نام درس :

ورزش

موضوع

بررسي ورزش يوگا

استاد  راهنما

دانشجو

فهرست مطالب

عنوان ............................................................................................................................................................ صفحه

مقدمه ........................................................................................................................................................... 1

تعاريف ورزش يوگا روان – فكر – جسم ........................................................................................... 2

كنترل تنفسي.............................................................................................................................................. 10

كششي انگشتان پا .................................................................................................................................... 12

چرخش مچ پا ............................................................................................................................................ 13

چرخش قوزك پا........................................................................................................................................ 13

خم كردن زانو (1) .................................................................................................................................... 14

پيچ ستون فقرات ...................................................................................................................................... 15

نيم پروانه .................................................................................................................................................... 16

چرخش زانو ................................................................................................................................................ 16

پروانه (1) .................................................................................................................................................... 17

پروانه (2) .................................................................................................................................................... 17

حركت كلاغ ............................................................................................................................................... 18

حركت انگشتان دست ............................................................................................................................. 19

چرخش مچ ................................................................................................................................................ 20

خم كردن آرنج (1) .................................................................................................................................. 20

چرخش شانه .............................................................................................................................................. 21

حركت گردن (1)‌........................................................................................................................................ 21

حركت گردن (2) ...................................................................................................................................... 21

چرخش پا ................................................................................................................................................... 23

پا دوچرخه (1) .......................................................................................................................................... 24

زانو در بغل (1) .......................................................................................................................................... 24

اله كلنگ ..................................................................................................................................................... 26

قايق (1) ...................................................................................................................................................... 27

قايق(2) ........................................................................................................................................................ 28

انرژي قفل شده ......................................................................................................................................... 29

قفل انرژي يعني چه ................................................................................................................................ 29

تمرينات براي تقويت چشم .................................................................................................................... 30

كف دست .................................................................................................................................................... 31

نگاه به طرفين ............................................................................................................................................ 32

نگاه به جلو و اطراف ................................................................................................................................. 33

چرخش نگاه ............................................................................................................................................... 34

نگاه به بالا و پائين .................................................................................................................................... 35

نگاه به دور و نزديك ................................................................................................................................. 36

 سالها دل طلب جام جم از ما مي كرد

آنچه خود داشت ز  بيگانه تمنا مي كرد

«حافظ»

مقدمه :

سپاس مرخداي را كه از بيرنگي رنگ آفريد و از رنگ نور سپاس ايزد يكتا را كه نور و صوت را درهم آميخت و هستي را متجلي نمود عشق را در كانون آن قرار داد و انسان را به زيور نور عشق بياراست.

يوگا اعتقاد راسخ به وجود روح و بقاء آن دارد و قانون كار ما را يك قانون ازلي لايتغير به حساب مي آورد.  به منظور رهائي از كارها، پاكسازي و تطهير را ضروري مي داند.

و براين باور است كه تن كه ارابه روح است بايد از ناپاكي ها زدوده شود و روان از ناويژگيها رهائي يابد. براي پاكسازي بدن تمرينات منظم (آساناها) را كه بنام شات كار ما ناميده شده است و تطهير بدني مي‌نمايد معرفي مي كند . هر گاه جسم وروان تعادل خود را باز يابند از پليدي ها گريزان خواهند بود و روح به مقتضاي فعل بالقوه عمل كند.

تمرينات يوگا مشابه دارو است كه متناسب با ظرافت و حساسيت آن با بدن انسان تجويز مي شود همانگونه كه نسبت مصرف دارو بايد رعايت شود تا منجر به نتيجه گردد. تمرينات نيز بايد زيرنظر استاد و به مقدار مشخص انجام شود و الا نتايج حاصل رضايت بخش نخواهد بود.

سعي كنيد قبل از تمرينات حتماً دست ها را تا آرنج و صورت را با آب سرد بشوئيد.

قبل از هر تمرين سعي شود حداقل 3 تا 5 دقيقه شاواسانا را انجام دهيد. هر تمرين در پايان با ماندن 5 تا 10 دقيقه در حالت شاواسانا خاتمه مي يابد.

زمان تمرين بستگي دارد به فرصتي كه شما براي تمرين كردن دار يد اما اگر تمرينات بين ساعت هاي 3 تا 6 بامداد انجام شود بعد از هر تمريني تن با نشاط بيشتري فعاليت روزانه را آغاز مي كند.

