرف دستگاه استفاده شده است .زاويه موتور ويبره ها طوري تنظيم مي شود كه ذرات به جلو رانده شوند.ظرفيت دستگاه از 4 تا 30 تن در ساعت متناسب با سايز طوري قابل تنظيم است.

2-3: كانال هوا (ASPIRATION CHANNEL) 
براساس نيروي ثقل ذرات سبك تر از گندم جدا مي شود . راديال تارار (AIR-RECYCLING) سيستم پيشرفته چرخش هوا كه تركيبي از كانال هوا ،فن و سيكلون مي باشد. 

2-4: شن گير (DE STONER) 
اين دستگاه بر اساس اختلاف دانسيته عمل مي كند. شن و ذرات كوچك فلز و شيشه را از گندم جدا مي نمايد. 
2-5:سياه دانه گير (TRIEUR CYLINDER ) 
اين دستگاه كليه ذرات گرد مثل سياه دانه يا بذر علف هاي هرز از گندم جدا مي شود . 2-6: پوست گير 
(SCURER) 
دستگاه پوس
ت گير بر اساس نيروي سايش روتور به گندم و گندم با توري دستگاه عمل سايش را انجام مي دهد. 
3-مرحله نم زني و مشروط كردن گندم(WHEAT CONDITIONING) گندم در دو مرحله نم زني و به مدت 24 تا 32 ساعت داخل سيلو مي ماند تا رطوبت در لايه هاي مختلف گندم نفوذ كند بعد از نمزني پوسته گندم حالت لاستي
كي پيدا مي كند تا در مرحله آسياب جدا سازي پوسته از مغز گندم به راحتي صورت گيرد. 4-مرحله آسياب

4-1: والس يا آسياب گندم(ROLLER MILL) اين دستگاه در دو مدل يك طبقه و دو طبقه توليد مي شود كه بر اساس اختلاف دور غلطك هاي آن باعث مي شود تا پوسته از مغز گندم جدا شود و در مراحل بعدي مغز گندم خرد مي شود. 
4-2:الك بزرگ(PLAN SIFTER) بعد از خرد شدن در والس،دستگاه الك مرحله به مرحله از لايه هاي مختلف گندم ،آرد رااستحصال مي كند .كه متناسب با دياگرام مي توان انواع آرد هاي خبازي و صنعتي را توليد كرد. 
4-3:مغز گندم گير (PURIFIER) اين دستگاه بر اساس اختلاف دانسيته سبوس هم اندازه مغز گندم را جدا مي كند .كه اينكار در سه طبقه توري كورپا صورت مي گيرد. 
4-4:كمك والس(IMPACT MACHINES)
جهت كمك به خرد شوندگي بهتر بار توسط والس ها در سيستم استفاده مي شود. 
4-5:آرد گير سبوس تايفون(Bran finisher) اين سيستم جهت گرفتن گرد آرد چسبيده به ذرات سبوس بدون خرد كردن آن ذرات مي باشد. 4-6: الك كنترل فلزي(Control siv) جهت كنترل نهايي محصول مي باشد شامل دو قسمت طبلك توري با روتور مياني جهت انتقال بار مي باشد. 
اهميت توليد آرد توليد آرد با كيفيت بالا باعث بهبود كيفيت نانهاي توليدي مي شود كه اين امر مستلزم داشتن تكنولوژي روز درساخت دستگاههاي آرد سازي مي باشد در راستاي جوابگويي به اين نياز جامعه شركت ساخت ماشين و ابزار نسل جديد والس هاي TMTM خود را كه متناسب با استاندارد هاي بين المللي مي باشد توليد و در اولين نمايشگاه صنعت نان Ibex رو نمايي نمود./ شركت ساخت ماشين و ابزار تنها توليد كننده تجهيزات آرد سازي كشور مي باشد كه كليه ماشين آلات اين صنعت را توليد مي كند.

ارسال شده توسط کاربر سایت

ارزیابی سیستمی در ترویج كشاورزی با بودجه دولتی

پیش گفتار:

در این مقاله به بررسی برنامه ای در ترویج صنعت كشاورزی پرداخته می شود كه سرمایة آن از ناحیة بودجة دولتی تأمین می شود، اما خدمات خود را به طور خصوصی ارائه میدهد؛ این برنامه یا سیستم در زمین های زراعی كشاورزان خرده پا انجام می گیرد. نتایج بدست آمده از این بررسی عبارتند از:

a) برنامة ترویج موفقیت آمیز بوده است.

b) با بخش خصوصی قراردادهایی منعقد گشته كه این امر در جهت ارائة خدمات عمومی بسیار مفید و ثمربخش می باشد.

c) فعالیت های درآمد زا موجب موفقیت برنامه های ترویج گشته و چنین استنباط میگردد كه نتایج محیطی مطلوب به بهترین نحو با فعالیت های سودآوری چون جنگل داری در تعادل و توازن می باشند.

d) زنان بخش عمده و مهمی از برنامه های ترویج و توسعه كشاورزی را تشكیل می دهند.

تجزیه و تحلیل اقتصادی برنامه ترویج را می توان به طرق زیر اصلاح كرد:

a) به جای برنامه های غیرترویجی می بایست فعالیت های ترویج را ارزیابی و مطالعه كرد.

b) اصلاح برنامه های ترویج به هنگام واگذاری آنها به كشاورزان (در مراكز سودآور).

c) شواهدی كه به منظور نظام مند كردن هزینه های گردآوری شده است، نقشی دوگانه در اثربخشی تحلیل برنامه ترویج ایفا می نماید.

d) برنامة ترویجی كه از منابع مالی خارجی (خارج سازمانی) بهره می گیرد، به هنگام متفاوت بودن جمعیت های تحت بررسی، تأثیر و فواید بسیاری در حل مشكلات و ارزیابی اقتصادی برنامه ها دارد.

مقدمه:

از سالها پیش، ترویج كشاورزی سنتی، تحت اصلاحات شدیدی قرار گرفته است؛ و استراتژی های متعددی به منظور افزایش كارایی و كم هزینه بودن این برنامه ها ارائه شده است.

علاوه بر برنامه هایی سنتی كه سرمایه های آنها از ناحیة دولت تأمین گشته و خدمات آنها به طور خصوصی ارائه می گردد، سه نوع عمده از این برنامه نیز مورد توجه خاص قرار گرفته است:

- استفاده از بودجة دولتی به همراه ارائة خصوصی خدمات، كه ضمن اجرای آن نمایندگی های دولتی باسازمان های غیردولتی، شركتهای خصوصی و یا كشاورزان، قراردادهایی منعقد می كنند تا بدین وسیله برنامه های ترویج را گسترش دهند.

