ریخته گری آلومنیوم

کاربرد آلومینیم :

این آلیاژ به علت ویژگی های خاصی که دارد در بیشتر صنایع از جمله اتومبیل سازی - غذاسازی - ساختمان سازی - بلوکه های سیلندر خودرو - اسکلت سازی - صنایع پتروشیمی و صنایع هوایی به کار می رود .

 آلیاژ های آلومینیم

به طور کلی آلیاژ های آلومینیم به دو دسته کلی تقسیم می شود :

1- آلیاژ های نوردی

2- آلیاژ های ریخته گینکته :

آلومینیم به علت داشتن ساختار FCC و تراکم زیاد در ساختار شبکه بلوریش فرم کاری خوبی در درجه حرارت محیط دارد .

آلیاژ های نوردی :

در آلیاژ های نوردی ابتدا آلیاژ به شکل شمش ریخته می شود سپس با توجه به شرایط تولید هر یک از فرآیند های کار سرد شامل : نورد ، فورج ، سوراخ کاری ، برش و .... روی قطعه انجام می شود .

1ـ روش های تولید شمش های نوردی :

معمولا دو روش برای تهیه شمش نوردی استفاده می شود :

1- روش مداوم

2- روش نیمه مداوم و یا تکباری

 1ـ روش مداوم :

این روش که از سرعت تولید بالایی برخوردار است به این صورت که محفظه ای از فولاد گرم که در زیر پاتیل مذاب قرار دارد مذاب را به صورت دائم دریافت می نماید ، مذاب پس از رها شدن از پاتیل وارد محفظه شده و در مرحله اول آب گرد هایی که در قسمت بالای محفظه قرار دارند مذاب را به مرحله خمیری می رساند در مرحله بعد مذاب به مرحله آب فشان رسیده و به طور کامل منجمد می شود و در پایان تیغه ای که در انتهای محفظه قرار دارد فلز را برش زده و بر روی صفحه نقاله می اندازد .

2-  روش تکباری :

این روش که در کارخانه ها و به وسیله قالب های ماسه ای انجام می شود به این صورت است که ابتدا کوره را به مقدار معینی شارژ کرده سپس شارژ آماده شده را در قالب های مورد نظر می ریزند .

تهیه آلیاژ های ریخته گی )فرآیند شکل ریزی(:

هدف تولید :

تولید شکل نهایی قطعه به صورت مذاب ریزی مستقیم

انواع مواد شارژ جهت ریخته گری آلیاژ های آلومینیم

1- شمش اولیه :

این شمش معمولا در کارخانه های ریخته گری تولید می شود و از درصد خلوص بالایی در خدود 99/9 % برخوردار است که معمولا به صورت پوکه های مستطیل شکل با وزن 15 الی 20 کیلو گرم تهیه می شوند . که جهت آلیاژ سازی آن ها از شمش های منیزیم ، روی ، سیلیسیم استفاده می شود که معمولا از شمش های منیزیم و سیلیسیم در مواقعی استفاده می شود که بخواهیم درصد کمی منیزیم و سیلیسیم به مذاب اضافه کنیم در غیر این صورت از آلیاژ ساز ها یا هاردنر ها (hardner) استفاده می کنیم.

2-  شمش های ثانویه:

این شمش ها معمولا از ذوب مجدد قراضه های و برگشتی ها تولیدمی شود و با توجه به اینکه عملیات تصفیه و تمیز کاری روی این شمش ها انجام می شود از لحاظ قیمت گرانتر از شمش های اولیه می باشد اما دارای درصد خلوص و کیفیت بالاتری نسبت به شمش های اولیه می باشد .

3- قراضه ها :

که قیمت مناسبی داشته ولی قبل از استفاده باید عملیات تمیز کاری بر روی آن ها انجام شود .

4- برگشتی ها:

این شمش ها انواع قطعات معیوب سیستم راهگاهی را شامل می شود که به جهت

شارژ مجدد در ریخته گری استفاده می شود .

5- آلیاژ ساز ها و یا هاردنر ها ( آمیژن ها):

این گروه از آلیاژ ساز ها هنگامی استفاده میشود که قرار باشد عناصری را با نقطه ذوب بالاتر یا نقطه ذوب پایین تر به مذاب اضافه کنیم به عنوان مثال اضافه کردن مس با نقطه ذوب 1080 درجه سانتیگراد به مذاب آلومینیم که این عمل باید به صورت آمیژن انجام شود . یا اضافه کردن روی با نقطه ذوب 420 درجه سانتیگراد به مذاب آلومینیم که باید به صورت آمیژن انجام شود .

آمیژن آلومینیم سیلیسیم ( سیلومین):

نکته : آمیژن به معنی عنصری است که با آلومینیم آلیاژ سازی شده است . مانند آمیژن مس.

نکته : فلزاتی که دارای نقطه ذوب پایین هستند به علت فشار بخار زیاد در ریخته گری آلومینیم اگر به صورت خالص به مذاب اضافه شوند باعث پاشش مذاب

می شوند .

انواع روش های تولید هاردنر ها :

روش اول : در این روش ابتدا مذاب آلومینیم را تهیه نموده سپس فلز مورد نظر را به صورت قطعات ریز و کوچک در داخل فویل های آلومینیمی قرار می دهیم و آرام و آرام به مذاب آلومینیم اضافه می کنیم

روش دوم : آلومینیم و فلز مورد نظر را به صورت جداگانه ذوب کرده و سپس فلز با نقطه ذوب بالا را به صورت باریکه مذاب به مذاب آلومینیم اضافه کرده و هم

می زنیم.

بررسي انواع عيوب ريخته گري در قطعات آلومينيومي ريختگي تحت فشار

عيب سرد جوشي

سردجوشي عبارت است از برخورد دو جبهه از فلز مذاب اکسيد شده که باعث ناپيوستگي در قطعه ريخته شده مي شود . در صورتي که انجماد فلز خيلي پيشرفته باشد اتصال دو جبهه مذاب بطور کامل انجام شده و سردجوشي به صورت کشيدگي

در قطعه ظاهر مي شود .

نحوه ايجاد عيب سرد جوشي

سردجوشي نتيجه تقسيم شدن موج مذاب در طول پر شدن قالب مي باشد اين تقسيم شدن مي تواند در اثر وجود يک مانع در راه عبور مذاب ( پين يا ماهيچه ) باشد و يا در اثر يک انسداد ناشي از جاري شدن به صورت جت مي باشد حضور اکسيد در فلز مذاب قبل از ريخته گري پديده سردجوشي را شديدتر مي نمايد عيب نيامد.

نيامد عيبي است که در اثر نرسيدن مذاب به قسمت هايي از قطعه ايجاد مي شود اين عيب مي تواند در نواحي نازک قطعه ايجاد شود و از نظر ظاهري به عيب سردجوشي شبيه است

نحوه ايجاد عيب نيامد

عيب نيامد نتيجه تقسيم شدن جبهه مذاب در حين پر شدن قالب است فلز خيلي سرد بوده و يا زمان پر شدن قالب خيلي طولاني مي باشد و يا حتي ممکن است جهت حرکت مذاب در قالب در حين پرشدن قالب نامناسب باشد به طوري که مذاب مسير طولاني را براي رسيدن به هدف بپيمايد در اين حال قبل از اينکه قالب توسط مذاب پر شود انجماد آغاز شده و نيامد ايجاد مي شود .

عيب مک هاي گازي

اين عيب به صورت مک هايي با ديواره صاف ظاهر مي شود که شکل کروي داشته و با سطح خارجي نيز ارتباطي ندارند سطح داخلي اين مک ها معمولا ً براق بوده اما گاهي ممکن است تا حدودي اکسيده نيز شده باشد که بستگي به منشأ ايجاد مک ها دارد .

نحوه ايجاد عيب مک هاي گازي

الف ) حبس هوا در حين پر شدن قالب : پرشدن قالب هاي ريخته گري تحت فشار معمولا ً به صورت تلاطمي انجام شده و اين تلاطم باعث حبس هوا در قالب مي شود .

ب) حبس هوا در محفظه نگهدارنده مذاب : در ماشين هاي محفظه سرد در هنگام اولين فاز تزريق ذوب هوا مي تواند وارد مذاب شده و در هنگام پر شدن قالب هوا در بخش هاي زيادي از مذاب محبوس گردد .

پ) حبس گاز در محفظه سيلندر تزريق : اين حالت در اثر تبخير و يا تجزيه ماده حلال موجود در روانساز پيستون ايجاد مي شود در نتيجه در هنگام ورود مذاب به اين قسمت ها بايد ماده روانساز به صورت خشک باشد .

ت) حبس گاز از طريق مواد مذاب : همان فرآيند ذکر شده در فوق مي باشد که ناشي از تبخير ناقص روانساز قالب و يا تجزيه آن هنگام رسيدن مذاب مي باشد .

ث) آزاد شدن گاز حل شده در فلز مذاب : آلومينيوم و آلياژهاي آن به راحتي آب و ديگر ترکيبات هيدروژن دار ( مانند روغن و گريس ) را تجزيه مي نمايند هيدروژن آزاد شده در هنگام اين تجزيه در فلز حل شده و هر چه دما باشد ميزان ورود هيدروژن به فلز نيز بيشتر خواهد بود برعکس حلاليت هيدروژن درآلومينيوم در حالت جامد عملا ً ناچيز است در نتيجه در حين انجماد هيدروژن حل شده در مذاب آزاد شده و ايجاد سوراخ هاي ريز مي نمايد0

عيب مک هاي انقباضي :

مک هاي انقباض به صورت حفره با فرم و اندازه متغير مي باشند اين مک ها بر عکس مک و حفره هاي گازي سطوح صاف و براق نداشته و کم و بيش حالت کندگي و سطوح دندريتي دارند .

نحوه ايجاد عيب مک هاي انقباضي

در هنگام انجماد فلز دچار انقباض حجمي گرديده و در صورت عدم وجود فلز مذاب جبران کننده انقباض ، اين انقباض به صورت يک يا چند حفره ظاهر مي گردد اين حفره ها مي توانند در سطح قطعات ريختگي ظاهر شوند ( مثلا ً در مواردي که مذاب در شمش ريزي منجمد مي شود ) و يا برعکس به صورت بسته در داخل قطعه محبوس گردند که معمولا ً در ريخته گري تحت فشار مشاهده مي شود .

عيب آبلگي

عيب آبلگي همانند حفره هاي گازي است اما در سطح قطعه ظاهر مي شود همچنين در مورد قطعات نازک اين عيب مي تواند در دو سطح قطعه نيز ظاهر شوند .

طريقه ايجاد عيب آبلگي

روش ايجاد آبلگي همانند ايجاد عيب حفره هاي گازي است ولي در اين مورد آزاد شدن هيدروژن حل شده بر خلاف ايجاد حفره هاي گازي ، به صورت غير کافي انجام مي گيرد در اين حال در صورتي که درجه حرارت قطعه در هنگام باز کردن قالب بيش از حد بالا باشد مقاومت مکانيکي آلياژ بسيار ضعيف بوده و حفره هاي گازي ايجاد شده تحت فشار فوق العاده قوي موجب تغيير شکل قطعه در نواحي نزديک سطح مي شوند همچنين در صورت نازک بودن قطعه نسبت به قطر حفره گازي نيز عيب فوق به وجود مي آيد

عيب مک هاي سوزني ( ريزمک)

ريز مک هاي سطحي به صورت سوراخ هاي بسيار ريز ( چند صدم ميلي متر ) و اغلب به صورت گروهي مشاهده مي گردند .

نحوه ايجاد عيب مک هاي سوزني

الف ) حبس گاز : در اين مورد تاول هاي ريزي به وسيله حباب هاي گازي که در نواحي بسيار نزديک سطح محبوس گرديده اند ايجاد مي شود .

ب) اکسيدها : اکسيدهاي موجود در فلز نيز مي توانند عيب فوق را ايجاد نمايند .

عيب ترک خوردگي

عيب ترک خوردگي به صورت ايجاد ترک هاي کم و بيش نازک و عميق ظاهر مي شود در برخي موارد اين ترک ها مي توانند حتي ضخامت قطعه را نيز طي نمايند .

نحوه ايجاد عيب ترک خوردگي.

اين نوع ترک ها بين دانه اي بوده و به فرم هاي غيرمنظم مي باشند اين ترک ها هنگامي ايجاد مي شوند که آلياژ در انتهاي انجماد تحت تنش باشد . در اغلب موارد خطر ايجادترک در نواحي از قطعه که مستعد ايجاد تنش مي باشند و در نقاط گرم بيشتر است .

عيب سخت ريزه

اين عيب به صورت ناهنجاري ساختاري و يا حضور اجسام خارجي مي باشد که در حين ساخت و يا فرسايش و يا شکست ابزار برش ايجاد مي شوند.

نحوه ايجاد عيب سخت ريزه

عيب سخت ريزه در ريخته گري تحت فشار مي تواند مبدأ متفاوتي داشته باشد .

الف ) ترکيبات بين فلزي

الف – 1 – ترکيبات m-Al(Fe,Mn)Si

اين ترکيبات بر روي برش هاي قطعات به صورت سوزن هاي کوتاه ديده مي شود که در حقيقت به صورت ذرات بريده مشاهده مي شود .

الف – 2 – ترکيبات x-Al(Fe,Mn)Si

اين ترکيبات به فرم خطوط چيني ريز مشاهده مي شوند اين ترکيبات نسبت به ترکيبات قسمت قبل (m-Al(Fe,Mn)Si) بر روي خواص مکانيکي ضرر کمتري داشته و در فرآيند ساخت عملا ً مشکلي را ايجاد نمي نمايند .

الف – 3 – ترکيبات c-Al(Fe,Mn)Si

اين ترکيبات به شکل بلورهاي چند وجهي با طول متغير مي باشند اين نوع ترکيبات هنگامي ايجاد مي شوند که درجه حرارت حمام مذاب به کمتر از حد معيني باشد که اين حد بستگي به مقدار آهن ، منگنز و کروم در آلياژ دارد.

ب) اکسيداسيون ، واکنش با ديرگدازه ها

آلياژهاي آلومينيوم مخصوصا ً در حالت مايع طبيعتا ً بسيار اکسيد شونده هستند وي حمام آلياژ مذاب معمولا ً لايه اي از اکسيد آلومينيوم ايجاد مي شود که به آن اکسيد آلومينيوم گاما مي گويند اين لايه به شدت محافظت کننده است اما طي چند ساعت يا چند ده ساعت به اکسيد آلومينيوم آلفا تبديل مي شود سرعت تبديل تابعي از درجه حرارت مي باشد از طرفي سرعت اکسيداسيون همچنين به حضور برخي عناصر آلياژي و از همه مهم تر در ريخته گري تحت فشار بستگي به حضور فلز روي در آلياژ دارد .

پ) ذرات خارجي

آزمايش سيستماتيک بر روي تعداد زيادي از نمونه ها به کمک ميکروسکوپ الکترونيکي نشان داده اند که اغلب ذرات خارجي موجود در قطعات ، متشکل از ذرات ديرگدازنشان داده اند که اغلب ذرات خارجي موجود در قطعات ، متشکل از ذرات ديرگداز ،(احتمالا ً با شکل تغيير يافته در اثر واکنش با آلومينيوم و يا ذرات بوته ) مي باشند .

عيب قطره هاي سرد

قطرات سرد به صورت طبله هاي کم و بيش کروي به صورت محبوس در روي قطعه ظاهر مي شوند واغلب موارد نيز قابل حل شدن و ايجاد پيوستگي ساختاري با فلز اطراف خود نمي باشند تنها راه تشخيص اين عيوب ، بررسي ريز ساختار آنها مي باشد.

نحوه ايجاد عيب قطره هاي سرد

قطرات سرد قسمت هايي از فلز هستند که به سمت ديواره هاي قالب و يا ماهيچه پاشيده شده اند و بلافاصله نيز منجمد گرديده اند بدون آنکه بتوانند توسط مذاب بعدي حذف گردند اين قطرات منجمد در داخل قطعه محبوس شده ، بدون آنکه ذوب مجدد شده باشند اين قطرات فقط باعث ايجاد يک غيرهمگوني در ساختار فلزي مي شوند .

