تحقیق درباره آشنایی با تئوری سیستم ها

نیکولاس لومان (Niklas Luhmann) در 8 دسامبر 1927 در لونبرگ آلمان متولد شد. او از سال 1946 تا 1949 در دانشگاه فرایبورگ و در رشته حقوق تحصیل کرد. در سال 1961 به هاروارد  رفت تا جامعه شناسی تالکوت پارسونز (Talcott Parsons) متنفذترین جامعه شناس آن دوره را فراگیرد. در سالهای بعد، لومان با توسعه رهیافت خود، تئوری سیستم‌های پارسونز را رد کرد. او انتقادات جدی بر پیچیدگی تحلیلی رهیافت کارکردگرایانه پارسونز وارد كرده است.

بین سالهای 1964 تا 1997 لومان بیش از 50 کتاب و 300 مقاله را منتشر کرده است. نوشته های او دامنه وسیعی از موضوعات را پوشش می دهد، مثل مسائل اکولوژیکی، قدرت، هنر، زمان، رسانه های جمعی، دولت رفاه، ساختارمندی افراطی و غیره. اما مهمترین وجه نظری لومان همان رهیافت سیستم‌های عمومی اوست که در دهه های اخیر مورد توجه جامعه شناسان قرار گرفته است. در این مقاله کوشش می شود تئوری سیستم‌های لومان به صورت تحلیلی مورد ارزیابی واقع شود.

لومان در 6 نوامبر 1998، در سن 71 سالگی بر اثر بیماری مهلك سرطان درگذشت.

سیستم چیست

سیستم عبارت است از تفاوت بین محیط و سیستم (Luhmann, 2000). به عبارت دیگر، سیستم با توجه به تفاوت آن با محیط تعریف می شود. این برداشت از سیستم شباهت زیادی به مفهوم پردازی تئوری سیبرنتیک درباره اصطلاح سیستم دارد. در این برداشت، رابطه میان سیستم و محیط آن برحسب تفاوت در میزان پیچیدگی ادراک می شود. پیچیدگی محیط همواره بیشتر از پیچیدگی سیستمی است که در درون آن قرار دارد. سیستم می باید پیچیدگی خود را با پیچیدگی محیط، هماهنگ و متوازن سازد تا بتواند به انواع گوناگون داده های وارده از محیط واکنش نشان دهد؛ این کار از طریق گزینش انجام می شود. بنابراین میزان پیچیدگی از سیستم به محیط افزایش می یابد و همین خود شاخص مرزهای فاصل میان آن دو است. کلی ترین نظر لومان این است که "سیستم‌ها از طریق تثبیت تفاوت میان پیچیدگی درونی و بیرونی، پیچیدگی را کاهش می دهند". بنابراین کارکرد سیستم‌ها در همه موارد کاستن پیچیدگی است.

تئوری سیستم‌های اجتماعی چیست

تئوری سیستم‌ها [مفاد خود را] از الگوى زیست‏ شناسانه‏اى اخذ مى‏كند كه بر بقاى موجود ارگانیک و تكامل انواع استوار است. سیستم اجتماعى شبیه به سیستم زیستى تصور مى‏شود، چرا كه هر دو مرزهایى را حفظ مى‏كنند و در ارتباطى متقابل با عالم خارج، خواهان ابقاى خود هستند. از سوى دیگر، تئوری سیستم‌ها همچنین از علم سیبرنتیك و منطق دو ارزشى (Binary) كه با فن‏آورى اطلاعاتى نوین همبستگى دارد، بهره‏مند است. این تئوری با تعداد مشخصى از مفاهیم و شماى مفهومى كاملا بسط یافته‏اى، كه در مورد تمامى پدیده‏هاى اجتماعى صادق‏اند، عمل مى‏كند (هولاب، 1379، 130).

تئوری سیستم‌هاى لومان در شكل فعلى‏اش حاصل سى سال تحول نظرى است. این تئوری به منزله نوعى تئوری ساختارى مبتنى بر كاركرد در پاسخ به تئوری كاركردى مبتنى بر ساختار تالكوت پارسونز تدوین گشت (مولر، 1379، 1). برداشت لومان از تئوری سیستم‌ها از حیث انسجام درونی و اهمیت کاربردی، پیشرفتی نسبت به تئوری پارسونز به شمار می آید. تفاوت میان دو برداشت را می توان در پنج حوزه مشخص کرد:

1. پارسونز با تکیه بر ماکس وبر معنا را ویژگی و خاصیت کنش تلقی می کند لیکن آنرا به عنوان معیار تشخیص سیستم‌های اجتماعی به طور کلی در نظر نمی گیرد.

2. گرچه پارسونز در آثار اخیر خود دیگر نظم را به مفهوم استیلا و سلطه ربط نمی دهد، اما عقیده او مبنی بر اینکه نظم محصول ساختارهای هنجاری است، برای تبیین جوامع پیچیده بیش از حد کلی و ساده نگرانه است. لومان استدلال می کند که چنین برداشتی "متضمن مبالغه قابل ملاحظه ای هم درباره اجماعی است که امروزه از لحاظ ساختاری ضروری است و هم در خصوص اجماعی است که در عمل وجود دارد".

3. پارسونز کارکرد عناصر درونی یک ساختار را مورد بررسی قرار می دهد اما لومان مدعی است که وی از درک کارکرد سیستم‌ها و ساختارها به طور کلی عاجز است. می توان نظریه پارسونز را اصالت کارکرد ساختاری تلقی کرد در حالی که نظریه لومان اصالت ساختار کارکردی است، به این معنی که مفهوم ساختارها و رابطه آن با محیط خود و موضوع تحلیل کارکردی هستند.

4. بنا به ادعای لومان، پارسونز کارکرد نظریه علمی، به ویژه نظریه خودش را به عنوان یک سیستم یا جزئی از یک سیستم نادیده می گیرد. لومان با تأکید بر انعطاف پذیری همه ساختارها فعالیت [فکری] خودش را در درون الگوی اصالت کارکردی خود جای می دهد و بدین سان وحدتی میان تئوری و عمل برقرار می سازد.

5. لومان خواستار آن است که کل مفاهیم در درون چارچوبی اصالت کارکردی نگریسته شوند. حتی مفاهیم حقیقت و ارزش، نه به عنوان پیش فرضهای اولیه، بلکه به لحاظ کارکردی که ایفا می کنند مورد تحلیل قرار می گیرند. به نظر لومان چنین نارساییهایی موجب گردیده که پارسونز نتواند برداشت رسایی از جامعه به عنوان گسترده ترین سیستمی که از درون آن کل فراگرد تفکیک کارکردها ریشه می گیرد، عرضه بدارد. تنها کاربرد روشن و منضبط و خودآگاهانه مفهوم کارکرد می تواند نظریه سیستم‌ها را به تئوری قابل قبولی در باب جامعه تبدیل کند (هولاب، 1375، 4-153).

این تئوری در ابتدا كارش را با تئوری عمومى سیستم‌ها و مفهوم اساسى آن یعنى تفاوت میان سیستم و محیط آغاز كرد (مولر، 1379، 1). لومان جامعه را به مثابه یک سیستم اجتماعی فرض می کند، که به وسیله کاربرد ارتباط اجتماعی معنی دار از محیط خود مجزا می گردد (Rempel, 1996, 59).

او بین سیستم‌های اجتماعی و مادی تفاوت قائل می شود اما این بدان معنا نیست که هیچ پیوندی بین آنها وجود ندارد. هر یک از این دو نوع سیستم بدون دیگری نمی تواند رشد یابد؛ اما لومان معتقد است که آنها ذاتاً متفاوت هستند (Arnoldi, 2001, 6).

سیستم‌های اجتماعی به موجب رابطه ای که با مقوله معنا دارند، تعریف می شوند. استدلال لومان این است که سیستم‌های اجتماعی، پیچیدگی پیرامون خود را از طریق توسل به مقوله معنا کاهش می دهند. بنابراین حدود یک سیستم اجتماعی به صورت جسمانی و مادی معین نمی شود بلکه مرز میان حوزه معنا و حوزه بی معنایی مشخص کننده آن حدود است. این برداشت از مقوله معنا دارای دو پیامد نسبتاً غیرمتعارف است:

1. به طور مرسوم و سنتی معنا از طریق ادراک فاعل شناسایی تعیین می شود که به واسطه اعمال ارادی و عمدی و یا به واسطه سخنان خود معنایی افاده می کند. لومان این رابطه را واژگون می سازد، به این معنی که به نظر او "معنا" خود هویت بخش و سازنده ذهن شناساگر است نه برعکس. بنابراین فاعل شناسایی صرفاً سیستمی تلقی می شود که معانی آن را به کار می گیرد، نه آنکه خود سرچشمه و مآخذ معانی باشد.

2. معمولاً معنا خصلتی عینی و اثباتی دارد به این معنی که چیزی به خودی خود معنایی ندارد و این معنا مستقل از معانی دیگر است. اما لومان معنا را به شیوه ای کاملاً نسبی یا رابطه ای درمی یابد. به همان شیوه که وی رابطه وابستگی متقابلی میان سیستم و محیط ترسیم می کند، در این مورد نیز بر آن است که معنا تنها از طریق حذف امکانات و احتمالات دیگر تولید می شود. معنا همچنین پیچیدگی را در خود نگه می دارد، زیرا آن احتمالات دیگر را از بین نمی برد بلکه تنها آن را کنار می زند و یا آنها را از کانون توجه به دور می دارد.

