سازمان آموزشی یکی از انواع سازمان های بسیار پیچیده و متنوعی است که بعد از قرن بیستم و انقلاب صنعتی در سطح بسیار گسترده ای در جوامع مختلف ظهور پیدا کرد. 

این سازمان ها در زمره موسسات خدماتی است که به علت ماهیت انسانی، تربیتی و معنی آن، تعداد اهداف، پیچیدگی ارزشیابی، حرفه ای بودن کارکنان آن از حساسیت و اهمیت فوق العاده ای برخوردار است.

این ویژگی ها سازمان های آموزشی را نیازمند الگو و سبک مدیریت و رهبری خاصی می نماید که برای رسیدن به اثربخشی، کارایی و افزایش بهره وری مستلزم شیوه های رهبری اثربخش و مستمر است.

در میان سازمان های آموزشی، دوره متوسطه به دلیل شرایط خاص از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا نوجوانی و جوانی، شکل گیری شخصیت، استقلال طلبی، گروه گرایی، تربیت شغلی، آمادگی ورود به جامعه و به عهده گرفتن مسئولیت زندگی از خصوصیات مهم این دوره است که آن را می توان پلی میان آموزش و زندگی تلقی کرد.

مهمترین عامل در تحقق این اهداف استفاده مطلوب و بهینه از منابع انسانی و امکانات مدیران مدارس است که باید شیوه های خود را همواره بهبود بخشند.

رفتار و عملکرد مدیر یک مدرسه مانند هر فرد دیگری تحت تاثیر نگرشها، مهارت ها، آگاهی ها و توانایی های اوست. تعیین رفتار بر اساس نگرشها در روانشناسی و مشاوره بسیار مرسوم است.

طبق این نظریات، نگرش ها تعیین کننده رفتار انسانها هستند و می توان از آنها در تبیین، پیش بینی و تشخیص رفتارها استفاده نمود. نگرشها را فرد با خود به سازمان می آورد. این نگرشها عامل سازگاری یا عدم سازگاری فرد با محیط خواهد بود و بر عملکرد فرد در سازمان اثر می گذارد.

نگرش ها را معمولا به سه بخش شناختی، عاطفی، رفتاری (عملی) تقسیم می کنند. لذا با توجه به نقش محوری مدیر در مدرسه نگرش های او در این سه زمینه می تواند موجب بهبود مدیریت آموزشی و تحقق اهداف آموزشی به صورت کارا و اثربخش باشد.

بنابراین وجود یک نظام فرهنگی کارآمد که درصدد رشد، تکامل و مطلوبیت جامعه است می تواند مبنای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی یک جامعه گردد. آموزش و پرورش تنها نهادی است که به صورت رسمی وظیفه تعلیم و تربیت افراد جامعه را در ابعاد گوناگون اقتصادی، فرهنگی و سیاسی به عهده دارد.

در نتیجه اساس و هسته اصلی هر کوششی برای بهبود مدارس تلاش مدیریت و معلمان با همدیگر به صورت یک واحد منسجم است.

بنابراین تصمیم گیری رهبری مشارکتی، تمرکز بر بازده پیشرفت تحصیلی، توجه به تغییر در همه سطوح مدرسه (معلم، کلاس، مدیریت مدرسه)، ارزشیابی مستمر با توجه به شرایط و عوامل فرهنگی، ارائه خط مشی های دقیق و اجرای آن از عوامل موثر بر بهبود مدرسه تلقی می شود که دائما باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند.

بنابراین راه چاره را باید در بهبود مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک جستجو نمود و اولین راه آن نظرسنجی از مدیران، مسئولان و دست اندکاران نظام آموزشی است.

یکی از مهمترین عواملی که می تواند موفقیت مدیران و معاونان مدارس را در پی داشته باشد ارتباط آنان با دانش آموزان است.

موفقیت در هر جمعی مستلزم این است که آن محیط را خوب بشناسیم و از نظرات و دیدگاه های افراد آن محیط شناخت کافی داشته باشیم. بدون ارتباط با افراد این شناخت بدست نمیآید. چنین وضعیتی در محیط های مدرسه خصوصا در مدارس متوسطه اهمیت دو چندان دارد. چون ما در محیط های مدرسه، آینده یک ملت را رقم می زنیم. برای همین ما باید ضمن داشتن وجدان کاری از مسئولیت پذیری بالایی نیز برخوردار باشیم. در پی چنین توضیحاتی است که مسئولیت سنگین مدیران در شناخت و ارتباط با دانش آموزان مشخص می شود. حقیقت این است که بدون ارتباط با دانشآموزان و بدون آگاهی از نظرات، دیدگاه ها و نگرش های آنان از آنچه که در مدرسه می گذرد و یا باید بگذرد امکان یک مدیریت خوب در مدرسه وجود ندارد.