- سرمایه گذاری خصوصی همراه با ارائة عمومی خدمات، كه در واقع به منزلة دستمزدی در قبال ارائة خدمات محسوب می شود و ضمن اجرای آن گروه هایی از كشاورزان در قالب شركت های تعاونی با بخش ترویج عمومی، قرارداد منعقد میكنند.

- سرمایه گذاری خصوصی همراه با ارائة خدمات به طور خصوصی، كه این بخش از برنامة ترویج كاملاً خصوصی سازی شده است.

می توان گفت یكی از شیوه هایی كه به منظور ارزیابی مقرون به صرفه بودن طرح به كار گرفته می شود _ با در نظر گرفتن جمعیتی مشابه (همگون)_ اجرای برنامة ترویج بر مبنای مقایسه گروه های كنترل آزمایش در قالب طرح انتخاب تصادفی می باشد. اگرچه ممكن است اجرای چنین ارزیابی علمی دقیقی پرهزینه باشد، اما در صورت ارجاع برنامة ترویج به جمعیت های بزرگتر، این تحلیل توجیه بیشتری خواهد داشت. این شیوه در صورت متفاوت و ناهمگون بودن جمعیت ها نیز مؤثر خواهد بود، مشروط بر اینكه فاكتورهای مهمی كه عامل ایجاد تفاوت های موجود در نگرش ها، فعالیت ها و منابع میباشند، به طور عمومی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند؛ اما چنانچه جمعیت ها بسیار متفاوت باشند و اطلاعات عمومی كافی در مورد این تفاوت ها در اختیار نداشته باشیم، شیوة انتخاب تصادفی، مناسب نمی باشد.

در چنین شرایطی، ممكن است دست یابی به منافع، به دو امر وابسته باشد؛ اولاً: اجرای برنامه در روستاهایی كه پتانسیل بیشتری برای اجرای برنامه دارند؛ ثانیاً: تداوم برنامه تا زمانی كه دیگر روستایی با شرایط مناسب سودآوری و بهره وری وجود نداشته باشد. از آنجا كه هزینه های مؤسسات مجری طرح ترویج كاملاً به میزان كارآیی آنها بستگی دارد، این مؤسسات بیشتر به انتخاب روستاهایی رغبت نشان می دهند كه در آنها با صرف كمترین هزینه، بیشترین موفقیت و بازدهی به دست آید. بنابراین از آنجایی كه یافته های شخصی در مورد تفاوت روستاها در منطقه وجود دارد، می توان از طریق ارائة خدمات به طور خصوصی، شیوة نسبتاً مؤثری را در رتبه بندی روستاهایی با سودآوری بالقوه، ارائه داد.

ارزیابی استمرار و اصلاح برنامة ترویج

در طول سه سال فعالیت برنامه های آموزشی ترویج، 31 پروژه تكمیل شد؛ 50% از این تعداد كه معادل 16 پروژه بود، به گونه ای تصادفی برای تحقیق انتخاب شدند. به منظور تكمیل ارزیابی نتایج، مصاحبه هایی با شركت های مجری طرح ترویج در روستاهای حاصلخیز، به عمل آمد. 50% از روستاهایی كه به 16 پروژه انتخابی مرتبط می شدند، به گونه ای تصادفی جهت انجام مصاحبه انتخاب شدند كه 25% از كل روستاهایی را تشكیل می دادند كه برنامة ترویج به مدت 3 سال در آنها اجرا شده بود.

از مردم ساكن روستاها در مورد سود خالص به دست آمده از فعالیت های شركت در جهت اصلاح طرح ترویج، سؤالاتی پرسیده شد؛ حدود 40 تا 75% از خانواده ها برای شركت در مصاحبه ای تعاملی، واكنش مثبت نشان دادند. اگرچه مشاركت تعداد كمتر از حد انتظار می توانست منجر به بروز خطا درانتخاب نمونه ها و نتیجه گیری شود؛ اما تحقیقی شفاهی توسط تیمی 2 نفره (متشكل از مجری های انعقاد قرارداد كه از كارمندان ادارات دولتی و منطقه ای بودند) انجام گرفت تا اهداف برنامه ترویج بیشتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.

نتیجه گیری:

اثر بخشی برنامه های ترویج كه سرمایة آنها از بخش دولتی تأمین شده و خدمات آنها به طور خصوصی ارائه می گردد، باتوجه به نكات زیر مشخص می شود:

1- تاكنون FPPL را به منزلة موفقیت بزرگی تلقی می كرده اند:

خانواده ها بیشتر از هزینه هایی كه اجرای برنامه های ترویج به آنها تحمیل می كند، برای آموخته ها و تجارب كسب شدة خود ارزش قائل می شوند.

2- انعقاد قرارداد برای ارائة خدمات عمومی:

قراردادهای صیح ویژه ای كه بین روستاها و شركت های خصوصی منعقد می شوند، علاوه بر اینكه در تحقق اهداف سودآور مؤثر می باشند، برای رسیدن به اهداف اجتماعی نیز مفید می باشند.

3- اهمیت فعالیتهای درآمد زا:

واضح است كه اهداف كشاورزان بیشتر حول محور كاهش فرسایش خاك می گردد، اما لازم است به طور همزمان به كسب درآمد و پول نیز بپردازند. فعالیت های درآمدزا (مانند تولید غلات) به همان اندازه ای كه اصلاح و بهبود فعالیتهای زیست محیطی اهمیت دارند، مفید می باشند.

4- اهمیت برنامه های ترویج برای زنان:

در نتیجة فعالیت زنان در باغات و اراضی شخصی، منافع اقتصادی قابل ملاحظه ای عاید كشاورزان شد؛ و این یكی دیگر ازنتایج ثمربخش ترین فعالیت های ترویجی است كه اهمیت اجرای برنامه های خاص برای زنان را، به گونه ای سنتی، محرز می نماید. یكی از فعالیت های درآمدزای رایج در میان زنان، پخت نان در تنورهای خانگی در روستاها بود.

5- افزایش تأكید بر كنترل اجرای قراردادها:

متخصصین فنی كه توسط اداره نظارت بر قراردادها استخدام شده اند، 25% از وقت خود را در جهت بررسی نحوة اجرای مفاد قراردادها صرف می كنند. اگرچه آنها می توانند از وقت خود در جهت بهبود قابلیتها و امكانات تخصصی شركت های مجری طرح ترویج به نحو احسن استفاده كنند، اما به نظر می رسد روند حاضر كارآیی نسبتاً بهتری دارد. نسبت میانگین حقوق آنها، تنها 5/1% از كل هزینة قراردادهایی را كه بر آنها نظارت می كنند، تشكیل می دهد.