3. شاید اشکال اصلی تئوری لومان که خودش نیز از آن آگاه است این باشد که تأکید بر معنا حدود و مرزها را حل نمی کند. برخلاف مرزهای عینی و جسمانی یک سیستم زیستی که هم از حیث مادی و هم از حیث زمانی مشخص اند، حدود معنا یعنی تفکیک آنچه بامعناست از آنچه بی معناست، به عنوان مرز سیستم‌های اجتماعی، قابل تعیین و تشخیص نیست (هولاب، 1375، 3-152)

یك سیستم اجتماعی برای زنده ماندن در یك محیط پیچیده، باید مكانیسم‌هایی را جهت كاهش پیچیدگی به وجود آورد، تا سیستم به راحتی با محیط خود ادغام شود. این مكانیسم‌ها شامل گزینش روشها و ابزارهایی برای كاهش پیچیدگی است. چنین گزینشی مرزی را بین یك سیستم و محیط آن به وجود می‌آورد، كه به سیستم اجازه می‌دهد الگوهای كنش‌های مرتبط با همدیگر را تداوم بخشد (Turner, 1998, 61).

به طور کلی، می توان پیشرفت تئوری سیستم‌ها را به سه مرحله تقسیم کرد: (1) تئوری سیستم‌های بسته؛ (2) تئوری سیستم‌های باز؛ و (3) تئوری سیستم‌های هوشمند یا خودارجاع (self-referential). مباحث لومان از سومین و آخرین مرحله پیشرفت تئوری سیستم مشتق می شود.

انتقال از تئوری سیستم‌های بسته به تئوری سیستم‌های باز باعث توجه فزاینده به محیط گردید. این تغییر، شامل آگاهی از محیط و نیز این مطلب است که سیستم‌ها بر پایه روابط بین سیستم و محیط برقرار شده اند و این روابط ایستا نیستند بلکه پویا هستند (Luhmann, 2000, 38).

ابعاد محیط سیستم‌های اجتماعی چگونه است

لومان معتقد است که محیط سیستم‌های اجتماعی دارای سه بعد اساسی است:

(1) بعد زمانی: لومان بیش از اكثر تئوری‌پردازان اجتماعی، با زمان (time) به عنوان یك بعد جهان اجتماعی در ارتباط است. او بر این باور است که زمان همیشه سیستم را پیچیده می‌سازد؛ زیرا امتداد زمان به گذشته می‌رسد، و پیكره پیچیده اعمال را در حال حاضر پیچیده تر می‌سازد، و شامل افقهای وسیعی در آینده است. پس یك نظام اجتماعی باید مكانیسم‌هایی را برای كاهش پیچیدگی زمان ایجاد نماید. سیستم باید با ایجاد رویه‌هایی برای انطباق كنشها با گذشته، حال، و آینده روشی را برای نظم بخشی به این بعد پیدا كند.

(2) بعد مادی: بعد مادی محیط عبارت است از تمام روابط ممكن بین كنشها در فضای فیزیكی بالقوه بی‌حد و مرز.

(3) بعد نمادین: این بعد شامل مكانیسم‌هایی است که از بین تمام نمادهای پیچیده و تركیبهایی كه انسانها می‌توانند به صورت احتمالی از آنها درست كنند، بعضی نمادها را انتخاب می‌كنند و آنها را به گونه‌ای سازماندهی می‌كنند كه مخالف تعداد زیادی از جایگزین‌های بالقوه است. واسطه‌های نمادینی که انتخاب شده و برای سازماندهی به كنشهای اجتماعی به كار گرفته می‌شوند. (Turner, 1998, 61).

انواع سیستم‌های اجتماعی

كنشهای افراد در یك سیستم اجتماعی كه در هر زمانی یافت می‌شوند به‌صورت معنی‌دار به هم مرتبط و درهم‌تنیده هستند بنابراین آنها را به ‌وسیله گزینش مكانیسم‌های كاركردی از محیط زمانی، مادی و نمادین جدا می‌سازند. از چنین فرآیندی سه نوع اساسی سیستم‌های اجتماعی حاصل می‌شود: (1) سیستم‌های تعامل (interaction systems)، (2) سیستم‌های سازمان (organization systems)، و (3) سیستم‌های جامعوی (societal systems).

سیستم‌های تعامل: یك سیستم تعامل زمانی به‌وجود می‌آید كه افراد در یك زمان حضور داشته و متوجه حضور همدیگر باشند. چنین سیستم‌هایی به‌ وسیله كاربرد زبان در روابط چهره به چهره گسترش می‌یابد، بنابراین پیچیدگی در ابعاد زمانی، مادی، و نمادین به صورت بیشتری كاهش می‌یابد.

سیستم‌های تعامل، محدودیت‌ها و ضعف‌های ذاتی مشخصی نیز از خود بروز می‌دهند. برای مثال، در یك زمان تنها یك موضوع می‌تواند مورد بحث واقع شود، كه اگر این‌گونه نباشد هر كسی تلاش خواهد كرد كه بی‌درنگ صحبت كند، و در این‌صورت سیستم متلاشی می‌گردد (و مطمئناً اغلب چنین اتفاقی می‌افتد). یا اینکه، منابع متغیر مربوط به مكالمه طرفینِ گفتگو اغلب منجر به رقابت بر سرِ این می‌شود كه چه كسی صحبت كند، كه خود باعث ایجاد نابرابری و تنش می‌گردد و این می‌تواند به‌صورت بالقوه منجر به تضاد و فروپاشی سیستم گردد. همچنین، صحبت و محاوره زمانبر است زیرا به‌طور متوالی اتفاق می‌افتد. در نتیجه،‌ یك سیستم تعامل هرگز نمی‌تواند بسیار پیچیده گردد.

پس سیستم‌های تعامل ساده هستند چرا که آنها فقط شامل كسانی می‌شوند كه حضور دارند، درك می‌كنند، و صحبت می‌نمایند؛ آنها در برابر تضاد و تنش آسیب‌پذیر بوده؛ و به مقدار زیادی زمانبر هستند. برای اینكه یك سیستم اجتماعی بزرگتر و پیچیده‌تر گردد، اصول سازمان‌یافته بیشتری كه فراتر از ادراك حضور هم و صحبت متوالی باشد لازم است.

سیستم‌های سازمان: این سیستم‌ها كنشهای افراد را با توجه به شرایط خاص هماهنگ می‌سازند، مثل كار که وظیفه خاصی است در ازای مقدار مشخصی پول. سیستم‌های سازمانی معمولاً مقررات ورود و خروج دارند (برای مثال،‌ ورود به محل كار در دوره زمانی مشخص و خروج از آنجا با مقدار پول معین) و كاركرد مهم آنها تثبیت شدید روشهای مصنوعی رفتار در دوره زمانی طولانی است. این نوع سیستم‌ها مسئله اساسی انطباق انگیزه‌ها و امیال افراد و نیاز به انجام وظایف معین را حل می‌كنند.

یك سازمان به تعهد اخلاقی افراد وابسته نیست؛ و نیز به وفاق هنجاری (normative consensus) نیازی ندارد. در عوض، مقررات ورود و خروج، وظایف را به گونه‌ای مشخص می‌سازند كه به افراد اجازه می‌دهد تا آنچه را كه لازم است انجام دهند بدون اینكه كاملاً به وسیله سازمان تعیین گردند.

بنابراین، سیستم‌های سازمانی برای نظم اجتماعی پیچیده لازم هستند. آنها پیچیدگی محیطی را با سازماندهی افراد در (1) زمان: با ایجاد مقررات ورود و خروج، و با نظم‌بخشی به فعالیتها در زمان حال و آینده؛ (2) فضا: با ایجاد تقسیم كار، و تعیین اینكه كدام اقتدار هماهنگ بنماید؛ و (3) اصطلاحات نمادین: با بیان اینكه چه چیزی مناسب است، چه قواعدی باید به‌كار برده شوند، و چه واسطه‌ای، مثل پول یا دستمزد، قرار است كنش را هدایت نماید؛ كاهش.

سیستم‌های جامعوی: این سیستم‌ها حد واسط بین سیستم‌های تعامل و سازمان هستند. یك سیستم جامعوی سیستم جامع همه كنشهای ارتباطی است كه به طور متقابل قابل دسترس است. به لحاظ تاریخی، نظام‌های جامعوی به ‌وسیله شرایط ژئوپلتیكی محدود شده‌اند، اما لومان امروزه روندی را به سوی یك جامعه جهانی مشاهده می‌كند. بحث لومان درباره سیستم جامعوی تا اندازه‌ای طولانی است، اما این ایده کلی می‌تواند از تحلیل موضوعات بسیار خاص توسط او استنباط گردد: سیستم‌های جامعوی از كدهای ارتباطی شدیداً تعمیم‌یافته،‌ مثل پول و قدرت، استفاده می‌كنند، تا پیچیدگی محیط را كاهش دهند. در همین راستا، آنها محدودیتهای وسیعی درباره اینكه كنشها چگونه و كجا قرار است به نظامهای تعامل و سازمان مربوط گردد قائل می‌شوند. این سیستم‌ها همچنین زمان ادراك و نوع كنشهایی را كه به گذشته، حال، و آینده تمایل دارند، سازماندهی می‌كند (Turner, 1998, 62-3).