ورزش يوگا: روان – فكر – جسم

يوگا فلسفه است نه مذهب و نه چنين ادعائي دارد يوگا آئين علمي و عملي و سري و طريقي سير وسلوك است از اين رو در اين طريق صحبت و گفتگو وجود ندارد، مكتبي است كه درب به روي همه گشوده و ميزباني است كه از هر نوع ميهماني با هر نوع اعتقاد يا سن و سال پذيرائي مي كند. گرايش يوگا به شناخت درون انسان است و تاكنون سعي وافر براي كنكاش در نهاد انسان بعمل آورده و خوشبختانه در بازگشائي اسرار شگفت انگيزش آدمي دست آوردهائي داشته است.

يوگا قدمت زيادي دارد و پتانچلي تنها نظم دهنده اين مكتب هشت گانه است.

يوگا مي كوشد تا در اعماق بحر وجود، گوهر هستي را استخراج كند و از اين طريق اعتقاد به وحدت دارد و هستي را زائيده امتزاج امواج و نيروها مي داند كه سرانجام ناشي از يك قدرت است كه ما آن را خدا مي ناميم.

يوگا اعتقاد راسخ به وجود روح و بقاء آن دارد و قانون كار ما را يك قانون ازلي لايتغير به حساب مي آورد به منظور رهائي از كارها، پاكسازي و تطهير را ضروري مي داند در انتقال اين فرهنگ، عمل سالم سازي و ايجاد هماهنگي روح وجسم انحرافاتي به چشم مي خورد از آن جمله در تعابير و تفاسير از هدف اصلي به دور مي افتند و يا اينكه اين تمرينات را به صورت تمرينات ورزشي مي نگرند و يا به انجام تمرينات نمايشي مي پردازند و بدون اينكه ظرفيت بدن در قبول حركات محاسبه شود.

يوگا راهي است ساده و آسان كه از حركات كاملاً ابتدائي داوطلب را به انجام حركات پيشرفته و مشكل هدايت مي كند.

تمرينات يوگا مشابه دارو است كه متناسب با ظرافت حساسيت آن با بدن انسان تجويز مي شود همانگونه كه نسبت مصرف دارو بايد رعايت شود تا منجر به نتيجه گردد.

تمرينات نيز بايد زير نظر استاد و به مقدار مشخص انجام شود و الا نتايج حاصله رضايت بخش نخواهد بود.

مركز تحقيقات يوگا در گانگا اشرام واقع در منگر در ايالت بيحار هندوستان به اين مسائل توجه كرده و طي پژوهش هاي علمي و عملي زير نظر اساتيد و يوگيهاي كارآزموده سعي نموده است كه برنامه هائي را ارائه دهد تا از معايب فوق الذكر جلوگيري شود.

يوگا را بايد از ساده ترين تمرين شروع كرد و به تدريج راه را ادامه داد تا توفيق انجام تمرينات پيشرفته حاصل آيد.

همچنانكه كوه نورد از جلگه شروع مي كند و به قله مي رسد و صعود بر بالاي كوه مستلزم تمرين مدام وذخيره انرژي لازم مي باشد داوطلب يوگا نيز بايد چنان كند، از ساده ترين به مشكل ترين حركات

از اين رو دستداران يوگا با توجه  به ارزشمندي شيوه ونياز افراد جامعه به خودسازي، داوطلب شدند كه اين كتاب منحصر به فرد نظر جالبي بود و به دور از هر درخواستي مقدمات نشر كتاب را فراهم نمودند ، در اين رهگذر جناب حميد فروغي كه از خوان نعمت يوگا بهره سلامتي گرفته دامن همت بر كمر زد و در واقع تمامي مسئوليت آن را با صرف دقت ذيقيمت خود به عهده گرفت. جاي تشكر و سپاس فراوان از ايشان باقي است ضمن آرزوي موفقيت براي رهروان يوگا توصيه مي شود كه براي مطلوب واقع شدن تمرينات وحصول كامل سلامتي در جسم وجان نكات زير را به هنگام تمرين در نظر داشته باشند سعي كنيد قبل از تمرينات با آب سر و بدن را شستشو دهيد حتما دست ها را تا آرنج و صورت را با آب سرد بشوئيد.