6- رویكردهای جدید:

جنگل كاری، یك اولویت كاری در برنامه های FPPL است؛ اگرچه ممكن است منافع و سود حاصل از فعالیت های محیطی اندك باشد، اما بازدهی آنها در آینده ای نه چندان دور روشن خواهد شد. در این زمینه می توان از تلفیق فعالیت های تولید غلات با جنگل داری به منزلة راه حلی مناسب یاد كرد.

چند توصیه در جهت بهبود ارزیابی های اقتصادی:

1) به جای برنامه های ترویج، فعالیت های ترویج را مورد ارزیابی قرار دهید.

2) از میزان درك كشاورزان نسبت به چگونگی سازمان دهی كردن فعالیتهای ترویج، مطّلع شوید.

3) از نشانگر ها بیشتر استفاده كنید.

4) پیش داوری داشته باشید و به طور شخصی انتخاب كنید.

نویسنده: میرا ادیب

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی

(عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی خراسان رضوی)

بررسی عملکرد و مقایسه ضرایب رشد کپور معمولی

چکیده 
با توجه به پتانسیل های مناسب آبزی پروری در کشور و نیاز جمعیت به پروتین سالم و مفید آبزیان لازم است تا علاوه بر افزایش تولید آبزیان پرورشی موجود گونه های جدید را با رعایت اصول زیست محیطی وارد کشور کرد. ماهی pacu از ماهیان قابل پرورش است که در کشور به عنوان یک گونه زینتی وارد شده است .این ماهی سرعت رشد بالایی دارد و توانایی پرورش در استخر های خاکی و بتونی را دارد. این پروژه در مرکز آموزش عالی علوم صنایع شیلاتی میرزا کوچک خان رشت در چهار تیمار و دوازده تکرار (آکواریوم های 45 لیتری ) طراحی شد. در تیمار اول،دوم و چهارم از ماهی pacuو تیمار سوم از ماهی کپور استفاده شد.در تیمار اول و دوم ماهیان از غذاهای p1 وp2 و در تیمار سوم و چهارم از غذای کپور استفاده کردند.میانگین وزنی ماهیان pacu12/9و کپور3/3گرم بودند .ماهیان در طی هشت هفته غذادهی شدند و در طی عملیات پرورش فاکتور های شیمیایی تیمار ها یکسان بود و اختلاف معنی داری نداشتند .ماهیان روزانه در چهار نوبت به میزان 8 در صد بیومس وزنی خود غذادهی شدند .
نتایج حاصل از آزمون آنالیز واریانس اختلاف معنی داری را بین جیره های غذایی p1، p2وcarp در بین تیمار ها نشان می دهد در نهایت آزمون Tukey با بررسی سطوح مختلف بین تیمارها نشان داده است که ماهی pacu با جیره غذای کپور بیشترین مقدار ضرایب رشد را در خصوص فاکتور های ضریب رشد ویژه ، درصد رشد نسبی ، درصد بازده پروتئین ، ضریب تبدیل غذایی داشته است و دارای اختلاف فاحشی با کپور پرورشی بوده در نهایت توصیه می گردد که در صورت پیوند این نوع ماهی به ماهیان پرورشی کشور از ماهی pacu برای پرورش در استخر های خاکی و افزایش توان تولید استخرهای گرمابی استفاده شود. 
کلمات کلیدی : pacu– نام علمی pacu -کپور معمولی – ضرایب رشد ماهی

Abstrac

Survey of the function and the comparison grow coefficient rate common carp and Pacu fish (Piaractus brachypomus )in Guilan province

Considering suitable potential of the breeding aquatic in the country and the need of the population to the useful and safe protein at the aquatic , in addition to increasing of the production the existing breeding aquatic , entering new kinds with respecting bio environment principle is necessary .Pacu fish is of breedable fishes that has entered as ornament type .this fish has high grow rate and able to culture in earth ponds .This project designed in Rasht mirza kochak khan fishery industry science high education center in 4 treatment and 12 replicate (45 lit aquarium ). Pacu fish was in the 1,2 and 4 and common carp was used in 3 treatment . average weight at pacu fish was 9/12 gr and Common carp was 3.3 gr . the fish used from p1 and p2 foods and they used from carp food in the 3 and 4 treatment . they were diet during 8 weeks and treatment chemical factors during culture action were the same and there was not meaningful differences. They were diet in they %8 weight biomass 4 times in day . the results from variance analyze test shows meaningful difference between p1 , p2 and carp food ration among treatments . and finally Tukey test with the survey of the different levels between treatment have shown that pacu FISH with carp food ration have the most grow coefficient rate in special grow coefficient factors , relative grow percent ,protein in com percent ,food conversion ratio and had distinct difference with the breeding Common carp .finally it is recommended at in jointing of this fish to the country breeding fishes use from pacu fish for breeding in the earth ponds and increasing the production power of worm water ponds 
Key words : pacu – scientific name pacu – common carp – fish grow coefficient 

بررسی عملکرد و مقایسه ضرایب رشد کپور معمولیcyprinus carpio و ماهی پکیو (piaractus brachypomus )در استان گیلان

مجید ساعدی 
دانشجوی کارشناسی ارشد تکثیر و پرورش آبزیان دانشگاه هرمزگان 
Email: SAEDI.MAJID@YAHOO.COM
Tel:0192-4285746

چکیده 
با توجه به پتانسیل های مناسب آبزی پروری در کشور و نیاز جمعیت به پروتین سالم و مفید آبزیان لازم است تا علاوه بر افزایش تولید آبزیان پرورشی موجود گونه های جدید را با رعایت اصول زیست محیطی وارد کشور کرد. ماهی pacu از ماهیان قابل پرورش است که در کشور به عنوان یک گونه زینتی وارد شده است .این ماهی سرعت رشد بالایی دارد و توانایی پرورش در استخر های خاکی و بتونی را دارد. این پروژه در مرکز آموزش عالی علوم صنایع شیلاتی میرزا کوچک خان رشت در چهار تیمار و دوازده تکرار (آکواریوم های 45 لیتری ) طراحی شد. در تیمار اول،دوم و چهارم از ماهی pacuو تیمار سوم از ماهی کپور استفاده شد.در تیمار اول و دوم ماهیان از غذاهای p1 وp2 و در تیمار سوم و چهارم از غذای کپور استفاده کردند.میانگین وزنی ماهیان pacu12/9و کپور3/3گرم بودند .ماهیان در طی هشت هفته غذادهی شدند و در طی عملیات پرورش فاکتور های شیمیایی تیمار ها یکسان بود و اختلاف معنی داری نداشتند .ماهیان روزانه در چهار نوبت به میزان 8 در صد بیومس وزنی خود غذادهی شدند .
نتایج حاصل از آزمون آنالیز واریانس اختلاف معنی داری را بین جیره های غذایی p1، p2وcarp در بین تیمار ها نشان می دهد در نهایت آزمون Tukey با بررسی سطوح مختلف بین تیمارها نشان داده است که ماهی pacu با جیره غذای کپور بیشترین مقدار ضرایب رشد را در خصوص فاکتور های ضریب رشد ویژه ، درصد رشد نسبی ، درصد بازده پروتئین ، ضریب تبدیل غذایی داشته است و دارای اختلاف فاحشی با کپور پرورشی بوده در نهایت توصیه می گردد که در صورت پیوند این نوع ماهی به ماهیان پرورشی کشور از ماهی pacu برای پرورش در استخر های خاکی و افزایش توان تولید استخرهای گرمابی استفاده شود. 
کلمات کلیدی : pacu– نام علمی pacu -کپور معمولی – ضرایب رشد ماهی

