روز معلم را به همه معلمان تبریک می گویم

مقام معلم
می توان در سایه آموختن                     گنج عشق جاودان اندوختن
اول از استاد، یاد آموختیم                      پس، سویدای سواد آموختیم
از پدر گر قالب تن یافتیم                        از معلم جان روشن یافتیم
ای معلم چون کنم توصیف تو                  چون خدا مشکل توان تعریف تو
ای تو کشتی نجات روح ما                     ای به طوفان جهالت نوح ما
یک پدر بخشنده آب و گل است               یک پدر روشنگر جان و دل است
لیک اگر پرسی کدامین برترین                 آنکه دین آموزد و علم یقین

برای اینکه دانش آموزان خوب تربیت شوند و افراد مفیدی در آینده باشند باید متفکر ،خلاق ، نقاد و دارای بینش علمی باشند . برای اینکه دانش آموزان خوب تربیت شوند و افراد مفیدی در آینده باشند باید متفکر ،خلاق ، نقاد و دارای بینش علمی باشند . و این تنها در سایه ی انتقال اطلاعات به ذهن شاگردان حاصل نمی شود بلکه در برنامه های مدارس باید روش هایی گنجانده شود که از طریق آن ها دانش آموزان قابلیت های چگونه آموختن را از طریق نظم فکری بیاموزند و در زندگی روزمره ی خود به کار برند و با توجه به نقش اساسی محیط های آموزشی و روش های حاکم بر آن ها ، باید به صورتی سازماندهی شوند که دانش آموزان را به جای ذخیره سازی حقایق علمی با مسائلی که در زندگی واقعی با آن ها مواجه می شوند درگیر سازند . 
ماهیت و تعریف تفکر: 
بسیاری از دانشمندان انسان را حیوان متفکر می دانند و تفکر(۱) را فصل ممیز انسان و حیوان قرار می دهند. با این که پاره ای از آزمایش ها نشان می دهد که تفکر در سطح پایین و ابندائی آن در میان بعضی از حیوانات دیده می شود ولی تفکر اساسی(۲) مخصوص انسان است و علاوه بر جنبه ی فرهنگی طبیعت انسان این خصوصیت نیز انسان را از سایر حیوانات مشخص و ممتاز میسازد.(شریعتمداری،۱۳۸۲،ص۳۷۹)