علل عيب سرد جوشي

عدم تنظيم حرکت پيستون تزريق

طرح نامناسب سيستم مذاب رساني

پايين بودن سرعت دومين فاز مرحله تزريق

بيش از حد بودن مقدار مذاب تزريق شونده

سرد بودن قالب

سرد بودن مذاب هنگام تزريق

کوتاه بودن کورس ( زمان ) دومين مرحله تزريق

علل عيب مک هاي گازي

طرح نامناسب سيستم مذاب رساني

کم بودن سرعت دومين مرحله تزریق

بالا بودن سرعت دومين مرحله تزريق

طولاني بودن زمان مرحله تزريق

مشکل قالب گيري

عدم وجود هواکش به ميزان کافي در قالب

کيفيت نامناسب مذاب ( تميز نبودن يا حضور اکسيدها

عدم تنظيم سرعت مرحله اول تزريق

علل عيب مک هاي انقباضي

فشار نامناسب مرحله سوم ( تزريق

عدم تنظيم حرکت پيستون تزريق

طرح نامناسب سيستم مذاب رساني

سرعت خيلي پايين مرحله دوم تزريق

گرم بودن قالب

کيفيت نامناسب مذاب ( تميز نبودن يا حضور اکسيدها

علل عيب آبلگي

عدم تنظيم حرکت پيستون تزريق

سرعت پايين مرحله دوم تزريق

بالا بودن سرعت مرحله دوم تزريق

طولاني بودن زمان مرحله دوم تزريق

مشکل قالب گيري

عدم وجود هواکش به اندازه کافي در قالب

کيفيت نامناسب مذاب ( تميز نبودن يا وجود اکسيدها

عدم تنظيم سرعت مرحله اول تزريق

علل عيب مک هاي سوزني

طرح نامناسب سيستم مذاب رساني

طولاني بودن زمان مرحله دوم تزريق

زمان نامناسب قالب گيري

عدم وجود هواکش به ميزان کافي در قالب

کيفيت نامناسب آلياژ مذاب ( تميز نبودن يا وجود اکسيدها

عدم تنظيم سرعت مرحله اول تزريق

علل عيب ترک خوردگي

نامناسب بودن عمل تزريق

فشار نامناسب مرحله سوم تزريق

گرم بودن قالب

گرم بودن مذاب تزريق شونده

مشکل قالب گيري

کيفيت نامناسب مذاب ( تميز نبودن يا وجود اکسيدها

علل عيب سخت ريزه

نامناسب بودن ترکيب شيميايي آلياژ

نامناسب بودن زمان انجماد

وجود ترکيبات بين فلزي در آلياژ

اکسيد شدن آلياژ و واکنش با ديرگدازه ها

وجود هر گونه ذرات خارجي در آلياژ

علل عيب قطرات سرد

عدم تنظيم حرکت پيستون تزريق

طرح نامناسب سيستم مذاب رساني

پايين بودن سرعت مرحله دوم تزريق

سرد بودن مذاب تزريق شونده

کوتاه بودن زمان مرحله دوم تزريق  

ریخته گری چدن خاکستری با مواد جوانه زا

مقدمه:

چدنهای خاکستری آلیاژهای هستند که مبنای آنها سیستم آهن و کربن بعلاوه تعدا دیگری از عناصر است که که مهمترین انها سیلیس ، منگنز ، گوگرد و فسفر می باشد .سیستم آهن و کرن داری یک یوتکتیک می باشد و چدن خاکستری طبق یک قانون عمومی بوسیله کربن بالای آن از فولادها متمایز می گردد که با عث ایجاد اجزای یوتکتیک در حالت ریختگی می شود .

ساختار گرافیت در چدن خاکستری ممکن است در اثر تغییرات ذوب ،جوانه زائی،سرعت انجماد و تاثیر بعضی از عناصر هر چند جزئی (ولی بحرانی)تغییر زیادی پیدا کند.

بیشترین مقدار مصرف را در بین چدنها را چدن خاکستری دارد و تولید آن به تنهایی چند برابر دیگر انواع فلزات ریختگی است. نام این چدن از رنگ خاکستری مقطع شکست آن که خود به دلیل حضور گرافیت ورقه ای می باشد گرفته شده است.

چدنهای خاکستری دارای خواص مکانیکی نسبتاً خوب، قابلیت ماشینکاری عالی، مقاومت مطلوب در برابر سایش و قابلیت بالای جذب ارتعاش هستند.

یک دلیل واضح بر خواص عالی آنها در ساخت قطعات پیچیده نظیر قطعات مصرفی در صنایع اتومبیل سازی، قطعات تراکتورها و... با قیمت تمام شده نسبتاً پایینی می باشد.

هنگامی که ترکیب شیمیایی مذاب در ردیف مربوط به چدنهای خاکستری قرار گرفته و دامنه سرد شدن مذاب در حد معینی باشد کربن موجود در چدن (در جریان انجماد) از مذاب جدا شده و در قطعه جامد شده به صورت ورقه ای شده و به این دلیل نام چدن خاکستری را چدن با گرافیت ورقه ای نیز می گویند.

مشخصات چدن خاکستری بستگی به اندازه، مقدار و نحوه توزیع گرافیت های ورقه ای و سختی نسبی زمینه ای دارد که این گرافیتها روی آن توزیع شده اند. این عوامل عموماً توسط میزان کربن و سیلیسم به همراه میزان سرعت سرد شدن مذاب و قطعات کاهش می یابد.

عملیات تلقیح:

مقدار سیلیسم چدن اولیه به حد کافی پایین نگه داشته می شود تا سیلیسی که از طریق آلیاژ منیزیم و نیز از طریق عملیات تلقیح به مذاب وارد می شود، در مجموع مقدار سیلیسم محتوی را به محدوده مطلوب برساند. مقدار سیلیسم در چدن اولیه در محدوده 1% الی 18% است و این مقدار به نوع آلیاژ منیزیمی که به مذاب اضافه می شود، بستگی دارد. پایین بودن میزان سیلیسم در چدن اولیه این امکان را بوجود می آورد که به هنگام افزودن آلیاژ منیزیم به مذاب مقداری سیلیسم وارد آن شود و مقداری سیلیسم نیز تا بیش از 6/0% به عنوان ماده جوانه را به مذاب تلقیح شود.

شکل، اندازه و نحوه توزیع گرافیت در چدنها بستگی به تعداد جوانه هایی دارد که قبل از شروع انجماد در مذاب وجود دارد. جوانه زنی و رشد گرافیت بر روی این جوانه انجام یافته و لذا هر قدر تعداد این جوانه ها بیشتر باشد تعداد گرافیتهای ایجاد شده بیشتر شده و در نتیجه این گرافیتها کوچکتر نیز می گردند.

این جوانه ها توسط عناصری که مواد تلقیحی نام دارند تأمین می گردد، در مقادیر 1/0% تا 1% به مذاب چدن افزوده شده (مقدار متداول بین 2/0% تا 5/0% است).

وظیفه مواد تلقیح جلوگیری از ایجاد کاربید آهن و تشویق مراحل گرافیت زایی و کنترل شکل، اندازه و نحوه پخش گرافیت در چدنها است. مصرف این مواد جوانه زا اکثراً محدود به چدنهایی با ترکیب هیپویوتکتیک بوده زیرا تأثیر آنها بر چدنهای هیپویوتکتیک به مراتب کمتر است یا حتی بی تأثیر است.

مصرف مواد تلقیحی علاوه بر خواص گفته شده بالا باعث افزایش استحکام، کاهش عیوب در قطعات ریختگی نظیر حفره های انقباضی و تقلیل مقدار تغذیه های بکار رفته و افزایش سیالیت مذاب می گردد.

دو روش اساسی جوانه زایی وجود دارد، یکی جوانه زنی در پاتیل و دیگری جوانه زنی در آخرین مرحله ممکن در اولی ماده جوانه زا به جریان مذاب ورودی به پاتیل یا بعد از آن زده می شود. جوانه زنی در آخرین مرحله به هر گونه روش تلقیحی گفته می شود که پس از ترک مذاب از پاتیل به قالب است.

مؤثر بودن یک جوانه زا توسط توانایی جوانه زنی در قدرت ماندگاری اثرات آن در طول فاصله زمانی بین تلقیح و تکمیل انجماد یوتکتیک بوده و اندازه گیری می شود.

مزایای جوانه زایی شامل یک تمایل به کاهش تشکیل سفیدی در مقاطع نازک، یکنواختی بیشتر ساختار، اجتناب از گرافیت فوق تبریدی ریز که با مزیت همراه است و از بین بردن گرافیتهای درشت در مقاطع ضخیم می شود. با زدن جوانه زا می توان چدنهای خاکستری مقاوم با کربن معادل کم را بدون ریسک تشکیل سمانتیت ریخته گری نمود.

کاربرد روشهای جوانه زایی در آخرین مراحل به حذف واقعی یا بالقوه میرابی منجر می شود. استفاده از این جوانه زنی باعث مصرف کمتر جوانه زا شده و لذا در هزینه صرفه جویی می شود. از طرفی جوانه زا تغییر کمتری در ترکیب چدن گذاشته و قادر می سازد که از برگشتن بیشتری در شارژ جهت تولید چدن نشکن تلقیح گشته با فروسیلیسم منیزیم استفاده کرده لذا صرفه جویی بیشتر می شود.

زدن جوانه زا در آخرین مراحل خیلی مؤثرتر از جوانه زنی در پاتیل در جلوگیری از تشکیل کاربید در مقاطع نازک بوده و کاهش قابل توجهی نیز در تولید دود و روشنایی خیره کننده به همراه خواهد داشت.

زدن جوانه زا در درون قالب در شکلهای گوناگونی است. جوانه زای پودر شده در حوضچه ریختن یا در لوله راهگاه قرار داده می شود. جوانه زای آسیاب و درجه بندی شده 300-30 مش نیز می تواند در کف لوله راهگاه گذاشته شود. به گونه ای دیگر می تواند به صورت گلوله های به شکل ریختگی نیز به کار برده شود.

عمق سفیدی بدون جوانه زنی بالغ بر mm10 و mm7/3 قابل قبول برای قطعات ریختگی است.

دمای ریختگی روی عملکرد جوانه زا تأثیر گذارده و اندازه بهینه دانه های آن را mm4-1 پیشنهاد می کند. اگر خیلی ریز باشد انحلال اولیه خیلی سریع و تند است و اگر خیلی درشت باشند، انحلال با تأخیری اولیه خواهد بود. مشکل پتانسیل می تواند جوانه زا و آخالها را به داخل قطعه ریختگی بفرستد.

طراحی صحیح سیستم راهگاهی و محفظه می تواند تلاطم را به حداقل رسانده و باعث سادگی انحلال جوانه زا گردد.

در طول انحلال جوانه زا ممکن است آخالهای نامطلوبی تولید شوند جهت جلوگیری از ورود آخال به قطعه ریختگی می توان با بکاربردن صافی هایی با سطح مقطع کشیده (افزایش سطح مقطع باعث کندی حرکت فلز مذاب شده و آخالها را جدا کرده و در خود نگه می دارد) تله های چرخشی گریز از مرکز و تغذیه های گرم در ورودی قطعه ریختگی، باعث عدم ورود آخالها به درون قطعه گردید.

راندمان جوانه زنی می تواند توسط افزایش فوق تبرید و نه بیشتر شدن سطح خمیدگی فصل مشترک و وجود سازنده های فوق تبرید و کاهش در سینتیک آن، بهبود و اصلاح گردد. با بکار بردن هرچه کمتر ماده کروی کننده (بدون کاهش در مراکز جوانه زنی غیر همگن و بدون انحطاط روی کره های گرافیت) می توان از سینتیک فوق تبرید کاست.

تأثیر بعضی عناصر روی تلقیح:

وجود Ce در جوانه زاها باعث افزایش تعداد جوانه ها و مقاومت به میرایی است. این امر به دلیل کاهش انرژی در فصل مشترک مایع- گرافیت توسط Ce است.

افزایش Ce با خلق محلهای هسته زنی پتانسیل هسته زایی را می افزاید اما با بالارفتن میزان آن باعث کاهش انرژی فصل مشترک، افزایش در سینتیک فوق تبرید و کاهش فعالیت C در مایع مذاب می شود. وجود Bi تا یک حد معینی در جوانه زا به طور مداوم باعث افزایش تعداد کره ها شده و سپس با بالا رفتن مقدار Bi مورد برعکس شده و از تعداد کره ها گرافیت کم می شود. این رفتار دو گانه به همکاری آن با سازندهای تحت فوق ترید و نیز کاهش در انرژی فصل مشترک نسبت داده می شود. Bi و sb در غلظتهای کم باعث افت و کاهش زیاد در انرژی فصل مشترک می شوند.

در هنگام استفاده از عناصر تلقیحی بایستی نکات زیر را در نظر داشت:

1- فروسیلیسم 75% ساده ترین نوع جوانه زای مصرفی بوده در حالی که نوع متداول و مناسبتر آن محتوی 1% تا 5/1% آلومینیوم و همین مقدار کلسیم است.

2- اندازه Fe-si در اندازه مناسب انتخاب کرده و در صورتی که کلوخه آن را در اختیار دارید باید آن را خرد کرده و در اندازه حدود ماش یا عدس (mm2 تا mm3) درآورده و سپس مصرف کنید.

3- فروسیلیسم را حدود 2/0% تا 5/0% وزن مذاب لحظه ای قبل از ریختن بار به داخل قالب به مذاب موجود در بوته یا پاتیل افزوده (بایستی قبلاً شیره و شلاکه روی مذاب را گرفته و یا حداقل آن را به طرفی بکشانید) و سریعاً اقدام به ریخته گری مذاب نمایید. در صورتی که فاصله زمانی بین اضافه کردن Fe-si به مذاب و ریختن آن طولانی باشد (معمولاً min10) تأثیر جوانه زایی Fe-si از بین می رود. در اینگونه موارد مواد تلقیحی را در فواصل بارریزی و در چند مرحله زمانی به مذاب چدن بیافزایید.

4- در بعضی از موارد بخصوص در مورد قطعات حجیم و سنگین اضافه کردن مواد تلقیحی ممکن است مضر بوده و نه تنها باعث ریزتر کردن گرافیتها نگردد بلکه آنها را درشت تر سازد. لذا تأثیر مصرف مواد تلقیحی را از طریق مطالعه مقطع شکست قطعات و یا بررسی های میکروسکوپی قبلاً تجربه کنید.

عملیات ذوب و ریخته گری:

برای انجام تلقیح وهمچنین بررسی تاثیر ضخامت بر تعداد ، شکل،اندازه و نحوه توزیع گرافیت از مدل  گوه ای شکل استفاده شد .بدین ترتیب که از نمونه های گوه ای قالب با ماسه تر تهیه و مذاب از طرف قاعده گوه ریخته شد. ابعاد گوه در قاعده mm25، ارتفاع mm60 و طول mm150 بودند. زمان حرارت دادن شارژ حدود یک ساعت و 15 دقیقه بود که بعد از این زمان مقدار 250 گرم فروسیلیسم که حدود 2% از وزن کل مذاب بود اضافه و گوه ریخته شد

سپس نمونه با ضربه  شکستنه  شد و سنگ زنی اولیه در کارگاه صورت گرفت.

متالو گرافی و تحلیل ساختار:

.برای بررسی ساختار نمونه و انجام عملیات متالو گرافی عملیات سمباده زنی و براده برداری انجام شد و در دستگاه پولیش دیسکی قطعه پولیش داده شد.

گوه که نمونه تلقیح شده چدن می باشد در نوک شامل گرافیت های نوع D در زمینه ای فریتی بود شکل 4 تا عمق 3 میلیمتری. بعد از این عمق زمینه تماماً پرلیتی و گرافیت ها از نوع A بودند.

عناصر موجود در چدن خاکستری به دو دسته اصلی و جزئی تقسیم می شوند،عناصر اصلی عبارت اند از:کربن،سیلیسیم و آهن،از این رو چدن خاکستری را آلیاژی از آهن،کربن و سیلیسیم می دانند.

عناصرجزئی شامل سه عنصرفسفر،گوگرد و منگنز می باشند که فسفر وگوگرد به ندرت بطور عمدی به چدن خاکستری افزوده می شوند.

فسفر تاحدودی موجب افزایش سیالیت می شود و میزان بالای آن موجب افزایش تخلخل های انقباضی می شود،در حالیکه میزان کم آن موجب افزایش نفوز فلز در قالب می شود میزان آن را حدود 0.1-0.02 درصد نگه می دارند.فسفر تا حدود 0.1 درصد در آهن محلول می باشد مقادیر بیشتر آن با آهن ترکیب شده و فسفید آهن Fe3P تشکیل می شود.این ترکیب با آستنیت و سمنتیت یوتکتیک سه تائی موسوم به استید را بوجود می آورد.نقطه ذوب استدیت بین 980-954 درجه سانتی گراد می باشدکه موجب انجماد آن در آخرین مراحل انجماد چدن ها فسفر دار می شود،در نتیجه در مرز بین سلولهای یوتکتیک تشکیل خواهد شد.در چدن های خاکستری حاوی 0.2 درصد فسفر یا کمتر استدیت معمولا در مرز دانه ها تشکیل می شود که تاثیر خیلی زیادی روی خواص مکانیکی چدن ندارد ولی با افزایش فسفر از 0.2 درصد به 0.5 درصد،یک شبکه بسته از استدیت در مرز بین سلول ها تشکیل می شود که به علت ترد و شکننده بودن آن ساختار نهایی از قابلیت استحکام،ماشینکاری و مقاومت به ضربه پایینی برخوردار خواهد بود.

شکل زیر نمونه ای از این نوع چدن ها را نشان می دهد.

مزیت چدن های پر فسفر در افزایش مقاومت به سایش این چدن هاست.این چدن ها در برخی از قطعات که در معرض سایش قرار می گیرند،کاربرد دارند و همچنین از چدن های فسفر دار با میزان فسفر 0.25 درصد در تولید قطعات چدنی با کیفیت سطحی خوب استفاده می شود،از اثرات دیگر فسفر افزایش سیالیت چدن های فسفر دار نسبت به چدن های بدون فسفر می باشد.