در همین راستاست که مدیر مدرسه باید جلسات انجمن و اولیا را فعال کند تا بتواند با آگاهی از آنچه که مسائل از دریچه آنان نگریسته می شود، مدیریت کارآمدی را اعمال کند. ارتباط با اولیا دانش آموزان در واقع نوعی ارتباط با دانش آموزان است چون قسمتی از برداشت های دانش آموزان در اولیا آنها تجلی پیدا کرده است. علاوه بر این ما بر فرزندان آنها مدیریت می کنیم و آنها برای ما مهم هستند که بدانیم چه دیدگاهی در مورد مسائل مختلف مدرسه دارند و انتظارات آنها چگونه است و چگونه می توانیم با همکاری آنها دانش آموزان را برای رسیدن به اهداف آموزشی و تربیتی سوق دهیم. اما بسیاری از مدیران ما به انجمن و اولیا اعتقاد کمتری دارند یا اگر اعتقاد دارند در این زمینه کم کاری می کنند.

به نظر شما اگر ما از دیدگاه ها و نگرش ها و انتظارات دانش آموزان و اولیا آنها آگاهی داشته باشیم و بتوانیم از آنها در اداره مدرسه کمک بگیریم خوب می توانیم مدیریت کنیم یا نه خود به تنهائی همه چیز را به عهده بگیریم و همه چیز را از دریچه خود بنگریم و به جای چند دست، تنها یک دست داشته باشیم. به جای ارزش گذاری، توجهی به آنها نکنیم، به جای بسیج نیروها، تنها خود باشیم؟

 توجه :

شما فرهنگیان گرامی می توانید تحقیقات اقدام پژوهی ، گزارش تخصصی ، درس پژوهی ، تجربیات ارتقای شغلی ، طرح جابر  و مقالات پرسش مهر مورد نیاز خود را از لینک های زیر تهیه نمائید :( سایت علمی و پژوهشی آسمان ) بر روی هر لینک کلیک نمائید :

• 
  بیش از سیصد طرح جابر برای شرکت در مسابقات طرح جابر
• 
  

• مقالات مخصوص برای دانش آموزان و معلمان  در مورد  پاسخ به پرسش مهر رئیس جمهوری در مورد مهارت آموزی

۱) سعی کنید در ایام تابستان ، کتابهای علمی و کتابهای مربوط به رشته ی تحصیلی یا شغلی که دوست دارید ، بخوانید و اطلاعات عمومی قوی در هر زمینه ای(مخصوصا” در زمینه های مورد علاقه تان) داشته باشید. مثلا” وقتی کسی از شما پرسید ، می خواهی چه کاره شوی؟ و یا چه رشته ای را دوست داری؟ باید بتوانید ، بی درنگ و با ارائه ی اطلاعات موثق و منطقی ( نه بر اساس حرف عامه ی مردم ) به او پاسخ دهید

۲) با پیش مطالعه ی قبلی سر کلاس درس حاضر شوید. همیشه سر کلاس ، حرفی برای زدن داشته باشید.

۳) با یک روحیه ی فعال و شاداب سر کلاسهای درس شرکت کنید. با همکلاسی های خود رقابت سالم داشته باشید و سعی کنید در یادگیری دروس به هم کنید تا دست آخر خدا هم به شما کمک کند.

۴) با دقت و تمرکز فراوان به درس گوش کنید و هر جایی که ابهامی بود، از معلم خود (نه از دانش آموزان دیگر) بپرسید. نگذارید اشکالات و ابهامات، در ذهن شما انباشته شوند و بزودی تبدیل به یک ضعف علمی بزرگ شوند.

۵) درس هر روز را همان روز در خانه بخوانید و کمی از تمرینهایش را حل کنید.

این کار کمک می کند ، مطلب کاملا” در ذهن شما حک شود ، چون تازه آنرا آموخته اید و یادگیری اولیه، کاملا” در ذهنتان وجود دارد ، پس با یک مرور بلافاصله ،مراحل یادگیری در ذهن را کامل می کنید.

۶) سعی کنید متن کتاب را خوب بخوانید و مثالها و تمرینها را بدون توجه به حل آنها، خودتان حل کنید. (استفاده از حل المسائل ، فقط به افرادی که غیر حضوری درس می خوانند ، توصیه می شود) اگر کسانی که فرصت شرکت در کلاسها و استفاده از معلم و همشاگردیها دارند ،

از حل المسائل ها استفاده کنند ، به جز ضرر(تنبلی ذهن ، عدم تلاش کافی برای یافتن جواب ، کاهش روحیه ی خلاقیت و ارائه ی راه حل های جدید و ابتکاری و…) ، چیزی عایدشان نخواهد شد.