جان دیویی در کتاب چگونه فکر می کنیم درباره ی مفهوم تفکر می گوید : عملی است که در آن موقعیت موجود ، موجب تایید یا تولید واقعیت های دیگر می شود ،یا روشی است که در آن باورهای آینده بر اساس باورهای گذشته پایه گذاری می گردد(به نقل از: شعبانی، ۱۳۸۲،ص ۴۴(شریعتمداری در کتاب روانشناسی تربیتی خود تفکر را :جریانی که در آن فرد کوشش می کند مشکلی را که با آن رو به رو شده مشخص سازد و با استفاده از تجربیات قبلی خویش به حل آن اقدام نماید (۱۳۸۲،ص۳۷۹) تعریف می نماید . 
اهمیت و ضرورت : 
یادگیری از طریق شرطی سازی (۳) (که مد نظر رفتارگرایان است )یک یادگیری سطحی است و با یادگیری از طریق درک و فهم و بصیرت که بر محور تفکر قرار دارد ، قابل تلفیق نیست. تفکر پایه ی ادراک و یادگیری را تشکیل می دهد. فهم و ادراک اساسی هر چیز ، نتیجه ی تفکر درباره ی آن چیز است . 
پیشرفت انسان در زمینه ی علمی، ادبی، هنری، اخلاقی و معنوی همه در نتیجه ی تفکر اندیشمندان حاصل شده است حل مشکلات زندگی ، اجتماعی و … در سایه ی تفکر و تعقل صورت می گیرد . حضرت علی (ع) می فرمایند: لا یستعان علی الد هر الا با لعقل (( تنها از طریق عقل می توان بر زمانه پیروز شد.)) - (شریعتمداری،۱۳۸۰، ص۱۸(
ویژگی های ذهنی متفکر: 
۱- تردید منطقی : معمولا امور را با تردید می نگرد و بدون تردید از پذیرش افکار و عقاید خودداری مینماید. 
۲- کنجکاوی شدید. 
۳- فهم عمیق : به معرفت سطحی قناعت نمی کند و ژرف اندیشی خاصی در مطالعات او به چشم می خورد. 
۴- دید وسیع : غالبا امور را در سطح گسترده تری مورد مطالعه قرار می دهد. 
۵- سعه ی صدر. 
۶- ترقی طلبی : از رکود و توقف رنج می برد. 
۷- فروتنی. 
۸- وحدت رویه شخصیتی هماهنگ و واحد دارد. 
۹- اتکا به نفس. 
۱۰- طرفداری از ارزش های انسانی(شریعتمداری ، ۱۳۸۰ ، ص ۹۰ ـ ۹۴(
مقایسه ی آموزش به روش سنتی با آموزش تفکر : 
در آموزش سنتی فعالیت اصلی کلاس بر عهده ی معلم است و معلم فعالانه به ارائه ی اطلاعات و دانش سازمان یافته می پردازد و در صدد است تا آن ها را به ذهن شاگردان منتقل کند . و دانش آموزان منفعلانه باید اطلاعات مورد نظر را حفظ کرده و در زمان ارزشیابی به خاطر آورده و پاسخ دهند در این روش تاکید بر محتوای درس است و اغلب کتاب درسی و معلم منبع اطلاعاتی محسوب می شوند. ولی در آموزش برای متفکر بار آمدن دانش آموز معلم نقش راهنما و تسهیل گر را دارا بوده و دانش آموزان فعالند و در پی کسب اطلاعات از منابع دیگری علاوه بر معلم و کتاب درسی هستند.همچنین به جای تاکید بر محتوا بیشتر بر روش تاکید دارند و حجم اطلاعات دریافتی در درجه ی اول قرار ندارد و لزومی به حفظ کردن مطالب درس بدون درک و فهم آن ها نیست (سیف ، ۱۳۷۹(
عوامل بستر ساز تفکر : 
الف : دانش: 
اگر فرد درباره ی چیزی که می خواهد بیاندیشد ادراک یا دانشی نداشته باشد قادر به تفکر و تجزیه و تحلیل آن موضوع نخواهد بود و به همین دلیل درباره ی هر موضوعی که می خواهیم در کلاس از این روش استفاده کنیم باید دانش آموزان راجع به آن اطلاعاتی داشته باشند و در غیراین صورت لازم است این اطلاعات یا منابع و راه های کسب آنها را به شاگردان بگوییم و با آن ها آشنا کنیم. 
ب : منش یا مشرب : 
باید دانش آموزان کم کم به این روحیه و دید برسند که باید با تردید منطقی به مسائل نگاه کنند و درباره ی هر موضو عی بدون تعصب و گرایش خاصی عمل کنند .
برای اینکه دانش آموزان خوب تربیت شوند و افراد مفیدی در آینده باشند باید متفکر ،خلاق ، نقاد و دارای بینش علمی باشند . 
ج : اقتدار (۴(
گرایش انتقادی معمولا مورد توجه یا پذیرش قرار نمی گیرد . متفکران منتقد اهل مباحثه و پر سر و صدا هستند . آنان در واقع ماشین جامعه را به حرکت در می آورند و به سختی می توانند بین خطوط کاوشگری و خطر کردن گام بردارند (شعبانی ، ۱۳۸۲ ، ص۸۹) 
در کلاس درس هم باید برای شاگردان این اطمینان حاصل شده باشد که اگر مطلبی را بر خلاف نظر معلم یا کل کلاس ابراز داشتند و از آن حمایت کردند مشکلی برای آنان به وجود نمی آید و در بحث همه ی شاگردان به صورت منطقی به ارائه ی نظرها و دیدگاه های خود می پردازند و کسی به خاطر عقیده یا نظری مورد ملامت قرار نمی گیرد و کم کم شاگردان به این سطح برسند که اگر در جمعی نظری مخالف آن ها داشتند ابراز کنند و با دلیل از آن دفاع کنند . 
نحوه ی سازماندهی کلاس درس به منظور تشویق تفکر: 
الف : ایجاد تعادل بین محتوا و فرایند تدریس: 
اگر تلاش معلمان در فرایند یاددهی – یادگیری تمام کردن کتاب درسی و آماده کردن شاگردان برای آزمون نهایی باشد این روش از دیگر فعالیتهای آموزشی از جمله پرورش تفکر ، در کلاس جلوگیری می کند. 
ب : ایجاد تعادل بین سخنرانی و کنش متقابل : 
معلم باید از طریق تشویق مباحثه و پرسش و با استفاده از دیگر روش های مناسب برای تبادل اندیشه در کلاس درس ، بین سخنرانی خود و کنش متقابل دانش آموزان تعادل ایجاد کند. 
ج : سازماندهی و طراحی فضای کلاس : 
فضای آموزشی در پرورش مهارت های تفکر انتقادی نقش بسیار ارزنده ای دارد . سازماندهی و آرایش کلاس درس به منظور ایجاد فضایی برای تعامل بسیار دشوار اما مفید و موثر است که در ذیل به پنج نکته اساسی که برای موثرتر شدن این امر اشاره دارد پرداخته می شود: 
۱- هر جلسه را با طرح یک مساله شروع کنید : 
درابتدای شروع هر درس تدریس را با یک سوال یا مساله ی جذاب شروع کنیم که باعث جلب توجه دانش آموزان به درس مورد نظر گردد. 
۲- برای تشویق شاگردان به تعمق از سکوت استفاده کنید : 
علاوه بر روش های حل مساله ،بحث و گفتگو و حتی تبادل پر شور عقاید ، سکوت هم می تواند به رشد تفکر انتقادی کمک کند. 
۳- فضای کلاس را طوری مرتب شود که باعث کنش متقابل شود : 
شرایط فیزیکی کلاس درس در ایجاد محیطی مناسب برای تفکر انتقادی بسیار حائز اهمیت است . فضای کلاس درس باید طوری طراحی شود که تبادل اندیشه را تسهیل کند . قرار دادن صندلی ها و میزها در صف مستقیم و پشت سر هم ، تبادل اندیشه و تفکر جمعی دانش آموزان را غیر ممکن می سازد . معلم ها با استفاده از تخیل و اندکی تلاش می توانند وضعیت فیزیکی کلاس درس را اصلاح و فضایی ایجاد کنند که باعث تبادل افکار دانش آموزان شود. 
در کلاس های کوچک و کم جمعیت می توان میزها و صندلی ها را به صورت نیم دایره ، دایره ، چهارگوش یا به شکل(U ) یا ( نعل اسبی ) مرتب کرد. و در کلاس های بزرگتر هم می توان شاگردان را به گروه های کوچک تقسیم کرد .در این گونه سازماندهی کلاس هدف اصلی این است که دانش آموزان یکدیگر را ببینند و با یکدیگر به مباحثه و فعالیت بپردازند. 
۴- در صورت امکان به وقت کلاس بیفزایید: 
تفکر زمانی پرورش می یابد که دانش آموزان فرصت کافی برای تعمق و تفکر داشته باشند . کلاس درس با زمان محدود برای پرورش تفکر مفید و موثر نخواهد بود و کلاس های طولانی برای آموزش فنون تفکر انتقادی بسیار بهتر و موثرتر از کلاس های کوتاه مدت است : از این رو ، معلمان باید در صورت کمبود وقت تلاش کنند بر وقت کلاس بیفزایند تا دانش آموزان فرصت بررسی ، تبادل اندیشه و تجزیه و تحلیل اطلاعات را بیابند . 
۵- محیطی پذیرا ایجاد کنید: 
تلاش برای تشویق دانش آموزان به بحث و تبادل اندیشه به محیطی پذیرا نیاز دارد ؛ یعنی جایی که هم دانش آموزان در آن احساس امنیت کنند و هم معلمان بتوانند به یکدیگر اعتماد و اطمینان نمایند.معلمان باید با دقت و احترام به اظهار نظرهای دانش آموزان گوش دهند . آنان می توانند به طور مستند و معقول اظهارات نادرست دانش آموزان را رد کنند ، اما هرگز نباید خود دانش آموزان را طرد نمایند یا مورد سرزنش قرار دهند.معلمان باید برای اظهارات غلط یا درست دانش آموزان در فرایند بحث و تبادل اندیشه ارزش یکسانی قائل شوند ؛ زیرا محصول اندیشه ی آنان است و زمینه ای برای اندیشه ی مجدد و ٍ 
?ویایی تفکرشان فراهم می سازد(شعبانی ، ۱۳۸۲ ، ص ۹۳ – ۹۷) 
نتیجه گیری: 
با توجه به تحولات شگرفی که در علوم و فناوری اطلاعات حاصل شده و نظریه ها و رویکردهای جدیدی که نسبت به علم و روش های آموزش آن مطرح شده است دیگر متخصصان تعلیم و تربیت به انتقال حقایق علمی و تاکید بر محتوای دروس دست برداشته اند و اکنون بر روش و نگرش علمی در فرایند یاددهی – یادگیری تاکید دارند و یادگیری روش علمی و کسب نگرش های علمی با روش های سنتی امکان پذیر نیست و باید به جای آن ها از روش های جدید استفاده نمود . معلمان عزیز و گرامی نیز که در این خصوص پرچم دار محسوب می شوند باید با این گونه روش ها و رویکردها آشنا بوده و ار آن ها در اداره ی کلاس و آموزش دروس گوناگون استفاده نمایند. همکاران عزیز با توجه به شرایط کلاس و تجارب خود می توانند به نحو بهتر و شیوه های جذاب تری در دروس گوناگون از این روش استفاده نمایند . 
پا نوشت ها: 
منابع: 
۱- (سیف ، علی اکبر(۱۳۷۹) ؛ روانشناسی پرورشی -روانشناسی یادگیری و آموزش)؛تهران :آگاه. 
۲- (شریعتمداری ، علی (۱۳۸۲) ؛ روانشناسی تربیتی ؛تهران :امیرکبیر . 
۳-(شریعتمداری ،علی (۱۳۸۰)؛ نقد و خلاقیت در تفکر ؛ تهران : مرکز نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی . 