همانطوری که در قسمت های قبل اشاره شد،گوگرد یکی از عناصر جزئی موجود در چدن های خاکستری است و در چدن هائی که دارای کمتر از 0.05 درصد گوگرد هستند،بجای تشکیل چدن با گرافیت ورقه ای نوع A امکان بوجود آمدن گرافیت نوع D بیشتر می شود،زیرا واکنش تلقیح گرافیت بخوبی صورت نمی گیرد.از این رو ساختار زمینه فریت و گرافیت نوع D می شود. باتوجه به اینکه محققان بسیاری نشان داده اند که گوگرد نقش مهمی در هسته سازی گرافیت در چدن خاکستری دارد.از این رو در برخی از ریخته گری ها سعی به تنظیم میزان گوگرد موجود در چدن های خاکستری می شود.

با افزودن مواد گوگرد دار می توان میزان گوگورد چدن را به 0.5 درصد افزایش داد تا اینکه در اثر تلقیح بتوان از عمق سفیدی چدن کاست و ساختا با گرافیت مطلوب به دست آورد،در نهایت می توان نتیجه گرفت که میزان کم گوگرد  برای کنترل عمل گرافیت زائی لازم است(0.06 - 0.04 درصد).افزایش گوگرد موجب کاهش سیالیت می شود و همچنین موجب افزایش تعداد شبکه های یوتکتیکی و انقباض می گردد و چنانچه بیشتر از 0.15 درصد باشد ایجاد تخلخل و فرج می نماید.در صورت حضور منگنز،تا حدود زیادی اثرات مضر گوگرد خنثی می شود.همچنین منگنز موجب ظریفت تر شدن ساختار پرلیت و بهبود خواص مکانیکی قطعه ریختگی می شود.

در چدن های خاکستری از عناصر آلیاژی به منظور افزایش استحکام کششی و بهبود بخشیدن به چقرمگی استفاده می شود.

با توجه به تحقیقات بسیاری از محققین در مورد تاثیر عناصر مختلف بر روی استحکام در چدن های خاکستری،می توان نتیجه گرفت که عناصر مولیبدن و وانادیم بیشترین تاثیر را در افزایش استحکام چدن خاکستری دارند ولی از آنجایی که دو عنصر فوق موجب تمایل چدن به سفید شدن می شوند،بهتر است که به همراه آنها از عناصر دیگری مانند:مس و یا نیکل نیز استفاده گردد تا از سفید شدم این چدن ها جلوگیری شود.افزودن مولیبدن به میزان 0.25 الی 0.75 درصد اثر مهمی بر مقاومت چدن های خاکستری و بهبود ورقه های گرافیت دارد و معمولا در چدن هاب خاکستری از افزودن بیش از میزانی که برای تثبیت پرلیت لازم است خودداری می شود.

شکل زیر تاثیر چدن عنصر آلیاژی را بر سختی و مقاومت را بررس نموده است.

در رابطه با بهبود چقرمگی چدن های خاکستری به ترتیب باثیر از زیاد به کم عبارتند زا :(مولیبدن - مس - مولیبدن، نیکل - کرم - قلع - وانادیم - نیکل).در استفاده از قلع توجه به دقیق بودن میزان مصرف خیلی مهم است،زیرا موجب پایداری پرلیت می شود و در صورتی که نیاز به ساختار فریتی بعد از عملیات تابکاری باشد،نبایستی مصرف شود.همچنین از این عنصر معمولا بصورت خالص و عاری از سرب استفاده می شود تا موجب تنزل خواص مکانیکی نشود.مصرف بیش از حد آن موجب ایجاد زمینه پرلیتی می شود که می تواند تردی و شکنندگی چدن را همراه داشته باشد.

حضور سرب در قطعات ریختگی احتمال ایجاد عیوب را افزایش می دهد.بطوریکه با تغییر در ساخت گرافیت های ورقه ای موجب تنزل خواص مکانیکی و فیزیکی چدن می شود.سرب در چدن های خاکستری موجب ایجاد گرافیت های نامطلوب(غیر نرمال)می شود.این عنصر معمولا توسط مواد شارژ آلوده به سرب وارد مذاب می شود.ساختار گرافیت غیر نرمال مشابه ساختار ویدمن اشتان در قطعات با مقاطع قطور و شبکه بهم پیوسته ورقه ای در مقاطع نازک شده است.این ساختار ها معمولا در بزرگنمائی کم به سختی قابل مشاهده بوده و فقط در بزرگنمایی های بالا قابل مشاهده هستند.مقاطع قطور قطعه ریختگی نسبت به تاثیر سرب حساس تر هستند،زیرا این مقاطع با سرعت کمتری سد می شوند و همین امر موجب ایجاد جدایش سرب می شود.مقدار سرب باقی مانده به میزان 0.004 درصد در مقاطع قطور قطعه ریختگی می تواند موجب ایجاد نقص گردد.حضور عناصری مانند:هیدروژن و آلومینیوم(که میزان هیدروژن مذاب را افزایش می دهند)موجب تشدید اثر سرب می شوند،به همین دلیل قطعات ریخته گری شده در قالب های ماسه تر به ایجاد این عیوب در حضور سرب مستعدترند.بهترین راه برای جلوگیری از آلوده شدن مذاب به سرب استفاده از مواد شارژ تمیز می باشد،زیرا عنصر خنثی کننده ای برای سرب شناخته نشده است.

شکل زیر ریز ساختار چدن خاکستری سرب دار را نشان می دهد.

قلع تا 0.1 درصد موجب افزایش استحکام کششی و سختی می گردد و بیش از 0.1 درصد تولید کاربید می نماید و مقاومت به ضربه را کاهش می دهد.

برخی از عناصر در ایجا خواص یکنواخت در تمامیمقاطع چدن ریختگی مخصوصا قطعات ضخیم موثرند که مهمترین آنها مولیبدن سپس وانادیم،کرم و مس می باشند.البته تاثیر نیکل نیز همانندمس است و توصیه شده است برای حصول نتیجه بهتر از چند عنصر همواره با هم استفاده شود،مانند:افزودن مولیبدن و کرم با هم و وانادیم،مس و کرم باهم و استفاده از مولیبدن،وانادیم و نیکل در تهیه قطعات با مقاطع ضخیم.

به منظور کاهش حساسیت به سطح مقطع قطعه ریختگی از عناصر نیکل ومس که بیشترین تاثیر را دارند استفاده می شود.

برای بالا بردن استحکام چدن در درجه حرارت های بالا که بستگی به عناصر آلیاژی با توجه به ساختار مقاوم به تجزیه شدن آنها در درجه حرارت های بالا دارد،می توان ار عناصری مانند:کرم که بهترین عنصر آلیاژی برای افزایش مقاومت به حرارت در چدن های خاکستری است،استفده نمود.البته به کاربردن دو عنصر کرم و مولیبدن و همچنین مولیبدن و وانادیم با هم که بیشترین تاثیر را دارند نیز مفید است.

در هنگام استفاده از کرم باید به میزان وجود عناصر دیگر مانند:نیکل توجه نمود،زیرا درصورتی که میزان نیکل موجود در چدن به حدود 1.45 درصد برسد تاثیر کرم کاهش می یابد.زیرا نیکل در کاهش پایداری کاربید و پرلیت تاثیر کمی دارد.

تاثیر عناصر آلیاژی در افزایش سختی قطعات ریختگی چدن خاکستری پس از عملیات حرارتی به ترتیب موثر بودن آنها عبارت اند از کرم،مولیبدن،وانادیم،بر و ...(در صورتی که عناصر کرم و مولیبدن با هم استفاده شوند بیشترین تاثیر را دارند.)

در افزایش مقاومت به سایش چدن ها مهمترین عنصر کرم است و در چدن های مقاوم به سایش معمولا از کرم و نیکل بعنوان عناصر آلیاژی استفاده می کنند.

در مورد افزایش مقاومت به ضربه چدن های خاکستری در درجه حرارت های پایین افزودن عناصر آلیاژی وانادیم،نیکل،مس و مولیبدن موثر است.

حضور ازت در چدن های خاکستری موجب پایدار شدن پرلیت و کاربید می شود.در مقاطع ضخیم در مقادیر بیش از 0.008 درصد،بجای گرافیت ورقه ای موجب تشکیل گرافیت قشرده می شود.

هزينه هاي سفارش كار

   سيستم هزينه هاي سفارش كار در شركت هايي مورد استفاده قرار مي گيرد كه هر محصول مشابه به طور اساسي با هم تفاوت داشته و بر طبق مشخصات دريافتي از مشتريان يا دستور ساخت توليد شود .يك سفارش ممكن است براي يك واحد محصول مانند ساخت يك پل يا يك گروه محصول مشابه مانند ساخت 200عدد از يك صندلي باشد ،شركت هايي كه از سيستم هزينه يابي سفارش كار استفاده مي كنند عبارتند از :

   شركت هاي پيمانكاري ،كشتي سازي ،هواپيما سازي ،توليد اثاثيه و چاپخانه ها.از شركت هايي كه داراي محصولات مختلف مي باشند و توليد آنها به شكل چرخه محصول مشابه و متناوب صورت مي گيرد مي توان از سيستم هزينه يابي سفارش كار استفاده نمود.به طور كل در يك كارخانه توليد اثاثه ممكن است در مدت يك ماه در ده روز اول 500عدد صندلي در ده روز دوم ماه 300عدد ميز و در ده روز سوم ماه 250دست مبل راحتي توليد نمود .در چنين شرايطي هر گروه محصول مشابه را مي توان به عنوان يك سفارش تلقي نمود .در سيستم هزينه يابي سفارش كار هزينه هاي توليد(مواد مستقيم ،كار مستقيم و سربار كارخانه) هر سفارش تعيين گردد.

   در شكل زير سيستم هزينه يابي سفارش كار را نشان مي دهد .ميانگين قيمت تمام شده يك واحد هر سفارش به قرار زير محاسبه گرديده:

    قيمت تمام شده هر سفارش = ميانگين قيمت تمام شده بايك واحد هرسفارش

                      تعداد سفارش

سيستم هزينه يابي مرحله اي:

   هزينه يابي مرحله اي سيستمي است ،براي اندازه گيري و گزارش قيمت تمام شده محصولات مشابهي كه توليد آنها يك سري عمليات توليدي يكنواختي به صورت انبوه و پيوسته صورت مي گيرد.،مانند دايره تراشكاري يا مونتاژ ،معمولاً يك واحد محصول از دو يا چند دايره يا مركز هزينه عبور مي كند تا به انبار كالاي ساخته شده برسد .در هزينه يابي مرحله اي ،هزينه هاي توليد (مواد مستقيم ،كار مستقيم،سربار كارخانه) هر دايره به حساب موجودي كالاي در جريان ساخت همان دايره منظور مي شود . نمونه صنايعي كه از سيستم هزينه يابي مرحله اي استفاده مي نمايند عبارتند از:صنايع كاغذ ،فولاد و شيميايي.

روشهاي هزينه يابي محصول:

   هر دو سيستم هزينه يابي سفارش كار و مرحله اي به سه روش واقعي،نرمال و استاندارد قابل اجرا مي باشند.روشهاي هزينه يابي واقعي ،نرمال و استاندارد را مي توان به صورت هزينه يابي متغير (مستقيم) و جذبي اعمال نمود كه به صورت شكل زير خلاصه گرديده است:

  روشهاي هزينه يابي محصول

هزينه يابي متغير(مستقيم)   هزينه يابي واقعي   هزينه يابي نرمال   هزينه يابي استاندارد

    مواد مستقيم                      واقعي                  واقعي                   استاندارد

    كار مستقيم                        واقعي                  واقعي                   استاندارد

    سربار متغير كارخانه          واقعي                بر آورد شده           استاندارد  

   سربار ثابت كارخانه(1)           _                          _                        _

هزينه يابي جذبي

   مواد مستقيم                       واقعي                  واقعي                  استاندارد

   كار مستقيم                        واقعي                  واقعي                   استاندارد

   سربار متغير كارخانه          واقعي                بر آورد شده            استاندارد

   سربار ثابت كارخانه           واقعي                 بر آورد شده           استاندارد

*

(1)در هر دوره به حساب سود و زيان منظور مي شود.

ثبت هاي حسابداري در سيستم هزينه يابي سفارش كار:هزينه يابي واقعي

                                                      ريال             ريال             ريال

1)موجودي مواد اوليه                                            **

                 بستانكاران                                                             **

بابت خريد مواد اوليه

2)موجودي كالاي در جريان ساخت                          **

               سفارش100                      **

               سفارش200                      **

               سفارش300                      **

   كنترل سربار كارخانه                                         **

                مواد غير مستقيم               **

                 موجودي مواد اوليه                                                  **

بابت تعداد مستقيم و مواد غير مستقيم مصرف شده

3)كنترل حقوق و دستمزد                                       **

                  وزارت اقتصاد و دارايي                                            **

                  سازمان تأمين اجتماعي                                            **

                  بانك                                                                     **

بابت حقوق ____ ماه

4)مو جودي كالاي در جريان ساخت                                            **

                       سفارش 100            **

                       سفارش200             **

                       سفارش300             **

كنترل سربار كارخانه                                             **

                    كار غير مستقيم            **

                    كنترل حقوق و دستمزد                                         **

بابت منظور نمودن هزينه كار مستقيم و هزينه كار غير مستقيم به سفارشات سربار كارخانه

                                                       ريال                ريال              ريال

5)كنترل سربار كارخانه                                             **

             استهلاك                               **

             بيمه                                     **

             ساير                                   **

                  بستانكاران                                                                 **

                  پيش پرداخت ها                                                          **

                  ذخيره و استهلاك                                                       **

بابت هزينه هاي سربار انجام شده

6)موجودي كالاي در جريان ساخت                             **

               سفارش 100                     **

              سفارش 200                      **

              سفارش 300                      **

                  كنترل سربار كارخانه                                                 **

بابت منظور نمودن هزينه هاي سربار كارخانه به سفارشات

7)موجودي كالاي ساخته شده                                   **

                 موجودي كالاي در جريان ساخت                                 **

             سفارش 100                      **

             سفارش 200                      **

بابت قيمت تمام شده سفارشات تكميل شده

8)قيمت تمام شده كالاي فروش رفته                          **

                         موجودي كالاي ساخته شده                               **

                    سفارش 100               **

بابت قيمت تمام شده سفارشات كالاها ي فروش رفته

   در پايان دوره مالي به قيمت تمام شده كالاي فروش رفته به حساب سود و زيان بسته مي شود .صورت قيمت تمام شده كالاي ساخته شده و فروش رفته به نحوه محاسبه قيمت تمام شده كالاي ساخته شده و قيمت تمام شده كالاي فروش رفته را نشان مي دهد.اين صورت در

واقع حسابهاي صنعتي را در يك دوره حسابداري تجزيه و تحليل مي نمايد . صورت قيمت تمام شده كالاي ساخته شده و فروش رفته در پايان دوره حسابداري صنعتي تهيه مي گردد.

مثال:

شركت توليدي يزد داراي سيستم هزينه يابي سفارش كار مي باشد . موجودي هاي اول فروردين ماه 13xx به شرح زير است:

موجودي مواد اوليه                          100000

م.كالاي در جريان ساخت سفارش110

             مواد مستقيم                     1400000

             كار مستقيم                       2200000

             سربار كارخانه                  2500000                   

                                                    6100000

م.كالاي ساخته شده(سفارش110)      9000000

شركت طي فروردين ماه در سفارشي به شماره هاي120_130 دريافت نموده است . مواد اوليه خريداري شده و مصرف شده طي فروردين ماه به شرح زير مي باشد:

    مواد اوليه خريداري شده                  6000000

    مواد اوليه مصرف شده:

                مواد مستقيم

                سفارش120                      2400000

                سفارش130                       1600000              

     جمع                                              4000000

                                                        2000000                                                  

حقوق و دستمزد بر اساس كارت ساعت كاركرد كارگران و ليست حقوق فروردين ماه به قرار زير خلاصه شده است:

كار مستقيم

     سفارش 110              1000000

     سفارش 120               4000000

     سفارش 130               3000000

جمع                                 8000000                  3000000      

ساير هزينه هاي سربار كارخانه طي فروردين ماه 7200000 ريال بوده بر مبناي تسهيم سربار واقعي كارخانه بين سفارشات هزينه كار مستقيم مي باشد . در فروردين ماه سفارشهاي 120،110،تكميل و سفارش110،100 تحويل مشتريان شده است.