تا آنجائيكه امكان دارد از پوشيدن لباس هاي تنگ والبسه تهيه شده از نخ هاي پلاستيكي خودداري كنيد.

در تمرينات يوگا اصولا از پيراهن و شلوار گشاد و تهيه شده از كتان استفاده كنيد.

هنگام تمرين از يك پتو بعنوان زيرانداز استفاده نمائيد.

تمرينات يوگا بايستي سه و نيم ساعت پس از صرف غذاي سنگين يا دو ساعت بعد از صرف غذاي سبك انجام شود. مكان تمرين بايد ثابت و نه كاملاً روشن و نه كاملاً تاريك باشد. تمرينات را در مسير جريان باد انجام ندهيد. اگر به مقتضاي زمان استفاده از وسايلي نظير پنكه يا كولر ضرورت دارد تا جائيكه امكان دارد خود را از مسير جريان هواي سرد دور نگه داريد.

قبل از هر تمرين سعي شود حداقل 3 تا 5 دقيقه شاواسانا را انجام دهيد. هر تمرين در پايان با ماندن 5 تا 10 دقيقه در حالت شاواسانا خاتمه مي يابد.

برنامه تمرينات روزانه را براي نيم ساعت تنظيم كنيد و تدريجا زمان آن را افزايش دهيد ولي سعي كنيد كه بيش از يك ساعت و نيم به تمرينات آسانا و پرانايام نپردازيد.

در تمرينات روزانه مراقب باشيد كه قسمتي از زمان را به پرانايام اختصاص دهيد.

درزماني كه به تمرينات يوگا اشتغال داريد سعي كنيد حتي الامكان در مصرف گوشت و چربي و غذاهاي سنگين صرفه جويي كنيد، چنانچه تمرينات به طور مستمر در يك ساعت بخصوص و در يك مكان معين تمرين شوند نتايج مطلوب ترين به همراه خود داشت.

زمان تمرين بستگي دارد به فرصتي كه شما براي تمرين كردن داريد اما اگر تمرينات بين ساعت هاي 3 تا 6 با مداد انجام شود بعد از هر تمريني تن با نشاط بيشتري فعاليت روزانه را آغاز مي كند.

تمرينات يوگا پس از بيست و يك روز تمرين مستمر‌ آثار خود را آشكار مي سازد.

چنانچه بي نظمي در انجام تمرينات وجود داشته باشد، بهتر است از انجام تمرينات يوگا صرف نظر كرد.

بخش اول آساناها

تمرينات بايد در آغاز انجام آساناها براي بازكردن مفاصل و نرم كردن ماهيچه‌‌ها انجام شود. بخصوص براي مبتديان و كساني كه ضعيف و يا بيمار هستند و نيز افرادي كه مبتلا به بيماريهاي قلبي و فشار خون بالا و خشكي بدن مي‌باشند قبل از شروع تمرينات آسانا، شاوآسانا را انجام دهيد تا جسم و ذهن شما انبساط پيدا كند.

به پشت روي زمين دراز بكشيد پاها كمي جدا از هم و دست ما در كنار بدن طوري كه كف دست بطرف بالا باشد سعي كنيد تمام ماهيچه ها و مفاصل را شل كنيد خود را از هر نوع انقباض و تنش آزاد نمائيد بدن خود را احساس كنيد و به تنفس خود آگاه باشيد. شما در حال استراحت هستيد. تنفس خود را مشاهده كرده و دقت كنيد كه تنفس طبيعي و خود به خود انجام شود حال تنفس هاي خود را بشماريد و در حين شمردن نظاره گر افكار خود باشيد بدون اينكه بخواهيد آنها را كنترل و يا متوقف كنيد هيچ نوع ارتباط احساسي با افكار برقرار نكنيد.

مهم ترين هدف شما منبسط كردن تمام بدن و ذهن است براي مدتي سعي كنيد تمام ناراحتي ها، اضطرابات و مسايل دنيوي خود را فراموش كنيد بعد از چند دقيقه آهسته دست ها و پاهاي خود را تكان داده و بنشينيد حالا شما ذهناً‌ و جسماً آماده انجام تمرينات آسانا هستيد.

حالت‌هاي آرامش

قبل از انجام هر آسانا و زمانيكه بدن خسته است بايستي تمرينات مربوط به آرامش را انجام داد و روي حالت هاي مربوط نبايست زياد تاكيد نمود.