۴- (شعبانی ، حسن (۱۳۸۲) ؛ روش تدریس پیشرفته - آموزش مهارت ها و راهبرهای تفکر)؛

تهران : سمت .

منبع: سازمان آموزش و پرورش استان خراسان

سطح انگیزه در بین دانش آموزان دختر و پسر همچنین سطح انگیزه در پایه های مختلف با هم متفاوت است. و هرچه مقطع تحصیلی بالا می رود تاثیر انگیزه ها هم پیچیده تر می شود. دلایل بی انگیزگی به درس می تواند گسترده و پیچیده شود. 
در ذیل مهمترین عوامل بی انگیزگی به درس، شرح داده می شود. 
1- کم ارزشی علم در جامعه.
2- کم ارزشی سواد در بین خانواده.
3- اکثر افراد با سواد جامعه وضع مادی خوبی ندارند.
4- وضعیت نابسامان مادی و روحی خانواده.
5- برخورد نامناسب با دانش آموزان در مدرسه.
6- تدریس نامناسب معلمان و ایجاد بی انگیزگی.
7- بی اعتقادی نسبت درس.
8- احساس سختی ادامه تحصیل و راحت طلبی برخی از دانش آموزان و تمایل به ولگردی و خوشگذرانی.
9- ادامه تحصیل به خواسته های سریع آنها پاسخ نمی دهد. به عنوان مثال برخی از دانش آموزان دوست دارند ماشین داشته باشند اما فکر می کنند برای بدست آوردن سریع تر آن بهتر است درس را رها کرده و در جایی کار کنند چون مطمئن هستند که والدین آنها ماشین نمی خرد. 
10- احساس بی کفایتی و بی ارزشی و ناتوانی و نداشتن عزت نفس کافی.
11- این باور در برخی که، ثروت همه چیز را به دنبال خواهد آورد حتی علم و دانش را، پس به دنبال ثروت رفتن مقدم است. 