مطلوبست:1. ثبت عمليات فوق در دفتر روزنامه و انتقال آهنا به حساب هاي دفتر كل

              2. تهيه كارت هزينه سفارش (به شكل T)

              3. تهيه قيمت تمام شده كالاي ساخته شده و فروش رفته براي ماه منتهي به 31

                 فروردين 13XX

1)موجودي مواد اوليه      6000000

               بستانكاران                6000000

                                                          ريال           ريال                ريال                   

2)موجودي كالاي در جريان ساخت                         4000000

                             سفارش 120       2400000

                             سفارش 130       1600000

  كنترل سربار كارخانه                                          200000

                             مواد غير مستقيم   200000

                       موجودي مواد اوليه                                             4200000

3)كنترل حقوق و دستمزد                                        11000000

                  حسابهاي مختلف                                                      11000000

 4)موجودي كالاي در جريان ساخت                        8000000

                        سفارش 110              1000000

                        سفارش 120               4000000

                        سفارش 130               3000000

   كنترل سربار كارخانه                                          3000000

                       كار غير مستقيم            3000000

                    كنترل حقوق و دستمزد                                           11000000

5)كنترل سربار كارخانه                                          7200000

                  حسابهاي مختلف                                                      7200000    

                                                       ريال                  ريال                  ريال 

6)موجودي كالاي در جريان                                        10400000

             سفارش 110                      1300000

             سفارش 120                       5200000

             سفارش 130                       3900000

                كنترل سربار                                                                    10400000

7)موجودي كالاي ساخته شده                                      200000000

                   موجودي كالاي در جريان ساخت                                      200000000

                سفارش 110                    8400000

               سفارش 120                     11600000

8)قيمت تمام شده كالاي فروش رفته                             17400000

                    موجودي كالاي ساخته شده                                           17400000

قيمت تمام شده سفارشات فروش رفته

                     سفارش 100                 9000000

                     سفارش 110                  8400000

                                                        17400000  

مطلوبست(2)

شركت توليدي يزد

صورت قيمت تمام شده كالاي ساخته شده و فروش رفته

براي سال مالي منتهي به31 فروردين 13xx    (ارقام به هزار ريال)

موجودي كالاي در جريان ساخت اول                                                                6100

اضافه مي شود:هزينه هاي توليدي انجام يافته طي فروردين ماه:

مواد مستقيم:

موجودي مواد اوليه1/1/13xx                       1000

+خريد مواد اوليه                                         6000

مواد اوليه آماده براي مصرف                        7000

- موجودي مواد اوليه در 31/1/13xx             2800

مواد اوليه مصرف شده                                 4200

- مواد غير مستقيم مصرف شده                     200

مواد مستقيم مصرف شده                                                      4000

كار مستقيم                                                                          8000

سربار كارخانه                                                                     10400

جمع هزينه هاي توليدي انجام يافته طي فروردين ماه                                          22400

قيمت تمام شده كالاي در جريان ساخت طي فروردين ماه                                    28500

- موجودي در جريان ساخت در 31/1/13xx                                                    8500

قيمت تمام شده كالاي ساخته شده طي فروردين                                                 20000

+موجودي كالاي ساخته شده در 1/1/13xx                                                      9000

قيمت تمام شده كالاي آماده براي فروش                                                           29000

- موجودي كالاي ساخته شده در31/1/13xx                                                    11600

قيمت تمام شده كالاي فروش رفته                                                                    17400

سيستم هزينه يابي سفارش كار(گردش حسابهاي صنعتي _ هزينه يابي نرمال)

   در سيستم هزينه يابي سفارش كار ، گردش حسابهاي صنعتي براي تبديل مواد مستقيم به محصول تكميل شده يا استفاده از روش هزينه يابي نرمال هزينه هاي مواد مستقيم و كار مستقيم واقعي مي باشند ولي سربار كارخانه بر اساس نرخي كه در ابتداي دوره مالي تعيين شده به حساب موجودي كالاي در جريان ساخت منظور مي شود . علت استفاده از نرخ از پيش تعيين شده سربار كارخانه اين است كه اولاً امكان دارد كه هزينه هاي واقعي سربار كارخانه تا پايان دوره حسابداري صنعتي مشخص نگردد.ثانياً ممكن است بعضي از هزينه هاي سربار كارخانه ماه به ماه به طور قابل ملاحظه اي تغيير نمايد .مانند تعمير ماشين آلات كه ممكن است هر دو ماه يك بار صورت گيرد.استفاده از سربار واقعي كارخانه در هر ماه باعث تغيير قيمت تمام شده يك واحد محصول مي شود . بنابراين به منظور تعيين به مرجع اطلاعات مربوط به هزينه يابي محصول به حد اقل رسانيدن تغييرات هزينه هاي سربار كارخانه ،نرخ از پيش تعيين شده سربار كارخانه از ابتداي دوره مالي محاسبه مي گردد. در سيستم هزينه يابي سفارش كار به علت اينكه قيمت تمام شده هر سفارش را بايد پس از تكميل آن محاسبه نموده استفاده از نرخ از پيش تعيين شده سربار كارخانه ضرورت بيشتري مي يابد.

*در هزينه يابي نرمال ، هزينه هاي واقعي سربار كارخانه در حساب (كنترل سربار كارخانه) ثبت مي گردد. و براي ثبت سربار جذب شده كارخانه از حساب سربار جذب شده كارخانه استفاده مي شود . سربار جذب شده كارخانه هب بدهكار حساب موجودي كالاي در جريان ساخت و بستانكار حساب سربار جذب شده كارخانه منظور مي شود.

   رابطه زير محاسبه سربار جذب شده كارخانه را نشان مي دهد:

              نرخ از پيش تعيين شده سربار كارخانه*مبناي واقعي=سربار جذب شده كارخانه

هزينه يابي مرحله اي:

   هزينه يابي مرحله اي سيستمي است ، براي اندازه گيري و گزارش قيمت تمام شده محصولات مشابهي كه توليد آنها در يك سري عمليات توليدي يكنواخت به صورت انبوه و پيوسته صورت مي گيرد . در هزينه يابي مرحله اي تأكيد اصلي بر روي دايره يا مركز هزينه مي باشد در هر دايره يا مركز هزينه عمليات توليدي مختلفي صورت مي گيرد.مانند:دايره تراشكاري يا مونتاژ معمولاً يك واحد محصول از دو يا چند دايره يا مركز هزينه عبور مي كند تا به انبار كالاي ساخته شده برسد . در هزينه يابي مرحله اي هزينه هاي توليد(مواد مستقيم ، كار مستقيم و سربار كارخانه ) هر دايره به حساب موجودي كالاي در جريان ساخت همان دايره منظور مي شود . و گزارش هزينه توليد براي هر دايره در پايان دوره مالي معين(هفتگي يا ماهانه) تهيه گردد.نمونه صنايعي كه از سيستم هزينه يابي مرحله اي استفاده مي كنند، عبارتند از :صنايع كاغذي ، فولادي و شيميايي

(مراحل تهيه گزارش هزينه توليد)

*براي تهيه كردن گزارش هزينه توليد بايد پنج مرحله به شرح زير صورت گيرد:

1. تهيه جدول مقدار توليد

2. محاسبه مقدار توليدي بر حسب معادل آحاد تكميل شده

3. خلاصه كردن جمع هزينه هاي قابل تخصيص كه شامل قيمت تمام شده موجودي كالاي در جريان ساخت اول دوره و هزينه هاي انجام يافته طي دوره (مواد مستقيم، كار مستقيم، سربار كارخانه)مي باشد.

4. محاسبه قيمت تمام شده يك واحد

5.محاسبه قيمت تمام شده واحدهاي تكميل شده و قيمت تمام شده موجودي كالاي در جريان ساخت پايان دوره.

سيستم هزينه يابي مرحله اي

موجودي كالاي در جريان ساخت:

*معادل آحاد تكميل شده:

   مفهوم معادل آحاد تكميل شده اساس هزينه يابي مرحله اي مي باشد در اكثر موارد براي كليه واحدهايي كه طي دوره عمليات توليدي بر روي آنها صورت مي گيرد ،تكميل نمي گردند. بدين معني كه بعضي از آنها در پايان دوره تكميل نشده باقي مي مانند.در اينگئنه موارد بخشي از هزينه هاي توليد بايد در واحدهاي در جريان ساخت پايان دوره تخصيص يابد بنابراين ،جهت تعيين قيمت تمام شده يك واحد جمع هزينه هاي قيد شده را فقط نبايد بر روي واحد هاي تكميل شده تقسيم نمود.بلكه واحدهاي تكميل نشده پايان دوره نيز بايستي در محاسبات منظورگردد . بدين منظور بايد واحدهاي در جريان ساخت پايان دوره را بر حسب واحدهاي تكميل شده بيان نمود.

   قبل از محاسبه معادل آحاد تكميل شده درجه تكميل موجودي كالاي در جريان ساخت بايد تعيين گردد. در بعضي از صنايع انجام اين كار ايجاد اشكال نمي نمايد.اما در صنايعي كه امكان تعيين دقيق درجه تكميل موجودي كالاي در جريان ساخت نباشد،آنرا بايد بر آورد نمود.

   اگر فرض كنيم در يك دايره توليدي موجودي كالاي در جريان ساخت اول دوره وجود نداشته باشد و طي دوره به روي 990 واحد عمليات توليدي صورت گيرد.وكليه 990 واحد تكميل شوند،معادل آحاد تكميل شده مساوي990 واحد مي باشد.اكنون مثال فوق را كمي تغيير داده و فرض مي كنيم كه از 990 واحدي كه وارد دايره توليد شده 890 واحد آن تكميل گرديده و در پايان دوره 100 واحد از آن  لحاظ مواد مستقيم و كار مستقيم و سربار كارخانه 4/1 تكميل باشد.معادل آحاد تكميل شده را مي توان با استفاده از رابطه زير محاسبه نمود:

]درصد تكميل*م.كالاي در جريان پايان دوره[+واحدهاي تكميل شده=معادل آحادتكميل شده

بنابراين :

                                             جدول مقدار توليد                         معادل آحاد تكميل شده

                                                   واحد

موجودي كالاي در جريان ساخت

اول دوره                                        0

واحدهايي كه طي دوره اقدام به

توليد شده                                      990

                                                   990

موجودي كار در جريان ساخت

پايان دوره                                    100                             (4/1*100)==25

واحدهاي تكميل شده                       890                                          890         

                                                   990                                           915

در جدول مقدار توليد رابطه زير هميشه بر قرار مي باشد:

در دايره اول قيمت تمام شده يك واحد به قرار زير محاسبه مي گردد:

قيمت تمام شده يك  +  قيمت تمام شده يك  +  قيمت تمام شده يك واحد = قيمت تمام شده  

واحد سربار كارخانه    واحد كار مستقيم          مواد مستقيم                    يك واحد

   روش ميانگين موزون معادل آحاد تكميل شده را مي توان با استفاده از فرمول زير محاسبه كرد:

موجودي كالاي در جريان ساخت  +   واحدهاي تكميل شده  =  معادل آحاد تكميل شده

            پايان دوره                                       100%

(در درصد تكميل ضرب شود)                                                              (روش اول

   در روش ميانگين موزون معادل آحاد تكميل شده مربوط به كل كار انجام يافته تا پايان دوره مي باشد كه شامل كار انجام يافته در دوره جاري و كار انجام يافته در دوره قبل به روي كالاي در جريان ساخت دوره مي باشد.معادل آحاد تكميل شده براي هر يك از عوامل هزينه توليد به طور جداگانه محاسبه مي گردد.

م.در جريان  + م.در جريان  + واحدهايي كه در طي  + م.كالاي در جريان = معادل آحاد 

ساخت اول      ساخت پايان    دوره تكميل شده اند     ساخت اول دوره      تكميل شده

دوره                    *                                                        *  

    *                در صد تكميل                                  در صد تكميل شده در اين دوره

در صد تكميل                                        كار انجام يافته دوره جاري

شده دوره قبل

كار انجام يافته دوره قبل

   محاسبات مربوط به تهيه گزارش هزينه توليد دايره دوم به روش ميانگين موزون:

در دايه دوم يا هر دايره كه واحد تكميل شده دايره اول به آن منتقل مي شود ، قيمت تمام شده يك واحد براي مواد مستقيم ، كار مستقيم و سربار كارخانه دقيقاً مانند دايره اول محاسبه مي گردد. واحدهايي كه از دايره اول به دايره دوم منتقل مي گردد داراي هزينه هاي انتقالي از دايره اول مي باشد . در دايره دوم قيمت تمام شده يك واحد براي هزينه هاي انتقالي نيز محاسبه مي گردد.

   هزينه هاي انتقالي در            هزينه هاي انتقالي در موجودي            قيمت تمام شده يك

   دوره جاري                  +    كالاي در جريان ساخت اول دوره  =  واحدهزينه هاي انتقالي

   واحد هاي تكميل شده   +    واحدهاي در جريان ساخت پايان دوره

                                  يا

   هزينه هاي انتقالي  +    هزينه هاي انتقالي در موجودي

   در دوره جاري            كالاي در جريان ساخت اول دوره

   واحد هاي اضافه  +  واحدهاي انتقال يافته + واحدهاي در جريان

                               به دايره در دوره جاري       ساخت اول دوره

   در دايره دوم قيمت تمام شده يك واحد به قرار زير محاسبه مي گردد:

قيمت تمام شده  +  قيمت تمام شده يك واحد  +  قيمت هاي تمام شده   +   قيمت تمام شده = قيمت تمام شده

يك واحد سربار      كار سيستم                       يك واحد مواد مستقيم     يك واحد انتقالي     يك واحد

*ميانگين موزون و اولين صادره از اولين وارده FIFO   

   در سيستم هزينه يابي مرحله اي در صورت موجودي كالاي در جريان ساخت ابتداي

دوره براي تعيين قيمت تمام شده واحدهاي تكميل شده و واحدهاي در جريان ساخت پايان دوره از روش زير مي توان استفاده نمود:

   1 _ ميانگين

   2 _ FIFO

1)ميانگين :

   در هزينه يابي ميانگين ، قيمت تمام شده موجودي كالاي در جريان ساخت اول دوره به عوامل تشكيل دهنده هزينه هاي توليد تفكيك و با هزينه هاي انجام يافته طي دوره جمع مي شود ، تا كل هزينه هاي مواد ، دستمزد ، سربار به دست آيد. از تقسيم جمع هزينه هر يك از عوامل هزينه ها توليد بر معادل آحاد تكميل شده به روش ميانگين موزون قيمت تمام شده يك واحد به دست مي آيد . در اين روش قيمت تمام شده واحدهاي تكميل شده از حاصل ضرب قيمت تمام شده يك واحد در واحدهاي تكميل شده به دست مي آيد.

كار در جريان پايان دوره  +  تكميلي طي دوره  +  تكميلي اول دوره =  فرمول(1)

            *                                    *                             *

     درصد تكميل                         100%                         100%

                             كار در جريان پايان  +   واحدهاي تكميل شده  =  فرمول(2)

                                         *                                  *        

                                   درصد تكميل                       100%

2)FIFO

   روش فايفو و ميانگين با هم فرقي نمي كنند فقط در روش فايفو كار در جريان اول نقش دارد. بدين منظور هزينه كار در جريان ساخت اول دوره را به روش FIFO لازم نيست به تفكيك عوامل موجود در آن ، در جدول هزينه ها نوشته شود . در روشFIFO  فقط كافي است هزينه هاي اضافه شده طي دوره بر معادل آحاد توليد به روش  FIFO  تقسيم گردد.

         تكميلي در طي دوره + كار در جريان پايان دوره + تكميلي اول دوره =  فرمول(1)

             *                              *                               *

             100%                     درصد تكميل                  درصد تكميل

كار در جريان اول دوره + كار در جريان ساخت پايان + واحدهاي تكميل شده = فرمول(2)

                *                                     *                                *

درصد تكميل دوره قبل                  درصد تكميل                       100%

ورشکستگىيامرگاقتصادى

ورشکستگىمرحله‌اىاستکهبهحياتاقتصادىوتجارىتاجرياشرکتورشکستهخاتمهمى‌دهدبهاينجهتبهآنمرگاقتصادىهمگفتهمى‌شود. چراکهپايانعمرتاجروياشرکتورشکستهاستويکىازمواردانحلالآنمى‌باشد

امادرحقوقتجارتکشورماقوانينمتناسبوصريحوروشنىدراينزمينهوجودنداردودرمواردمتعددىباابهامواشکالومسائلمتناقضىروبه‌رومى‌باشيموعلتآنروشنمى‌باشدزيراقانونتجارتکهدرسال۱۳۱۱شمسىتصويبشدهاست۱۶۳مادهبهاينموضوعاختصاصدادهاست(ماده۴۱۲تا۵۷۵)به‌علاوهقانونادارهتصفيهامورورشکستگىمصوب۲۴تيرماه۱۳۱۴نيزشامل۶۰مادهمى‌باشدکهبه ‌همينامرباشيوهوروشوکيفياتديگرىتصريحدارد. وگذشتهازقوانينمزبورآئينقانونادارهتصفيههمکهدرسال۱۳۱۸تصويبشدهداراى۶۷مادهمى‌باشدوهرکدامبهتنهائىبحثوگفتگوىمفصلىرامى‌طلبد

جرائماشخاصمرتبطباورشکستگى

علاوهبرخودتاجرکهاگرورشکستگىاوبهتقلبوياتقصيرباشدبهمجازاتمى‌رسداشخاصديگرىنيزممکناستدرامرورشکستگىتاجربهنحوىازانحاءدخالتداشتهومقصّرشناختهشوندبهاينجهتدرقانونتجارت(ماده۵۵۱قانونتجارتوموادبعدي)براىآنهامجازات‌هائىبهشرحزيرپيش‌بينىگرديدهاست:

اشخاصىکهعالماًيعنىباقصدوعمدکهبهآنسوءنيتگفتهمى‌شودبهنفعتاجرورشکستهکليهاموالياقسمتىازدارائىاورااعمازاموالمنقولوياغيرمنقولازبينببرنديانزدخودنگهدارىنمودهويامخفىنمايندبهمجازاتورشکستهبهتقلبمحکوممى‌شوند

۲. اشخاصىکهبهقصدتقلببهاسمخوديابهاسمديگرىطلبىکهواقعيتنداشتهدرروىسندمندرجدرماده۴۶۷قانونتجارتواقعىقلمدادنمودهوملتزمشدهباشند.