۷) دروس برنامه ی فردا را مرور کنید و همیشه با آمادگی کامل برای امتحان کلاسی یا درس جواب دادن، سر کلاس حاضر شوید.

۸) سعی کنید عادت کنید که شبها زود بخوابید و صبح زود از خواب بیدار شوید تا هیچگاه دیر به مدرسه نرسید.(با این کار هم به همه ی کارهایتان می رسید و هم همیشه سرحال و شاداب و پرانرژی خواهید بود.). بهتر است هر روز صبح حتی اگر شده ۱۰ دقیقه با موسیقی نرمش کنید ، تاثیر اعجاب انگیزی در روحیه ی شما خواهد داشت.

۹) در اوقات فراغت(زنگهای تفریح ، زنگهای بیکاری و…) در مدرسه، دروس را برای یکدیگر توضیح دهید.( این روش بسیار خوبی است برای اینکه بفهمید که خودتان هم درس را فهمیده اید یا نه؟ و هم دیگران از معلومات شما استفاده می کنند، در ضمن این کار باعث می شود احساس خیلی خوبی نسبت به خود و کلاس و درس و مدرسه داشته باشید.)

۱۰) قبل از هر امتحان ، سوالات امتحانی سالهای گذشته ی هر درس را گیر بیاورید و در خانه ، به صورت آزمایشی امتحان دهید.

۱۱) اهمیت شرط معدل(چه در کنکور، چه در شرایط پذیرش مدارس و موسسات مختلف چه در استخدام در ادارات و شرکتهای مختلف و…) کاملا” واضح و آشکار است .

پس سعی کنید با حداکثر معدل ممکن، دیپلم بگیرید. البته این مسئله نباید باعث شود که شما فکر کنید ارزش نمره از فهم و یادگیری دقیق مطلب بیشتر است و دنبال راههای بگردید که به هر قیمتی که شده نمره تان بالا شود، نه!!!

نمره ی بالا همراه یادگیری کامل مطالب ارزشمند است وگر نه دیر یا زود (سر جلسه ی کنکور) دست شما رو خواهد شد!

۱۲) سعی کنید همین الان ، به این مسئله که هدفتان از درس خواندن و ادامه تحصیل و… چیست ، خوب فکر کنید و برای این سوالات پاسخهایی داشته باشید که برای شخص خودتان (نه برای آشنا و در و همسایه و فامیل) قابل قبول باشد ، بعد بر اساس این پاسخها ، اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود را بنویسید و برای رسیدن به تک تک آنها دنبال راه حل بگردید.

با این کار، هیچوقت انگیزه ی خود را در طول تحصیلات از دست نخواهید داد و همیشه انرژی لازم برای درس و کار را خواهید داشت.

۱۳) از همین الان(از دوران دبیرستان) ، استفاده از جدول برنامه ریزی را آغاز کنید تا بتوانید مهارتهای مدیریت زمان خود را افزایش دهید.

۱۴) همیشه سعی کنید به تغذیه ، خواب، ورزش و تفریح سالم اهمیت دهید تا بدنتان همیشه سالم و با نشاط باشد ،(شما می توانید یک فعالیت ورزشی مورد علاقه تان را در کنار درستان داشته باشید و آن فعالیت یکی از اوقات تفریح و شادابی شما باشد) زیرا که به تبعیت آن ، ذهن و فکرتان هم همیشه باز و آماده برای دریافت و ثبت اطلاعات ، خواهد بود.

۱۵) یادتان باشد، تست یک وسیله ی آزمایشی است نه آموزشی!

یعنی شما تست می زنید که ببینید مطالب آن درس را خوب یاد گرفته اید و با نکاتی که از متن کتابها بیرون کشیده اید ، می توانید تست بزنید یا نه؟

اول تست نزنید تا بعد با مراجعه به پاسخ تشریحی ، بخواهید نکته ی آنرا یاد بگیرید ، بلکه اول کتاب را در حد عالی بخوانید بعد برای آزمودن معلومات خود تست بزنید .

البته می توانید نکات استخراج شده از تستها را هم به طور کلی یادداشت کنید و بعدا” آنها را مرور کنید.