سیستم‌ها مى‏توانند خرده‏سیستم‌هایى (subsystems) را شكل بخشند كه قادرند با استقلال فزاینده یا وابستگى فزاینده پیچیدگى محیطى را تقلیل دهند (مولر، 1379، 5). البته باید به این نکته توجه داشت که تحلیل تفکیک جامعه به خرده سیستم‌های گوناگون توسط لومان، ملهم از کارهای پارسونز می باشد (Arnoldi, 2001, 6). لومان معتقد است که جامعه دارای شش خرده سیستم اجتماعی است: اقتصاد، سیاست، قانون، علم، دین و آموزش و پرورش (Rempel, 1996, ).

ویژگی‌های سیستم‌های اجتماعی چیست

خودترمیم (autopoiesis): وجه مشخصه سیستم‌هاى خودترمیم آن است كه این سیستم‌ها خود عناصر تشكیل‏دهنده خود را تولید و بازتولید مى‏كنند (مولر، 1379، 5). این اصطلاح برای اولین بار توسط دو زیست شناس به نامهای هومبرتو ماتورانا (Humberto Maturana) و منوئلا وارلا (Manuela Varela) در تلاش برای تعریف تفاوت بین موجودات زنده و موجودات دیگر که ممکن است پیچیدگی صور سازمانی شان برابر باشد بکار گرفته شد. از نظر این زیست شناسان، ویژگی متفاوت موجودات زنده (آنها عمدتاً بر تک سلولیها تأکید داشتند) آن است که آنها خودترمیم هستند، یعنی آنها خودشان را تولید و بازتولید می کنند (Arnoldi, 2001, 4).

این مفهوم با مفهوم دیگری در تئوری لومان در رابطه است: خودارجاع.

خودارجاع (self-refernce): لومان معتقد است که سیستم‌های اجتماعی خودارجاع هستند. خودارجاع بدان معناست که سیستم‌های کارکردی مستقل هستند. اما این استقلال به معنای آن نیست که آنها از لحاظ اجتماعی بسته هستند. یکی از پیامدهای مهم خودارجاعی معنا (meaning) آن است که هر سیستم اجتماعی فقط با توجه به کد مربوط به خودش می تواند مورد مشاهده واقع شود(Arnoldi, 2001, 7) .

ارتباط (communication) چیست

لومان که در دانشگاه هاروارد و با راهنمایی پارسونز تحصیل کرده بود، تحت تأثیر کارهای پارسونز بود. این امر در وهله اول در تأثیر سیبرنتیک بر کار لومان مشخص است که سیستم اجتماعی را به مثابه سیستم "ارگانیک" در نظر می گیرد که قادر به خودتنظیمی (self-regulation) است. با این همه، از بسیاری جهات، لومان از کارکردگرایی ساختاری پارسونز فاصله گرفته است. یکی از این دوری گزیدن‌های لومان عبارت است از دوری او از کنش (action) به سوی ارتباط (communication). سیستم‌های اجتماعی از نظر لومان، سیستم‌های کنش نیست بلکه عبارت است از سیستم‌های ارتباط (Arnoldi, 2001, 2).

تئوری سیستم‌هاى لومان یک تئوری ‏بدون هسته‌ای است كه بر پایه تكثر مراكز و در نتیجه تكثر زمینه‏ها طراحى شده است. هیچ مفهوم بنیادین یا حتى مجموعه‏اى از مفاهیم اساسى در تئوری سیستم‌ها به چشم نمى‏خورد. در عوض، تلاشى در كار است تا مفاهیم در رابطه با یكدیگر تعریف شوند. در فرآیند تعریف مفاهیم در ارتباط با هم، این مفاهیم یكدیگر را روشن و محدود مى‏كنند (مولر، 1379، 2).

از دید تئوری سیستم‌ها، كل فراگیر، جامعه یا نظام اجتماعى است كه تعریف آن چنین است: جمع كل ارتباط درونى بامعنا. جامعه از ارتباط تشكیل شده است زیرا كه ارتباطات عناصر بنیادى آن هستند و ارتباط برقرار كردن عمل اساسى آن است. نظام اجتماعى فقط از طریق ارتباطات بیشتر مى‏تواند خود را مشاهده كند و نظم بخشد: جامعه به عنوان "نظام مشاهده‏گر" از طریق مشاهداتى كه درباره مشاهدات انجام مى‏دهد خود را مشاهده مى‏كند (هریسون، 1379، 6-20).

ارتباط واحد اولیه تاسیس و تشكیل، و كنش واحد اولیه مشاهده و توصیف سیستم‌هاى اجتماعى توسط خود آنهاست. اعمال به اشخاص نسبت داده مى‏شود (مولر، 1379، 3).

ارتباط از طریق نمادها برقرار می شود و این نمادها نشان دهنده خط مشی های رفتاری کنشگران هستند و چنین نمادهایی ویژگیهای مختلف را دارا هستند:

نخست، سازماندهی نمادها در یک کد به انتخاب جایگزینهایی که پیچیدگی محیط را کاهش می دهند کمک می کند. برای مثال، وقتی فردی در یک سیستم تعامل می خواهد درباره موضوع خاصی صحبت کند، اعضای آن سیستم درباره این موضوع بحث می کنند و نه جایگزینهای بالقوه.

دوم، کدها به صورت دو ارزشی و دیالکتیکی هستند، به صورتی که نمادهای آنها بر متضاد آنها دلالت دارد؛ برای مثال، کدِ زبانی "پسر خوبی باش" به صورت تلویحی دلالت بر متضاد آن جمله دارد- یعنی چه چیزی خوب نیست و چه کسی مرد نیست.

سوم، کدها، با دلالت بر متضاد خود، پتانسیلی را برای کنش متضاد ایجاد می کنند (Turner, 1998, 65).

لومان معتقد است که کدهای ارتباطی، در عین حال که بر پاسخهای جایگزین دلالت دارند، باعث تثبیت پاسخهای سیستم به محیط می شوند. همانگونه که یک جامعه به حوزه های کارکردی تفکیک می شود، واسطه های متمایز نیز برای سازماندهی منابع سیستم‌ها در هر حوزه به کار برده می شوند. برای مثال، اقتصاد از پول به مثابه واسطه ارتباطی استفاده می کند، قدرت واسطه ارتباطی متمایز حوزه سیاست؛ عشق واسطه خانواده؛ صداقت واسطه علم؛ و موارد دیگر واسطه مربوط به حوزه های کارکردی دیگر است.

قضایای عام مهمی در تحلیل لومان از واسطه ارتباطی به گونه ای تلویحی موجود است:

نخست، تفکیک سیستم‌های اجتماعی به حو زه های کارکردی بدون ایجاد واسطه ارتباطی متمایز برای آن حوزه امکان پذیر نیست.

دوم، واسطه ها باعث کاهش پیچیدگی می شوند زیرا دامنه کنش را در یک سیستم محدود می سازند (برای مثال، عشق به مثابه یک واسطه انواع روابط ممکن در یک سیستم خانواده را کاهش می دهد).

سوم، حتی با وجود کاهش پیچیدگی، واسطه ها بر متضاد آنها دلالت دارند و بنابراین گزینه های بالقوه را توسعه داده، و به سیستم‌ها انعطاف پذیری می دهند (برای مثال، پول در ازای کار دلالت بر متضاد آن، کار بدون دستمزد، دارد؛ کاربرد قدرت دلالت بر متضاد آن، عدم اطاعت از تصمیمات سیاسی دارد) (Turner, 1998, 65-6).

تفکیک و تکامل

لومان از روش تجزیه و تحلیل فرآیند تفکیک اجتماعی به وسیله تئوری سنتی، به شدت انتقاد می کند: از نظر لومان، تئوری های سنتی- از مارکس و دورکیم تا پارسونز- نکته پایانی را بر فرآیند تفكیك متصور هستند، که این امر از دید لومان کمی بیش از یک اتوپیای تکاملی است. همچنین، تئوری های سنتی بر اهمیت وفاق ارزشی به مثابه یک مکانیسم انسجام بخش در سیستم‌های تفکیک شده به شدت تأکید می کنند، که لومان آن را مردود می شمارد. این تئوری ها بسیاری از فرآیندها، مثل جرم، تضاد، اختلاف ارزشی، و فقدان شخصیت را به گونه ای انحرافی و آسیب شناختی ملاحظه می کنند، در حالیکه لومان وجود آنها را در سیستم‌های تفکیکی اجتناب ناپذیر می داند. تئوری های قبلی در برخورد با دوام قشربندی اجتماعی نیز مشکل بزرگی داشتند، و آنرا منبع شرارت و یا مکانیسم تولید تضاد دائمی تصور می کردند ولی لومان چنین نظری ندارد.