۳. اشخاصىکهبهاسمديگرىويااسمىکهواقعيتنداشتهوموهومباشدتجارتنمودهباشندوسپسدفاترخودرامفقودنمودهوياقسمتىازدارائىخودرامخفىکردهويابه‌طورساختگىوانجاممعاملاتصورىازبينبردهباشند،بهمجازاتورشکستهبهتقلبيعنىازيکالى۵سالحبسمحکومخواهندشد.

۴. اقواموبستگانورشکستههرگاهبدونمشارکتودخالتاواموالوىراازبينبردهيامخفىکردهويانزدخودنگهدارىنمايندبهمجازاتسرقتمحکومخواهندشد.

اقسامورشکستگى

ورشکستگىعادى

درمواقعىکهتاجربه‌طورعادىومعمولىبهتجارتمشغولبودهليکنبهواسطهحوادثوعواملغير‌مترقّبهوغيرقابلپيش‌بينىمانندجنگ،بحران‌هاىاقتصادي،کاهشارز،تماميابخشعظيمىازسرمايهوىازبينبرود. واوهيچ‌گونهعملىبرخلافقوانينوعرفتجارتانجامندادهباشدومرتکبخطاوتقلبوتقصيرهمنشدهباشدوبهدلايلموجّهوقابلقبولازپرداختبدهىخودعاجزگردد. درچنينصورتىبرابرقوانينبهوضعيتدارائىاورسيدگىمى‌گردد. ليکنداراىمجازاتىنمى‌باشد. بهايننوعورشکستگي،ورشکستگىعادىگفتهمى‌شود

ورشکستگىبهتقصير

رحقيقتبهواسطهخطاومسامحهواقداماتىاستکهدرنتيجهآنهاتقصيرتاجرمحرزومسلممى‌گرددودربارهورشکستگىبهتقصيرماده۵۴۱قانونتجارتمواردىرابياننمودهکهباتوجهبهآنوموادبعدىمى‌توانتاجرراورشکستهبهتقصيردانست:

درصورتى‌کهاعلامگرددمخارجتاجراعمازشخصىيامخارجخانهوىدرمواردىعادىومعمولىازعايدىوىبيشتربوده،بهاينمعناکهتاجربدونرعايتودرنظرگرفتندرآمدخودمبادرتبهولخرجىنمودهباشد.

چنانچهمعلومگرددکهتاجرمبالغهنگفتىازسرمايهخودراصرفامورىنمودکهواهىبودهونفعوىفقطمنوطبهاموراتفاقىاستچنينمعامله‌اىدرعرفتجارتموهومناميدهشدهوعقلائىومنطقىنمى‌باشد.

۳. هرگاهتاجربه‌منظوربهتأخيرانداختنورشکستگىخوداجناسىرابيشترازقيمتروزخريدارىنمايدويااينکهاموالىرابهکمترازقيمتروزبفروشد.

۴. درصورتى‌کهبهقصدتأخيرانداختنورشکستگىخودازطريقصدوربراتيااستقراضتحصيلوجهىنمايدبه‌طورى ‌کهدرعرفتجارتدورازصرفهباشد.

۵. درصورتى‌کهپسازتاريختوقفيکىازطلبکارهارابرسايرينمقدمدانستهوطلباوراپرداختکردهباشد.

۶. چنانچهبهحسابديگرىبدوناينکهعوضياجنسىدريافتداشته،تعهداتىنمودهباشدکهباتوجهبهوضعيتمالىاوفوق‌العادهباشد

۷. درصورتى‌کهعملياتبازرگانىاودچارتوقفگرديدهولىدرظرفسهروزازتاريخوقفه‌اىکهدرپرداختديونوتعهداتوىبه‌عملآمده،توقفخودرابههمراهحسابدارائىواموالبهدفتردادگاهندادهباشد

مجازاتتاجرورشکسته

بهتاجرىکهباتوجهبهمواردمزبورورشکستشدهباشد،ورشکستهبهتقصيرمى‌گويندوبراىتاجرورشکستهبهتقصيرقانونمجازاتىتعييننمودهاستکهبين۶ماهتاسهسالحبسمى‌باشد. همچنان‌ کهماده۵۴۳قانونتجارتمى‌گويد

ورشکستگىبهتقصيرجنحهمحسوبومجازاتآناز۶ماهتاسهسالحبستأديبىاست

            لازمبهذکراستکهدرحالحاضرمجازاتجنحه‌اىوجودنداردزيرادرسنواتگذشتهمجازات‌هاتقسيمشدهبودبه:

-         خلاف

-         - جنحه

-         جنايت

ليکندرحالحاضراينتقسيمبندىمنسوخمى‌باشدومجازات‌هادرقوانينمجازاتاسلامىبهشرحزيرتقسيمگرديدهاست:

حدود

۲- قصاص

۳- ديات

۴- تعزيرات

۵- مجازات‌هاىبازدارنده

بهاينترتيببرابرقانونمجازاتاسلامىکليهحبس‌هاتعزيرىاستوحبسجنحه‌اىوتأديبىوخلافىوياجنائىاعمالنمى‌گرددومجازاتورشکستهبهتقصيربرابرماده۶۷۱قانونتعزيراتاز۶ماهتادوسالحبسمى‌باشد.

باتوجهبهاينکهقانونتعزيراتمصوبدومخردادماه۱۳۷۵مى‌باشدومجازاتآنازمجازاتمندرجدرماده۵۴۳قانونتجارتخفيف‌تراستبهنظرمى‌رسدکهدادگاه‌هابايدآنرااعمالنمايند

رسيدگىبهجرمتاجرورشکستهبهتقصير

باتوجهبهاينکهورشکستگىبهتقصيرجرممى‌باشدرسيدگىبهآندرصلاحيتدادگاه‌هاىکيفرىمى‌باشدهمان‌طورى‌ کهماده۵۴۴قانونتجارتمى‌گويد

رسيدگىبهجرمفوقبرحسبتقاضاىمديرتصفيهياهريکازطلبکارهاياتعقيبمدعى‌العمومدرمحکمهجنحهبه‌عملمى‌آيد.

برابرمادهمزبوررسيدگىبهجرمتاجرورشکستهبهتقصيرباتقاضاىافرادمشروحهزيربه‌عملمى‌آيد:

مديرتصفيهکهقائممقامتاجراستياتصويباکثريتطلبکارانحاضر

-         بنابهدرخواستهريکازطلبکارهاکهذينفعمى‌باشند

-         باتعقيبمدعى‌العموم(دادستان)کهنمايندهعموممردممى‌باشدوبهموجبقانوندرجرائمعمومىودرمواردىکهقانونتصريحنمودهاست،حقّتعقيبمجرمينرادارد.

رسيدگىبهجرممزبوردردادگاه‌هاىجنحهانجاممى‌گيرد. لازمبهتوضيحاستکهدرحالحاضردادگاه‌هاىجنحهنيزوجودنداردزيراقبلازانقلابدادگاه‌هاىکيفرىبهترتيبزيرتقسيمگرديدهبود:

-         دادگاهخلاف

-         دادگاهجنحه

-         دادگاه‌هاىجنائى

ليکنبهموجبقوانينآئيندادرسىکيفرىسال۱۳۶۸دادگاه‌هاىمزبورمنحلگرديدورسيدگىبهکليهامورکيفرىدرصلاحيتدادگاه‌هاىکيفرىيکودوقرارگرفتامابهموجبقانونتشکيلدادگاه‌هاىعمومىوانقلاب،دادگاه‌هاىعمومىبهاينموضوعرسيدگىمى‌نمايند .

ورشکستگىشرکت‌هاىتجارتى

همچنانکهقسمتاولماده۴۱۲قانونتجارتچنينمى‌گويد:

ورشکستگىتاجرياشرکتتجارتىدرنتيجهتوقفازتأديهوجوهىکهبرعهدهاواستحاصلمى‌شود...

بنابراين،مادهفوقبه‌طورکلىازاشخاصحقيقىيعنىتجارواشخاصحقوقىيعنىشرکت‌هاىتجارتىبحثمى‌نمايدوشاملسهقسمتمى‌باشد

تجارورشکسته‌اىکهدرقيدحياتمى‌باشند.

۲. تجارىکهدرحينفوتدرحالتوقفبوده‌اند.

۳. شرکت‌هاىتجارتى

ورشکستگىشرکت‌هاىبامسؤوليتمحدود

نظربهاينکهدرشرکت‌هاىبامسؤوليتمحدودهرگاهشرکتداراىقروضىباشدشرکاءهيچ‌گونهمسؤوليتىدرقبالآنهاندارندزيرامسؤوليتهرشريکتاميزانهمانسرمايه‌اىمى‌باشدکهبهشرکتسپردهاستوبيشترازآنمسؤوليتىندارد.

بنابرايندرصورتى‌کهشرکتبامسؤوليتمحدودهمدچارتوقفگرددمديريامديرانباتوجهبهقسمتاولماده۴۱۲قانونتجارتبايدصورتکليهاموالشرکترااعمازمنقولوغيرمنقولووجوهنقدواسنادومدارکمربوطهمانندبراتوچکوسفتهوغيرهراجمع‌آورىنمودهوضمنتصريحبهمطالباتوتعهداتشرکتبه‌انضمامدفاترمربوطهبهدادگاهمحلىکهشرکتدرآنجاقرارداردارائهنمايندوتازمانصدورحکمورشکستگىدربارهحفظاموالهراقدامىکهلازمباشدانجامدهند

بديهىاستپسازآنکهحکمورشکستگىشرکتصادرگرديدومديرتصفيه‌اىتعيينشد. اگرمديرتصفيهبههمکارىوراهنمائىآنهانيازداشتهباشدهمکارىلازمرابنماينداماچونمسؤوليتشرکاءبهميزانسرمايهآنهااستبرخلافشرکت‌هاىتضامنىونسبىمسؤوليتىدرموردپرداختقروضشرکتندارند.

نتيجه :

کلّيهاقداماتىکهدرخصوصجمع‌آورىاموالتجاروشرکت‌هاىسهامىوتضامنىونسبىورشکستهبه‌وسيلهمديرانتصفيهاعمازمهروموموفروشتاخاتمهورشکستگىبه‌عملمى‌آيددربارهشرکت‌هاىبامسؤوليتمحدودهماعمالمى‌شود

ورشکستگىشرکت‌هاىتضامنى

درموردانحلالشرکت‌هاىتضامنىماده۱۳۶قانونتجارتچنينتصريحدارد.

شرکتتضامنىدرمواردذيلمنحلمى‌شود.

درموردفقرات۱و۲و۳ماده۹۳

درموردتراضىتمامشرکاء

درصورتى‌کهيکىازشرکاءبهدلايلىانحلالشرکتراازمحکمهتقاضانمايدومحکمهآندلايلراموجهدانسته،حکمبهانحلالبدهد

درصورتفسخيکىازشرکاءمطابقماده۱۳۷

درصورتورشکستگىيکىازشرکاءمطابقماده۱۳۸

درصورتفوتيامحجوريتيکىازشرکاءمطابقمواد۱۳۹و 140

لازمبهتوضيحاستکهمواردمندرجدرفقرات۱و۲و۳ماده۹۳جاىبحثداردوخالىازاشکالنيستزيرادرسال۱۳۴۷مواديکالى۳۰۰قانونتجارتفقطبهشرکت‌هاىسهامىعاموخاصاختصاصدادهشدهومواد۹۱و۹۳نسخشدهاستوبعدازماده۹۴تاماده۶۰۰برابرقانونسال۱۳۱۱مربوطبهشرکت‌هاىبامسؤوليتمحدودوسايرشرکت‌هااست. بهاينترتيبملاحظهمى‌گرددکهدرقانونتجارتجائىبراىمادهمزبوروجودنداردتابتوانبهفقرات۱و۲و۳آناستنادنمود.

انحلالشرکت: شرکتسهامىدرمواردزيرمنحلمى‌شود.

وقتىکهشرکتمقصودىراکهبراىآنتشکيلشدهبودانجامدادهياانجامآنغيرممکنباشد.

۲. وقتىکهشرکتبراىمدتمعينىتشکيلومدتمنقضىشدهباشد.

۳. درصورتى‌کهشرکتورشکستشود.

بهدليلاينکهفقراتموردبحثمربوطبهانحلالشرکت‌هاىسهامىعامبودهکهبرابرماده۱۹۹مصوبسال۱۳۴۷نسخگرديدهاستبهاينجهت،استنادبهآندرسايرشرکت‌هامحملقانونىندارد. ليکنبهجاىفقراتمندرجدرماده۹۳منسوخهمى‌توانبهمواردمندرجدرماده۱۹۹استنادنمود.

ضمناينکهماده۱۲۷قانونتجارتدرخصوصورشکستگىشرکتتضامنىچنينمى‌گويد:

بهورشکستگىشرکتتضامنىبعدازانحلالمى‌‌توانحکمدادمشروطبهاينکهدارائىشرکتتقسيمنشدهباشد

ودرمادهبعدىبهورشکستگىشرکتتضامنىوشرکاءآناشارهگرديدهاستمنتهىٰباقيداينمطلبکهورشکستگىشرکتملازمهباورشکستگىشرکاءوورشکستگىشرکاءملازمهباورشکستگىشرکتنداردزيراهرگاهشرکتتضامنىورشکستهشودبهاينمعنىنيستکهشرکاءآنهمورشکستگرديده‌اندچراکهاينشرکتاستکهورشکستگرديدهنهشرکاءآن. براىاينکهشخصيتحقوقىشرکتجداازشخصيتحقوقىشرکاءودارائىشرکتنيزجداازدارائىشرکاءمى‌باشدليکنورشکستگىشرکتکموبيشآثارخودرادرچهرهشرکاءآشکارونمايانمى‌سازدوگاهىاوقاتآثارمنفىورشکستگىشرکتدردارائىشرکاءنيزمحسوسوملموسمى‌باشدوعکساينموضوعنيزصادقومتصوراست. به‌عنوانمثالممکناستبعضىازشرکاءشرکتورشکستهگردنددرصورتى‌کهشرکتقرصوپابرجابهفعاليت‌هاىخودادامهمى‌دهد. بهاينجهتباورشکستگىبعضىازشرکاء،شرکتمنحلنمى‌گردد. زيرادرصورتورشکستگىيکىازشرکاءسايرشرکاءمى‌توانندسهم‌الشرکهٔاوراازدارائىشرکتبه‌طورنقدىبپردازندواوراازشرکتخارجنمودهوشرکتمانندگذشتهبهفعّاليّت‌هاىخودادامهدهد

مسؤوليتشرکاءضامندرشرکت‌هاىتضامنى

باتوجهبهاينکهاگربرابرقانونتجارتدارائىشرکتتضامنىبراىپرداختقروضآنکافىنباشد،هرشريکمسؤولپرداختقروضشرکتمى‌باشداينسؤالمطرحمى‌شودکهآياپسازورشکستگىشرکتتضامنىبازهماينمسؤوليتوجوددارديانه؟واگروجودداردخودآنهابايددرموردپرداختبدهى‌هاىشرکتاقدامنمايندويااينکهچوندرورشکستگىمديرتصفيهياسازمانتصفيهقائممقامشرکتمى‌شونداينمسؤوليتبايدزيرنظرمديرتصفيهويابه‌وسيلهآنهابه‌عملآيد.

پاسخايناستکهوقتىشرکاءبرابرذيل۱۱۶قانونتجارتمسؤوليتتضامنىدارندباورشکستگىشرکتهماينمسؤوليتازبيننمى‌رودوبهقوتخودباقىاست. منتهىطلبکارانشرکتورشکستهمستقيماًباشرکاءطرفنمى‌باشندبلکهبامديرتصفيهدرارتباطمى‌باشندواينمديرتصفيهياسازمانتصفيهاستکهپسازورشکستگىبراىحفظحقوقطلبکارانشرکتبايدباشرکاءتضامنىدرارتباطبودهوترتيبپرداختديونشرکتياطلبکارانراازدارائىشخصىشرکاءبدهدچراکهقسمتاولماده۴۱۲قانونتجارتمى‌گويد:

ورشکستگىتاجرياشرکتتجارتىدرنتيجهتوقفازتأديهوجوهىکهبرعهدهاواستحاصلمى‌شودبنابراين:

شرکاءمسؤولپرداختقروضشرکتورشکستهمى‌باشند. منتهىنحوهٔپرداختبهطلبکارانبايدبانظرمديرياسازمانتصفيهبه‌عملآيد.