چرا برخی از دانش آموزان تنبل هستند؟
 حقیقتاً دانش آموزان تنبل خشم اولیاء خود را بر می انگیزند لذا برخی از اولیاء مجبور می شوند که رفتارهای تندی را در قبال آنها داشته باشند. و طوفانی از انتقادها و سرزنش ها را نثار فرزندان خود میکنند چیزی که چرخه ای از تنبلی را موجب می شود و اوضاع را وخیم تر می کند. اتخاذ شیوه های صحیح رفتاری با این دانش آموزان بسیار سخت می تواند باشد. که در آن صبر و آینده نگری و علت یابی و حمایتی می تواند از عناصر مهم این شیوه ها باشد.
منظور ما از دانش آموز تنبل چه کسی است؟
منظور ما دانش آموزانی هستند که از نظر درسی ضعیف هستند و در یک یا چند درس و یا در بیشتر درسها نمره قبولی نمی گیرند و از عملکرد آنها معلمان و اولیاء راضی نیستند. 
عواملی کلی تنبلی دانش آموزان عبارتند از:
1- هوش
2- ضعف پایه تحصیلی .
3- نداشتن انگیزه.
4- ناتوانی در یادگیری مفاهیم درسی .
4- کم کاری و نداشتن تلاش و کوشش.
5- بحران های جسمی و روحی.
6- عدم حمایت برخی از دانش آموزان ار طرف خانواده.(به عنوان مثال در بعضی از خانواده ها با بالا رفتن پایه تحصیلی فرزند پدر و مادر توانایی رسیدگی به درس بچه های خود را ندارند.)
***
1- هوش: ما به صورت سنتی مایل هستیم تنبلی دانش آموزان را به هوش آنها نسبت دهیم اما واقعیت این است که اکثر دانش آموزانی که در دبیرستان های عادی درس می خوانند هوش کافی برای درس خواندن دارند و در این زمینه عواملی غیر از هوش بیشتر می تواند دخیل باشد. در عین حال دانش آموزانی که از بهره هوشی بالایی برخوردار هستند نسبت به همسالان خود بهتر درس یاد می گیرند و بهتر می توانند مسائل مربوط به درس و معلم را حل کنند.
بهره هوشی می تواند تاثیرات همه جانبه در زندگی داشته باشد. یک دانش آموز در مدرسه تنها درس نمی خواند بلکه با عوامل پیچیده دیگر هم در ارتباط است که می تواند بطور مستقیم یا غیر مستقیم در پیشرفت تحصیلی او موثر واقع شود. برخی از دانشمندان معتقد هستند که هوش ارثی است و والدین با هوش فرزندانی باهوش دارند اما تحقیقات زیادی نشان داده است که محیط تاثیر مستقیمی روی هوش کودکان دارد لذا گروهی از دانشمندان هم بر این باور هستند که هوش تحت تاثیر محیط رشد پیدا می کند و اکتسابی است.
2- ضعف پایه تحصیلی، یکی از عوامل مهم ضعف درسی دانش آموزان است. این دانش آموزان به علت نفهمیدن مطالب درسی سالهای گذشته که پایه و زیر بنای پایه های تحصیلی بعدی می باشد، نمی توانند دروس جدید را درک کنند و هر چه به صحبت های معلم گوش می دهند اما تلاش آنها برای فهمیدن مطالب درسی دشوار و گاهی غیر ممکن است. برای کمک به این دانش آموزان بهترین روش آموزش مطالب سالها ی گذشته است. به عنوان مثال دانش آموز انی که جمع و تفریق و ضرب و تقسیم را در دوره ابتدایی یاد نگرفنه اند. ریاضیات دوره راهنمایی را متوجه نمی شوند و نمی توانند نمره بیاورند و کسی که ریاضیات دوره راهنمایی را نفهمیده باشد ادامه تحصیل در دوره متوسطه بر او بسیار سخت خواهد شد.
3- نداشتن انگیزه : نداشتن انگیزه اغلب از دوره راهنمایی شروع شده و در دوره ی دبیرستان به اوج می رسد. امروزه بسیاری از دانش آموزان در دوره ی متوسطه انگیزه و اعتقادی به ادامه تحصیل ندارند این مسئله باعث شده است آنها یا ترک تحصیل کنند و یا به زحمت و با ترفند به اخذ مدرک بیاندیشند. بی انگیز گی دانش آموزان ارتباط مستقیم به نوع جهان بینی شکل گرفته در نوجوانان بستگی دارد که از طرق مختلف در آنها شکل گرفته و تغییر دادن آنها می تواند مشکل و زمان بر باشد. امروزه اکثر دانش آموزان تنبل بی انگیزه هستند و ایجاد انگیزه می تواند نیروی عظیم آنها را به کار اندازد.(علل بی انگیزگی)
4- ناتوانی در یادگیری مفاهیم درسی: اگر کسانی که عقب ماندگی ذهنی دارند یا دچار اختلال یادگیری هستند کنار بگذاریم آنگاه باید بگوییم که کسانی که مفاهیم درسی را درک نمی کنند یا پایه تحصیلی آنها ضعیف است که توضیح داده شده و یا اینکه به عللی تمرکز حواس ندارند و ممکن است مشکلات جسمی و روحی داشته باشند که باید بررسی شود. شکی نیست که برای یادگیری داشتن آمادگی لازم است اما اگر کسی دچار بیماری مدت دار شود و یا از نظر روحی در شرایط نامساعدی بسر ببرد نمی تواند درس بخواند.
5- کم کاری و نداشتن تلاش و کوشش. بسیاری از دانش آموزان تلاش و کوشش لازم را برای یادگیری درس از خود نشان نمی دهند. و بیشترین وقت را خود را به اموری اختصاص می دهند که از آن لذت می برند و ساعت ها خود را مشغول می کنند. در حالی که انبوهی از تکالیف مدرسه را به حال خود رها کرده اند و مرتب به والدین خود می گویند مشق و درس نداریم.
 کم کاری این دانش آموزان می تواند برای آنها خطرناک باشد چون ادامه چنین وضعیتی می تواند در آینده این دانش آموزان را به علت محرک های ناخوشایندی که می خواهد تنبلی او را تقبیح کند از درس و مدسه بیزار کند و نتیجه اینکه این دانش آموزان خود باوری و عزت نفس خود را برای ادامه تحصیل از دست بدهند.

آموزگار خانم عزیزمحمدی

روشهاي فعال تدريس به روشهايي اشاره دارد كه بتواند فعاليتهايي دانش‌آموزان را تقويت و يادگيري را به يك جريان دو سويه تبديل نمايد  ( فضلي خان ، 1378  )

بنابراين معلم بايد فراگيران را با مطالب يادگرفتني درگير سازد و راه و روش دانستن را به آنها بياموزد نه اينكه صرفاً به انتقال اطلاعات و معلومات اكتفا كند .

بعضي اوقات ، معلمان مطالب زيادي را تدريس مي‌كنند ولي بعداً متوجه مي‌شوند دانش‌آموزان مي‌توانند حتي مقدار كمي از آنچه كه را كه مطرح شده است بازگو نمايند .راستي دليل اين امر چيست ؟ چرا، گاهي بعد از ارائه توضيح مفصل در مورد موضوعي فراگيران نمي‌توانند حتي بخش كوچكي از آن موضوع را بازيابي كنند ؟ چرا دانش‌آموزان بجاي درك معنائي مطالب ، به حافظه خود فشار مي‌آورند ؟

در پاسخ به اين سوالات مي‌توان بي توجهي معلمان به روشهاي ياددهي يادگيري يعني به كار نگرفتن روشهاي فعال در آموزش را دليل اصلي قلم داد كرد .

به همين ، دليل ، كيفيت آموزشي در بسياري از مدارس از سطح مطلوب برخوردار نيست و دانش‌آموز اغلب مطالب را حفظ ، و پس از پايان يافتن امتحانات آنها را فراموش مي‌كند . بكارگيري روشهاي فعال تدريس باعث مي‌شود تا يادگيري تا عمق جان دانش‌آموزان رسوخ كند و نه تنها يافته‌ها و كشفيات خود را به سادگي فراموش نكنند بلكه در طول زندگي آن را به صورت كاربردي به كار ببرند .

در اين پژوهش مي‌خواهيم بدانيم آيا استفاده از روشهاي فعال تدريسبر ميزان موفقيت دانش‌آموزان كلاس سوم در درس علوم تجربي موثر است ؟ آيا اصولاً بين روشهاي تدريس فعال در موفقيت دانش‌آموزان با روشهاي تدريس غير فعال تفاوت وجود دارد ؟ لذا تحقيق حاضر در پي آن است تا تفاوت روش تدريس فعال با روش تدريس غير فعال را در درس علوم تجربي سوم راهنمائي از لحاظ پيشرفت تحصيلي مقايسه نمايد و به تشريح تعداد زيادي از اين روشها بپردازد .