جایگزین لومان برای این مدلهای تکاملی، کاربرد تئوری سیستم برای تغییر مسیر تحلیل تفکیک اجتماعی است. او نیز همانند بیشتر کارکردگرایان از قیاس زیست شناسی استفاده کرده است. او بر فرآیندهایی تأکید می کند که (1) تغییر، (2) انتخاب، و (3) تثبیت ویژگیها در سیستم جامعوی را تولید می کنند. استدلال لومان این است که سیستم‌های اجتماعی مکانیسمهایی دارند که از لحاظ کارکردی معادل مکانیسمهای تکامل زیست شناختی است. این مکانیسمها در ساختار سیستم‌های اجتماعی تغییر ایجاد می کنند، و تغییراتی را انتخاب می کنند که سازگاری یک سیستم را آسانتر می نماید، و این امر ساختارهای سازگار را تثبیت می نماید (Turner, 1998, 67).

لومان معتقد است که تکامل اجتماعی فرهنگی شامل تفکیک در هفت معنا است:

1. تکامل، تفکیک فزاینده سیستم‌های تعامل، سازمانی و جامعوی از یکدیگر است.

2. تکامل شامل تفکیک درونی این سه نوع سیستم است.

3. تکامل شامل تفکیک فزاینده سیستم‌های جامعوی به حوزه های کارکردی، هم چون اقتصاد، سیاست، قانون، مذهب، خانواده، علم و آموزش و پرورش است.

4. تفکیک کارکردی با (و در نتیجه) استفاده فزاینده از واسطه های ارتباطی متمایز همراه است.

5. در طول تکامل، تفکیک آشکاری بین اشخاص، نقشها، برنامه ها، و ارزشها وجود دارد.

6. تکامل شامل گذار از سه نوع متمایز تفکیک شده می باشد: (1) جدایی گزینی، (2) قشربندی، و (3) تفکیک کارکردی.

7. تفکیک تکاملی باعث افزایش پیچیدگی یک سیستم و رابطه آن با محیط می شود (Turner, 1998, 68-9)

نقد و نتیجه گیری

تئوری سیستم‌های لومان از همان ابتدا با انتقادات جدی مواجه شده است. اغلب این انتقادات حالت روشی (methodological) و یا ایدئولوژیک دارند.

مهمترین منتقد لومان در دوره خودش هابرماس بود. در دهه 60 سمینار مشترک هابرماس و لومان در دانشگاه فرانکفورت برگزار گردید و در این سمینار هر یک از این دو اندیشمند، نظرات خود را در حوزه تئوری اجتماعی ارائه کردند. کلی ترین ایراد هابرماس بر تئوری سیستم‌ها از لحاظ روش شناسی این است که مادام که تئوری سیستم‌ها مقید به روشهای تجربی- تحلیلی باقی بماند، به عنوان برنامه پژوهش، ناقص و نارسا خواهد بود. زیربنای اصالت کارکرد می باید هم شامل بعد تاریخی- تأویلی باشد که معطوف به هنجارهای اجتماعی و معناست و هم بعدی نقادانه داشته باشد که خدشه ها و ناراستیهای ایدئولوژیک حال حاضر و توقعات اتوپیایی آینده را در نظر بگیرد. به نظر هابرماس، بدون این دو بعد، تئوری سیستم‌ها در خدمت توجیه سرکوبگرانه و بیدادگرانه وضع موجود قرار می گیرد (هولاب، 1375، 151).

اتهامى كه مكرراً علیه تئوری سیستم‌ها طرح مى‏شود آن است كه این تئوری محافظه‏كار یا تأییدكننده و غیرانتقادى است، و تئوری‏پردازان سیستم‌ها در اغلب موارد به تأیید دوباره وضع موجود پرداخته‏اند (هولاب، 1379، 133؛ و مولر، 1379، 14). هولاب معتقد است که این تئوری به عنوان نظر و روشی توجیه گر و مدافع وضع موجود در علوم اجتماعی، در پی عرضه توجیهاتی برای ضعف و زوال دموکراسی در جوامع جدید و حذف آخرین پایگاه های دموکراسی از طریق تشدید عقلانیت بوده است (1375، 160). او متذکر می شود که این تئوری تاكنون در حد یك گفتار كاملا آكادمیك باقى مانده است كه حتى در حیطه آن نظام اجتماعى كه ادعاى تحلیل‏اش را دارد، هیچ ربط و بستى با جامعه پیدا نمى‏كند (1379، 141).

اما باید اذعان کرد که این تئوری مدعى ارائه توصیف صحیح از جهان یا جامعه موجود نیست؛ و در عین حال ادعا نمى‏كند كه مى‏تواند تمامى واقعیت موضوع خویش را بازتاب دهد، و همه صور ممكن شناخت آن را تحقق بخشد. اما تئوری سیستم‌ها به واقع مدعى درك كلى و عام موضوع خویش است، بدین مفهوم كه در مقام یك تئوری اجتماعى، به همه مسایل اجتماعى مى‏پردازد، و نه فقط به بخشها یا قطعاتى محدود. (مولر، 1379، 3)

لومان خود را بیشتر تئوری پرداز سیستم می داند تا کارکردگرا، و به نظر می رسد جنبه های سیستمی طرح او در پایان عمرش بیشتر شده باشد. اما با این وجود لومان باز هم یک کارکردگراست زیرا او فرآیندهای سیستم را با توجه به این نکته تحلیل می‌نماید که آنها چگونه یک ضرورت کارکردی بزرگ (کاهش پیچیدگی محیطی) را برآورده می سازند (Turner, 1998, 60). آثار لومان نیز بیشتر به مكتب كاركردگراى جامعه‏شناسى تعلق دارد، هرچند با رویكرد سیستمى- نظرى خود این مكتب را دگرگون ساخته و رادیكال كرده است. آنچه لومان در پى آن است، نوعى تئوری كلان تاریخى و علّى در مورد تغییر از جوامع ماقبل مدرن به مدرن نیست، بلكه تئوری‏اى است كه از زبان تغییر و گزینش و ثبات استفاده مى‏كند تا شرحى در باره قابلیت جوامع مدرن براى اعمال كنترل بیشتر ارائه دهد (هریسون، 1379، 30-27).

در پایان لازم به ذکر است که این تئوری با وجود انتقاداتی که بر آن وارد شده است، چشم انداز مناسبی را برای شناخت جهان اجتماعی، ابعاد آن و نوع روابط بین بخشهای مختلف درون جامعه و نیز رابطه اجتماع با محیط خود، در اختیار یک جامعه شناس قرار می دهد.

منابع:

- مولر، هارولر (1379) تئوری سیستم‌هاى لومان به مثابه تئوری‏اى در باب مدرنیته، ارغنون، شماره 17.

- هریسون، پل (1379) نیكلاس لومان و تئوری نظامهاى اجتماعى، ترجمه یوسف اباذری، ارغنون، شماره 17، صص 49-19.

- هولاب، رابرت (1379) نتایج كار لومان تئوری سیستم‌ها و پژوهشهاى ادبى: در دوران پس از [برچیدگى] دیوار برلین، ترجمه سایه میثمى، ارغنون، شماره 17، صص 146-127.

تحقیق کامل درباره MRI

چکیده

به تمامی بیمارانی که به بخش MRI وارد می‌شوند، قبل ز انجام MRI توصیه اکید می‌شود که از به همراه داشتن وسایل فلزی مانند ساعت و ... خودداری کنند و این سوالی برای تمامی این بیماران می‌باشد که چرا این همه توصیه. ممکن است با به همراه داشتن این وسایل چه اتفاقی برای آنها بیافتد؟ یا چه اثری ممکن است بر روی نتیجه تصویر برداری از آنها داشته باشد؟

ریشه لغوی ام ار ای

MRI مخفف کلمات Magnetic Resonance Imaging به معنی تصویر برداری تشدید مغناطیسی می‌باشد. به این روش NMR نیز اطلاق می‌شود که مخفف کلمات Nuclear magnetic Resonance به معنی تشدید هسته‌ای مغناطیسی نیز می‌‌گویند، که در کتابها و کاربردهای پزشکی واژه MRI کاربرد بیشتری دارد.

تاریخچه پیدایش ام ار ای

در سال 1937 میلادی اولین آزمایش در رابطه با MRI انجام شد. شخصی به نام رابی حدود 7 سال بعد از آن گزارش کاری در مورد MRI ارایه کرد و برنده جایزه نوبل شد. در سال 1946 فرد دیگری به نام پلاک آزمایشی را در مورد اجسام حجیم انجام داد و در سال 1952 جایزه نوبل را گرفت. در سال 1971 جینریک تصویر دو بعدی از MRI گرفت، و در سال 1973 هم تصویری از دو ماده غیر همجنس گرفت، و اولین تصویر از حیوانات زنده در سال 1974 گرفته شد و بالاخره MRI تجارتی در دهه 1980 پایه‌ریزی شد.

اساس تصویر برداری

همانگونه که کره زمین دارای دو نوع حرکت وضعی (حرکت به دور خود) و حرکت انتقالی (حرکت به دور خورشید) و نیز دو قطب مغناطیسی شمال و جنوب می‌باشد. هسته هر اتم نیز دارای حرکت وضعی (چرخش به دور خود) و نیز دو قطب می‌باشد. هسته حاوی پروتون (بار مثبت) می‌باشد و بنابراین هسته به عنوان یک ذره مثبت در حال چرخش می‌باشد. از آنجایی که ذرات باردار متحرک در اطراف خود میدان مغناطیسی تولید می‌کنند. از این خاصیت هسته اتمهای بدن برای تصویر سازی به شیوه MRI استفاده می‌شود. از آنجا که 70 درصد وزن بدن انسان را آب تشکیل می‌دهد و آب نیز از دو اتم هیدروژن و یک اتم اکسیژن تشکیل شده ، بنابراین هسته اتم هیدروژن برای تصویر سازی مناسب می‌باشد. زیرا بطور طبیعی و به مقدار زیاد در بافتهای بدن وجود دارد.