نویسنده: علی بخشی

 توجه :

شما فرهنگیان گرامی می توانید تحقیقات اقدام پژوهی ، گزارش تخصصی ، درس پژوهی ، تجربیات ارتقای شغلی ، طرح جابر  و مقالات پرسش مهر مورد نیاز خود را از لینک های زیر تهیه نمائید :( سایت علمی و پژوهشی آسمان ) بر روی هر لینک کلیک نمائید :

• 
  بیش از سیصد طرح جابر برای شرکت در مسابقات طرح جابر
• 
  

• مقالات مخصوص برای دانش آموزان و معلمان  در مورد  پاسخ به پرسش مهر رئیس جمهوری در مورد مهارت آموزی

« بهرام! چرا بیخودی می خندی؟ هنوز بلد نیستی سر کلاس بنشینی؟» با فریاد معلم که بر سر بهرام ۱۱ ساله هوار شد، همه بچه ها ساکت شدند. معلم انگشت سبابه اش را به سمت بهرام گرفته بود و بهرام زیرچشمی به معلم نگاه می کرد. معلم می گفت و می گفت تا صدای در کلاس، او را متوقف کرد: «ببخشید خانم ریاحی، ممکنه چند لحظه تشریف بیاورید، بابای بهرام اومده» و معلم با خشم، کلاس را ترک کرد. تنها چند دقیقه کافی بود تا معلم با پاکتی کوچک در دست وارد کلاس شود و در حالی که لبخند آرام و پرمهری به لب داشت، رو به بهرام گفت: «پسرم کمی مرتب باش» و دیگر هیچ، اما بهرام این بار نه زیرچشمی که با گردن افراشته از غرور، به معلم لبخند می زد!

 این خاطره چندسالی است که دستمایه خنده پسربچه های همکلاسی بهرام است که حالا بزرگ تر شده اند و بهرام از راز پاکت کوچک پرده برداشته است، پدر برای تولد معلم، تمام سکه ای به تحفه آورده بود...

«دانش آموزسالاری» پدیده خزنده ای است که در سال های اخیر بنابر دلایل مختلف در مدارس مقاطع مختلف و در مدارس دولتی و غیرانتفاعی رشد کرده و به گفته خود معلمان، از اقتدارشان در کلاس کاسته است. هرچند به گفته برخی کارشناسان، نمی توان انتظار داشت، ارتباط دانش آموز و معلم مانند ۳۰ تا ۴۰ سال قبل خشک و غیرمنعطف باشد؛ ولی انعطاف اجباری مسوولان مدارس نسبت به عملکرد برخی دانش آموزان نیز ماهیت آموزش رسمی و کارکرد آن را تحت الشعاع قرار داده است.

● دوره زمونه، عوض شده

حلقه مادران برای بردن بچه هایشان از دبستان پسرانه هر روز ساعت یک بعدازظهر تشکیل می شود. آنها از همه چیز می گویند؛ از خرید و خیاطی و پخت و پز تا روش های تربیتی و تنبیه و تشویق؛ اما این بار به جمعشان وارد می شوم و می خواهم مسیر بحثشان را به دانش آموزسالاری تغییر دهم. بعضی ها دل پردردی دارند و آن را محکوم می کنند. خیلی ها هم مدافع آن هستند.مادری که فرزندش سوم ابتدایی است، می گوید: «دوره زمونه عوض شده. من که سوم دبستان بودم از معلمم می ترسیدم، به همین خاطر مدرسه را دوست نداشتم. توی خونه هم از پدرم می ترسیدم، به همین خاطر استعدادم کور شد. بعد از سوم راهنمایی ازدواج کردم که هم از دست پدرم و هم مدرسه خلاص بشم.»

مادر دیگری نظرش را رد می کند که «وقتی من بچه بودم، مادرم تمام مسائل مرا با معلم مطرح کرد. اگر مشکلی داشتم، معلم از همه چیز آگاه بود. به من هم کمک می کرد، حتی وقتی معلم تنبیهم می کردم، مادرم حامی او بود...»

دیگری حرف او را قطع می کند که «من اصلا دوست ندارم معلم، بچه ام را تنبیه کند. او حق تنبیه ندارد. اگر لازم باشد، خودم این کار را می کنم.»

خلاصه هرکس چیزی می گوید، بعضی ها دانش آموزسالاری را دنباله فرزندسالاری در خانواده می دانند و آن را حمایت و بعضی نکوهش می کنند؛ اما براحتی می توان پی برد که بیشتر اولیا به دلیل ارتقای آگاهی یا خودمختاری در تربیت فرزند، برخی اصول آموزش رسمی را نمی پذیرند که یکی از این اصول، توجه به اقتدار معلم و اعتماد به او در تربیت فرزندشان است، همین جا را می توان نقطه شروع دانش آموزسالاری دانست.

