چرا عباس میرزا به فکر نوسازی و اصلاح کشور افتاد؟

پاسخ :

عباس میرزا در جریان جنگ با روسیه شاهد پیشرفتهای علمی، صنعتی و نظامی آن کشور و دیگر کشورهایاروپایی شد و متوجه شد که با وجود تعداد زیاد سپاهیان ایران و دلاوری و فداکاری آنها، روسها به دلیل برخورداری از دانش و تجهیزات پیشرفته نظامی پیروز شدند. سرانجام به این نتیجه رسید کهباید تغییراتی در کشور ایجاد کند

عباس میرزا در جریان جنگ با روسیه شاهد پیشرفتهای علمی، صنعتی و نظامی آن کشور و دیگر کشورهایاروپایی شد و متوجه شد که با وجود تعداد زیاد سپاهیان ایران و دلاوری و فداکاری آنها، روسها به دلیل برخورداری از دانش و تجهیزات پیشرفته نظامی پیروز شدند. سرانجام به این نتیجه رسید کهباید تغییراتی در کشور ایجاد کند

عباس میرزا برای پیشرفت ایران چه کارهایی انجام داد؟

عباس میرزا در این اندیشه بود که چرا سپاهیانش با همه جانفشانیها نتوانستند در برابر نظامیان روس تاب مقاومت بیاورند و هر بار با شکستی سنگین‌تر میدان را ترک کرده‌اند. «عباس میرزا و مشاور دانشمند او “قائم مقام فراهانی” با پی بردن به دلایل شکست ایرانیان که ریشه در عقب‌ماندگی همه‌جانبه ایران داشت، درصدد جبران آن برآمدند. در این راه ابتدا قوای نظامی مدرنی به نام نظام جدید براساس الگوی ارتشهای نوین اروپایی ایجاد شد.

اعزام دانشجو به اروپا

جلب مهاجران اروپایی

اصلاحات نظامی

ترجمهٔ آثار اروپایی

تلاش در اصلاح امور اداری و حکمرانی

تلاشهای اصلاح‌گرایانه عباس میرزا مواردی همچون تفکیک املاک خالصه از موقوفات و توقف تصرفات حکومتی در موقوفات، تعیین «روز مظالم» برای مردمی که به‌واسطه استبداد تاریخی حاکم بر ایران هیچگاه فرصتی برای سخن با حاکمان و رد مظالم نداشتند و تلاش برای اتحاد میان کشورهای اسلامی به ویژه ایران و عثمانی را که در آن زمان دو قدرت اصلی جهان اسلام بودند نیز در بر گرفت.

ولیعهد همچنین برای رونق بخشیدن به چراغ اقتصاد کشور تلاش خود را برای راه انداختن واحدهای اقتصادی در آذربایجان به کار بست و با هدف حمایت از تولیدات داخلی و استقلال اقتصادی دستور تعرفه‌گذاری بر کالاهای خارجی را صادر کرد. این اقدام هرچند کشورهای خارجی به ویژه انگلستان را ناخشوند ساخت اما به بهبود شرایط اقتصادی و صنایع آذربایجان کمک شایانی کرد.

از سوی دیگر با واردکردن ماشین چاپ به ایران تلاش کرد تا ایرانیان علاوه بر ابزار و صنایع جدید با اندیشه‌های نو نیز آشنا شوند. اغلب این سیاستهای اصلاحی به دلیل عمر کوتاه عباس میرزا و مخالفان داخلی و خارجی ناتمام ماند.

ــ هدف دولت انگلستان از جداکردن افغانستان و بخش شرقی سیستان و بلوچستان از ایران چه بود؟

پاسخ:

مهمترین مستعمرهٔ انگلستان، یعنی هندوستان، با ایران همسایه بود. حفظ این مستعمره برای انگلستان اهمیت حیاتی داشت؛ بنابراین، هدف دولت انگلستان از جداکردن افغانستان و بخش شرقی سیستان و بلوچستان از ایران حفظ این مستعمره و جلوگیری از نفوذ کشورهای رقیب از طریق ایران به هندوستان بود.

ــ با مطالعه درس، دلایل شکستهای ایران از روسیه را استخراج کنید.

پاسخ:

مجهزبودن سپاه روسیه به سلاحهای جدید و آشنایی با فنون جنگی تازه درحالیکه سپاه ایران از سلاح های ابتدایی استفاده میکردند و با فنون جدید نظامی آشنایی چندانی نداشتند.

ــ در بارهٔ چگونگی تأثیر انقلاب صنعتی بر افزایش قدرت نظامی و سیاسی کشورهای اروپایی، در کلاس بحث و گفت وگو کنید.

 پاسخ:

به وجود آورد ومبنای دگرگونی های نظامی وسیاسی شد.یعنی  اگر در زمان صفویان افشاریه زندیه احساس نیاز می شد وما مطابق با اروپاییان حرکت می کردیم همانطوری که اروپاییان در فرهنگ ایران کندوکاو می کردند ما هم احساس نیازمندی می کردیم عقب نمی ماندیم ودر دوره قاجاریه آنقدر امتیاز نمی دادیم و در زمان عباس میرزا ازروسهاشکست نمی خوردیم.

از دیدگاه تاریخی، سقوط ناپلئون در جنگ واترلو عصر جدیدی را در اروپا آغازکرد. این عصر دارای خصوصیاتی ویژه بود که در قرون گذشته و در هیچ کجای دنیا مانندی نداشت. از جمله این ویژگی ها می توان موارد زیر را برشمرد:

الف- میل کشورهای اروپایی به ثبات سیاسی و عدم علاقه آنها به کشورگشایی های بزرگ( به سبک بناپارتی) . این بی علاقگی سبب محافظه کاری سیاسی شدیدی در میان سیاستمداران اروپایی شد تا جایی که با اغلب نوآوری های سیاسی و رفورمهای اجتماعی مخالفت صورت می گرفت. حرکتهای سیاسی و اصلاح طلبان داخلی چنان انرژی و وقت سیاستمداران را می گرفتند که آنها ناچار بودند تا حد امکان از درگیری نظامی با همسایگان خود پرهیز کنند و در صدد تحریک کشورهای قدرتمند دیگر برنیایند. جاه طلبی های ارضی در برنامه های سیاسی سران سیاسی اروپا جایی نداشت.