اين سلسله از آساناها در آغاز بسيار ساده بنظر مي رسد ولي انجام دادن آن بطريق صحيح بسيار مشكل است زيرا تمام عضلات و قسمت هاي مختلفه بدن بايد با فكر و فرمان آن در حالت آرامش قرار گيرد.

اكثر كساني كه آساناهاي مربوط به آرامش را انجام مي دهند تصور مي كنند تمرين بطور كامل اجرا شده است در صورتي كه هنوز انقباضاتي در بدن آنها وجود دارد.

در عصر كنوني با توجه به پيشرفت صنعت، تكنولوژي و زندگي ماشيني مردم اغلب دچار تنش ها و فشارهاي عصبي زيادي هستند كه عوارض آن بصور مختلف در زندگي روزمره آنها بروز مي‌كند.

در ارتباط با استراحت و آرامش دادن به بدن ( حتي موقع خواب) مسائل زيادي وجود دارد كه بايد رعايت شود. انجام اين سلسله از آساناها براي كساني كه شديداً به استراحت و آرامش نياز دارند بسيار مفيد مي‌باشد.

يكي از روش‌هاي موثر و در عين حال ساده آرامش دادن به جسم و فكر تكنيك يوگا مي‌باشد.

بعد از يك روز كار خسته كننده درست كمي قبل از خواب انجام اين آساناها ضمن منافع زياد براي شخص تمرين كننده استراحت لازم و رفع خستگي را نيز بهمراه خواهد داشت.

كنترل تنفسي

تعداد متوسط تنفسي در افراد بالغ 15 تنفس در دقيقه است و اين در حالي است كه تعداد و مقدار حجم هواي تنفس شده در دقيقه به مواردي چون موقعيت‌هاي هيجاني، رواني، فيزيكي و همچنين به تركيب هواي محيط بستگي دارد. مكانيسم تنفس به وسيله دو فاكتور اصلي تنظيم مي‌شود. يكي كنترل عصبي و ديگري كنترل شيميايي است كه همان مقدار دي اكسيد كربن و اكسيژن در خون مي‌باشد.

مركز كنترل تنفسي در بصل النخاع در قاعده مغز قرار دارد. از اين جاست كه تحريكات عصبي از طريق اعصاب نخاعي به ديافراگم و عضلات بين‌دنده‌اي فرستاده مي‌شود. اين جريان عصبي، جرياني است براي تحريك حركت، به اين معني كه حركت ماهيچه‌هاي تنفسي را براي انجام دم، فعال مي‌كند. جريان هاي عصبي، حسي يا وابران (برنده) از طريق عصب واگ، تحريكات ناشي از انبساط كيسه‌هاي هوايي و نايژك‌هاي كوچكتر را به بصل النخاع مي‌برد.

تنفس به وسيله دو منطقه اصلي مغز كنترل مي‌شود: يكي مراكز اولية غيرارادي موجود در ساقة مغز كه در همه “حيوانات مشترك است و باعث مي شود كه به صورت غيرارادي تنفس را انجام دهيم و ديگري قشر مخ” در مواقع طبيعي كنترل عصبي تنفس غيرارادي است و ما زماني كه در حال دم و بازدم هستيم، راجع به آن فكر نمي كنيم. كنترل شيميايي تنفس اساساً به سطح دي اكسيد كربن در خون بستگي دارد. دي اكسيد كربن يك محصول پس مانده از متابوليسم است. زماني كه فعاليت متابوليك افزايش پيدا مي‌كند، مانند فعاليت‌هاي فيزيكي، سطح افزايش يافته دي اكسيد كربن خون، باعث مي‌شود كه بصل النخاع پيام‌هايي را براي افزايش تعداد و عمق تنفس بفرستد كه در نيتجه تخليه دي اكسيد كربن را افزايش مي‌دهد.

تعداد وعمق تنفسي به وسيله فاكتورهايي نظير موارد زير تنظيم مي شود: ورزش كه باعث افزايش فعاليت متابوليك مي‌شود؛ احساسات مانند ترس، درد و همين طور ساير جريانهاي حسي مانند زماني كه بدن در مواجهه با هواي سرد قرار مي گيرد.