● تعارض آموزش رسمی و غیررسمی

پدر فریاد می کشد و معاون و مدیر و مشاور را تهدید می کند که حق دخالت در کار خانواده او را ندارند. او عصبانی است، حاضر به گفتگو با من نمی شود. حتی چشم غره ای می رود و از دفتر مدرسه خارج می شود. قضیه را که جویا می شوم، کسی حوصله توضیح ندارد جز معاون مدرسه که به نظر بیشترین تهدیدها به جانب اوست.

«دختر این آقا، لوازم آرایش به دبیرستان آورده، ابروهایش را هم برداشته، ما به جای برخورد مستقیم با او، از پدرش خواستیم تا بیشتر هوای دخترش را داشته باشد که متاسفانه از کوره در رفت و هر چه خواست نثارمان کرد، چرا؟ چون ماهانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان به مدرسه کمک می کند، ما هم به دستور مدیر مدرسه ساکت ماندیم و جوابش را ندادیم»!

در سال های اخیر آنچه باعث تشدید دانش آموزسالاری در مدارس شده، ناتوانی مدرسه در اداره امور و رشد کمک های مردمی است. بعضی از والدینی که پول بیشتری به حساب مدرسه واریز می کنند، به طور طبیعی خواهان توجه بیشتر اولیای مدرسه به فرزندانشان هستند.

دبیر دینی یکی از دبیرستان های پسرانه در منطقه ۴ تهران می گوید: بسیاری از اصول اخلاقی را که در کلاس آموزش می دهم از سوی پدرها و مادرها در خانه به مسخره گرفته می شود. وقتی از نگاه حرام و رابطه با نامحرم به پسرهای جوان ، اصولی را که در شرع آمده، می گویم، بعضی از خانواده ها که ماهواره دارند و هر موسیقی و مجلسی را می پسندند، اصلا حرف های مرا قبول ندارند، در اینجا دانش آموز در کلاس به من معلم بی احترامی می کند و می داند که خانواده اش از او حمایت می کنند.»

بنابراین می توان دانش آموزسالاری را به نوعی تاثیر سایر عوامل غیر از مدرسه در جامعه پذیری و تربیت دانش آموزان دانست. بیشتر معلمان معتقدند؛ حرف شنوی دانش آموزان کاهش یافته که نمودهای این رفتار شامل بی اعتنایی و عملکرد خودسرانه در مدرسه، شوخی و شلوغی در کلاس، بی توجهی به تکالیف درسی، بی اعتنایی به نتایج امتحانات و طغیان و خشونت نسبت به معلم و سایر کارکنان مدارس است.

باور کنید خودروی من یک جای سالم ندارد، مجبورم آن را چند کوچه دورتر از مدرسه پارک کنم تا دست بچه ها به آن نرسد، چون با کلید و شیشه و خودکار روی آن خط می کشند؛ این را دبیر یکی از دبیرستان ها می گوید.

خدیجه رسولیان، کارشناس ارشد مشاوره در یک دبیرستان دخترانه است که ضمن تایید کاهش قدرت معلمان در کلاس، می گوید: «متاسفانه قوانین و مقررات انضباطی در مدارس کافی نیست، نگرش والدین و توقعات آنها بخصوص آنها که کمک مالی بیشتری می کنند، از مدرسه افزایش یافته به همین دلیل حمایت از دانش آموز خطاکار به مراتب از معلم بیشتر است و همین مساله، شان و منزلت معلمان را کاهش داده است، رسولیان که ۱۷ سال سابقه فعالیت در مدارس شهر تهران را دارد، معتقد است؛ «وقتی قانون ممنوعیت تنبیه را ابلاغ کردند، هیچ قانون یا آموزشی ارائه نشد که در صورت تخلف دانش آموز باید با او چه کرد، بسیاری از روش های تربیتی، ناکافی و ناقص است و از طرفی، همیشه انگشت اتهام به سمت معلم است.» وی از تجربه خود در برخورد با پدر و مادری می گوید که با آگاه شدن از ارتباط دوستی دخترشان با یک پسر، به جای همدلی با او و ارائه راه حل، بشدت به او هتک حرمت کرده اند، می گوید: «پدر آن دخترخانم به من گفت به شما هیچ ربطی نداره دختر من دوست پسر داره، اصلا شما چه کاره اید؟ درستان را بدهید و بروید پی کارتان»!

در مجموع به همان میزان که تنبیه بدنی دانش آموز تخلف از حقوق انسانی اوست، دانش آموزسالاری و همسو نبودن فضای آموزش رسمی و غیررسمی (خانواده) در سال های اخیر تنش تربیتی در مدارس را بیشتر کرده و به دانش آموزسالاری منجر شده است. به نظر می رسد معاونت پرورشی و مشاوران مدارس به جای توجه صرف به مناسبت ها و جشن ها و آموزش های یکسویه باید بیش از گذشته برای این پدیده خزنده چاره جویی کنند.