Abstrac

Survey of the function and the comparison grow coefficient rate common carp and Pacu fish (Piaractus brachypomus )in Guilan province

Considering suitable potential of the breeding aquatic in the country and the need of the population to the useful and safe protein at the aquatic , in addition to increasing of the production the existing breeding aquatic , entering new kinds with respecting bio environment principle is necessary .Pacu fish is of breedable fishes that has entered as ornament type .this fish has high grow rate and able to culture in earth ponds .This project designed in Rasht mirza kochak khan fishery industry science high education center in 4 treatment and 12 replicate (45 lit aquarium ). Pacu fish was in the 1,2 and 4 and common carp was used in 3 treatment . average weight at pacu fish was 9/12 gr and Common carp was 3.3 gr . the fish used from p1 and p2 foods and they used from carp food in the 3 and 4 treatment . they were diet during 8 weeks and treatment chemical factors during culture action were the same and there was not meaningful differences. They were diet in they %8 weight biomass 4 times in day . the results from variance analyze test shows meaningful difference between p1 , p2 and carp food ration among treatments . and finally Tukey test with the survey of the different levels between treatment have shown that pacu FISH with carp food ration have the most grow coefficient rate in special grow coefficient factors , relative grow percent ,protein in com percent ,food conversion ratio and had distinct difference with the breeding Common carp .finally it is recommended at in jointing of this fish to the country breeding fishes use from pacu fish for breeding in the earth ponds and increasing the production power of worm water ponds 
Key words : pacu – scientific name pacu – common carp – fish grow coefficient

مقدمه 
با توجه به افزایش روز افزون جمعیت کشور و محدود شدن منابع پروتئین حیوانی از جمله (گاو، مرغ، گوسفند و ...) و همچنین هجوم مردم به سمت استفاده از پروتئین غذایی ماهی که با خاصیت های فراوان درمانی و غذایی، لازم است راهکارهایی براي افزایش توان تولید بلقوه استخرهای پرورشی و همچنین خارج کردن آبزی پروری سنتی با استفاده از کپور ماهیان که با صرف زمان و مکان بسیار زیادی داراي برداشت کمی نسبت به مساحت اختصاص داده شده برای آبزی پروری هستند به کار برد. در این خصوص با توجه به قرار گرفتن کشور در یک منطقه نیمه گرمسیری و همچنین داشتن منابع آبی کم لازم است گونه هایی را برای آبزی پروری استفاده نمود که در یک مدت کم، بیشترین تولید را داشته باشند. در این خصوص با بررسی های انجام شده در خصوص ماهیان گرمابی گونه ای از ماهی با اسم علمی Piaractus brachypomus مناسب برای پرورش در کشور دیده شد که البته این امر مستلزم بررسی های بیشتر توسط اساتید، کارشناسان و مسئولین بخش شیلات و محیط زیست می باشد. اما همان طور که گفته شد با بررسی های مقدماتی گونه مورد نظر داراي خصوصیات پرورشی مناسب در کشور می باشد و به علت رشد سریع این ماهی که در مدت 5 ماه به وزن بازاری (gr500) می رسد و همچنين تحمل بالای شرایط فیزیکی و شیمیایی آب همانند کپور ماهیان و همه چیز خوار بودن این ماهی تصمیم بر آن شد که پروژه ای در این خصوص انجام گیرد که در واقع مشاهدات تئوریک را عملی سازد. البته هیچ گاه نمی توان تصمیماتی در خصوص مزیت این ماهی بر کپور معمولی یا بلعکس را فقط با انجام دادن 1 یا 2 پروژه پی برد به همین منظور لازم است تا بررسی های بیشتری در این خصوص انجام گیرد. 
مواد و روش کار 
این پروژه به مدت هشت هفته در مرکز آموزش علمی کاربردی میرزا کوچک خان رشت واقع درکیلومتر 5 جاده شهرک صنعتی شهرستان رشت در استان گیلان انجام شد.به این منظور 12آکواریوم به حجم آبگیری 45 لیتر در نظر گرفته شدند.بچه ماهیان (pacu) جهت انجام پروژه از شهرستان شیراز خریداری شده و به مرکز منتقل شدند جهت آداپتاسیون بچه ماهیان حدود یک هفته در داخل مخزن بزرگی نگهداری شده و غذای پلیت قزل آلا به آنها به عنوان جیره نگهداری داده شد بچه ماهیان دارای متوسط وزنی81/1 12/9گرم بودند که به طور تصادفی در داخل 9 مخزن با تراکم 5 قطعه در هر آکواریوم ذخیره سازی شدند.به منظور مقایسه ضرایب رشد ماهی پکیو با ماهی کپور معمولی (cyprinus carpio )در داخل 3 آکواریوم به تعداد برابر با آکواریوم های قبلی از بچه ماهیان کپور با متوسط وزنی19/0 3/3گرم استفاده شد .

جدول1- نوع ماهی و غذای مصرفی در تیمار های مختلف
تیمار 1 2 3 4
غذای مصرفی P1 P2 CARP CARP
نوع ماهی پکیو پکیو کپور معمولی پکیو
به منظور بررسی ضرایب رشد ماهی پکیو ومقایسه آن با ضرایب رشد ماهی کپور معمولی ،3 نوع جیره غذایی در نظر گرفته شدگه جیره ها دارای انرژی بسیار نزدیک به هم بوده و اختلاف معنی داری نداشتند.