ميل به تنفس يكي از قويترين و ابتدايي ترين غرايز ماست. در صورتيكه تنفس براي مدتي طولاني حبس گردد بصل النخاع به طور خودكار براي تنفس دوباره فعاليتي نخواهد داشت. ميل به تنفس و نياز به اكسيژن يك تمايل اساسي براي بدن است بدون يك منبع پايدار اكسيژن براي مغز در مدت سه الي چهار دقيقه خطري جبران ناپذير و مرگبار ما را تهديد مي كند براي ايجاد هماهنگي در مراحل زندگي ما به كنترل و ايجاد توازن در تمامي ابعاد وجوديمان نيازمنديم.

ورزش يوگا

تمرين 1: كشش انگشتان پا:

روي زمين نشسته پاها را كاملاً كشيده و مستقيم به سمت جلو بدن قرار دهيد كف دست ها را براي ايجاد تعادل روي زمين بگذاريد روي انگشتان پاها تمركز كنيد. به آرامي انگشتان پاها را به سمت جلو وعقب تا آنجا كه ممكن است خم كنيد.

دقت شود كه موقع انجام تمرين پاها كاملاً كشيده و منقبض باشد تمرين را ده مرتبه انجام دهيد.

تمرين 2: كشش مچ پاها

 روي زمين نشسته روي مچ هر دو پا تمركز كنيد پاها را از محل مچ تا جائيكه امكان دارد به سمت جلو و عقب خم كنيد، دقت كنيد كه اين حركت از محل مفصل قوزك پا انجام شود. تمرين را ده بار انجام دهيد.

تمرين 3: چرخش مچ پا:

روي زمين نشسته پاها را از يكديگر جدا كرده و در حالت كاملاً كشيده و مستقيم قرار دهيد، ابتدا پاي راست را كمي از زمين بلند كرده روي مچ پا و حركتي كه مي خواهيد انجام دهيد تمركز كنيد.

پاي راست را از محل مچ «قوزك» به چرخش درآوريد ده بار در جهت حركت عقربه هاي ساعت و ده بار خلاف آن بهمين ترتيب در مورد پاي چپ عمل كرده سپس حركت را بطور همزمان با هر دو پا انجام دهيد.

 انجام تمرينات فوق سبب تقويت مچ و انگشتان پاها خواهد شد.

تمرين 4 :چرخش قوزك پا

روي زمين نشسته با كمك دست چپ مچ پاي راست را روي ران پاي چپ قرار دهيد . در اين حالت روي مچ پا و حركتي كه مي‌خواهيد انجام دهيد تمركز كنيد.

كف پاي راست را با دست چپ گرفته و از محل مفصل مچ در جهت حركت عقربه هاي ساعت و خلاف آن هر بار 10 مرتبه انجام دهيد. بهمين روشي در مورد پاي چپ نيز عمل كنيد.

تمرين 5:  خم كردن زانو (1)

پاي راست را از زانو خم كرده و انگشتان هر دو دست را زير ران پاي راست يكديگر قلاب كنيد، پاي راست را بطور مستقيم «افقي» نگه داشته بطوريكه پاشنه پا با زمين تماس نداشته باشد. در اين حالت دست ها هم بايستي كاملاً كشيده باشند پاي راست را تا جائيكه امكان دارد خم كرده و سعي كنيد كه پاشنه پا را به باسن راست نزديك كنيد. حركت را ده بار انجام دهيد. بهمين ترتيب در مورد پاي چپ نيز عمل كنيد.

تمرين 5: خم كردن زانو (2)

در موقعيت تمرين مستقر شويد، به عوض كشيدن پاي راست ران پا را نزديك بنيي آورده و قسمت پايين پا را حول مفصل زانو به چرخش درآوريد.

تمرين را ده بار در جهت حركت عقربه هاي ساعت و ده بار خلاف آن انجام دهيد.

همين حركت را با پاي چپ نيز تكرار كنيد.

تمرين 6: پيچ ستون فقرات

پاها را بطور مجزا از يكديگر در يك حالت راحت و آسوده قرار دهيد، سپس دست راست را روي شست پاي چپ گذاشته و دست چپ را بسمت عقب برگردانيد. دراين حالت هر دو دست بايد كاملاً  كشيده و در يك امتداد باشند.