اهميت و ضرورت پژوهش

    در  بسياري مواقع شايد اين بخش به دور از واقعيت نباشد كه نه معلم مي‌داند محتوايي را چرا بايد درس بدهد و نه دانش‌آموز چرايي را انتخاب محتوا را مي‌داند نه معلم ‌مي‌داند محتوا را به چه روش صحيح و سودمندي تدريس نمايد و نه دانش‌اموز چگونه يادگرفتن را مي‌داند . معلم صرفاً درس مي‌دهد و فراگيران نيز به طور موقتي حفظ مي‌كنند ما فقط يادگرفته‌ايم درس بدهيم و دانش‌آموزان نيز آموخته‌اند كه تنها حفظ نمايند و چون و چرا مطالب را از ما بپذيرند  ( كيوانفر ، 1380).

آيا معلم به طور معمول ، پيش از تدريس ارزيابي مي‌كند كه هدف از تدريس اين مطالب چيست ؟ و آيا از خود مي‌پرسد اين محتوا چگونه بايد تدريس شود ؟ يا فقط به طور يكنواخت به روش حفظي و يادگيري طوطي وار مي پردازد .

متن آموزشي كه در اختيار همه قرار دارد ، اما چگونگي تدريس مهم است . موفقيت معلم در استفاده از شيوه‌هاي فعال تدريس است . به اعتقاد محقق شيوه فرآيند ياددهي  - يادگيرياز خود موضوع درسي مهمتر است .

تدريس در گذشته بر اساس ديدگاه متخصصان تعليم و تربت به معني انتقال معلومات بوده اما صاحبنظران جديد تعليم وتربيت بر اين باورند كه معلم بايد روش دانستن را به دانش‌آموز بياموزد نه اينكه صرفاً به انتقال فرمولها و معلومات اكتفا كند معلم بايد دانش‌آموز را كمك كند تا خود تجربه كند و از طريق تجارب خود مطالب را فراگيرند ، لذا توجه به كيفيت و شيوه تدريس معلمان بايد امر بسيار ضروري و جدي تلقي شود و برنامه ريزان و مسئولان موظفند كه فرصتهاي لازم براي آشنائي هر چه بيشتر معلمان با روشها و الگوهاي جديد و خلاق تدريس را فراهم نموده ، و شرايط و امكانات را براي اجراي موفقيت آميز اين روشها آماده نمايند .

امروزه بيساري از طراحان و مسئولان برنامه هاي آموزش و پرورش از شيوه هاي رايج تدريس ناراضي هستند و بدين سبب از نوآوري و نوگرايي در اين زمينه ، استقبال مي‌كنند كارائي روشها نظير : سخنراني ، انتقال اطلاعات از معلم به دانش‌آموز و به ياد سپاري و تأكيد بر محفوظات كه شالوده روشهاي سنتي تدريس است . مدتهاست مورد ايراد و پرسش قرار گرفته است . براي جبران كمبود‌هاي اين گونه روشها ، عده‌اي  از متخصصان استفاده از وسايل جديد كمك آموزشي مانند فيلم ، اسلايد ، نوارهاي ديداري و شنيداري را توصيه مي‌كنند و عده‌اي ديگر روشهاي بحثي و پرسش و پاسخ و انجام دادن آزمايشهاي انفرادي و گروهي را جانشين روشها قبلي كرده‌اند .

از نتايج پژوهش مي‌توان در دوره هاي ضمن خدمت آموزش معلمان ، درتدريس درس روش و فنون تدريس در دانشگاهها و مراكزتربيت معلم استفاده نمود . بكارگيري اين روشها حتي به صورت كارگاهي در آموزش معلمان منجر به بهبود كيفيت تدريس مي شود . بنابراين اين تحقيق ضمن مشخص كردن ميزان تاثير روشهاي فعال تدريس بر پيشرفت تحصيلي دانش‌اموزان و مقايسه آن با روشهاي  فعال تدريس بر پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان و مقايسه آن با روشها غير فعال تدريس بر پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان و مقايسه آن با روشها غير فعال كوشش مي‌نمايند تا شرايط فيزيكي و رواني انجام چنين روشهايي را تبيين كند تا معلمين بتوانند با استفاده بجا از انواع روش تدريس فعال موجب رشد قوه تفكر ، خلاقيت ، اعتماد به نفس ، روحيه و جستجو گيري و سياسي ذهن دانش‌آموز بشنود .

1.         بررسي ميزان اثر بخشي روشهاي تدريس فعال و سنتيبر پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان .2 . توجه به افزايش مسائل كيفي در مقابل مسائل كمي نظام آموزشي با توجه به اهميت قائل شدن به روشهاي تدريس فعال .3 .  برسي ميزان ارتباط بين روشهاي تدريس با پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان بر حسب درس .4.توجه ه ارتقاء مهارت و تخصص در معلمان در فراگيري روشهاي نوين تدريس ، بعنوان يكي از عوامل رشد و توسعه در آموزش و پرورش .5 اهميت قائل شدن به روشهاي تدريس فعال در آموزشهاي فعال ضمن خدمت معلمان بعنوان راهكارهاي عملي افزايش مهارت و تخصص    در   معلمان.

 اهداف جزئي :

 بررسي تأثير روشهاي فعال تدريس در مقايسه با روشهاي غير فعال در موفقيت دانش‌آموزان در درس علوم تجربي كلاس سوم راهنمائي

 فرضيه ها            1.   بين موفيت تحصيلي دانش‌آموزان كلاس سوم راهنمائي كه درس علوم تجربي خود را از طريق روشهاي فعال تدريس ياد گرفته‌انددر مقايسه با دانش‌اموزان كه با روش تدريس تدريس غير فعال آموزش ديده‌اند ، تفاوت وجود دارد .

           2.   روش تدريس فعال در مقايسه با روش تدريس غير فعال ( سنتي ) بر پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان موثر است. تعريف اصطلاحات و واژه‌ها

  روش:

راه انجام دادن هر كاري را روش مي‌گويند روش تدريس نيز عبارت است از راه منظم ، با قائده و منطقي براي ارائه درس مي باشد  .( صفوي ،1381 ).