جدول2- ترکیب جیره های مختلف در غذاهای مورد استفاده

P1 P2 CARP اقلام 
غذایی جیره غذایی
23/20 23/6 40 آرد گندم %
10 10 15 سبوس گندم %
52/80 34/8 15 سویا %
2 20 10 آرد ماهی %
ـــــــ ـــــــ 3/8 نشـا سته %
2/70 2/70 1 دی کلسیم فسفات %
6 6 10 ذرت %
0/5 0/1 0/1
پرمیکس ویتامین %
0/25 0/25 0/1 پرمیکس معدنی %
2/55 2/55 5 چربی دام %

جدول3- تجزیه شیمیایی جیره های غذایی
نوع غذا CARP P1 P2
رطوبت (%) 6/76 6/39 8/796
پروتئین (%) 33/59 34 32/14
چربی (%) 3/71 3/8 2/06
خاکستر (%) 7/57 7/3 6/787
فیبر(%) 3/55 3/48 3/58
هیدرات کربن(%) 44/79 44/9 46/67
انرژیKcal 2861 3128 2585
قیمت(تومان) 250 280 350

برای این تحقیق که روش طرح کاملا تصادفی انجام گردید 4 تیمار و برای هر تیمار 3 تکرار در نظر گرفته شد. جیره ها بر حسب 8% بیومس وزنی ماهیان به آنها داده می شد .در طول دوره آزمایش کلیه فاکتور های محیطی و هوادهی به مخازن به طور یکسان انجام گردید.جهت تعیین وضعیت فاکتور های فیزیکی و شیمیایی محل پرورش ، روزانه یک نوبت فاکتور های درجه حرارت و اکسیژن محلول و PH سنجش می شد . به منظور حذف مواد غذایی خورده نشده توسط ماهیان در تمامی مخازن به طور یک روز در میان تعویض آب صورت می گرفت (حدود 50%حجم مخازن).غذادهی روزانه4 نوبت در ساعت های 8 ،12 ،16و22 شب صورت می گرفت.به منظور سنجش میزان رشد ماهیان بیومتری ماهیان شامل طول کل ، طول چنگالی ، وزن کل و عرض بدن بصورت هفتگی انجام می گردید.پس از اتمام دوره پرورش میزان افزایش وزن بدنWG ، ضریب تبدیل غذایی FCR)) ،ضریب رشد ویژه SGRنسبت بازده پروتئینی PER))و میزان رشد مطلق روزانهGR ،درصد رشد نسبی RGR مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. آزمون های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده از برنامه (2003 )EXCELو همچنین برنا مه(11.5) SPSSبود که فاکتور های مورد مقایسه را مورد بررسی قرار می داد.
نتایج:
پس از اتمام پروژه ماهیان هر تیمار برای آنالیز بافت به آزمایشگاه آنالیز مواد غذایی اداره دامپزشکی استان گیلان انتقال داده شدند تا میزان ذخیره فاکتور های پروتئین ، چربی و خاکستر در آنها نسبت به آنالیز اولیه مورد بررسی قرار بگیرد .
در این خصوص جدول زیر نشان می دهد که تیمار شماره 3 که در آن ماهی کپور معمولی با غذای carpتغذیه می شد در ابتدای پروژه05/5چربی داشته ولی در انتهای پروژه چربی این تیمار به 2/12 رسیده است که نشان دهنده میزان ذخیره سازی بالای چربی در ماهی کپور معمولی است و در مورد فاکتور های دیگر اختلاف چندانی مشاهده نمی شود .

جدول4- تغیرات میزان پروتئین ، چربی و خاکستر نمونه های بافت ماهی قبل و بعد از انجام پروژه
پروتئین % چربی % خاکستر % نمونه تیمار
15/03 6/53 3/87 * 1
15/33 5/97 3/2 ** 1
15/03 6/53 3/87 * 2
13/33 5/46 3/24 ** 2
13/32 5/05 3/75 * 3
14/08 12/2 1/59 ** 3
15/03 6/53 3/87 * 4
14/8 6/63 3/55 ** 4

* قبل از انجام آزمایش 
** بعد از انجام آزمایش

همان طور که در روش کار توضیح داده شد در طی انجام پروژه فاکتور های طول کل ،طول چنگالی ،وزن و عرض بدن بیومتری می شد که جداول شماره 5 تا8 تغییرات میزان رشد را در تیمار های مختلف نشان می دهد .

جدول5- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره 1
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 7/98 ./13
7/12 ./14
3/25 ./03
9/38 ./57

2 8/6 ./09
7/7 ./1
3/57 ./07
11/93 ./7

3 9/1 ./02
8/3 ./13
3/6 ./14
13/1 1/67

4 9/36 ./17
8/52 ./12
3/74 ./16
14/76 2/1

5 9/45 ./21
8/58 ./14
3/77 ./15
16/56 2/1

6 9/7 ./3
8/7 ./23
3/9 ./2
18/01 2/3

7 9/95 ./21
9/4 ./24
3/99 ./15
19/56 2/3

8 10/5 ./3
9/56 ./34
4/18 ./14
22/71 2/4

9 10/7 ./31
9/7 ./31
4/35 ./11
25/57 2/4

جدول6- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره 2
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 8/2 ./64
7/4 ./65
3/48 ./17
10/75 2/7

2 8/57 ./67
7/86 ./57
3/61 ./21
12/07 2/6

3 9/2 ./61
8/53 ./61
3/69 ./18
13/9 2/09

4 9/62 ./56
8/7 ./52
3/82 ./16
15/55 2/2

5 9/7 2 ./57
8/8 ./52
3/92 ./2
18/13 2/4

6 10 ./46
9/06 ./44
3/98 ./24
20/2 2/8

7 10/56 .35
9/65 ./32
4/34 ./22
23/49 2/8

8 11/05 ./3
10/04 ./31
4/51 ./37
27/04 4

9 11/27 ./3
10/2 .v34
4/63 ./68
29/7 3/7

جدول7- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره 3
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 5/49 0 /15
5/05 . /11
1/6 0 /07
3/17 . /19

2 5/75 . /18
5/13 . /13
1/73 . /03
3/29 . /18

3 6 0/06
5/31 . /05
1/8 . /05
4/03 . /14

4 6 /18 . /11
5/47 . / 09
1/89 . /03
4/43 . /19

5 6/31 . /14
5/63 . /15
1/93 . /06
5/14 . /46

6 6 /56 . /21
5/71 . /11
2/04 . /06
5/66 . /5

7 6 /84 . /22
5/97 . /28
2/14 . /04
6/29 . /58

8 7/26 . /21
6/4 . /16
2/26 . /05
7/01 . /72

9 7/47 . /25
6/62 . /26
2/38 . /05
7/66 . /68

جدول8- میزان تغییرات فاکتورها در طی مراحل بیومتری در تیمار شماره4
بیومتری طول کل طول چنگالی عرض بدن وزن
1 8/29 . /46
7/3 . /47
3/4 . /2
11 1/6

2 8/5 . /33
7/72 . /32
3/52 . /17
12/06 1/29

3 8/88 . /37
8/09 . /35
3/57 . /19
12/66 1/27

4 8/93 . /39
8/14 . /38
3/59 . /18
13/75 1

5 9/08 . /39
8/28 . /37
3/71 . /26
16/2 1/11

6 9/7 . /43
8/7 . /36
3/94 . /14
18/24 1/4

7 10/31 . /35
9/4 . /41
4/14 . /11
21/1 6 1/5

8 10/64 . /15
9/66 . /17
4/38 . /07
24/7 1/61

9 11/04 . /22
9/96 . /15
4/59 ./8
27/31 1/8

پس از اتمام مراحل اجرایی پروژه ماهیان در تیمار های مختلف تغییرات وزنی را ایجاد نمودند که نمودار 6 این تغییرات را نشان می دهد .