سر را به عقب برگردانده و به دست چپ نگاه كنيد، كمر را نيز همزمان با سر، برگردانده و در حالت كمي توقف كنيد، سپس دست چپ را روي انگشت شست پاي راست قرار داده و بازوي راست را بسمت عقب بطور كاملاً كشيده برگردانيد حركت را 10 تا 20 دور انجام دهيد.

تمرين را آرام شروع كرده و بتدريج بر سرعت آن بيفزائيد.

تمرين 7: نيم پروانه

ساق پاي راست را خم كرده روي ران پاي چپ قرار دهيد با دست چپ كف پاي راست را بگيريد و دست راست را روي زانوي راست قرار دهيد، با كمك دست راست پاي خم شده را به آرامي به سمت بالا و پايين حركت دهيد. در اين حالت ماهيچه‌هاي پا بايد تا حد امكان سست و شل باشد، همين حركت را عيناً با زانوي پاي چپ انجام دهيد.

پس از چند روز يا چند هفته تمرين قادر خواهيد بود كه زانوها را براستي و بدون هيچ گونه فشاري روي زمين قرار دهيد.

تمرين 8: چرخش زانو

با دست چپ پاي راست را محكم نگهداريد، در اين حالت زانوي پاي خم شده را بصورت دايره به حركت درآورده و سعي كنيد كه بتدريج قطر اين دايره را زياد كنيد.

تمرين را 10 بار در جهت حركت عقربه هاي ساعت و 10 بار خلاف آن انجام دهيد.

همين حركت را با پاي چپ نيز تكرار كنيد.

تمرين 9: پروانه (1)

كف هردو پا را بهم چسبانيده و پاشنه‌هاي پا را نيز به بدن چسبانيد انگشتان دست ها را به يكديگر قلاب كرده زير پاها قرار دهيد سپس به كمك آرنج ها هر دو زانو را به سمت زمين نزديك كرده و در اين حالت ضمن خم كردن بدن سعي كنيد كه سر را نيز به زمين نزديك نماييد، پس از كمي توقف به حالت اول برگشته و حركت را تكرار كنيد.

تمرين 9 : پروانه (2)‌

كف هر دو پا را به هم چسبانده و دست ها روي زانوها قرار دهيد سپس به كمك فشاري كه از طرف بازوها وارد مي شود سعي كنيد كه زانوها را بسمت زمين نزديك كرده و بعد آنها را رها كنيد.

اين تمرين را هر بار حداقل 20 مرتبه انجام دهيد.

تمرين 9: پروانه (3)‌

درحالت تمرين قبل نشسته ولي هر دو دست را پشت بدن قرار داده بطوري كه بازوها كاملاً راست و كشيده باشند در اين حالت «پس از استقرار و تمركز» زانوها را به سمت بالا و پائين به حركت درآوريد. اين تمرين هر بار حداقل 20 مرتبه انجام شود.

تمرين 10: حركت كلاغ

به حالت چمباتمه روي زمين قرار گيرند. كف دست ها را روي زانوها قرار داده و بهمان صورت كه نشسته ايد شروع كنيد به قدم زدن در اين حالت مي‌توان با انگشتان پا كف پاها تمرين را شروع نمود. تمرين را در يك زمان كوتاه بدون اينكه كشش پا فشاري به بدن وارد شود انجام دهيد.

توجه

در هر قدم (كلاغ) بايد يكي از زانوها با زمين تماسي داشته باشد.

فايده:

انجام اين تمرين براي تقويت ساق هاي پا جهت نشستن و تمركزهاي طولاني بسيار موثر مي‌باشد.

براي افراديكه فشار خون آنها در ساق هاي پايشان پائين است انجام اين تمرين توصيه مي شود.

تمرين 11: حركت انگشتان دست

بازوها را در حالت افقي «درامتداد شانه ها حالت شبيه پرواز از قرار دهيد.

انگشتان هر دو دست را از هم باز كرده و در حالت كاملاً كشيده و منقبض نگه داريد. سپس انگشتان را خيلي سريع خم كرده به شست دست به چسبانيد در هر دو حالت انگشتان بايستي منقبض باشد. انجام اين تمرين براي تقويت دست مفيد است حركت را ده مرتبه تكرار كنيد.

تمرين 12: خم كردن مچ دست

هر دو دست را از مچ تا حد امكان به سمت پائين خم كرده سپس به بالا برگردانيد بطوريكه كف دست بموازات ديوار مقابل قرار بگيرد. در هر دو حالت انگشتان بايد كاملاً‌بهم چسبيده باشند تمرين را ده مرتبه تكرار كنيد.