تدريس :www.zibaweb.com

عبارت است از تعامل يا رفتار متقابل معلم يا شاگرد ، بر اساس طرحي منظم و هدفدار معلم ، براي ايجاد تغيير در رفتار شاگرد  ( شعباني ، 1371) .

اثر بخشي :

حالات مطلوب اموري است كه سازمان در تلاش بدست آوردن آنهاست (آمتيساي اتزيوني )  

پيشرفت تحصيلي  :

كه در اين پژوهش نمرات بدست آمده دانش‌آموزان درس علوم تجربي است.

تدريس فعال :

به روشي اطلاق مي‌شود كه در آن فراگيران در جريان آموزش برانگيخته شده و در امر يادگيري مي‌كوشند در واقع معلم نقش راهنما و هدايت كننده را ايفا مي‌كند و يك ارتباط متقابل بين معلم و شاگرد وجود دارد .

روش تدريس غير فعال :

به روشي اطلاق مي‌ِود كه به صورت معلم محور برگذار شده و دانش‌آموزان منفعل بوده و نقش شنونده را دارند . دانش‌آموزان منضبط در اين كلاس ،دانش‌آموزي است كه ساكت باشد .

فرآيند ياددهي فعال :

فعاليتهاي است كه معلم در كلاس با كمك دانش‌آموزان انجام مي‌دهد تا امر يادگيري با معنا محقق شود . در اين تحقق فعاليتها عبارتند از درگير كردن دانش‌آموز در حل مسئله ، مشاركت خود دانش‌آموز در امر يادگيري و ايجاد تفكر انتقادي در دانش‌آموزان .

يادگيري :

تغييرات دائمي و پايداري كه در رفتار فرد بر اثر تجربه بدست آمده باشد

 ( سيف ، 1368 ) .

فرآيند :

فرآيند بر وقايع و روابط پويا ، جاري ، مستمر و پيوسته در حال تغيير ، اطلاق مي‌شود .

طرح درس :

برنامه ايست مدرن و سنجيده كه معلم قبل از تدريس براي يك جلسه  درس تهيه مي‌كند ( صفوي ، 1370 )

بحث و نتيجه گيري

بين موفقيت تحصيلي دانش‌آموزان كلاس سوم راهنمائي كه درس علوم تجربي خود را از طريق روشهاي فعال آموخته‌اند در مقايسه با دانش‌آموزاني كه با روش تدريس غير فعال آموزش ديده‌اند در سطح 1% تفاوت وجود داشت . يعني تدريس به روش فعال مي‌تواند باعث افزايش پيشرفت تحصيلي در درس علوم شود . لذا فرضيه اول با 99 درصد اطمينان پذيرفته مي‌شود اين نتيجه با آزمون   t نيز تاييد شد .

آموزش به شيوه فعال جنبه كاربردي علوم را مد نظر قرار داده است . يعني دانش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آموزان بايد در يادگيري به درجه‌اي برسند تا بتوانند از يافته‌هاي خود در مسائل جديد زندگي استفاده نمايند . به عبارت ديگر ، علمي كه فقط در حد محفوظات باشد و چند صباحي ديگر نيز از بين برود ارزش ندارد . لذا بايد در آموزش ، چگونگي تفكر كردن در مورد مسائل درس و زندگي به بچه‌ها ارائه شود نه اينكه دانش‌‌آموز بدون زحمت سوال و جواب هر قسمت را بخوانند و حفظ كنند . در اينصورت يادگيري طوطي‌وار اتفاق مي‌افتد . به نظر مي‌رسد هر چه دانش‌آموز براي درك مطلبي به بحث بنشيند و يادگيري در لايه‌هاي بالاتر حيطه شناختي بلوم اتفاق افتد ، آنگاهيادگيري تا عمق جان آنها نفوذ پيدا مي‌كند  نه تنها به سادگي از بين نمي‌رود بلكه در زندگي مي‌تواند از آن استفاده كند و از آنها در  موقعيتهاي جديدي زندگي بهره بگيرد.

يادگيري كه بدون زحمت و سطحي بدست آيد به زودي نيز از بين مي‌رود و فراموش مي‌شود . هر چه يادگيري عميق تر و دقيق تر صورت پذيرد ، لذت يادگيري نيز افزايش مي‌يابد و به راحتي نيز فراموش نمي‌شود .

در يادگيري به روش فعال زمينه‌اي در كلاس در ايجاد مي‌شود تا دانش‌آموز مسائل مورد نظر را از منظر ديگر دوستان خود ببينند و با نظرات و ديدگاههاي ديگران آشنا شوند نه اينكه تنها از ديد خود به مسئله نگاه كنند كه اين امر مسلماً منجر به رشد تفكر خلاق آنها مي‌شود.

خلاصه نتايج :

نتايج اين پژوهش با تحقيقات قبلي هماهنگ است و اهميت استفاده از روش‌هاي فعال را نشان مي‌دهد عدم توجه و عدم بكارگيري اين روش تا جايي پيش مي‌رود كه وضعيت برنامه‌هاي درسي با روشهاي تدريس ، عملكرد و نحوه پيشرفت تحصيلي دانش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آموزان كشور ما در سطح ابتدائي و راهنمائي در درس علوم و رياضي در مقايسه با 40 كشور در جهان در مطالعات Timss در وضعيت نا مطلوبي قرار داده است ( كيامنش ، 1377 ).

نتايج اين مطالعات بين‌المللي  نشان مي‌دهد كه توانايي دانش‌آموزان كشور ما در سطوح بالاي يادگيري و به ويژه مهارتهاي عملكردي و فرايندي در مقايسه با دانش‌آموزان كشورهاي ديگر بسيار كمتر است از انجا كه محتوي برنامه ‌هاي درسي ما در اين دو درس با ديگر كشور‌ها يكسان است ، اين ضعف بيشتر از روشهاي نامناسب آموزش و يادگيري ناشي مي شود كه عملاً دانش‌اموزان را به سوي يادگيري ‌هاي حافظه‌اي سوق مي‌دهد . لذا اكنون ضرورت استفاده و بكارگيري روشهاي فعال تدريس بيش از پيش احساس مي‌شود . در اين روشها بر راه يادگيري و مهارتها چگونه آموختن بيش از انتقال حقايق و دانش‌ها تأكيد مي‌شود .