حال چنانچه این اتم‌های هیدروژن در یک میدان مغناطیسی خارجی بسیار قوی قرار داده شوند، تعدادی از این هسته‌ها با نظمی خاص در محور مغناطیسی جدید قرار گرفته و از حالت تصادفی اولیه خود خارج می‌شوند. در همان جهت به چرخش خود ادامه خواهند داد. حال اگر یک سیم‌پیچ القائی بدور این اتمهای هیدروژن چرخان قرار دهیم و در همین حال یک موج رادیویی با طول موج معین به اتم‌های مذکور طوری برخورد کند که موجب انحراف محور اتمهای هیدروژن به میزان 90 درجه گردد. در این صورت پروتونها یک نیروی الکترو موتوری کوچک را تولید کند که بوسیله سیم‌پیچ القائی قابل اندازه‌گیری می‌باشد. پس از تقویت این جریان ضعیف می‌توان آن را بوسیله اسیلوسکوپ نمایان کرد که این جریان به صورت نزولی کم می‌شود تا صفر شود و مدت زمانی که طول می‌کشد تا این جریان به صفر برسد را زمان T2 یا زمان استراحت عرضی می‌نامند.

حالا اگر ما یک موج رادیویی با طول موجی دوبرابر طول موج اولی به پروتونهایی که در همان جهت مغناطیسی می‌چرخند وارد کنیم، محور مغناطیسی آنها این بار 180 درجه تغییر جهت خواهد داد که دوباره مدت زمانی طول می‌کشد تا پروتونها به حالت اولیه بازگردند. این زمان نسبت به حالت قبلی افزایش می‌یابد و زمان استراحت شبکه چرخشی یا T1 نامیده می‌شود. زمانهای T1 و T2 برای بافتهای مختلف بدن ، متفاوت می‌باشد. لذا این زمانها پس از ورود به کامپیوتر مورد سنجش قرار گرفته و نوع بافت و عضو مربوط در کامپیوتر مشخص می‌شود. این اطلاعات به نقاط سیاه و سفید یا رنگی تبدیل و بر روی صفحه تلویزیون نشان داده می‌شود که در واقع تصویر یک مقطع از عضو مورد نظر می‌باشد. هر چه تعداد اتمهای هیدروژن در یک عضو بیشتر باشد، زمانهای T1 و T2 بیشتر و جزئیات یک تصویر مشهود تر می‌باشد. در MRI از سه جهت ساژیتال ، کورونال و ابلیک (مایل) می‌توان از یک عضو تصویر سازی کرد.

کاربرد

این شیوه تصویربرداری برای بررسی بیماریهای کبدی ، کلیوی ، ریوی ، نارسایی‌های قلبی ، بررسی جریان خون ، بیماری وبا و کم‌خونی راسی شکل بسیار مؤثر می‌باشد. همچنین برای بررسی ماهیچه ، عروق ، تاندون و رباطها کاربرد دارد. اگر چه MRI نمی‌تواند استخوان را به تصویر بکشد، ولی با استفاده از آن می‌توان مغز استخوان و ساختمانهای خیلی ریز را نمایان ساخت.

مزایا

1. فقدان اشعه یونیزان یا هرگونه خطر بیولوژیک دیگر.

2. به کمک این سیستم علاوه بر آناتومی عضو مورد نظر ، بیوشیمی و فیزیولوژی آن را نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد.

3. علاوه بر ایجاد تصویر اگزیال از این مزیت برخوردار است که می‌توان براحتی در هر قطع مثل ساژیتال و کورونال نیز تصویر تهیه کرد.

4. عدم نیاز به آمادگی قبلی برای گرفتن تصویر مانند خوردن روغن کرچک و غیره.

5. عاری بودن تصاویر MRI از هرگونه آرتی فکت (هرگونه تصویر مزاحمی غیر از تصویر اصلی).

6. تفاوت بین ساختمانهای عروقی و غیر عروقی بدون نیاز به مواد کنتراست‌ زا و بر عکس سی تی اسکن .

معایب

1. به علت استفاده از میدان مغناطیسی قوی نمی‌توان آن را در مورد تمام بیماران اجرا کرد. از جمله این بیماران افراد دارای باطرهای قلبی ، پارگی در عروق مغزی یا اشیا و پیوندهای فلزی در چشم. زیرا این میدان قوی مغناطیسی می‌تواند باعث گرم شدن ، کشیدن یا جابجایی اجزای فلزی شود یا منجر به آسیب‌های بافتی ، یا بد عمل کردن آنها و حتی مرگ شود.

2. عدم توانایی در تصویربر داری از استخوان.

3. وجود هر گونه وسایل فلزی در اتاق محل آزمایش که میدان مغناطیسی سبب کشیده شدن آن وسایل به طرف دستگاه شده و ممکن است خطرات جانبی برای بیمار بوجود آید.

4. وزن بسیار زیاد ، مغناطیس درون دستگاه (در حدود 4 تن) و قیمت بالای آن.

5. زمان طولانی مورد نیاز جهت تصویر برداری (بطور معمول 45 دقیقه یا یک ساعت).

تحولات

1. از آنجایی که به کمک MRI موفق به اندازه‌ گیری فسفر بدن نیز گشته‌اند، تحقیقات برای اندازه ‌گیری دیگر عناصر بدن در حال انجام است.

2. تصویربرداری MRI می‌تواند سرطانهای علاج‌‌پذیر را که در بعضی موارد توسط ماموگرافی یا معاینه یافت نشده‌اند، نمایان سازد. بنابراین MRI می‌تواند به عنوان مکمل ماموگرافی در افرادی که احتمال ابتلا به سرطان پستان در آنها زیاد است، مورد استفاده قرار بگیرد.

3. انجام MRI برای بیماران دارای باطریهای قلبی (Pacemaker) در آینده نزدیک ، بیمارانی که دارای اینگونه جراحیها می‌باشند از تصویربرداری MRI بدون ایجاد هیچگونه مشکلی می‌توانند استفاده کنند. بر اساس گزارش محققان ، آزمایشهای انجام شده بر روی حیوانات و در شرایط آزمایشگاهی نشان داده که می‌توان با تحقیقات بیشتر و پیشرفت ساخت تجهیزات پزشکی در آینده نزدیک ، شاهد ساخت باطریهایی از جنس تیتانیوم باشند که میدان مغناطیسی بر آنها بی‌تآثیر می‌باشد و در طول MRI از حرکات احتمالی آنها جلوگیری می‌شود.

تحقیق در باره ام آر آی MRI

تاریخچه MRI :

در سوم جولای سال 1977 حادثه ای روی داد که به طور کل دنیای پزشکی نوین را دگرگون ساخت و در خارج دنیای پزشکی نیز عکس العمل هایی را به دنبال داشت .این آزمایش بزرگ اولین آزمایش MRI (ام.ار.آی.‏) بود که بر روی انسان انجام می شد و بیش از 5 ساعت به طول انجامید تا یک تصویر از بافت فرد مورد آزمایش ایجاد کند، تصویری که با تصاویر‏ ام.ار.آی.‏ امروزی اصلا قابل مقایسه نبود! دکتر ریموند دمادیان1 پزشک و محقق به همراه همکارانش دکتر لری مینکف2 و دکتر مایکل گلداسمیت3 هفت سال بی وقفه برای رسیدن به این هدف تلاش کردند. آنها این دستگاه جدید را تسخیرناپذیر4 نامیدند. این دستگاه در حال حاضر در انستیتو اسمیتسونین5 نگهداری می شود .تا سال 1982 تعداد دستگاه های ‏ ام.ار.آی.‏ در آمریکا انگشت شمار بود اما امروزه بعد از گذشت تقریبا 25 سال هزاران دستگاه ‏ ام.ار.آی.‏ با توانایی خارق العاده گرفتن تصاویر با وضوح بی نظیر به صورت دو بعدی و سه بعدی در اکثر بیمارستان های جهان پراکنده شده است.

‏ ام.ار.آی.‏ تکنولوژی بسیار پیچیده ای است که بسیاری با نحوه ی دقیق عملکرد آن آشنا نیستند .در این مقاله که توسط عده از دانشجویان مهندسی پزشکی و اعضای انجمن بیوالکتریک ایران گردآوری شده است شما را با نحوه ی دقیق عملکرد و استفاده از این دستگاه غول پیکر و پر سر و صدا آشنا خواهیم کرد.