تمرين 13: چرخش مچ

ولي فقط دست راست را كاملاً كشيده و افقي نگهداريد مشت دست راست خود را ده مرتبه در جهت حركت عقربه هاي ساعت وده مرتبه خلاف آن حول مچ به چرخانيد.

همين حركت را عيناً با دست چپ نيز انجام دهيد.

انجام اين تمرين براي تقويت مچ دست بسيار مفيد است.

تمرين 14: خم كردن آرنج (1)‌

در اين تمرين هر دو دست بطرف جلوي بدن و در وضعيت كاملاً كشيده بطوري كه كف هر دو دست بطرف بالا قرار گيرد. هر دو دست را از ناحيه آرنج خم كرده تعا جاييكه انگشتان دست با شانه ها تماس حاصل كند و مجدداً‌دست ها را به حالت اول برگردانيد تمرين را ده بار تكرار كنيد.

تمرين 14: خم كردن آرنج (2)

دست ها را از طرفين بازكنيد و تمرين را بشكل بالا انجام دهيد.

تمرين 15: چرخش شانه

شانه‌هاي خود را در مسيري دايره اي شكل به چرخش در آوريد در اين وضعيت انگشتان دست بايد با شانه تماس داشته باشد تمرين داده مرتبه در جهت حركت عقربه هاي ساعت و ده بار برخلاف آن انجام دهيد.

سعي كنيد دايره اي كه باين ترتيب با حركت شانه خود مي سازيد، به تدريج بزرگتر شده تا جاييكه هر دو آرنج درجلوي سينه با يكديگر تماس پيدا نمايند.

تمرين 16- حركت گردن (1)‌

در يك حالت كاملاً راست روي زمين بنشينيد و فكر خود را روي سروگردن متمركز نماييد، چشمان خود را ببنديد به آرامي سرخود را بسمت جلو و عقب حركت دهيد توجه داشته باشيد كه اين حركت در نهايت كندي بايد انجام شود. تمرين را ده بار تكرار كنيد.

حركت گردن (2)

1- به آرامي سر را به سمت راست وچپ حركت دهيد تمرين را ده بار تكرار كنيد.

2- سر را كاملاً راست نگهداشته سپس سر را حول گردن بآرامي به سمت راست و چپ بچرخانيد ده بار تكرار كنيد.

3- حركت 1 و2 را بطور همزمان انجام دهيد.

تمرين را ده بار تكرار كنيد.

حركت گردن (3)

سر را به آرامي دور گردن در يك مسير دايره اي به چرخش در آوريد تا جايي‌كه امكان دارد سر را در مسير دايره بزرگتري به چرخانيد تمرين را ده بار در جهت حركت عقربه هاي ساعت و ده بار برخلاف آن انجام دهيد.

دقت كنيد كه اين تمرين بدون هيچگونه كشش يا فشاري انجام شود.

فايده:

تمام رشته‌هاي عصبي در قسمت هاي مختلف بدن براي ارتباط پيدا كردن با مغز مي بايست از گردن عبور نمايند. بنابراين انجام اين سلسله از تمرينات باعث تقويت اين شاهراه حياتي بدن مي گردد.

فصل دوم :

در اين نوع تمرين ورزشي براي درمان كسانيكه به اعراض مختلف از قبيل اختلال و بي نظمي در سيستم اعصاب، شكستگي استخوان و غيره مبتلا مي‌باشند.

توجه:

قبل از شروع تمرينات بايد بدن و مغز جسم و فكر در آرامش و ريلكس كامل باشند. بهترين راهي كه باعث موفقيت در دادن آرامش به بدن و فكر مي باشد.

تمرين 17: چرخش پا

به پشت دراز بكشيد پاها بطور مستقيم روي زمين و دست ها در كنار و امتداد بدن پاي راست را در حالت مستقيم و كشيده به سمت بالا آورده و در جهت حركت عقربه هاي ساعت و برخلاف آن ده بار بچرخانيد. به همين ترتيب با پاي چپ نيز حركت را تكرار كنيد. پس از استراحتي كوتاه هر دو پا را بلند كرده و در حالت كشيده و مستقيم تمرين كنيد.