 توجه :

شما فرهنگیان گرامی می توانید تحقیقات اقدام پژوهی ، گزارش تخصصی ، درس پژوهی ، تجربیات ارتقای شغلی ، طرح جابر  و مقالات پرسش مهر مورد نیاز خود را از لینک های زیر تهیه نمائید :( سایت علمی و پژوهشی آسمان ) بر روی هر لینک کلیک نمائید :

• 
  بیش از سیصد طرح جابر برای شرکت در مسابقات طرح جابر
• 
  

• مقالات مخصوص برای دانش آموزان و معلمان  در مورد  پاسخ به پرسش مهر رئیس جمهوری در مورد مهارت آموزی

یکی از مسائل مهم مورد بحث و مورد ابتلای مدارس و خانواده ها، مسأله تقلب کردن کودکان است. تقلب موضوعی است که در آن کودک شدیداً تحت فشار اطرافیان، قرار می گیرد. زمانی هم ممکن است موانع و برخوردها با کودک به گونه ای باشند که طفل از این صدمات و فشارها آسیب دیده و یا سر از انحراف و لغزش درآورد.

تقلب چیست؟ تقلب رفتاری است غیرصادقانه، طی طریقی است به غیر از شیوه شرافتمندانه، و رسیدن به واقعیت و حقیقتی است غیر از طریق مشروع و نشان دادن خود با چهره ای وارونه و غیرصحیح. تقلب نوعی دزدی است، منتها دزدی در مال نیست، بلکه دزدی رتبت و مقام و موقعیت و از این قبیل است. بر اثر آن آدمی سعی دارد چیزی را از آن خود کند که شرعاً یا عرفاً از آن او نیست و در تملک آن موقعیت و مقام راه شرافتمندانه را طی نمی کند. تقلب در حقیقت کوتاهترین راهی است که آدمی برای طریق و رسیدن به مقصود خود انتخاب می کند و سعی دارد با میان بُر زدن به جایی برسد که دیگران در سایه کوشش ها و تلاش های مداوم بدان جا می رسند.

کودکان دیگر در سایه درس خواندن و رنج بردن به قبولی می رسند و او بدون کار و تلاش و زحمت. اساس موضوع این است که برخی از افراد در عین تنبلی و در عین احساس عقب ماندگی ظرفیت تحمل محرومیت را ندارند و می خواهند هرچه زودتر و سریعتر به درجه و موقعیتی برسند که دیگر افراد عادی از آن برخوردارند. اینان خود را دوست دارند و نمی خواهند گرد و غباری بر چهره شان از این بابت بنشیند. نمی خواهند سر و گردنی کوتاهتر از دیگران داشته باشند. اگرچه ظرفیت و تحمل روحی دیگران را ندارند.

● علل و عوامل تقلب در کودکان

دلایل متعددی برای تقلب در کودکان وجود دارد کودکان کوچک تر دوست دارند برنده باشند و مهم نیست که چگونه. حتّی یک بچّه پنج ساله نیاز به درستکار بودن را حس می کند و در عمق وجودش دوست دارد چیزی را که می خواهد، بدون تقلب به دست آورد. بعضی از کودکان که قبول شکست برایشان مشکل است، در بازی ها برای برنده شدن تقلّب می کنند و به طور حق به جانبی کودکان دیگر را از اینکه در آن بازی ضعیف هستند، محکوم می کنند. یکی از علل عمده تقلب در کودکان انتظارات بیش از حد والدین از فرزندانشان است. بچّه ها وقتی در مقابل انتظارات بی مورد پدر و مادر قرار می گیرند، گاهی مجبور می شوند تمایلات و احتیاجات خود را در مقابل آنچه والدین می خواهند فدا کنند و تسلیم نظریات والدین شوند. انتظارات بیجای پدر و مادر سبب شکست بچّه ها در انجام کارهای معینی می شود. پدر و مادر انتظار دارند که کودک در درس ریاضی یا علوم نمره عالی به دست آورد ولی او نمی تواند نمره عالی در این درس ها کسب کند، درنتیجه دچار شکست می شود و از ترس اینکه والدین او را با بچّه های دیگر مقایسه کنند و نسبت به او بی مهری نشان دهند، ممکن است به تقلب مبادرت ورزد.