ایده اصلی ساخت ام ار ای :

‏ ام.ار.آی.‏ (تصویر برداری تشدید مغناطیسی) روش تولید تصاویر با جزییات کامل از بافت ها و ارگان های بدن بدون استفاده از پرتوهای ایکس و پرتوهای یونیزه شده میباشد که همین مزیت است که سبب شده آن را از عکس برداری به کمک اشعه ایکس متمایز سازد.در زمان گذشته این گونه تصویر برداری از بافت را NMRI (تصویر برداری تشدید مغناطیسی هسته ای) مینامیدند چراکه در اوایل از پرتوهای یونیزه شده هسته ای جهت عکس برداری استفاده میشد اما بعد از گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی این پرتوهای یونیزه شده حذف شده و دستگاه به ‏ ام.ار.آی.‏ تغییر نام داد.دستگاه ‏ ام.ار.آی.‏ معمولا در غالب یک مکعب غول پیکر در ابعاد 3*2*2 (طول * عرض * ارتفاع) طراحی میشود هر چند با پیشرفت تکنولوژی مدل هایی روانه بازار شده اند که دارای ابعاد کوچکتری هستند.در داخل این دستگاه یک لوله ی افقی وجود دارد که از جلو به عقب درون یک مغناطیس حرکت میکند و به منفذ یا کالیبر مغناطیس موسوم است بیمار در حالی که به پشت بر روی یک میز مخصوص دراز کشیده وارد کالیبر شده و بسته به نوع اسکنی که قرار است بر روی وی انجام شود وی را تا حد مورد نیاز از سمت سر و یا پا وارد کالیبر می کنند تا زمانی که بافت هدف کاملا در مرکز میدان مغناطیسی قرار بگیرد. به کمک امواج رادیویی که در ادامه توضیح داده خواهد شد دستگاه ‏ ام.ار.آی.‏ میتواند یک نقطه کوچک به کوچکی یک مکعب به ضلع 0.5 میلیمتر را جهت اسکن انتخاب کند.سیگنال های فرستاده شده از طرف این نقطه کوچک به مرکز پردازش دستگاه موجب تولید تصاویر دو و یا سه بعدی از بافت هدف میشود .با تغییر پارامترهای آزمایش ‏ ام.ار.آی.‏ می توان تصاویر با ظواهر و کارایی های متنوع تولید کرد که اصلا قابل قیاس با تصویر تولید شده توسط دیگر اسکنرها از قبیل سی تی اسکن نیست. یکی دیگر از کاربرد های ‏ ام.ار.آی.‏ ایجاد تصاویر با جزییات بسیار زیاد از عروق خونی بدون استفاده از مواد حاجب (کانتراست زا) می باشد. هر چند که استفاده از ماده حاجب وضوح تصاویر را بسیار بالا می برد اما تزریق آن بدون درد نیست و نیز ممکن است بدن بیمار به آن واکنش دهد. استفاده از ‏ ام.ار.آی.‏ در این زمینه به خصوص جهت تشخیص بیماری های آئورت ، عروق خونی ، کلیه ها و ریه ها را در اصطلاح MRA می گویند . معمولا پزشک معالج برای بیمارانی که دارای پیشینه آنوریسم شریانی هستند تصویربرداری MRA تجویز می کند.

مواد حاجب (کانتراست زا) چیست :

ماده حاجب که گاهی اوقات به ماده رنگی نیز مشهور است ماده ای است که جهت افزایش وضوح تصویر در اسکن آن را به ورید شخص بیمار تزریق می کنند. این امر سبب می گردد که ارگانها و نمای عروق روشن تر شود و در نتیجه پزشک راحت تر بتواند آنها را مشاهده نماید . این ماده بعد از انجام تست با نوشیدن مایعات فراوان از بدن شخص بیمار دفع خواهد شد .

ساختمان اسکنر ‏ ام.ار.آی.‏ :

سیستم های اصلی مورد استفاده در دستگاه ‏ ام.ار.آی.‏ عبارتند از:

1- میدان مغناطیسی استاتیک6

2- گرادیان و فرستنده RF

3-گرادیان مغناطیسی قائم قابل کنترل

مگنت ها بزرگترین و گرانبهاترین قسمت اسکنر ‏ ام.ار.آی.‏ هستند و باقی قسمت ها در اطراف این مگنت ها ساخته می شوند . دقت و قدرت این آهنربا به شدت برای تولید تصویر مهم است به طوری که در منفذ ‏ ام.ار.آی.‏ باید خطوط میدان یکنواخت برقرار باشد. به طور کلی انواع مغناطیس های مورد استفاده در ‏ ام.ار.آی.‏ جهت ایجاد میدان یکنواخت در منفذ دستگاه به سه دسته تقسیم می شوند :

مغناطیس های دایمی یا آهنرباهای ثابت7 : این مغناطیس ها از مواد فرومغناطیس تشکیل شده اند و می توانند برای ایجاد میدان مغناطیسی استاتیک استفاده شوند : آنها بسیار حجیم هستند به طوری که وزن آنها می تواند حتی به 100 تن نیز برسد. مزیت آهنرباهای ثابت هزینه نگهداری کمتر آنهاست اما پایداری مغناطیسی کم و عدم امکان تعویض آنها در صورت بروز مشکل از معایب آنها به شمار می رود. این آهنرباها دارای شدت میدانی در حدود 0.5 تا 5 تسلا می باشند.

مغناطیس های مقاومتی8 : این مغناطیس ها بر اساس "خاصیت القای مغناطیسی در اثر عبور یک جریان الکتریکی از سیم پیچ" ساخته می شوند که توانایی تشکیل میدانی به شدت 5 تسلا را دارا میباشند. در واقع این نوع مغناطیس سیم پیچی از جنس مس است که تشکیل یک آهنربای متناوب را می دهد. از مزایای آن میتوان به قیمت ارزان آن اشاره کرد ولی پایداری کم و توانایی تولید میدان محدود و همچنین مصرف انرژی الکتریکی نسبتا زیاد ، استفاده از این مگنت را پر هزینه کرده است.

مغناطیس های ابررسانا9 : زمانی که آلیاژ نیوبیوم10– تیتانیم توسط هلیم مایع در دمای 4 کلوین سرد می شود ابر رسانا تشکیل شده به طوری که تمام مقاومت خود را در برابر عبور جریان الکتریکی از دست می دهد. با ساختن سیم پیچ های الکترومگنت از سیم های ابر رسانا می توان میدان هایی با قدرت و پایداری خیلی زیاد ایجاد کرد. معمولا میدان های مغناطیسی تولیدی توسط این آهنرباها دارای شدتی بیش از 2 تسلا می باشد از این رو سبب شده که اکثر اسکنر های امروزی از چنین ساختاری در ساختمان اسکنر خود استفاده کنند .

از آنجا که بر اثر افزایش دما خاصیت ابر رسانایی سیم پیچ ها به شدت کاهش می یابد از این رو سیم های ابر رسانا معمولا در داخل محفظه ای به نام کریوستات11 در هلیوم مایع فرو برده می شود. مشکلی که در اینجا وجود دارد این است که با وجود عایق بندی اطراف ظرف ، حرکت برونی هلیوم و همچنین دمای بالای محیط اطراف موجب می شود هلیوم موجود تبخیر شود. اما برای رفع این مشکل نیز چاره جویی هایی انجام شده که به قرار زیر می باشند:

روش معمول تر این است که به کمک کرایوکولر12 مقداری از هلیوم تبخیر شده را به ظرف بازگردانیم .

روش دوم این است که به جای استفاده از کریوستات مستقیما سیم ها را سرد کنیم و مانع از افزایش دما شویم.

در هر حال از هر یک از مگنت های فوق که استفاده کنیم باید دارای این سه ویژگی مهم باشد :

تولید میدان یکنواخت در منفذ دستگاه

شدت میدان ثابت

نسبت نویز به سیگنال کم

به طور کلی این سه ویژگی موجب تولید تصاویر با رزولوشن مناسب و افزایش سرعت اسکن می شود .

گرادیان ها در ام ار ای چیست :

علاوه بر میدان های مغناطیسی یکنواخت در ‏ ام.ار.آی.‏ میدان های متغیر دیگری به نام گرادیان نیز وجود دارند. گرادیان های مغناطیسی توسط سه سیم پیچ قائم در جهات x, y, z اسکنر ایجاد شده اند .این سیم پیچ ها معمولا الکترومگنت های مقاومتی هستند که توسط تقویت کننده هایی با قابلیت تنظیم دقیق و سریع جهت و اندازه میدان ، تغذیه می شوند. این گرادیان ها دارای قدرتی در حدود 20 تا 100 میلی تسلا بر متر هستند . در حقیقت این گرادیان است که صفحه تصویر برداری را تعیین میکنند زیرا گرادیان های قایم به راحتی بر روی هر صفحه ای ایجاد می شوند. سرعت اسکن به عملکرد سیستم گرادیان وابسته است به طوری که گرادیان های قوی تر دارای سرعت تصویر برداری بیشتری هستند .

سیستم فرستنده امواج رادیویی14 :

سیستم فرستنده امواج رادیویی که می تواند امواجی را به صورت پالس ارسال کند از یک ترکیب کننده، یک تقویت کننده و یک فرستنده تشکیل شده است که معمولا در بدنه ی اسکنر ها جاسازی می شوند. توان فرستنده متغیر است به طوری که بیشینه توان آن در حدود 35 کیلووات است . گیرنده این امواج معمولا از یک سیم پیچ ، تقویت کننده و پردازنده سیگنال تشکیل شده است . در اسکنرها می توان از سیم پیچهای مجتمع13 به عنوان فرستنده و گیرنده استفاده نمود اما زمانی که بخواهیم از ناحیه کوچکی اسکن بگیریم بهتر است از سیم پیچ های کوچکی که بر روی عضو هدف متمرکز می شوند استفاده کرد تا تصویری با کیفیت وجزئیات بیشتر به دست آید .