نمودار 1 – میزان تغییرات وزن اولیه و وزن نهایی در تیمار های اول تا چهارم

به منظور یکسان سازی فضای عملیاتی و به جهت اینکه فاکتور های کیفی آب تغییری در نتایج حاصله از تاثیر نوع غذا بر تیمار ها ایجاد ننماید ، سعی بر آن شد تا کلیه فاکـتور های فیزیکی و شیمیایی آب در همه تیمار ها یکسان باشد. نتایج زیر نشان دهنده وضعیت فاکتور های اصلی آب در حین مراحل پرورش است. 
جدول 9- میانگین فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی تیمارهای مختلف
اکسیژن محلول PH درجه حرارت تیمار
7/96 0/56
7/83 0 /22
25/44 2/2
1
7/98 0 /54
7/84 0/21
25/44 2/2
2
7/94 0 /52
7/93 0 /32
25/44 2/2
3
7/99 0 /52
7/82 0 /23
25/44 2/2
4

بر اساس نتایج حاصله در طی هشت هفته نمونه برداری از تیمارهای مختلف میزان ضرایب رشد شامل رشد مطلق WG، رشد مطلق روزانه GR ، ضریب رشد ویژه SGR ، درصد رشد نسبی RGR ،ضریب تبدیل غذایی FCR ، ضریب چاقی CF و نسبت بازده پروتئینی PER در تیمارها بشرح جدول زیر است . 
جدول 10 – تغییرات فاکتور های رشد در تیمارهای اول تا چهارم

تیمار WG RGR SGR GR FCR CF PER 
1 15/29±7/26 181/15±102 2/85±. /25 2/18±1 3/65±. /32 1/85±. /26 . /85±. /01
2 14/06±10/9 170/23±126 2/60±. /67 2/008±1. /56 3/42±. /26 1/86±. /3 . /86±. /16
3 4/36±1/21 141/93±62 1/85±. /15 . /6233±. /17 5/18±. /18 1/86±. /23 . /55±. /08
4 16/25±2/95 161/44±66 2/95±. /12 2/32±. /42 4/59±. /28 1/96±. /21 . /80±. /15

در پایان بر اساس نتایج بدست آمده و از طریق آزمون آماری آنالیز واریانس نتایج بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج حاصله از آزمون آنالیز واریانس نشان می دهد که متوسط میزان رشد مطلق wg بین تیمار ها دارای اختلاف معنی داری می باشد. F (3/58) = 10/207 P = 0/00 < 0/05 
همچنین آزمون Tukey مقادیر سطوح معنی دار را برای تیمار های اول تا چهارم مشخص نموده است. 

نمودار 2- اختلاف سطوح رشد مطلق در تیمار های مختلف

همچنین آزمون آنالیز واریانس نشان میدهد که میزان رشد مطلق روزانه( (gr بین تیمار ها دارای اختلاف معنی دار است. F (3/58) = 10/27 P =0/00<0/05. به صورتی که میزان رشد مطلق روزانه در ماهیان pacu به میزان5 / 3برابر ماهیان کپور معمولی است .

نمودار 3- میزان تغییراتGRدر تیمار های مختلف 

آزمون آنالیز واریانس اختلاف معنی داری را در خصوص فاکتور درصد رشد نسبی RGR بین تیمارهای مختلف نشان نمیدهد . F (3/59)= 0/645 P= 0/59 >0/05اگر چه باز هم کمترین میزان باز هم در تیمار کپور معمولی مشخص شده است .

نمودار 4- میزان تغییرات RGR در تیمار های مختلف

آزمون آنالیز واریانس دربین تیمارهای پرورشی در خصوص ضریب رشد ویژه sgr نشانگر اختلاف معنی دار بین تیمار ها می باشد.F (3/58)= 27/654 P = 0/00<0/05 
به طوری که تیمار های پرورشی دارای اختلاف معنی داری با هم هستند و تیمار 3 کمترین میزان ضریب رشد ویژه را به خود اختصاص داده است.
. 
نمودار 5- میزان تغییرات SGR در تیمار های مختلف

همچنین میزان ضریب تبدیل غذایی FCRبر اساس آنالیز واریانس بین تیمارها اختلاف معنی داری را از خود نشان میدهد. F (3/86) = 3/090 P = 0/03<0/05 آزمون TUKEY سطوح معنی دار را در بین تیمار ها در نمودار زیر مشخص می کند. 

.نمودار 6- میزان تغییراتFCR در تیمار های مختلف 
آزمون آنالیز واریانس نشان داد که مقدار نسبت بازده پروتئینی در تیمار های مختلف متفاوت بوده و دارای اختلاف معنی داری نسبت به هم می باشد . F (3/11) = 4/379 p= 0/42<0/05.آزمون Tukey سطوح معنی دار را در بین تیمار ها در نمودار زیر نشان می دهد .