یکی دیگر از علّت های تقلب در کودکان کثرت سرگرمی های آنهاست. برخی از کودکان به علت خوبی وضع زندگی و رفاه نسبی از وسایل و اسباب بازی بسیاری برخوردارند. وضع تفریحات، گردش ها و مسافرت های والدین آنها فوق العاده است. دائماً اشتغال به بازی و تفریح دارند و همه اوقاتشان به این امور می گذرد و دیگر وقت و فرصتی برای کار و تلاش و درس باقی نمی ماند. بدین نظر در هنگام امتحان برای آنها امکان موفقیت و احساس کفایت نیست و یکی از راه های مقابله با آن تقلب است و چنین کودکی خود را ناگزیر از آن می بیند.

ناآگاهی کودکان نسبت به عمل تقلب یکی دیگر از علل تقلب است و این واقعیت مسلمی است که در رابطه با کودکان خردسال می توانیم ذکر کنیم.

برخی از کودکان تن به تقلب می دهند و واقعیت این است که آنها متقلّب نیستند. در عالم باصفای خود اگر چیزی را نمی دانند از دیگری کمک می گیرند و حتّی در جلسه امتحان بدون اینکه ترس و وحشتی به خود راه دهند، به صورت طبیعی به دست دیگری نگاه می کنند. شما این حالت را در کودکان کلاس اوّل و در آنها که بسیار خردسال اند نیکو ملاحظه می کنید، و طبیعی است که با تذکری آنها را باید به وضع کار و برنامه آگاه کرد.

تنبلی و تن پروری کودکان هم می تواند یکی از علل روی آوردن آنها به تقلب باشد. کودکانی که در طول سال تحصیلی درس نخوانده و راه تن پروری در پیش گرفته اند، در حین امتحان دچار مخمصه و دشواری عظیم خواهند شد و برای نجات خود از وضع و موقعیتی که در آن اند می کوشند تن به تقلب دهند. عده این گونه دانش آموزان در بین افراد متقلّب اندک نیست.

اغلب متقلبان کسانی هستند که آمادگی و شرایط لازم را برای کسب موقعیت موردنظر به دست نیاورده اند. از دیگر عواملی که می تواند باعث روی آوردن کودک به تقلب شود، می توان به این موارد اشاره کرد:

روش تدریس نامناسب معلّم و سخت گیری وی در نمره دادن، انتقام گرفتن از معلّم مستبد و خشن، دشواری سؤالات امتحانی، هرج ومرج در کلاس و مدرسه، ترس از مردودی، اشتغال کودک به کار، مسئولیت نشناسی و حادثه جویی کودک، عقب ماندگی ذهنی و درسی کودک، تفوق طلبی، حفظ آبرو و وسوسه شدن کودک.

نتیجه اینکه، معلّمی که مطالب درسی و یادگیری را متناسب با توانایی ها و رغبت های گوناگون تنظیم می کند، بی شک از تعداد و فراوانی تقلب در کلاس خویش به طرز چشمگیری می کاهد. بسیاری از مواقع کودکان نمی دانند درسی که می خوانند چگونه می تواند برای آنان مفید باشد. بنابراین کوتاه ترین راه را برای گرفتن نمره قبولی طی می کنند. در کلاس هایی که خسته کننده و یا پرتنش است یا تأکید فریاد روی فراگیری مواد درسی گذاشته می شود که ارزش آن درس ها در ذهن دانش آموز مورد تردید است، طبیعی است که باید انتظار تقلب بیشتری را در بین این کودکان داشت. انتظار بیش از حد والدین از دانش آموزان نه تنها نتیجه مثبتی نخواهد داشت بلکه صدمات روحی و روانی جبران ناپذیری بر آنها وارد خواهد کرد. اگر برای والدین تنها نمره ۲۰ مورد قبول باشد و نه کمتر، آنها ممکن است برای برآوردن تقاضای والدین خود، دست به عمل خطای تقلّب بزنند و یا با مشکلات متعدد دیگری مواجه شوند و سلامت جسمی و روانی آنها به خطر افتد.