در عين حال ، سعي بر اين است كه ياگيرنده از طريق درگير شدن در فعاليتها و تجربيات متنوع يادگيري به مجموعه‌اي از دانش‌ها ، مهارت و نگرشها دست يابد كه خود در شكل گيري و توليد ‌آنها سهم داشته است .

مهمترين ويژگي اين روشها كمك به ايجاد و توسعه مهارتهاي تفكر و يادگيري در دانش‌آموزان است كه مشكل آموزشي كشور ما است به نظر مي‌رسد تا حدود زيادي اين مشكلات از طريق تدريس بر روش فعال قابل رفع است .

مهارتهاي كه از اين طريق حاصل مي‌شوند ، بعنوان مهارتهاي يادگيري مستمر و مادام العمر ، هميشگي وياپدار به موارد مشابه تعميم مي‌يابند و در يادگير‌هاي بعدي مورد استفاده قرار مي‌گيرد در اين روشها معلم در نقش يك راهنما و تسهيل كننده امر يادگيري ظاهر مي‌شود او به دانش‌آموزان خود كمك مي‌كند تا به مرور به يادگيري خود راهبر و خود ارزشيابي كننده مبدل شود .

ويژگي ديگر اين روش‌ها آن است كه باعث مي‌شود دانش‌آموزان در كنار كسب دانش‌ها و مهارتهاي يادگيري به مرور نسبت به علم و علم آموزي نگرشهاي مثبتي پيدا كنند . نگرشهايي چون كنجكاوي بودن ، داشتن تفكر ، منطقي و باز بودن بينش و تفكر آنان براي پذيرش عقايد مدلل و يافته‌اهي علمي‌ ، رشد مي‌يابد كه عملاً به دانش‌آموزان فرصت مي‌دهد تا هر چه بيشتر در مسير علم آموزي و دريافت بينش علمي‌ گام بردارند .

به هر حال اگر روشهاي فعال تدريس با همه شرايط صحيح آن انجام شود منجر به پيشرفت تحصيلي ، معنا دار شدن يادگيري و نفوذ مطالب كشف شده در عميق ترين سوح يادگيري مي‌شود و نهايتاُ باعث رشد توانايي‌هاي بالقوه دانش‌آموزان مي‌شود . موفق بودن اين روشها مستلزم فراهم بودن شرايط خاصي است كه به شرح ذيل مي‌باشد  .

( شرايط اجراي موفقيت آميز روشهاي فعال تدريس )

1-             توسعه فرهنگ استفاده از روشهاي فعال تدريس در بين معلمين ، مديران مدارس ، مسئولين اداره اولياء دانش‌‌‌‌‌‌آموزان و فرزتدانشان تا فرهنگ استفاده از اين روشهاي بين همه گروه‌هاي مذكور توسعه نيابد امكان دست يابي موفقيت آميز به اين روشها محدود است . زيرا ممكن است مديران بعضاً چنين معلماني را بي مسئوليت و بي تلاش انگارند و معاونين مدارس چنين كلاسهايي را شلوغ و بي انضباط معرف نمايند و همكار ديگر آن معلم ، او را در كلاس داري ناموفق بداند و مسئولين اداره نيز به تبع گزارشات مدير ، كلاس معلم را شلوغ و او را نا كارآمد بدانند و والدين دانش‌آموزان معلم را كه عهده فعاليت را به دانش‌آموزان محول نموه و خودش نقش راهنما را به عهده دارد معلمي بي تلاش و وقت تلف كن بدانند .

در اين صورت معلمي كه با همه علاقه تلاش مي كند تا از طريق تدريس فعال ، يادگيري را تا عمق جان بچه‌ها نفوذ دهد ، با فشارهاي گروهاي مختلف روبرو شده و دلزده مي‌شود و حرارت و شور و شوق او به سردي مي گرايد .

2-              داشتن روحيه ابتكار و خلاقيت براي معلمين ، آنها را در پذيرفتن اين روشها كمك مي‌نمايد و امكان موفقيت آنها را در بكارگيري اين روشها بالا مي‌برد .

« محدوديت‌هاي بكارگيري روشهاي تدريس فعال »

1-             عدم فهم مشترك معلمي نسبت به اين روش لذا به نظر مي‌رسد كه اجراي همايش‌هاي منطقه‌اي و برگذاري ضمن خدمت كه روشهاي فعال تدريس را به شكل غير فعال و سنتي تدريس نمايند .

2-             عدم سعه صدر معلم و يا عدم شخصيت مشاركتي او در ايجاد مديريت مشاركت جويانه در اين روشها  امكان موفقيت را كاهش مي‌دهد . معلمي كه به شكل سنتي عادت كرده تنها متكلم وحده باشد و اجازه بحث را به گروهها ندهد به سادگي نمي‌تواند در بكارگيري اين روشها موفق شود .

3-             بد ارائه نمودن روشهاي فعال باعث نتيجه نگرفتن از آن مي‌شود و نهايتاً به دل سردي مي‌گرايد .

4-             مشغله فكري معلمان و عدم رضايت شغلي آنان امكان بكارگيري آنها از روشهاي فعال تدريس را كم مي‌كند .

5-             ازدياد جمعيت كلاس مي‌تواند از توفيق در اين روشها بكاهد .

6-             كوچك بودن محيط كلاس و عدم تناسب موقعيت فيزيكي كلاس  ( نور - صندلي و … ) مانعي براي اين روشها محسوب مي‌شود .

7-             حجم زياد كتب مانع استفاده از اين روشها مي‌شود ؛ زيرا تدريس به روش فعال به عمق يادگيري مي‌افزايد اما از كميته تا حدي مي‌كاهد .

8-             ارزشيابي‌هاي نهايي كه تاكيد بر محفوضات دارد و اهميت كمتري به مهارتهاي يادگيري مي‌دهد معلم را در بكارگيري اين روشها سست مي‌كند .

پيشنهاد‌هاي عملي جهت كاربست يافته‌ها :

1-             با توجه به اينكه نقش روشهاي فعال در پيشبرد اهداف آموزشي در اين پژوهش و تحقيقات پيشين مشخص گرديد به نظر مي رسد همه صاحب نظران ، انديشمندان اين  رشته در چگونگي توفيق يافتن در استفاده از اين روش تدريس دروس گوناگون اهتمام ورزند

2-             آموزش و پرورش در ايجاد فضائي مناسب جهت بكارگيري اين روشها سعي و تلاش نمايد .