ب- رشد یک نظام اقتصادی یکپارچه و ایجاد شبکه های بین المللی مالی-تجاری. نیاز اساسی چنین نظامی ثبات اقتصادی و سیاسی و اجتناب از جنگهای بیهوده بود. با یکپارچه شدن صنایعی مانند بانکداری و بیمه، کشورهای اروپایی هر چه بیشتر به سمت رفع اختلافات خود از طریق مذاکره روی آوردند.

ج- رشد سریع حمل و نقل جدید(راه آهن و کشتی بخار) که سبب به هم پیوستن بیشتر بازارهای منطقه ای و ادغام آنها در یک بازار یکپارچه جهانی می شد. دیگر امکان داشت که مازاد تولیدات یک منطقه کوچک به راحتی به بازارهای کشورهای دیگر صادر شود و برای مردم آن منطق تراز تجاری مثبتی ایجاد کند. حمل و نقل جدید رشد اقتصادی بسیاری از مناطق سابقا عقب افتاده را در بر داشت.

د- لغو تدریجی تعرفه های و موانع تجاری و حرکت به سوی اقتصاد آزاد و در نتیجه بازهم حرکت بیشتر به سمت صلح در تمامی قاره اروپا و دوری از درگیری نظامی.

ه- حرکت به سوی سرمایه گذاری های بلند صنعتی و بازرگانی و در نتیجه رشد و توسعه ی اقتصادی کشورها و افزایش درآمد سرانه ملی.

و-گسترش علم آمارگیری و استفاده از آن در برنامه ریزی.

ز- گسترش کارخانجات صعنتی و تقسیم کار به شیوه ی جدید. نیاز به کارگر ساده (و البته به تعداد زیاد) برای صنایع جدید سبب شد تا نظام آموزشی مدرنی برقرار شود که بچه ها را تا حد میانگین مورد نیاز این کارخانجات آموزش دهد. خروجی این نظام آموزشی در حقیقت ورودی کارخانجات و صنایع را تشکیل می داد(گذر از آموزش مکتبخانه ای یا سینه به سینه به مدارس مدرن).

ح- موارد بالا به رشد فوق العاده تکنولوژی در نیمه اول قرن نوزدهم منجر شد که از آن به عنوان "انقلاب صنعتی" یاد می کنیم. این انقلاب صنعتی تقریبا در اکثر زمینه ها زندگی مردم را دگرگون کرد؛چه در کشورهای صنعتی و چه در کشورهای غیرصنعتی.

ــ شیوهٔ به قدرت رسیدن سلسله های افشاریه، زندیه و قاجاریه چه شباهتی به هم دارد؟

پاسخ:

-هرسه باجنگ به قدرت رسیدند .

-هرسه ساختار ایلیاتی داشتند

-هر سه زمانی به قدرت رسیدند که ناآرامی ایجاد شده بود.

-هرسه تقریبا سیطره ی یک قبیله بر کل کشور بود(افشار...زند...قاجار )

-هر سه باعث باعث یکپارچگی کشور و ایجاد حکومت نیرومند در کشور شدند.

-هرسه حکومت های کم دوامی بودند.

مطلب مرتبط:

قاجاریه:

با مرگ کریم خان اوضاع آشفته شد. لطفعلی خان نوة برادر کریم خان بر اوضاع مسلّط شد اما به زودی به دست آغامحمد خان نابینا شدو به قتل رسید. آغامحمدخان که مردی سفاک بود بر همه غلبه کرد و شهر کوچک تهران را به پایتختی برگزید و پس از مدتّی به قتل رسید. برادرزاده اش به نام باباخان با نام فتحعلی شاه برتخت نشست. در زمان او جنگ ایران و روس درگرفت. عباس میرزا پسر فتحعلی شاه به رغم کوششهایش کاری از پیش نبرد. طی قرارداد ترکمان چای بخش عظیمی از پیکرة ایران جدا شد. پس از فتحعلی شاه، محمد شاه پسرعباس میرزا به سلطنت رسید. وزیر خود قائم مقام را که مردی کاردان بود،کشت.

افشاریه و زندیه:

 در اواخر صفویه به سبب بی کفایتی شاهان، ایران مدتی در دست محمود و اشرف افغان بود. نادر در ۱۱۰۰ هـ  به دنیا آمده است. در هجده سالگی با مادرش به دست ازبکان اسیر شد، چهار سال بعد گریخت، تهماسب  صفوی که رشادت او را شنید به یاری خواست، نادر افغانها را راند و تهماسب را خلع کرد و خود را نایب السلطنه خواند. در ۱۱۴۸هـ خود را رسماً‌ شاه خواند. فتوحات فراوان کرد. در ۱۱۵۴هـ در جنگهای سوادکوه تیری به سوی او انداختند، او به پسرش رضا قلی میرزا ظنین شد، او را نابینا کرد.

با آنکه نادر خدماتی برای مردم ایران انجام داد و دست افراد بی کفایت را از مملکت کوتاه کرد، چون می خواست سلطنت را در خاندان خود موروثی کند و صفویه و آثار آنان را از بین ببرد و گذشته از آن مردی سخت کوش و بی رحم بود، مردم او را از ته دل دوست نداشتند.