نمودار 7- میزان تغییرات PER در تیمار های مختلف

بحث 
نتایج بدست آمده نشان داده است که مقدار رشد مطلق WG تیمار CARP (تیمار 3) و تیمار های ماهی PACU (تیمار های شماره ( 4،2،1 ) اختلاف معنی داری دارد و این امر نشان دهنده آن است که سرعت رشد ماهی کپور در مقایسه با ماهی PACU در اوزان پایین تر (زیر 100 گرم )بسیار کمتر از ماهی PACU می باشد . نگاهی به جدول شماره 10 بیانگر اختلاف فاحش بین مقدار رشد مطلق ماهی کپور (تیمار 3) و ماهی PACU است . همچنین نتایج بیانگر آن است که مقدار رشد مطلق ماهی PACU در تیمار های مختلف اختلاف معنی داری نداشته ، بعبارتی جیره های غذایی مختلف (P1 ، P2 ، CARP) تاثیری در مقدار رشد مطلق ماهی PACU نداشته است . این نتایج برای رشد مطلق روزانه GR نیز صادق است .جدول شماره10 اختلاف میزان رشد مطلق روزانه را برای تیمارها نشان می دهد .بر اساس نتایج بدست آمده متوسط رشد روزانه برای ماهی PACU به غذایP1 1±81/2 گرم بوده است و این مقدار برای ماهی PACU با غذای P2 56/0±008/2 گرم و برای ماهی PACU با غذای CARP42/0±32/2 گرم بدست آمده است. 
بر اساس نتایج موجود در جدول شماره10متوسط میزان رشد مطلق روزانه برای کپور 17/0±623/0گرم بوده است لذا نتایج مقایسه ای بین مقدار رشد مطلق روزانه ماهی کپور با غذای CARP و ماهی PACU با غذای CARP نشان می دهد که مقدار رشد مطلق ماهی PACU با جیره یکسان حدود 72/3 برابر است . 
نتایج بدست آمده نشان داده است که میزان ضریب رشد ویژه روزانه (SGR) برای ماهی کپور 15/0±85/1 و برای ماهی PACU بطور متوسط در تیمار های سه گانه 12/± 08/2 بوده است . این تفاوت نشان دهنده میزان رشد برتر ماهی PACU نسبت به ماهی کپور است . ضمنا نتایج بیانگر آن بوده است که غذاهای مختلف اختلاف چندانی در مقدار ضریب رشد ویژه روزانه بین تیمارهای PACU ایجاد نکرده است. نتایج نشان داده است که ضریب تبدیل غذایی برای ماهی کپور و ماهی PACU که از غذای کپور استفاده کرده ا ند دارای اختلاف معنی داری بوده است و این امر نشان می دهد که ضریب تبدیل غذا به گوشت در صورت یکسان بودن نوع غذا در ماهی کپور کمتر از ماهی PACU است و این مساله ارجحیت میزان رشد ماهی PACU را نسبت به کپور روشن می سازد . در مقایسه ضریب تبدیل غذای P1 و P2 برای ماهی PACU اختلاف معنی داری مشخص نشد .لذا ارجحیت این دو نوع غذا را مقدار آن در واحد کیلوگرم مشخص می سازد نتایج نشان داده است که نسبت بازده پروتئینی غذا برای ماهی PACU بالاتر از کپور است لذا ارجحیت میزان رشد ماهی PACU نسبت به کپور با توجه به این فاکتور رشد مشخص می گردد . جدول شماره 10 نشان دهنده میزان نسبت بازده پروتئینی تیمار های مختلف است . این نتایج نشان داده است که در بین تیمار های مختلف ماهی PACU که با غذاهای مختلف غذادهی می شدند اختلافی وجود ندارد . در کل می توان اینطور نتیجه گرفت که با توجه به برتری ضریب رشد ماهی PACU نسبت به ماهی کپور می توان این ماهی را همراه دیگر کپور ماهیان در استخر های پرورش ماهیان گرمابی یا استخر های صید ورزشی مورد پرورش قرار داد . 
منابع 

1-belgum, tihang ,2000, day/ night alternation prevails over food availability in synchronizing the activity of piaractus brachypomus living resours
2- alcantara and Fernando . Salvador tello, brood stock diet and spawning of clossoma macropomus and / or piaractus brachipomus 
3 – cremer Michael , zhang jan and zhou enhua , 2002, pacu (piaractus brachypomus ) production in pond with soy-based feed 

اقدامات ضروري جهت دستيابي به كشاورزي پايدار

کشاورزي پايدار به عنوان بينشي است كه بر اهداف انسان و شناخت وي از آثار فعاليت‌هاي كشاورزي بر محيط زيست متكي است. جهت دستيابي به چنين نظامي مي‌بايست تجربيات و دانش گذشتگان را در نظر گرفت و در كنار پيشرفت‌هاي جديد و علمي، روش‌هايي را در فعاليت‌هاي كشاورزي به كاربرد كه تاثير كمتري را بر محيط زيست دارد و سلامتي انسان را به مخاطره نمي اندازد. به منظور دستيابي به كشاورزي پايدار در نظر گرفتن اقدامات زير ضروري مي باشد(1).

 ثبات محيطي: به منظور پايداري در فعاليت‌هاي كشاورزي يكي از جنبه هايي كه مي بايست مدنظر قرار گيرد ايجاد تعادل در فعاليت‌هاي زيست محيطي مي باشد. عمده ترين روش‌هايي كه به اين امر كمك مي كند عبارتند از: حفاظت از منابع آب و خاك، جلوگيري از فرسايش، آگاهي از روابط همزيستي بين موجودات، استفاده از واريته هاي محلي و بومي، كاهش ورود نهاده هاي شيميايي به محيط، كاربرد دشمنان طبيعي در دفع آفات و كاربرد تلفيقي بخش‌هاي مختلف كشاورزي (دامپروري، زراعت و باغباني) در كنار همديگر.

 ثبات اجتماعي: يكي از ابعادي كه در دستيابي به پايداري در فعاليت‌هاي زراعي مي بايد مدنظر قرار گيرد، بعد اجتماعي است. عمده مسايلي كه منجر به ثبات اجتماعي مي شود شامل: جلوگيري از مهاجرت روستاييان با استفاده از مشوق‌هاي مناسب، بهبود كيفيت زندگي در مناطق روستايي، بهبود سطح دانش فني كشاورزان در زمينه كشاورزي پايدار و گسترش فعاليت‌هاي تعاوني و مشاركتي در بين كشاورزان مي باشد.

 ثبات اقتصادي: يكي ديگر از ابعادي كه نقش موثري در دستيابي به كشاورزي پايدار ايفا مي نمايد، ثبات اقتصادي است. جهت دستيابي به ثبات اقتصادي موارد زير را مي بايست مدنظر قرار داد: ثبات قيمت محصولات كشاورزي در سالهاي مختلف، كاهش ميزان واسطه ها در انتقال محصولات به بازار، در نظر گرفتن ميزان عرضه و تقاضا در زمينه محصولات كشاورزي و ايجاد تعادل بين آنها، در نظر گرفتن در آمد حاصل از محصول در كوتاه مدت و دراز مدت، گسترش رقابت كشاورزان در زمينه محصولات توليدي و گسترش راه‌هاي مناسب سرمايه گذاري و قابليت سودآوري.

 سياستگذاري‌ها و شيوه هاي نيل به پايداري سياست‌هايي كه مانع پايداري مي شوند تحت فشار قرار دادن منابع طبيعي موجود و محيط زيست در كشورهاي توسعه يافته و يا در حال توسعه از مشكلات متفاوتي ناشي مي شود. در كشورهاي توسعه يافته، كشاورزي در اقتصادي كه اشتغال در آن سير نزولي دارد، سهمي كوچك و رو به كاهش دارد.