آياباورشکستگىشرکتتضامني،شرکاءهمورشکستهمى‌گردند؟

باتوجهبهماده۱۲۸قانونتجارتکهمى‌گويدورشکستگىشرکتملازمهباورشکستگىشرکاءوورشکستگىبعضىازشرکاءملازمهقانونىباورشکستگىشرکتنداردودرصفحاتقبلتوضيحاتلازمدادهشدهاست

بهنظرمى‌رسدکهپاسخاينسؤالمنفىاست. يعنىشرکاءشرکتورشکستهنمى‌باشند،بنابراين:

پسازصدورحکمورشکستگىشرکت،کليهاقداماتىکهدربارهمهروموماموالتاجرورشکستهبه‌عملمى‌آيددربارهاموالودارائىشرکتهماعمالمى‌گردد. امااموالشخصىشرکاءضامنمهرومومنمى‌گردد. براىاينکهبينورشکستگىآنهاوشرکتملازمهوجودنداردمگراينکهدرضمنورشکستگىشرکتمعلومشودکهشرکاءضامنهمورشکستهگرديده‌اند. ودادگاهضمنصدورحکمورشکستگىشرکت،حکمورشکستگىشرکاءضامنرانيزصادرنمودهباشد. درچنينوضعيتىاموالشرکاءشرکتتضامنىهمماننداموالشرکتتوقيفومهروموممى‌شودهمان‌طورىکهماده۴۳۹قانونتجارتچنينتصريحدارد:

درصورتورشکستگىشرکت‌‌هاىتضامني،مختلطيانسبىاموالشخصىشرکاءضامنمهرومومنخواهدشدمگراينکهحکمورشکستگىآنهانيزدرضمنحکمورشکستگىشرکتيابهموجبحکمجداگانهصادرشدهباشد.

نگهدارىاسنادورشکستگى

مدارکواسنادمربوطبهورشکستگىازهرنوعىکهباشدبايدتامدتدهسالنگهدارىشودوپسازخاتمهدهسالدرصورتى‌کهنيازىبراىنگهدارىآنهاوجودنداشتهباشدممکناستنابودگرددوموضوعامحاءآنهادرستونملاحظاتدفترفهرستورشکستگانقيدگردداماباتوجهبهاينکهشرکتمنحلگرديدهبايدديدچهکسىمسؤولنگهدارىايناسنادومدارکمى‌باشد.

برابربندبماده۱۲آئين‌نامهقانونادارهتصفيهامورورشکستگىسال۱۳۱۸اسنادومدارکموردبحثبايدبهشريکياشخصمعينىکهشرکاءتعيينومعرّفىنموده‌اندسپردهشودتانگهدارىوحفظگردد

ورشکستگىشرکت‌هاىنسبى

باتوجهبهاينکهشرکت‌هاىتضامنىونسبىجزوشرکت‌هاىشخصمى‌باشندوشرکاءهردوشرکتدرقبالطلبکارانمسؤوليتدارنديعنىشرکاءتضامنىمسؤوليتکليهقروضشرکترابرعهدهدارندوشرکاءنسبي،بهنسبتسرمايهملزمبهپرداختقروضوديونشرکتمى‌باشند. بنابراين:

هماناحکامومقررّاتىکهدربارهانحلالوورشکستگىشرکت‌هاىتضامنىاعمالمى‌گردد. دربارهشرکت‌هاىنسبىهماعمالمى‌شود.

صندوق‌هاىالفوب

درماده۵۱قانونادارهتصفيهوامورورشکستگىتيرماه۱۳۱۸دوصندوقبه‌شرحزيرپيش‌بينىگرديدهاست.

صندوقالف

۲. صندوقب

کههرکدامداراىدرآمدمعينىاستوبهمصرفامورخاصىمى‌رسد.

درآمدصندوق‌هاىالف

عبارتازوجوهىاستکهبه‌عنوانهزينهٔامورورشکستگىازدارائىورشکستهبهميزان۶الى۸درصدبرداشتمى‌شودوحسابدارىادارهکلتصفيه‌حسابىبراىثبتکليهاقلامدرآمدصندوقالفدردفاترخودبازمى‌نمايدوحسابىدربانکملىنيزبهنامدرآمدصندوقالفافتتاحمى‌شودوکليهاداراتتصفيهشهرستان‌هاوجوهحاصلهازآنمحلراپسازثبتدردفاترخودظرف۲۴ساعتبايددربانکملىبهآنحسابواريزنمايندکهبهموجبتبصرهٔ۱۷قانونبرنامهاولتوسعهاقتصادي،اجتماعي،فرهنگىجمهورىاسلامىايرانمصوب۱۱/۱۱/۶۸درآمدصندوقالفکهازحاصلدارائىتاجرورشکستهاخذمى‌شودبه‌شرحزيراست.

تامبلغپنجميليونريال۹درصد

۲. نسبتبهمازادآنتادهميليونريال۸درصد

۳. نسبتبهمازاددهميليونريال۷درصددريافتوبهحسابخزانهواريزمى‌شودامابهموجبآخرينقانونىکهتاکنونبهتصويبرسيدهوآنقانونوصولبرخىازدرآمدهاىدولتومصرفآندرمواردمعينمصوب۲۸اسفندماه۱۳۷۳مى‌باشد

درآمدصندوقالفبهاينشرحافزايشپيدانمودهاست:

تامبلغدهميليونريالنهدرصد

۲. نسبتبهمازاددهميليونريالتابيستميليونهشتدرصد

۳. ونسبتبهمازادبيستميليونريالهفتدرصددريافتمى‌شود

لازمبهذکراستکههرکدامازدوصندوقالفوبـداراىشخصيت(مواد۵۵الى۵۷قانونادارهتصفيهامورورشکستگىمصوّب۱۳۱۸)حقوقىبودهودرآمدهردوصندوقجزودرآمدبودجهٔعمومىکشورمنظورنمى‌شود،ووصولومصرفآنهامشمولهيچ‌يکازمقرراتمالىدولتىاعمازقوانينومقرراتحقوقىوجزائىنخواهدبودبلکهترتيبوصولدرآمدهاونظارتبرهزينهآنهابهموجبآئين‌نامه‌اىاستکهوزارتدادگسترىتعيينمى‌نمايد

علاوهبردرآمدهاىفوقصندوقالفازصندوقبوامنيزمى‌توانددريافتنمايدووزارتدادگسترىبرنحوهٔکاردوصندوقنظارتخواهدداشتودرآمدصندوقالفبهمصرفسازمانتصفيهوبرداشتهرگونههزينه‌اىکهادارهتصفيهبراىامورورشکستگىلازمبداندخواهدرسيد.

صندوقب

صندوقبداراىشخصيتحقوقىاستودرآمدآنازمنابعزيرتأمينمى‌شود.

۲۵درصدبهحقوقىکهبهموجبقانونثبتشرکت‌هامصوبدومخردادماه۱۳۱۰وماده۱۱قانونتجارتبراىامضاءدفاترتجارتىتعلقمى‌گيرداضافهشدهوايناضافهحقوقبهصندوقواريزمى‌شود.

ازمبلغموضوعاعتراض‌نامهکهبهموجبماده۲۹۳قانونتجارتتنظيممى‌گرددوازاقرارهردهريالدهدينار(يکدرصد)اخذمى‌شودکهنصفآنجزودرآمدعمومىاستونصفديگربهصندوقبتعلقمى‌گيردکهبرابرماده۲۹۳درمواردزيراعتراضبه‌عملمى‌آيد.

درموردنکول

۲. درموردامتناعازنکولياقبول

۳. درموردعدمتأديه

قابلتوجهاستکهحق‌الثبتپلمپدفاترتجارتىبرابرقانونوصولبرخىازدرآمدهاىدولتومصرفآندرمواردمعينمصوّب۲۸اسفندماه۱۳۷۳بهازاءهريکصدصفحهدفترتجارىبدوناحتساببهاءاظهارنامهسههزاروپانصدريالاستوهمچنيندرآمدصندوقببهازاءهريکصدصفحهدفترتجارىياکسرآنيک‌هزاروپانصدريالاستکهبهحسابادارهکلتصفيهامورورشکستگىواريزمى‌شود.

نحوهمصرفوجوهصندوقب

نحوهٔمصرفدرآمدصندوق(ب)برابرقانونارديبهشتماهسال۱۳۴۴بهشرحزيرمى‌باشد

پرداختکسرىهزينه‌هاىبيمارستانوزارتدادگستري.

۲. پرداختحقوقومزاياىکارمندانىکهحسبضرورتادارهٔکلتصفيهاستخدامشدهودروزارتدادگسترىمشغولبه‌کارهستند

۳. پرداختفوق‌العادهٔسختىمعيشتقضائىکهدربخش‌هاىخارجازمرکزونقاطدوردستوصعب‌المعيشهانجاموظيفهمى‌نمايند

۴. قسمتىازوجوهصندوقبووجوهحاصلهازصرفه‌جوئى‌هاىسالانهادارهکلتصفيهبهحسابصندوقتعاونىکهبراىکارمندانقضائىوادارىومأمورينوخدمتگزارانتشکيلشدهبه‌عنوانواممنظوروبهمصرفپرداختوامبهکارمندانمزبورمى‌رسد.

۵. تأمينهزينه‌هاىلازمبراىاجراءقانوناطفالبزهکاروتأسيسدادگاه‌هاىبخشدرخارجازمقردادگاهشهرستان

تأمينهزينه‌هاىلازمبراىاجراءقانوناقداماتتأميني.

ورشکستگىشرکت‌هاىتجارتى

همچنانکهقسمتاولماده۴۱۲قانونتجارتچنينمى‌گويد:

ورشکستگىتاجرياشرکتتجارتىدرنتيجهتوقفازتأديهوجوهىکهبرعهدهاواستحاصلمى‌شود

بنابراين،مادهفوقبه‌طورکلىازاشخاصحقيقىيعنىتجارواشخاصحقوقىيعنىشرکت‌هاىتجارتىبحثمى‌نمايدوشاملسهقسمتمى‌باشد.

تجارورشکسته‌اىکهدرقيدحياتمى‌باشند.

۲. تجارىکهدرحينفوتدرحالتوقفبوده‌اند.

شرکت‌هاىتجارتى.

 منبع  :

سایت اطلاع رسانی آفتاب : www.aftab.ir

بسم الله الرحمن الرحيم

عنوان:

بيمه

استادگرامي:

جناب آقاي طوسي

گردآورنده:

سمانه حيراني

زمستان89

تاريخچه بيمه

بيمه چگونه به وجود آمد :

بيمه‌هاي غير زندگي پيشينه بلند مدتي دارند. نوعي بيمه‌هاي دريايي در حدود 3000 سال قبل مورد استفاده قرار گرفت. بيمه‌هاي زندگي نيز سابقه زيادي دارند. اين نوع بيمه‌ها نخستين‌بار هنگامي پديد آمد که سربازان رومي قسمتي از دستمزد خود را در صندوقي جمع‌آوري کردند تا چنانچه در جنگ کشته شدند آن پول به خانواده‌هايشان پرداخت شود.

بيمه هاي غير زندگي :

بيمه دريايي که امروز وجود دارد احتمالاً در حدود صده‌هاي يازدهم و دوازدهم ميلادي در منطقه‌اي در شمال ايتاليا به‌وجود آمده است. شخصي به نام لومباردز در صده‌هاي چهاردهم و پانزدهم انگليسي ها را با اين نوع فعاليت آشنا ساخت. مفاهيم بيمه‌گر و بيمه‌گري نخستين‌بار در بيمه دريايي مطرح شد. آن روزها هر بازرگاني که حاضر به تقبل بخشي از يک خطر بود نام خود را همراه با سهمي که از آن خطر قبول مي‌کرد در پايين صفحه‌اي که جزئيات خطر مزبور در آن درج شده بود مي‌نوشت. آن وقت مالکان کشتي‌ها و بازرگانان دريافتند که مي‌توانند کشتي‌ها را براي حمل اجناس سودآور اعزام کنند زيرا مي‌دانستند چنانچه کشتي دچار حادثه شود از اين طريق جبران خواهد شد. در سال 1666 آتش‌سوزي بسيار بزرگي در لندن روي داد که باعث به وجود آمدن بيمه آتش‌سوزي شد. معلوم نيست که نخستين بيمه آتش‌سوزي به صورت امروزي در چه زماني صادر شد اما گفته مي‌شود که نخستين شرکت بيمه آتش‌سوزي به‌نام اداره آتش در سال 1680 بنيان نهاده شد که بعدها فونيکس لقب گرفت.

تاريخچه بيمه در ايران :

بيمه به شکل سنتي آن به مفهوم وجود نوعي تعاون و همياري اجتماعي بمنظور سرشکن کردن زيان فرد و يا افراد معدود بين همه افراد کروه يا جامعه در ايران سابقه طولاني داشته و همواره مردم اين مرز و بوم با الهام از تعاليم اسلامي و فرهنگي خود براي کمک به جبران خسارتهاي ناخواسته‌اي که براي ديگر هموطنان و حتي مردم ديگر کشورها پيش مي‌آمد فعال و پيشگام بوده‌اند. با وجود اين بيمه شکل حرفه‌اي و امروزي آن براي اولين بار در سال 1269 هجري شمسي در کشور ما مطرح گرديده است.

در اين سال مذاکراتي بين دولت ايران و سفارت روس بعمل آمد و متعاقب آن امتياز فعاليت انحصاري در زمينه بيمه و حمل و نقل براي مدت 75 سال به يک تبعه روس بنام لازارپلياکف واگذار شد. با اين وجود نامبرده ظرف مهلت سه سالي که جهت آغاز فعاليت بيمه‌اي براي وي در نظر گرفته شده بود قادر به تأسيس شرکت بيمه مورد نظر نگرديد و به همين جهت اين امتياز از وي سلب شد. متعاقباً در سال 1289 هجري شمسي دو شرکت بيمه روسي به نامهاي نادژدا و کافکازمرکوري اقدام به تأسيس نمايندگي بيمه جهت بازديد و پرداخت خسارت در ايران نمودند.

آغاز فعاليت جدي در زمينه بيمه را مي‌توان سال 1310 هجري شمسي دانست. زيرا در اين سال قانون و نظامنامه راجع به ثبت شرکتها در ايران و به تصويب رسيد و متعاقب آن بسياري از شرکتهاي بيمه خارجي از جمله گستراخ- آليانس- ايگل استار- يورکشاير- رويال- ويکتوريا- ناسيونال سوئيس- فنيکس- اتحاد الوطني و ... اقدام به تأسيس شعبه يا نمايندگي در ايران نمودند.

گسترش فعاليت‌هاي شرکت‌هاي بيمه خارجي مسئولان کشور را متوجه ضرورت تأسيس يک شرکت بيمه ايراني کرد تأسيس و فعاليت رسمي خود را از اواسط آبان‌ماه همان سال آغاز شد.

تأسيس شرکت بيمه ايران را مي‌توان نقطه عطفي در تاريخ فعاليت بيمه شگور دانست زيرا از آن پس دولت با در اختيار داشتن تشکيلات اجرائي مناسب قادر به کنترل بازار و نظارت بر فعاليت مؤسسات بيمه خارجي گرديد. دو سال بعد از تأسيس شرکت سهامي بيمه ايران يعني در سال 1316 قانون بيمه در 36 ماده تدوين و به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد. پس از آن نيز مقررات ديگري در جهت کنترل و نظارت بر فعاليت مؤسسات بيمه از طريق الزام آنها به واگذاري 25 درصد بيمه‌نامه‌هاي صادره بصورت اتکائي اجباري به شرکت سهامي بيمه ايران وضع شد و الزام به بيمه کردن کالاهاي وارداتي و صادراتي و اموال موجود در ايران و ايرانيان مقيم کشور نزد يکي از مؤسسات بيمه که در ايران به ثبت رسيده‌اند بر استحکام شرکتهاي بيمه افزود. شرکت سهامي ايران با حمايت دولت به فعاليت خود ادامه داد و اين حمايت منجر به تقويت نقش اين شرکت در بازار بيمه کشور و توقف تدريجي فعاليت شعب و نمايندگي‌هاي شرکتهاي بيمه خارجي گرديده بود بطوري که در سال 1318 بيش از 75 درصد از بازار بيمه‌اي کشور در اختيار شرکت بيمه ايران قرار گرفت و پنج شرکت بيمه خارجي که در آن‌زمان در ايران فعاليت مي‌کردند جمعاً موفق به کسب کمتر از 25 درصد از حق بيمه بازار شدند.