از جدیدترین تکنولوژی های مورد استفاده در سیستم ‏ ام.ار.آی.‏ استفاده از آرایه فازی چند عنصره است که توانایی ایجاد چندین کانال داده به صورت موازی را دارا میباشد . با استفاده از این تکنولوژی سرعت تصویر برداری افزایش یافته ولی ممکن است در بازسازی تصاویر ایجاد آرتیفکت کند.

به طور خلاصه تصویر برداری به روش ‏ ام.ار.آی.‏ طی مراحل زیر انجام می گیرند:

قسمت مورد نظر ازبدن بیمار در یک میدان مغناطیسی ثابت و قوی قرار می گیرد.

یک سری میدانهای مغناطیسی متغیر15 با شدت کم به بیمار اعمال می شود.

در همان حال یکدسته امواج رادیویی با طول موج معین، به صورت پالس تابیده می شود.

پس از هر پالس امواج رادیویی، از بدن بیمار سیگنالهای الکتریکی دریافت می گردد.

این علایم توسط کامپیوتر پردازش شده و به صورت تصویر در روی صفحه نمایشگر ظاهر می شود .

در ادامه، روند مراحل فوق به طور کامل شرح داده می شود.

فیزیک اسپین ها چیست:

بدن انسان از میلیاردها اتم تشکیل شده که این اتم ها اجزاء اصلی و تشکیل دهنده هر ماده در طبیعت است اتمها از قسمت های اساسی به نام هسته تشکیل شده اند همچنین دارای ذراتی هستند که از نظر الکتریکی دارای بار هستند و توانایی تشکیل میدان های الکتریکی خیلی کوچکی را دارند. الکترون ذره ای است با بار الکتریکی منفی که همواره در حال چرخش به دور محور فرضی خود است این نوع چرخش را اسپین می گویند . اسپین مانند بارالکتریکی یکی از مشخصات طبیعی و ضروری هر ذره است. جالب است بدانید که پروتون ها نیز دارای اسپین هستند و در جای نسبتا ثابت خود در هسته اتم، دارای چرخشی شبیه به آنچه در حرکت وضعی زمین مشاهده می کنیم هستند. هر الکترون و یا پروتون موجود در یک اتم دارای اسپینی برابر با 1/2 یا 1/2-

تحقیق درمورد رادیو داروها

داروهای نشاندار رادیواکتیو که به مریض تزریق یا خورانده می‌شوند، به نام رادیو داروها معروف هستند. دارویی هسته‌ای یا رادیو فارماکولوژی روش دارویی خاصی است که با ترکیبات ، آزمایش یا تزریق مناسب رادیو دارو به مریض ارتباط دارد.

کاربرد رادیوداروها

روشهای تشخیص زنده چیست

روشهای تشخیص زنده آن روشهایی هستند که در آنها یک رادیو دارو در سیستم یک مریض زنده ، بطریق خوراندن ، تزریق ، یا با استنشاق وارد می‌گردد. اشعه گامای نشر شده بوسیله رادیو داروها برای تامین اطلاعات مورد نیاز بر روی صفحه کامپیوتر قابل مشاهده هستند.

روشهای تشخیص غیر زنده چیست

روشهای غیر زنده آنهایی هستند که روی نمونه‌های برداشته شده از یک مریض انجام می‌گیرد. تعدادی از این روشها مستلزم بکارگیری رادیو داروها است. ولی مهمترین آنها روش رادیو ایمونواسی (RIA) می‌باشد.

رادیو ایمونواسی و تاثیر آن در پزشکی چیست

رادیو ایمونواسی نوعی تجزیه بطریق رقیق کردن ایزوتوپی (IDA) ، جزو استو کیومتری است که در آن عنصر مورد تجریه نشاندار و غیر نشاندار برای پیوند با مقادیر محدود مولکولی که بطور خاص با عنصر مورد تجزیه پیوند می‌دهد، رقابت می‌کند. RIA بطور گسترده در آزمایشگاههای پزشکی برای تعیین هورمونها ، داروها ، ویروسها ، و دیگر گونه‌های آلی در سطح جهان بکار می‌رود. شروع RIA به سالهای 1950 ، با بررسی S.Berson و R.Yalow برروی متابولیسم انسولین B1I در مریض‌های دیابتی بر می‌گردد.

Berson و Yalow دریافتند که مریض‌های دیابتی موادی در سرم خون دارند که با انسولین پیوند می‌دهند. آنها مشاهده کردند که انسولین نشاندار و غیرنشاندار با این ماده پیوند دهنده رقابت کرده، و این مقدار انسولین غیرنشاندار موجود ، مقادیر انسولین نشاندار را که پیوند داده متاثر می‌کند. آنها در این مطالعه توانایی روش ، جهت ارزیابی انسولین را دریافتند. RIA از آن زمان تا کنون پیشرفتهای گسترده‌ای را در روشهای پزشکی با کاربردهای وسیع برای اندازه گیری مقادیر بسیار کم بسیاری از بیو مولکولهای مهم نموده است.

کاربردهای درمانی تشعشع چیست

کاربردهای درمانی تشعشع و رادیو داروها نسبت به کاربردهای تشخیص محدودتر هستند. زمانی که تشعشع برای درمان بکار می‌رود، مقصود نابود نمودن یک قسمت خاص از نسوج مریض با تشعشع است. چشمه تشعشع می‌تواند داخلی و خارجی باشد.

چشمه‌های مورد استفاده در درمان چگونه اند

چشمه‌های خارجی تشعشع در حال حاضر اساسا در شکل باریکه‌های الکترونی یا اشعه ایکس است. بسیاری از دستگاهها می‌توانند برای تولید این تشعشعات بکار روند. ولی شتابدهندهای خطی کوچک بیشترین کاربرد را دارند. الکترونهای با انرژیهای 4 تا 15 میلیون الکترون ولت برای درمان سرطانهایی که نزدیک سطح بدن هستند، مانند سرطانهای پوست ، سینه ، سر و گردن بکار می‌روند.

زمانی که نفوذ بیشتری از تشعشع لازم باشد، اشعه گاما از یک چشمه بسته رادیو نوکلید مورد استفاده قرار می‌گیرد. 60Co بطور گسترده‌ای برای این منظور بکار رفته است، ولی در حال حاضر 137Cs ترجیح داده می‌شود. علاوه بر تشعشع خارجی یک عضو ممکن است، یک سوزن یا دانه رادیواکتیو را در داخل بدن مریض کاشت و لذا تنها مقاطع خاصی را که باید نابود شوند، پرتودهی نمود. در این رابطه کاشتهای 198Au و 125I متداول است.

تحقیق کامل درباره رادیولوژی

چکیده

رادیولوژی پزشکی بر حسب این که از چه عاملی در آن استفاده می‌شود به دو رشته تخصصی بزرگ تقسیم می‌شود: یکی پزشکی هسته‌ای که اساس کار آنها روی مواد رادیواکتیو است و دیگری رادیولوژی که مبنایی روی اشعه ایکس و ویژگیهای گوناگون آن دارد. ما در اینجا تنها درباره رادیولوژی واقعی یعنی آنچه که با استفاده از پرتو ایکس یا رنتگن به اشکال گوناگون برای تشخیص و درمان در پزشکی ، انجام می‌گیرد صحبت می‌کنیم.

رادیولوژی پزشکی واقعی یا رنتگنولوژی به دو بخش رادیولوژی تشخیصی و رادیولوژی درمانی تفسیم بندی می‌شود. رادیولوژی تشخیصی شامل فلوئوروسکوپی ، رادیوگرافی و توموگرافی کامپیوتری می‌باشد. رادیولوژی درمانی درباره دستگاههای رادیوتراپی ، مقادیر درمانی در تابش پرتوها و حساسیت بافتی در برابر پرتوها ، بحث می‌کند.

معرفی تاریخچه کشف اشعه ایکس

در سال 1895 ، درخشش کوتاه صفحه فسفرسانتی که در گوشه‌ای از آزمایشگاه نیمه تاریک بررسی اشعه کاتدیک قرار داشت، ذهن آماده و خلاق رنتگن که در آن زمان استاد فیزیک بود، متوجه پرتوهای تازه‌ای نمود که از حباب شیشه‌ای لامپهای کاتودیک بیرون زده و بی آنکه به چشم دیده شود به اطراف پراکنده می‌شوند. آن چه مایه شگفتی رنتگسن شده بود، نفوذ این پرتوها از دیواره شیشه‌ای لامپ به بیرون و تأثیر آن روی صفحه فاوئورسانت در گوشه‌ای نسبتا دور از لامپ در آزمایشگاه بود. رنتگن به بررسیهای خود درباره کشف تازه که آن پرتو ایکس نامید (بخاطر فروتنی) ، ادامه داد. بعدها این اشعه رنتگن نامیده شد.