در اين كشورها، سياست‌ها براي دستيابي به اهدافي نظير تثبيت قيمت‌ها براي مصرف كنندگان، حمايت از درآمد توليد كنندگان، كاهش نرخ مهاجرت از مناطق روستايي به نواحي شهري، طراحي شده اند. اين كشورها براي رسيدن به اين اهداف به استفاده از ابزارهايي تمايل دارند كه موجب حفظ قيمت‌هاي بالا براي كالاهاي كشاورزي شوند. اين امر موجب افزايش سطح توليد و بكارگيري تكنولوژي‌هايي گرديده كه زيانبار بودن آنها براي محيط زيست و كشاورزي پايدار در تمامي جهان به اثبات رسيده است.

 از سوي ديگر در كشورهاي در حال توسعه كشاورزي اغلب براقتصاد، به خصوص از لحاظ اشتغال تسلط دارد و افزايش سريع جمعيت بيشتر به نواحي روستايي مربوط مي شود. در اين كشورها كشاورزي اغلب تحت تأثير اثرات منفي برخي سياست‌ها قرار مي گيرند كه عبارتند از : ماليات بندي (مستقيم يا غير مستقيم) به منظور تهيه مواد غذايي ارزان (براي جمعيت شهري كه از لحاظ سياسي داراي اهميت هستند)، افزايش عايدات ارزي از طريق حمايت از بكارگيري زياد نهاده‌هاي بيروني براي محصولات زراعي صادراتي، دستيابي به امنيت غذايي (از طريق خودكفايي غذايي ملي)، و فقر زدايي در روستاها (از طريق ارائه يارانه براي نهادهاي كشاورزي). با توجه به چگونگي تأثير گذاري اين سياست‌ها بر اقتصاد روستايي، همگي آنها براي پايداري زيانبار هستند. اين سياست‌ها همگي به ايجاد الگوها و شيوه هايي انجاميده اند كه موجب زوال منابع موجود شده اند، در ايجاد فقر و كمبود اشتغال سهيم بوده اند، منجر به عرضه ناپايدارتر مواد غذايي توليد شده در داخل كشور و در نتيجه كاهش امنيت غذايي شده است(12).

شيوه هاي نيل به پايداري براي دستيابي به پايداري، دو شيوه راهبردي در پيش رو قرار دارد كه عبارتند از: افزايش بهره وري و برگشت پذيري از طريق متنوع سازي نظام‌ها و فعاليت‌هاي توليدي و دوم افزايش بهره وري از طريق تخصص يافتگي. افزايش بهره وري و برگشت پذيري از طريق متنوع سازي

 1-متنوع كردن نظام‌هاي توليد: نظام‌هاي متنوع توليد در كشاورزي بر پرورش محصولات مختلف زراعي به همراه انواع مختلف دام استوار مي باشند. متنوع سازي ممكن است مستلزم ادغام عناصر مختلف كشاورزي، جنگلداري و شيلات در چندين تركيب مختلف باشد. متنوع سازي موجب كاهش مخاطرات ناشي از تغيير مقدار تقاضا، دگرگوني شرايط جوي و آب و هوايي، ابتلا به آفات و بيماري‌ها مي شود. متنوع سازي هم‌چنين موجب حفظ باروري خاك مي شود. در همان حال بازده را مي توان از طريق كشت چندگانه زراعي و كاربرد چند منظوره زمين افزايش داد.

2- متنوع سازي فعاليت‌هاي اقتصادي: متنوع سازي درآمد بخش مهمي از هر راهبرد توسعه پايدار اعم از روستايي و كشاروزي را تشكيل مي دهد. به طور اساسي براي گسترش نظام‌هاي چند فعاليتي دو راه وجود دارد: تلفيق فعاليت توليدي با فرآوري محصولات آن و تلفيق فعاليت‌هاي زراعي با فعاليت‌هاي غير زراعي. تلفيق فعاليت‌هاي زراعي و غير زراعي به توسعه بخش‌هاي صنعتي و خدماتي در نزديكي مناطق كشاورزي بستگي دارد. در نظام‌هاي چند فعاليتي از طريق هدايت نيروي كار به سمت فعاليت‌هاي غير زراعي كه مكمل درآمد خانواده اند، توليد، متنوع تر مي شود. اين امر موجب تشويق پس انداز و به دنبال آن سرمايه گذاري در نهاده ها وتجهيزات كشاورزي مي گردد و نيز به نوبه خود مي تواند موجب افزايش دوام كشاورزي و حفظ ظرفيت بهره وري زمين و محصولات زراعي شود (11).

افزايش بهره وري از طريق تخصص يافتگي نظام‌هاي تخصصي پرنهاده، اغلب بيشترين فاصله را از اكوسيستم هاي طبيعي دارند و بايد دقت كرد كه از مشكلات زيست شناختي و بوم شناختي ناشي از بكارگيري بيش از حد نهاده ها احتراز شود. در جايي كه خاك‌هاي بارور و خرده اقليم هاي مساعد يا نزديكي به بازارها وفرصت‌هاي منحصر به فردي براي توليد پر منفعت محصولات زراعي ارائه مي كنند، اين روش نقش مهمي ايفا مي كند. از آنجا كه اتكا به نهاده هاي بيروني ممكن است هم‌چنان زياد باشد در چنين نظام‌هايي بايد درآمد كافي براي تأمين هزينه هاي حفاظت از محيط زيست فراهم آيد. در بهبود نظام‌هاي توليدي تخصصي هدف اصلي بايد پايدار كردن كل اين زنجيره ها از جمله توليد و فرآوري و بازاريابي باشد (6).

مشكلات موجود براي دست يافتن به پايداري كشاورزان معمولاٌ از توليدات و قابليت توليد زمين هايشان آگاه هستند و خواهان افزايش و نگهداري توليدشان مي باشند. اما به دلايلي نمي توانند قابليت توليد زمين هايشان را ثابت نگه دارند. اين دلايل عبارتند از : وضعيت اقتصادي- اجتماعي كشاورز، قابليت دسترسي به تكنولوژي و انتقال و مقبوليت آن، سياست‌ها و پشتيباني دولت‌ها، مشكلات زمين، خاك و آب(2) .

سه مورد اول براي رسيدن هر برنامه توسعه اي به ثبات و سلامتي محيط براي كشاورزي، مهم و تعيين كننده است. تعيين كننده هاي فيزيكي كه اثرات معني داري بر روي توليد و ثبات دارند عبارتند از : خاك (فرسايش و يا حاصلخيزي خاك)، آب (آلودگي، مقدار بارندگي)، اتمسفر(باران اسيدي، افزايش SO 2 و CO 2 ) مواد شيميايي مثل د.د.ت، علف كش‌ها و كودها

نویسنده: میرا ادیب

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی

(عضو سازمان نظام مهندسی کشاورزی ومنابع طبیعی خراسان رضوی)

بررسی زیستی حشره چوبک