اين روند کماکان ادامه يافت تا آنکه در سال 1331 بر اساس مصوبه هيئت دولت کليه شرکتهاي بيمه خارجي موظف شدند جهت ادامه فعاليت خود در ايران مبلغ 250 هزار دلار به عنوان وديعه نزد بانک ملي ايران توديع نمايند و پس از آن نيز منافع ساليانه خود را تازماني‌که اين مبلغ به پانصد هزار دلار برسد بر آن بيفزايند. اين تصميم موجب تعطيل شدن کليه نمايندگي‌ها و شعب شرکتهاي بيمه خارجي در ايران به استثنا دو شرکت بيمه يورکشاير و اينگستراخ گرديد و شرايط را براي گسترش فعاليت شرکتهاي بيمه ايراني فراهم ساخت.

اولين شرکت بيمه خصوصي ايراني به نام شرق در سال 1329 هجري شمسي تأسيس گرديد. پس از آن تا سال 1343 به تدريج هفت شرکت بيمه خصوصي ديگر به نامهاي آريا- پارس- ملي- آسيا- البرز- البرز اميد و ساختمان و کار به ترتيب تأسيس و به فعاليت بيمه پرداختند.

همان‌طور که اشاره شد از سال 1316 کليه شرکتهاي بيمه موظف گرديدند 25 درصد از امور بيمه‌اي خود را به‌صورت اتکائي اجباري به شرکت بيمه ايران واگذار نمايند. اين واگذاري عمدتاً از طريق ارسال ليستهايي به نام بردرو که حاوي کليه اطلاعات راجع به بيمه‌نامه‌هاي صادره و خسارتهاي پرداخت شده توسط اين شرکتها بود انجام مي گرفت. بديهي است ارائه اطلاعات به شرکت بيمه رقيب هيچگاه نمي‌توانست مورد رضايت و علاقه شرکتهاي بيمه واگذارنده باشد. از سوي ديگر با افزايش تعداد شرکتهاي بيمه ضرورت اعمال نظارت بيشتر دولت بر اين صنعت و تدوين اصول و ضوابط استاندارد براي فعاليت‌هاي بيمه‌اي به منظور حفظ حقوق بيمه‌گذاران و بيمه‌شدگان احساس مي‌گرديد. به همين جهت در سال 1350 بيمه مرکزي ايران به منظور تحقق اهداف فوق تأسيس شد. در ماده 1 قانون تأسيس بيمه مرکزي و بيمه‌گري چنين آمده است :

به‌منظور تنظيم و تعميم و هدايت امر بيمه در ايران و حمايت بيمه‌گذاران و بيمه‌شدگان و صاحب حقوق آنها همچنين به منظور اعمال نظارت دولت بر اين فعاليت مؤسسه‌اي به نام بيمه مرکزي ايران طبق مقررات اين قانون به صورت شرکت سهامي تأسيس مي‌گردد.
اين قانون از دو بخش تشکيل شده است : در بخش اول - سازمان- ارکان- تشکيلات- وظايف و نحوه اداره بيمه مرکزي ايران تعيين گرديد و در بخش دوم ضوابط مربوط به نحوه تأسيس و فعاليت شرکتهاي بيمه و ادغام و انحلال و ورشکستگي آنها مشخص شده است.

تأسيس بيمه مرکزي ايران قوام بيشتري به صنعت بيمه کشور داد و از آن پس شورايعالي بيمه که يکي از ارکان بيمه مرکزي ايران مي‌باشد ضوابط و مقررات مختلفي را در رابطه با نحوه انجام عمليات بيمه در کشور و نرخ و شرايط انواع بيمه‌نامه تصويب نمود.
رشد سريع اقتصادي ناشي از افزايش قيمت نفت و تبع آن حجم سرمايه‌گذاري‌ها موجب توسعه بازار بيمه کشور در دهه 1350 گرديد و مجدداً شرکتهاي بيمه خارجي را علاقمند به سرمايه‌گذاري در ايران نمود.

بطوري که در سالهاي 1353 - 1354 چهار شرکت بيمه جديد به نامهاي تهران- دنا- حافظ- ايران و آميرکا با مشارکت سرمايه‌گذاران خارجي تأسيس گرديد و به ترتيب تعداد شرکتهاي بيمه خصوصي - ملي گرديد و اداره آنها به دولت سپرده شد. همچنين پروانه فعاليت نمايندگي شرکت‌هاي بيمه يورکشاير و اننگستراخ که تا اين سال فعاليت داشتند لغو گرديد.

در سالهاي 1360 و 1361 صدور بيمه‌نامه در ده شرکت بيمه ملي شده به نامهاي اميد- شرق- پارس- آريا- ساختمان و کار- تهران- حافظ- دانا- ملي و توانا متوقف گرديد و تنها سه شرکت بيمه ايران- آسيا- البرز به فعاليت جاري خود ادامه دادند.
در سال 1367 به موجب قانون اداره امور شرکتهاي بيمه مالکيت سهام شرکتهاي بيمه آسيا و البرز به دولت منتقل شد و با ادغام ده شرکت بيمه ديگر شرکت دولتي به نام بيمه دانا شکل گرفت تا منحصراً در زمينه بيمه اشخاص فعاليت نمايند.

در حال حاضر 5 شرکت دولتي بيمه ايران- آسيا- البرز- دانا و بيمه صادرات و سرمايه‌گذاري و شرکت‌هاي خصوصي بيمه ملت،توسعه،کارآفرين،پارسيان،سينا،رازي، حافظ و سامان در زمينه بيمه فعاليت دارند.

قوانين بيمه

قانون بيمه (مصوب1316/2/7)

قانون اجازه عضويت بيمه مركزي ايران در اتحاديه نظارت كنندگان بر شركت هاي بيمه در كشورهاي در حال توسعه (مصوب 1365/5/2)‌

قانون اداره امور شركتهاي بيمه (مصوب 1367/9/13)

قانون بيمه اجاري مسووليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري زميني درمقابل شخص ثالث (مصوب 1347/9/26)

آيين نامه منابع درآمد صندوق تامين خسارت هاي بدني موضوع ماده 11 قانون بيمه اجباري مسووليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري زميني در مقابل شخص ثالث (مصوب 1348/12/2)

آيين نامه اجرايي قانون بيمه اجباري مسووليت مدني دارندگان وسايل نقليه موتوري زميني در مقابل شخص ثالث (مصوب 1347/12/28)

آيين نامه صندوق تامين خسارت هاي مدني (مصوب 1348/4/21)

اساسنامه شركتهاي بيمه مصوب (1368/11/15)

(بند 5 ماده واحده)‌ قانون اصلاح قانون چگونگي اداره مناطق آزاد تجاري – صنعتي جمهوري اسلامي ايران (مصوب 1377/12/25 مجلس شوراي اسلامي و 1378/4/30 مجمع تشخيص مصلحت نظام)‌

قانون الحاق دولت ايران به سيستم بين المللي بيمه مسووليت مدني وسايط نقليه موتوري زميني در مقابل شخص ثالث (كارت سبز) (مصوب 1356/3/5)

قانون بيمه محصولات كشاورزي (مصوب 1362/3/25 )

قانون چگونگي اداره صندوق ضمانت صادرات ايران (‌مصوب 1375/7/15)

قانون عضويت بيمه مركزي ايران در شركت بيمه اتكايي آسيايي (‌مصوب 1371/11/25)‌

قانون عضويت دولت جمهوري اسلامي ايران در سازمانها و مجامع بين المللي (مصوب 1365/1/26)‌

لايحه قانوني ملي شدن موسسه بيمه و موسسات اعتباري (مصوب 1358/4/4)

گنجي به نام بيمه

استفاده بهینه از ذخایر فنی و به خصوص سرمایه‌گذاری این وجوه در بازار سرمایه، منجر به توسعه اقتصادی می شود. ‌ ‌

پیشرفت بیمه در یک کشور، می‌تواند منجر به حفظ ثروت ملی و تشکیل پس‌اندازهای بزرگ شود و در ارتباطی متقابل با رشد و توسعه اقتصادی، افزایش مبادلات و توسعه سرمایه‌گذاری‌های آن کشور می‌‌باشد.

استفاده بهینه از ذخایر فنی و به خصوص سرمایه‌گذاری این وجوه در بازار سرمایه، منجر به توسعه اقتصادی می شود. ‌ ‌

پیشرفت بیمه در یک کشور، می‌تواند منجر به حفظ ثروت ملی و تشکیل پس‌اندازهای بزرگ شود و در ارتباطی متقابل با رشد و توسعه اقتصادی، افزایش مبادلات و توسعه سرمایه‌گذاری‌های آن کشور می‌‌باشد.

در واقع صنعت بیمه، با توجه به نقش آن به عنوان یک نهاد سرمایه‌گذار و تعهدش در جبران خسارت، می‌تواند بر فعالیت‌های اقتصاد کلان و نیز در رشد اقتصادی آن کشور، تأثیر بسزایی داشته باشد.

یکی از اثرات اقتصادی بیمه، حفظ ثروت ملی است. اشخاص و نهادها، می‌توانند ضمانت اموال و تأسیسات خود را با پرداخت حق بیمه مستمر، به شرکت‌های بیمه‌ای واگذار کنند تا در صورت وقوع حادثه، خسارت وارده را از شرکت‌های بیمه‌گر دریافت کرده و بدین طریق، اموال و دارایی‌هایشان از گزند خطر در امان بماند. تأثیر اقتصادی دیگر بیمه، تضمین سرمایه‌گذاری‌ها است.

با توجه به این که ایجاد سرمایه‌گذاری‌های جدید، باعث توسعه و رشد اقتصادی هر کشور می‌شود، تأمین امنیت سرمایه‌ها در تداوم این رشد، از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود و فقط در صورتی که سرمایه‌گذار بداند خطری سرمایه‌اش را تهدید نمی‌کند، اقدام به سرمایه‌گذاری جدید می‌نماید. در این شرایط، بیمه می‌تواند ریسک خطر را کاهش دهد. ‌ ‌

از دیگر تأثیرات اقتصادی بیمه، می‌توان به توسعه سرمایه‌گذاری‌ها اشاره کرد. در کلیه بیمه‌ها، معمولاً حق‌بیمه از قبل دریافت می‌شود که این حق‌بیمه‌ها، وجوه بسیار هنگفتی را تشکیل می‌دهند. این وجوه عظیم، می‌تواند در بخش‌های مختلف اقتصادی وارد شده و باعث توسعه سرمایه‌گذاری شود که از جمله نتایج این سرمایه‌گذاری‌ها، اشتغال‌زایی در کشور می‌باشد.

می‌توان گفت که انتخاب بهینه‌ترین اقدام در نحوه بکارگیری این وجوه دریافتی، در جهت رشد اقتصادی کشور، از تصمیمات مهمی است که باید به آن پرداخت. ‌

از دیگر تأثیراتی که بیمه بر اقتصاد دارد، تأثیر بر موازنه ارزی است که قبل از توضیح آن، نیازمند تعریفی از بیمه اتکایی هستیم. بیمه اتکایی، در واقع توزیع جهانی ریسک می‌باشد، به این معنی که هر شرکت بیمه، با توجه به سرمایه و امکانات مالی خود، بخشی از ریسک را می‌پذیرد و مازاد یا تمام آن را مجدداً نزد شرکت بیمه بزرگتری بیمه می‌کند که به آن، بیمه اتکایی گویند.

اگر بیمه اتکایی، بیمه خارجی باشد، در نتیجه شرکت بیمه داخلی، باید حق بیمه مجدد را به صورت ارز به شرکت بیمه‌گر اتکایی بپردازد که همین امر، سبب خروج ارز از کشور شده و تراز بازرگانی، به ضرر کشور مبداC می‌گردد. در نتیجه، مهمترین مسأله‌ای که باید بدان توجه کرد، این است که حتی‌المقدور سعی شود بیمه اتکایی در کشورمان توسط بیمه‌گران داخلی انجام شود تا بدین ترتیب، صادرات تقویت شده و تراز بازرگانی به نفع کشور تغییر کند.

شرکت‌های بیمه در توزیع سود و زیان اقتصادی یک کشور به بازارهای بین‌المللی - تحت حوادث گوناگون، نقش بسزایی را ایفا می‌کنند، زیرا شرکت‌های بیمه با توجه به امکانات مالی خود، قسمتی از ریسک را تقبل کرده و بخش دیگر را به شرکت بیمه اتکایی واگذار می‌نمایند و در این صورت، با بروز سود یا زیان، این ریسک، در سطح بین‌المللی توزیع شود.

‌ ‌صنعت بیمه با ایجاد آرامش روحی و امنیت، باعث از بین رفتن نگرانی‌های ناشی از حوادث ناگهانی شده و از این طریق، به بهبود کیفیت زندگی مردم و فعالیت‌های اقتصادی کمک می‌کند. ‌ ‌

موانع و راهکارها

با توجه به اهمیت بسزای بیمه، متأسفانه هنوز صنعت بیمه با مشکلاتی مواجه است و نتوانسته جایگاه واقعی خود را به دست آورد. از جمله مشکلات این صنعت را در موارد زیر می‌توان خلاصه کرد:

1) مهمترین عامل در پیشرفت هر صنعت، مسأله رقابتی بودن آن است، ولی در کشور ما، صنعت بیمه با نگاه دولتی صنعت بیمه روبه‌رو است و تا زمانی که در این بخش، خصوصی‌سازی واقعی انجام نگیرد، سهم رشد اقتصادی در این صنعت به کُندی صورت می‌پذیرد و پس‌اندازهای ناشی از حق بیمه‌های دریافتی در بازار سرمایه نیز، اندک خواهد بود. ‌ ‌

۲) در حال حاضر، بسیاری از بخش‌ها و سرمایه‌ها تحت پوشش بیمه‌ای قرار نگرفته و بیمه نیز نتوانسته از طریق دریافت حق بیمه‌ها، به ایجاد پس‌انداز در جهت سرمایه‌گذاری در بازار بپردازد. ‌ ‌

۳) توسل به بیمه‌های اتکایی خارجی از معضلات دیگری است که سبب خروج ارز از کشور شده و تراز بازرگانی را به ضرر کشور رقم می‌زند. در صورتی که بیمه اتکایی داخلی می‌تواند، باعث توسعه و رونق صادرات شده و تراز بازرگانی را به نفع کشور تغییر دهد.

۴) عدم تجهیزات کامل در روش‌های محاسباتی و حسابداری، نقیصه دیگری است که به بازنگری و تجدیدنظر نیاز دارد.

۵) در بخش‌های انرژی، حمل‌ونقل و صنایع و معادن، بیمه، جایگاه واقعی خود را به دست نیاورده و نیاز به پوشش‌های بیمه‌ای در این بخش‌ها، به وضوح ملموس است. ‌ ‌

راهکارهایی که می‌تواند منجر به توسعه این صنعت درکشور شود عبارتند از:
۱) توسعه بیمه‌های اتکایی داخلی به منظور کاهش خروج ارز از کشور
۲) افزایش تنوع پوشش‌های بیمه‌ای و کاهش مسؤولیت دولت در جبران خسارت‌ها
۳) افزایش حق بیمه و گسترش دامنه تأمین ریسک در بخش‌های کلان اقتصادی ‌ ‌
۴) توسعه و اصلاح روش‌های محاسبات و حسابداری و بهره‌گیری از بهترین و کاراترین نرم‌افزارها

۵) استفاده بهینه از ذخایر فنی (وجوه انباشته شده ناشی از حق بیمه‌های دریافتی) ‌ ‌
۶) پیگیری به موقع نمایندگان بیمه، در موارد تعویق حق بیمه
۷) واگذاری صنعت بیمه به بخش خصوصی در راستای اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی. ‌ ‌

بيمه فروختني است يا خريدني

گسترش فرهنگ و يا همان فرهنگ‌سازي بيمه مطلبي است كه سال‌هاي سال در مورد آن بحث شده و تمام دست‌اندركاران و مسوولان ذي‌صلاح بر آن تاكيد دارند اما تاكنون كار جدي در جهت ارتقاي فرهنگ بيمه انجام نشده است و كماكان مسوولان بيمه‌اي كشورمان از نبود فرهنگ بيمه‌اي در كشور گلايه دارند و آن را دليل اصلي پايين بودن ضريب نفوذ بيمه مي‌دانند.

گسترش فرهنگ بيمه و بهبود ضريب نفوذ بيمه به صورت فراگير سومين بند برنامه تحول در صنعت بيمه كشور است.

گسترش فرهنگ و يا همان فرهنگ‌سازي بيمه مطلبي است كه سال‌هاي سال در مورد آن بحث شده و تمام دست‌اندركاران و مسوولان ذي‌صلاح بر آن تاكيد دارند اما تاكنون كار جدي در جهت ارتقاي فرهنگ بيمه انجام نشده است و كماكان مسوولان بيمه‌اي كشورمان از نبود فرهنگ بيمه‌اي در كشور گلايه دارند و آن را دليل اصلي پايين بودن ضريب نفوذ بيمه مي‌دانند.