غلامرضا آتش دامن ـ کارشناس علوم تربیتی   

دریافت کارنامه تحصیلی معمولا برای دانش‌آموزان و والدین آن‌ها با اضطراب و دلهره همراه است و این استرس در میان دانش‌آموزانی که به هردلیل امتحان خود را باموفقیت برگزار نکردند، بیشتر دیده می‌شود. بدون شک همه دانش‌آموزان در امتحانات نتایج دلخواه و مناسب را بدست نمی- آورند و علت این مساله نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد. ویژگی‌های فردی دانش‌آموز، عوامل آموزشگاهی، خانوادگی و اجتماعی می‌تواند در نحوه نتیجه‌گیری دانش‌آموز موثر باشد اما برخی از والدین بدون توجه به این مسایل، نتایج ضعیف درسی فرزندان خود را بر نمی‌تابند و پس از اطلاع از نمرات ضعیف فرزند خود، به آن‌ها برچسب‌های ناروایی می‌زنند. زدن برچسب نه تنها هیچ کمکی برای پیشرفت تحصیلی دانش‌آموز نمی‌کند بلکه در اغلب موارد دانش‌آموز را از اشتیاق ادامه تحصیل و کسب موفقیت درسی هم باز می‌دارد. صدور کارنامه‌های دانش‌آموزان دوره‌ابتدایی و بعداز آن دوره راهنمایی چند روز دیگر آغاز می‌شود و باتوجه به سنین دانش‌آموزان یاد شده، نحوه برخورد با نتایج تحصیلی این گونه دانش‌آموزان ضروری به نظر می‌رسد. یک برخورد نامناسب می‌تواند همه تلاش‌های والدین، معلمان و مسوولان مدرسه را باناکامی روبه‌رو کند و به یقین این نتیجه مورد نظر هیچ یک از عوامل یاد شده نیست. کارشناسان تربیتی به خانواده‌ها توصیه می‌کنند که هنگام دریافت کارنامه دانش‌آموزان و اطلاع از نمرات ضعیف فرزندان خود، مواظب روح و روان آن‌ها باشند و از سخت‌گیری و بی‌احترامی نسبت به آن‌ها پرهیز کنند

* مواظب شخصیت فرزند خود باشید. به او برچسب‌هایی نظیر تنبل، کودن، بی عرضه و غیره نزنید بلکه با تاکید بر نقاط مثبتش در وی انگیزه فعالیت ایجاد کنید. 

* در هنگام دریافت کارنامه، بهتر است او را در موقعیت‌هایی قرار دهیم که فعالیت‌هایش توام با موفقیت و تجربه‌های شیرین باشد.

* همواره سعی کنید توانمندی‌های او را مد نظر قراردهید نه ضعف‌های او را.

 * به تفاوت‌های فردی فرزندتان توجه کنید، مبادا او را با دیگران مقایسه کنید بلکه تنها می‌توانید نمرات او را با یکدیگر مقایسه کنید.

* توقع و انتظار از فرزندتان در حد توانایی‌هایی او باشد.

 * وقتی نمرات فرزندتان ضعیف است تنها او را مقصر ندانید و این پرسش‌ها را از خود بپرسید که آیا الگوی تلاش و جدیت برای او بوده‌اید؟ آیا جریان تحصیل او را پیگیری کرده‌اید؟ آیا محیط خانه برای درس خواندن آماده بود؟ آیا دوستان او را می‌شناسید؟ و آیا ضعف جسمانی و بیماری نداشت؟

 * چنانچه نمره خوب یا نسبتا خوب در کارنامه وجود دارد به آن اشاره کنید. اگر همه نمرات درسطح پایین است باز می‌توانید از نمرات دیگر بالاتر اشاره کنید و سپس علت ضعیف بودن نمرات را از فرزند خود جویا شوید و به به فرزندتان بگویید چه کمکی از دست ما بر می‌آید.

* با یکدیگر همه راه‌های ممکن را بررسی کنید و به او اطمینان دهید که شما حامی او هستید، او را دوست دارید. * اگر بعداز بررسی علل، درصدد رفع ضعف خود است، تا آن‌جا که امکان دارد شرایط فعالیت را برای او آماده کنید و به فرزند خود قوت قلب دهید و متذکر شوید که هنوز دیر نشده‌است.

 * با نگاهدقیق به کارنامه نمرات درس‌های مختلف را با میانگین درس‌های کلاس مقایسه کنید و نمرات خوب و خوب‌تر را مورد توجه قرار دهید و برای تلاشی که در کسب آن‌ها صورت گرفته وی را تحسین کنید.

 * با کمک و تمایل فرزند خود،برنامه‌ای برای آمادگی و مرور درس‌های تجدیدی برای او تنظیم‌کنید تا دانش‌آموز از هم‌اکنون به فکر امتحانات مجدد (شهریور ماه) باشد.

 * عدم موفقیت دانش‌آموز در درس‌ها نباید سبب محرومیت اواز تفریح، مسافرت، گردش با دوستان و استراحت شود بلکه باید برای همه کارهای او برنامه‌ریزی کرد زیرا فرزند شما به همه آن‌ها نیاز دارد.

* فراموش نکنیم که دانش‌آموز ناموفق نیز مانند سایر دانش‌آموزان حدود ‪۹ ماه تلاش کرد و برای موفقیت در امتحانات و ورود به سال تحصیلی آینده، نیاز به گردش و تفریح و استراحت کافی دارد.

 * بامشاورمدرسه نیز مشورت کنید تا شمارا در پیداکردن بهترین راه‌حل و علت مشکل یاری کند