دستگاههای رادیولوژی چگونه اند

• اشعه ایکس یا رنتگن در طبیعت زیاد وجود ندارد و برای کاربرد پزشکی ، این پرتوها باید بوسیله لامپهایی که برای این منظور ساخته شده‌اند تولید شود. در لامپ مولد اشعه ایکس که ظاهری شبیه لامپهای کاتودیک دارد، با بمباران الکترونی قطعه فلز مقاوم و کوچکی که از جنس تنگتن در قطبی از لامپ به نام کانون قرار گرفته ، ترازهای انرژی الکتریکی در این فلز بهم می‌خورد و انرژی ناشی از جابجایی الکترونها به صورت اشعه ایکس بیرون می‌آید. الکترونهایی که استفاده می‌شوند از سیم پیچ کوچکی در قطب منفی لامپ تولید می‌شوند و با استفاده از خلاء درون لامپ و تحت تأثیر اختلاف پتانسیل که از یک ژنراتور تولید می شود، به کانون لامپ برخورد می‌کنند.

• شکل کلی دستگاههای رادیولوژی بسته به اینکه به چه منظوری (تشخیصی یا درمانی) ساخته شده باشند، فرق می‌کند. ولی بطور کلی در یک دستگاه رادیولوژی عمومی لامپ تولید کننده اشعه ایکس با بازویی به پایه‌ای که می‌تواند در مسیرهای مختلف حرکت کند وصل شده تا بتوان اشعه ایکس را بطور دلخواه در جهات متفاوت متمرکز نمود. در این دستگاهها گذشته از امکاناتی که برای پرتو درمانی و یا تابش پرتوها برای عکسبرداریها فراهم شده است، گاهی وسایلی نیز برای رؤیت همزمان تصویر قسمتی از بدن که مورد تابش اشعه قرار گرفته ، استفاده می‌شود.

رادیولوژی تشخیصی چیست

فلوئوروسکوپی چیست

ساده ترین روش رادیولوژی است، زیرا برای انجام آن نیازی به فیلم و تاریکخانه و ... نیست و با قرار دادن بیمار در پشت دستگاهی که به فلوئوروسکوپ مجهز است، می‌توان در عرض چند دقیقه قسمت مورد نظر بدن را بررسی کرد. در مقایسه با رادیوگرافی در فلوئوروسکوپی بیمار تشعشع بیشتری دریافت می‌کند و این عامل محدود کننده این تکنیک است. از این روش برای بررسی حرکات عضوی مانند ضربان قلب ، حرکات تنفسی ریه و دیافراگم و یا بررسی تغییر محل مایعات جنبی و پریکاردی استفاده می‌شود.

رادیوگرافی چیست

در رادیوگرافی با تنظیم شرایط الکتریکی تابش پرتو رنتگن و قرار دادن فیلمی در مسیر خروج پرتوها و در عین حال بکار بستن وسایل فرعی برای جمع و جور نمودن تابش می‌توان از حالات سلامت و یا مرضی قسمتی از بدن مدرک مطمئنی برای مطالعه در دست داشت. منظور از عکس یا رادیوگرافی ساده ، عکسی است که بدون کاربرد یک ماده خارجی به بدن گرفته می‌شود. در این روش ، تفکیک حدود اعضاء از یکدیگر مشکل خواهد بود. در رادیوگرافی با مواد کنتراست ، با وارد نمودن مواد خارجی به بدن که نسبت به بافتهای نرم تراکم متفاوتی داشته باشند، رنگ یکنواخت آن قسمت را بهم زده و تمایز رنگها حاصل می‌شود.

رادیوگرافی با مواد کنتراسی دارای تکنیکهای جداگانه و بکار بردن مواد مختلف برای بررسی اندامهای مختلف بدن می‌باشد. یکی از این روشها آنژیو کاردیوگرافی است که با تفریق مواد کنتراست به درون قلب از راه لوله‌های باریک که از رگهای مختلف بدن وارد شده به حفرات معینی از قلب می‌رسند. رادیوگرافی از مراحل مختلف ضربان قلب به عمل آمده و امکان بررسی حفرات درونی قلب و دریچه‌ها فراهم می‌شود.

تکنیکهای ویژه رادیولوژی تشخیصی کدامند

سریوگرافی و سینماتوگرافی چیست

با نصب دوربینهای سینمایی روی دستگاههای فلوئوروسکوپی و یا رادیوگرافی می‌توان عکسهای ردیفی جالبی تهیه کرد و بعد آنها را به طریق سینمایی با پروژکتور نمایش داد. این تکنیک در بررسی اعضاء متحرک مانند ضربان قلب ، کار معده و ... استفاده می‌شود.

ماموگرافی چیست

این دستگاهها طوری ساخته شده‌اند که کانون بسیار کوچکی در لامپ مولد اشعه ایکس دارند و گاهی نوع مخصوصی نیز از فیلم رادیولوژی در آنها بکار می‌رود، تا اینکه تصویر رادیوگرافی تهیه شده از بافت نرم پستان آنقدر دقیق باشد تا بتوان جزئیات را تشخیص داد.

زیرو رادیوگرافی چیست

این روش بکار گرفتن زیراکس در رادیوگرافی است. در این تکنیک به جای فیلم رادیولوژی از صفحات سلنیومی زیراکس استفاده می‌شود. تفاوت این روش با رادیوگرافی معمولی در این است که ، اینجا از انرژی پرتوهای خروجی اشعه ایکس از بدن برای تغییرت بار الکتریکی نقاط مختلف سلنیومی استفاده می‌شود.

توموگرافی چیست

در دستگاههای توموگرافی جور شده است، در مواقع رادیوگرافی لامپ اشعه ایکس و فیلم را در جهات مختلف حرکت می‌دهد و در رادیوگرافیهای بدست آمده ، تنها تصویر سطحی که همسطح با محور چرخش لامپ و فیلم قرار گرفته ، واضح می‌افتد و تصاویر لایه‌های مجاور محور می‌شود و تا حد زیادی از بین می‌رود.

توموگرافی کامپیوتری چیست

مبنای این روش بر اندازه گیری مستقیم بقایای انرژی یک رشته پرتو رنتگن ، پس از عبور آن از قسمتی از بدن است. در اینجا یک اندازه گیری حساس (Detector) میزان انرژی باقیمانده را حساب کرده به کامپیوتر می‌دهد و کامپیوتر برای تمام نقاطی از بدن که در مسیر عبور پرتو ایکس قرار گرفته اند، عدد جذبی را حساب می‌کند. عکسی که از این دستگاههای سی تی اسکن بدست می‌آید مثل یک برش تشریحی عرضی از بدن است که در آن تمامی قسمتها را می‌توان بخوبی بررسی کرد.

رادیولوژی درمانی چیست

اثر یونسازی پرتوهای رنتگن تنها یک پدیده فیزیکی نبوده ، بلکه با به هم زدن ساختار عادی اتمهای مواد متشکله بدن منجر به پیدایش آثار بیولوژیک مهم نیز میشود. پرتو رنتگن و بطور کلی پرتوهای یونساز را می‌توان به شمشیر دو لبه تشبیه کرد که هر دو لبه آن تیز است، در عین حال که سرطان را درمان می‌کند، خود ممکن است عامل سرطانزا باشد و آنچه که در این میان مهم است، این است که از لبه تیز این شمشیر بایستی برای از بین بردن سرطان استفاده کرد، بی آنکه خود را در معرض برش به تیز مقابل آن یعنی عامل سرطانزایی قرار داد.

دستگاههای رادیوتراپی چیست

هسته اصلی این دستگاهها نیز لامپ مولد پرتو ایکس است و بسته به نیروی تولید شده از این لامپها (ولتاژ) می‌توان روی توانایی نفوذ پرتوهای رنتگن در بدن حساب کرد.

• دستگاههای ولتاژ پایین ، برای درمان قسمتهای سطحی بدن مانند عوارض مختلف پوستی و یا سرطانزایی پوستی.

• دستگاههای با ولتاژ متوسط مثلا 350 - 200 کیلو ولت که می‌توانند به بافتهای زیر جلدی و اعضاء داخلی نفوذ کنند.

• دستگاههای با ولتاژ بالا که بسیار دقیقتر از دستگاههای با ولتاژ متوسط عمل می‌کنند.

مقادیر درمانی در تابش پرتوها چقدر است

نظر به اینکه در پرتو درمانی میزان پرتوهای تابنده از نظر ارزیابی زیستی در سلولها و برآورد نتایج درمانی اهمیت زیادی دارد، برای تعیین مقادیر اشعه ، واحدهایی منظور شده است: واحد تابشی پرتو ایکس R نامیده می‌شود که عبارت است از مقدار تشعشعی که بتواند در یک سانتیمتر مکعب هوا در اثر یونیزاسیون یک واحد الکتریسته ساکن بوجود بیاورد. در رادیوتراپی واحد دیگری به نام RNA منظور شده که مقدار تشعشع جذب شده در هر گرم از مواد سازنده بدن است.

• مقادیر ضعیف اشعه در حدود R 100 آثار سطحی‌دار و سبب برافروختگی پوست و یا تغییر رنگدانه‌ای می‌شود.

• مقادیر متوسط اشعه حدود R 400 - 300 بیشر به اعماق پوست نفوذ کرده و سبب تغییرات در غدد عروقی و چربی شده باعث ریزش مو می‌شوند.

• مقادیر بالاتر از R 500 بیشتر آثار عمقی دارند. از این ارقام برای مقاصد درمانی و از بین بردن تومورها استفاده می‌شود.