3-             معلمان با به كارگيري اين روش ، اهتمام در رشد همه جانبه دانش‌اموزان داشته باشند تا آنها علاوه بر يادگيري عميق در زمينه مهارت اجتماعي و ارتباطي رشد نمايند .

4-             مراكز مشاوره ، يادگيري روش فعال در گروهاي كلاسي را يك نوع روان درماني بدانند در اين روشها مي‌توان به درماني روحي ، اخلاقي ، خود يابي ، رشد عزت نفس ، توسعه سعه صدر ، كسب روحيه انتقاد پذيري ، رشد اجتماعي و عاطفي پرداخت . همانطور كه در دوران درماني ، روانشناسي به بيمار كمك مي|‌كند تا مشكلات خودش را بشناسد و به چگونگي رفع آن مشكل نيز و در تدريس نيز دانش‌آموز خودش مطالب را در گروه فرا مي‌گيرد و معلم تنها نقش راهنما را دارد تا افراد درقالب گروها به هدفهاي آموزش نزديك شوند .

5-             بر گذازي همايش‌هاي منطقه‌اي و برگذاري دوره‌هاي ضمن خدمت كارآمد و برگذاري كارگاهاي عملي در اين زمينه مي‌تواند رهگشا باشد .

6-             مناسب بودن فضاي كلاس از بعد اندازه ، نور ، صندليها و …

7-             توجه بيشتر به ارزشيابهايي كه اهميت بالاتري براي يادگيرهاي مهارتي قائل است .

8-             متناسب بودن حجم كتابها به بكارگيري اين روشها ، حجم زياد كتب امكان بهره وري بيشتر از روش‌هارا كاهي مي‌دهد .

9-              به مراكز آموزش و نيروي انساني توصيه مي‌شود حتي المقدور همه دوره‌هاي ضمن خدمت را به روشهاي فعال از طريق تدريس مدرسان مجرب آغاز نمايد .

10-      به ادارات آموزش و پرورش توصيه مي‌شود جهت ايجاد ترغيب معلمان به استفاده از روشهاي فعال از طريق تدريس مدرسان مجرب آغاز نمايد .

11-      مديران و مسئولين آموزش و پرورش مواد و وسابل آموزش و لوازم آزمايشي كه براي تدريس به روش فعال با مشاركت فعال دانش‌آموزان مورد نياز است را تهيه نمايند .

« با توجه به نقش بسيار اساسي معلمان در به كارگيري موفقيت آميز اين روشها توصيه هاي زير به معلمان گرامي ارائه مي‌گردد »

فرصتهاي مناسبي را براي فعاليتهاي علمي و تجربه كردن در مقابل طرح مسئله و مواجه ساختن دانش‌آموزان ، موقعيت‌هاي نا معين در اختيار دانش‌اموزان قرار دهيد . زيرا آنها با عمل كردن تجربه كردن و فكر كردن درباره آنچه انجام داده‌اند ، بهتر ياد ميگيرند و شما بايد زمينه اين فعاليتها را در كلاس درس فراهم كنيد .

شما در جريان يادهي – يادگيري نقش سازمان دهنده ، جهت دهنده راهنمائي كننده را بر عهده داريد شما تسهيل كننده يادگيري به سوي اهداف آموزشي هستيد نه اينكه شما بگوئيد و آنها بشنوند .

ارزشيابي تكويني و مداوم از فرآيند‌هاي ياددهي-  يادگيري و پيشرفت يادگيري دانش‌آموزان در هر مرحله از روش فعال بايد مورد توجه شما باشد و بهتر است لحظه به لحظه بر كيفيت يادگيري نظارت داشته باشيد.

اوتیسم یا درخود ماندگی یک ناتوانی پیچیده رشدی است که معمولا در سه سال اول زندگی ظاهر می‌شود.
این عارضه نتیجه اختلالی عصب‌شناختی است که بر کارکرد طبیعی مغز تاثیر می‌گذارد و رشد آن را در نواحی مربوط به ارتباط و تعامل اجتماعی دچار اشکال می‌کند.
علائم و نشانه‌های اصلی اوتیسم شامل اختلال در ارتباط و مراودات اجتماعی و رفتارهای تکراری است. 
کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است مشکلاتی در صحبت‌کردن با دیگران داشته باشند یا هنگامی که با آنها صحبت می‌کنید به چشم‌های شما نگاه نکنند.
کودکان مبتلا پیش از آنکه بتوانند توجه خود را به کاری جلب کنند، ممکن است مجبور باشند برای مثال مدادهای‌شان را ردیف کنند یا جمله مشابهی را بارها و بارها تکرار کنند تا خودشان را آرام کنند.
به طور کلی افراد مبتلا به اوتیسم در سه زمینه;
 "مراوده اجتماعی (دشواری در ایجاد روابط اجتماعی: منزوی از دیگران و یا بی تفاوت نسبت به آنان بودن)،
 "ارتباط اجتماعی (دشواری در ایجاد ارتباط لفظی و غیر لفظی: درک نکردن کامل مفهوم حرکات و اشارات، حالات صورت و لحن صحبت دیگران) .
 "تخیل" (دشواری در یادگیری بازی هایی که چند نفر در آنها درگیر هستند و یا باید از قدرت تخیل برای فهم آنها استفاده کرد ) دچار اشکال هستند.
رفتار تکراری و مقاومت در مقابل تغییر روال کار و زندگی نیز جزو خصوصیات فرد اوتیستی است. 
از آنجایی که افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است علائم و خصوصیات گوناگونی را از خود نشان دهند، اوتیسم در واقع شامل "طیفی" از اختلالات است.
علت به وجود آورنده اوتیسم نامعلوم است. اوتیسم در تمام طول عمر با فرد باقی می‌ماند و علاجی قطعی برای آن وجود ندارد، اما درمان می‌تواند به مبتلایان کمک کند.
درمان‌هایی که برای اوتیسم به کار می‌رود، شامل رفتار درمانی و ارتباط‌درمانی و داروهایی برای کنترل علائم مبتلایان است