*اما به راستي مسووليت گسترش فرهنگ بيمه با چه نهادي است؟
گروهي در پاسخ به اين سوال، خود شركت‌هاي بيمه را مسوول فرهنگ‌سازي مي‌دانند و اين جمله را كه بيمه فروختني است نه خريدني را هم به عنوان دليل موجه كنار آن مي‌گذارند. گروهي هم بيمه مركزي را به عنوان متولي صنعت بيمه در كشور مسوول اين امر مي‌دانند و معتقدند بيمه مركزي بايد در امر فرهنگ‌سازي بيمه پيشقدم باشد. اما خود شركت‌هاي بيمه معتقدند در كنار صنعت بيمه وزارتخانه‌هاي علوم، آموزش و پرورش و ارشاد اسلامي نيز وظيفه دارند در امر گسترش فرهنگ بيمه نقش بسزايي ايفا كنند.

فرهنگ بيمه با كنفرانس گسترش نمي‌يابد

نادر مظلومي استاد دانشگاه در اين خصوص گفت: تاريخ را حرف نساخت بلكه عمل ساخت، اگر شركت‌هاي بيمه در مسير درست حركت كنند مشكل نبود فرهنگ بيمه حل خواهد شد.

او با تاكيد بر اينكه به اجبار برگزاري كنفرانس و جزوه نمي‌توان فرهنگ بيمه را در جامعه گسترش داد افزود: براي ارتقا سطح فرهنگ بايد جامعه را به خوبي بشناسيم، از علايق و تمايلات آنها باخبر باشيم و بدانيم آيا فرهنگ زندگي قومي و عشيره‌اي بر آن حاكم است؟

مظلومي ادامه داد: جامعه ايراني يك جامعه جوان و در حال تحول است و آينده براي آن حاوي چيزهاي جديدي است كه نمي‌شناسند و اين وظيفه نهادهاي ذي‌صلاح است كه براي شناساندن آن تلاش كنند.

وي در خاتمه يادآور شد: چنانچه شركت‌هاي بيمه به درستي فعاليت كنند جامعه عكس‌العمل درستي نشان خواهد داد.

گفته‌هاي مظلومي حكايت از نقش پررنگ بيمه‌گران در ارتقاي سطح فرهنگ بيمه دارد و در واقع ارائه خدمات متنوع و مناسب موجب جلب نظر مشتري و جذب بيمه‌گزاران بيشتر خواهد شد.

مسووليت وزارت اقتصاد و بيمه مركزي

مهرداد خواجه‌نوري نيز در خصوص فرهنگ بيمه در كشورمان يادآور شد: امروز توليدكنندگان انواع محصولات با ارائه كالاهاي متنوع اين امكان را براي مشتري فراهم كرده‌اند كه خريدار مطابق با سلايق و علايق خود كالاي مورد نياز خود را خريداري كند.
او ادامه داد: بيمه هم يك محصول است و بايد در فضايي كاملا رقابتي عرضه شود. دبيركل سنديكا با يادآوري اينكه تا زماني كه بيمه دولتي وجود دارد فضا رقابتي نخواهد شد خاطرنشان كرد: همانطور كه در توليد و عرضه ساير محصولات نظارت وجود دارد در عرضه بيمه هم بايد يك نظارت كه بتوان نام آن را نظارت واقعي گذاشت وجود داشته باشد.

خواجه‌نوري گفت: در خصوص نظارت بر صنعت بيمه و ايجاد فضاي رقابتي به منظور توسعه فرهنگ بيمه وزارت امور اقتصادي و دارايي به عنوان مالك بيمه‌هاي دولتي و بيمه مركزي به عنوان ناظر و شريك‌المال بيمه‌ها از طريق واگذاري اتكايي- اجباري نقش قابل توجهي دارند.

او ادامه داد: وزارت اقتصاد بايد بيمه‌هاي دولتي را اصولي به بخش‌خصوصي واگذار كند و بيمه مركزي بايد براي گسترش فرهنگ بيمه قانون خود را عوض كند.خواجه‌نوري يادآور شد:‌ به جاي تمام فعاليت‌هاي اصولي در جهت اصلاح ساختار صنعت بيمه تنها كارگروه‌هايي تشكيل شده است.

فروش خدمت سخت‌تر از فروش كالا است

محمد بلوريان تهراني، كارشناس اقتصادي در خصوص گسترش فرهنگ بيمه در كشور و نحوه تبليغات و اطلاع‌رساني در جامعه گفت: فروش خدمت سخت‌تر از فروش كالا است به ويژه فروش بيمه كه عرضه اميد و امنيت است.

او با اشاره به اينكه تبليغ يعني معرفي و آگاه كردن مردم از وجود كالا و خدمت خاطرنشان كرد: قبل از تبليغات بايد زمينه‌ها و فرهنگ‌سازي‌هاي لازم ايجاد شود تا مشتري بداند محصولي را كه مي‌خرد چه نيازي را برطرف مي‌كند.

بلوريان تهراني يادآور شد: براي ايجاد انگيزه مردم نسبت به خريد بيمه و توسعه آن بايد باور كنند كه بيمه با جبران زيان‌هاي اقتصادي ناشي از حوادث، هزينه‌هاي غيرقابل تحمل را به هزينه‌هاي قابل تحمل تبديل مي‌كند و نگراني‌هاي آنان را نسبت به آينده كاهش مي‌دهد.

نياز او تاكيد كرد: شركت‌هاي بيمه بيش از آنچه نياز به تبليغات داشته باشند به معرفي انواع بيمه نياز دارند كه يكي از وظايف اصلي روابط‌عمومي‌ها به عنوان تنظيم‌كننده روابط ميان سازمان و جامعه است.

اين استاد دانشگاه نقش آموزش و پرورش و دستگاه قضايي را هم در جهت توسعه فرهنگ بيمه پررنگ دانست و ادامه داد: آموزش و پرورش با معرفي بيمه به دانش‌آموزان موجب آموزش نسل‌هاي جديد به روش علمي و فني در قالب درس‌هايشان خواهد شد.
وي افزود: در حال حاضر در ايران مردم فقط از بيمه‌هاي شخص ثالث و درمان اطلاعات كمي دارند و تنوع و گستردگي بيمه‌هاي مسووليت براي آنان ناآشنا است.
بلوريان تهراني گفت: اگر امروز از كسي بخواهيد خانه و يا ماشين خود را بيمه كند اولين سوالي كه مي‌پرسد اين است كه كدام شركت بيمه خوب خسارت مي‌دهد؟ بنابراين اولين عامل موثر در خريد بيمه‌نامه استفاده از تجربه ديگران است.

او يادآور شد: چنانچه يك شركت بيمه بخواهد در بلندمدت سود خود را افزايش دهد بايد مخرج كسر را افزايش دهد نه اينكه صورت كسر را كوچك كند در واقع حق بيمه بيشتري دريافت كند نه اينكه خسارت پرداختي را كم كند.

نقش رسانه ملي در گسترش فرهنگ بيمه

سازمان صداوسيما به عنوان يك رسانه ملي نقش ويژه‌اي در فرهنگ‌سازي دارد و بديهي است اطلاع‌رساني از طريق اين رسانه ملي به خاطر اعتماد و دسترسي كه اكثر آحاد جامعه به آن دارند داراي نتايج ارزنده‌اي خواهد بود.

حسن خجسته، معاون صداي سازمان صدا وسيما در گفت‌وگو با فصلنامه آسيا در خصوص گسترش فرهنگ بيمه گفته است: در گام اول بايد موضوع را از منظر روان‌شناسي و جامعه‌شناسي مورد مطالعه قرار داد و بعد در حوزه رسانه‌ها آن را بررسي كرد.

او با اشاره به اينكه مشكلي كه در مورد پايين بودن آگاهي‌هاي مردم در مورد بيمه وجود دارد، ناشي از شناخت و طرز تلقي آنها است، گفته است: بايد طرز تلقي مردم و ادراك عمومي نسبت به اين پديده اصلاح، تكميل و تقويت شود، مخاطب بايد به يك نياز رسيده باشد تا بر مبناي آن در او ميل به اقدام ايجاد شود.

خجسته در خصوص نقش صداوسيما در جهت گسترش فرهنگ بيمه يادآور شده است: طرح موضوعات بيمه‌اي بايد توسط كارشناسان آشنا به اصول بيمه و قوانين بيمه‌اي عنوان شود تا اطلاعات موردنياز مخاطبان در اختيار آنها قرار گيرد. در واقع سازمان‌هاي بيمه هم بايد تلاش كنند تا زمينه حضور در رسانه‌ها ايجاد شده و كارشناسان رسانه‌ها به كشف اين اطلاعات ترغيب شوند.

نكته: (هفته گذشته شبكه دوم سيما برنامه كنكاش را پخش مي‌كرد كه اتفاقا در رابطه با بيمه‌هاي بازرگاني بود، اما در حالي كه مديران بيمه‌هاي بازرگاني درخصوص فعاليت اين بخش صحبت مي‌كردند تصوير سازمان تامين اجتماعي و خدمات درماني را كه در حال تمديد دفترچه‌هاي بيمه بودند نشان مي‌داد).

خجسته در ادامه افزوده است: رسانه مانند يك كارخانه واسطه است و با توجه به تنوع موضوعات اجتماعي توان توليد مواداوليه را ندارد. رسانه معمولا در برنامه‌هاي مربوط به حوزه‌هاي عمومي از كارشناسان استفاده مي‌كند و درواقع با حضور اين كارشناسان با آن حوزه مورد بحث پيوند برقرار مي‌شود.

توسعه نيافتگي بيمه در ايران

دلايل متعددى مى توان برشمرد كه چرا ما در بخش بيمه كه كلمه صنعت نيز به آن اضافه شده در مقايسه با ساير بخش هاى اقتصادى و كشورهايى كه در رديف آنها قرار داريم، پيشرفت نكرده ايم تا جايى كه كشورهايى نظير هندوستان و پاكستان نيز از ما پيشى گرفته اند. براى اين موضوع دلايل متعددى مى توان براى آن برشمرد. اولين و مهم ترين بحث آن است كه بيمه فروختنى است. كسى براى خريد بيمه مراجعه نمى كند....

دلايل متعددى مى توان برشمرد كه چرا ما در بخش بيمه كه كلمه صنعت نيز به آن اضافه شده در مقايسه با ساير بخش هاى اقتصادى و كشورهايى كه در رديف آنها قرار داريم، پيشرفت نكرده ايم تا جايى كه كشورهايى نظير هندوستان و پاكستان نيز از ما پيشى گرفته اند. براى اين موضوع دلايل متعددى مى توان براى آن برشمرد. اولين و مهم ترين بحث آن است كه بيمه فروختنى است. كسى براى خريد بيمه مراجعه نمى كند.

آيا ما قادر بوده ايم كه فروشندگان حرفه اى كه خود نيز آشنا به موضوع بيمه باشند به عنوان فروشنده تربيت كنيم. بازار بيمه ما بيش از دو دهه در انحصار چند شركت دولتى بوده كه تعداد آنها از انگشتان يك دست تجاوز نمى كردند، در حالى كه امروزه در دنيا به ازاى هر يك ميليون نفر جمعيت حضور يك شركت بيمه توجيه پذير است.

در قالب انحصار دولتى شركت هاى بيمه ما به شدت درگير روزمرگى بودند و اداره پورتفوى را مى نمودند. بيش از ۵۰ درصد آن اتومبيل بوده است كه آن هم از خلاقيت، نوآورى و تربيت نيروى انسانى متخصص و ماهر كه بتواند انواع محصولات مورد نياز جامعه را تأمين كند به دور بوده است. ما جمعيت جوانى داريم. جوانان نيازهايشان با افراد سالمند متفاوت است.

انواع بيمه هاى مورد نياز جوانان كه بيشتر از جنس بيمه هاى عمر پس اندازى و يا سرمايه گذارى است دردهك هاى مختلف درآمدى به اين عزيزان عرضه نكرديم. اكثريت فروشندگان بيمه اعم از بازاريابان، نمايندگان و كارگزاران بيمه كه قشر زحمتكش و در حقيقت صف خط مقدم جبهه فروش بيمه را تشكيل مى دهند

آموزش هاى لازم و مكمل را نديده اند. تحول در صنعت بيمه بدون در اختيار داشتن فروشندگان حرفه اى و عرضه انواع محصولات مورد نياز دهك هاى مختلف درآمدى امكان پذير نيست. بيمه يك رشته بازرگانى خصلتاً طولانى مدت است. از نوع اجتماعى آن حمايتى است و در نوع بازرگانى آن نيز جنبه تعاونى آن غلبه دارد. به همين دليل سرمايه گذارى و سود شركت هاى بيمه را ارگان نظارتى و كنترلى كه در ايران بيمه مركزى ايران است كنترل و نرخ هاى بيمه را متناسب با آن جهت تعديل به شوراى عالى بيمه پيشنهاد مى نمايد.

از چند سال پيش كه شركت هاى بيمه خصوصى وارد عرصه فعاليت بيمه در ايران شده اند انتظار تحول و فراگير شدن تدريجى بيمه در بين اقشار جامعه انتظار زيادى نيست.

اصل ۲۹ قانون اساسى نيز ارائه رفاه و بيمه اى مورد نياز جامعه را جزو وظايف اصلى دولت جمهورى اسلامى ايران قرار داده است كه بايد زمينه و بسترهاى لازم را فراهم نمايد.

اخيراً رياست محترم جمهور ۱۰ محور را به عنوان برنامه تحول صنعت بيمه به وزير محترم اقتصاد و دارايى جهت ارائه راهكارهاى اجرايى ابلاغ فرمودند. فضاى رقابتى به تدريج احساس مى شود و انتظار مردم از بيمه نيز بيشتر شده است.

بنابراين درفضاى رقابتى جديد چگونه بايد انتظارات به حق مردم را برآورده ساخت. محورهاى زير از جمله مواردى هستند كه بايد مورد توجه و عنايت قرار گيرند:

۱- بستر سازى فرهنگى و آشنا كردن آحاد مختلف جامعه با انواع پوشش هاى مورد نياز جامعه. اگرچه از نظر كلى بيمه خدمتگزار اقتصاد است، بالطبع خدمتگزار مردم است ولى از طرف ديگر اولويتى در سبد هزينه هاى خانواده ها ندارد. اولويت با غذا، پوشاك، مسكن، بهداشت و تحصيل است. بيمه در اولويت بعدى است. بيمه بايد براى تامين هزينه تحصيل، ازدواج و سرمايه براى كار خانواده ها راهكار و پوشش هاى لازم را در غالب انواع بيمه هاى عمر پس اندازى و سرمايه گذارى طرح ارائه دهد.

۲- تبليغات مناسب با باورها و اعتقادات مردم از طريق رسانه هاى گروهى براى معرفى پوشش هاى بيمه اى انجام شود.

۳- فروشندگان حرفه اى توسط شركت هاى بيمه گزينش و تربيت شوند و جهت فروش حرفه اى با برنامه فعاليت نمايند. ايجاد شبكه فروش حرفه اى و ارائه خدمات بعد از فروش امروزه در دنيا پاسخ مناسب داده، ما نيز بايد از اين تجربيات كمك بگيريم.

جوانان بسيار مستعد و خلاق براى فروش انواع بيمه هاى جديد در جامعه داريم كه كافى است آنها را براى فروش بيمه آموزش و سازماندهى كنيم و كلاس هاى هماهنگى به طور مستمر و رفع ضعف و مشكلات آنها داشته باشيم.

۴- ايجاد بانك اطلاعات جامع براى صنعت بيمه در حال گذار و تحول ما لازم است. بيمه مركزى ايران لازم است همت گماشته و اين كار نيمه تمام را به پايان ببرد تا تحولات مورد نياز جامعه ، به طور مرتب مورد بحث و بررسى و ارزيابى قرار گرفته، نقاط ضعف و قوت آن شناسايى شود.

۵- تأسيس شركت يا شركت هاى بيمه تخصصى به خصوص در بيمه هاى عمر ضرورى است، زيرا سهم بيمه هاى عمر در بيمه هاى بازرگانى بسيار اندك است و به ۱۰ درصد نيز نمى رسد، در حالى كه در برخى از كشورهاى توسعه يافته تا 60 درصد از سهم بازار از آن بيمه هاى عمر است كه ذخاير رياضى عظيمى نيز براى سرمايه گذارى در ساير بخش هاى اقتصادى فراهم مى كند كه هم اشتغالزا و هم كمك مؤثرى در راستاى تحقق اهداف اقتصادى دولت مى باشد.

۶- در نهايت اين كه هيچ تحولى در اقتصاد بدون داشتن نيروى انسانى متخصص و ماهر قابل اجرا نيست. در بيمه اين نقش بسيار پر رنگ است. اصولاً بيمه بر سرمايه ارجح است نه اين كه سرمايه مهم نيست ولى شركت بيمه منابع مالى خود را با صدور اولين بيمه نامه و تشكيل ذخاير تقويت مى كند و اين ذخاير منابع مالى انباشته اى است كه سرمايه گذارى مى شود ولى از آن مهم تر تربيت نيروى انسانى متخصص و ماهر است كه بايد شركت بيمه را به عنوان يك سازمان فنى و اقتصادى اداره كنند و آنرا تبديل به سازمان ادارى ننمايند. بازار بيمه به شدت به نيروى انسانى متخصص نيازمند است كه هر چه سريع تر بايد گام هاى اساسى در اين خصوص برداشته شود.