توجه:

هنگام تمرين سر و بدن بايد بدون حركت و در آرامش كامل روي زمين باشد. پس از خاتمه تمرين مدتي استراحت كنيد تا تنفس به حالت عادي و طبيعي برگردد تمرين بدون هيچگونه فشاري روي ساير قسمت هاي بدن بايد انجام شود.

تمرين 18: با دوچرخه (1)

پاي راست را بلند كرده، ابتدا حركت پا دوچرخه را ده مرتبه بسمت جلو «جلو به عقب» و ده مرتبه در جهت عكس «شبيه حركت ركاب زدن دوچرخه» انجام دهيد.

هر دو پا را بالا آورده يك پا در بالا ثابت قرار گرفته و با پاي ديگر تمرين انجام مي شود. و با پاي راست حركت را انجام داده و سپس بدون گذاشتن پاي راست روي زمين حركت را با پاي چپ انجام دهيد.

ضمن چسباندن هر دو پا بيكديگر تمرين را با هر دو پا بطور همزمان انجام دهيد.

توجه : 

موقع تمرين بدن و سربايستي در كمال آرامش و ريلكس بوده و هيچگونه فشاري به آن وارد نشود پس از خاتمه تمرين مدتي استراحت كرده تا تنفس به حالت طبيعي برگردد.

تمرين 19: زانو در بغل (1)

به پشت دراز بكشيد ضمن خم كردن پاي راست ران را به قفسه سينه نزديك كرده و انگشتان هر دو دست را بهم قلاب نموده روي زانو قرار دهيد. در اين وضعيت نفس عميق كشيده با بازدم ريه ها را از هوا كاملاً‌ خالي كنيد. بدون دم مجدد سرو قسمت بالاي سينه را بلند كرده سعي كنيد بيني را به زانو نزديك نموده آنرا لمس نماييد. در اين وضعيت نفس عميق كشيده و همزمان با خروج هوا بآرامي برگشته سر را روي زمين بگذاريد. براي مدت كوتاهي تمام بدن را در حالت انبساط كاملا ‌قرار داده مجدداً حركت را تكرار نماييد. تمرين را ده مرتبه با هر يك از پاها انجام دهيد.

توجه:

سعي كنيد پائي كه روي زمين قرار دارد از زمين بلند نشود.

19: قتل ساقه هاي پا (2)

هر دو پا را تا كرده بازوها را اطراف زانوها قرار دهيد سر و قسمت بالاي سينه را بالا آورده به زانوها نزديك كنيد.

دقت كنيد كه انجام اين تمرين با حركات تنفسي بايد هماهنگ باشد تمرين را ده بار تكرار كنيد.

فايده:

انجام اين تمرين مستقيماً شكم وريدهاي شكمي را ماساژ مي‌دهد.

تمرين20: اله كلنگ

به پشت دراز بكشيد، هر دو پا را خم كرده روي سينه قرار دهيد. انگشتان دست را بيكديگر قلاب نموده پشت سر بگذاريد در وضعيت كه مستقر شديد تمام بدن را از يك سمت ( راست به چپ) به سمت ديگر بطور كامل به چرخانيد، بطوريكه هر بار يكي از پاها با زمين تماس پيدا كند. دقت كنيد كه موقع چرخاندن بدن آرنج ها از جاي خود حركت نكند حركت را ده بار انجام دهيد.

تمرين 20: اله كلنگ (2)

در موقعيت تمرين (بطور نشسته) قرار گيريد و هر دو دست را جلوي زانوها بهم قلاب كنيد.  به كمك فشاري كه به زانوها مي آوريد بدن را به سمت عقب برگرداند. بطوريكه فقط سر و گردن (مهره هاي گردن) روي زمين واقع شود. زانوها مقابل پيشاني و روي سربرسد. سپس به حالت اول نشسته- فقط كف پا روي زمين برگرديد. تمرين را ده بار انجام دهيد.

توجه:

براي پيشگيري از ضربه خوردن به نخاع ( مهره هاي گردن) اين تمرين را روي پتو انجام دهيد.

-         دقت كنيد موقع تمرين پشت سر به شدت با اصابت نكند.

محدوديت تمرين:

كسانيكه دچار عوارض مغزي باشند اين تمرين را انجام ندهند.

فايده:

-         حركت بسيار موثري است براي ماساژ پشت (ستون فقرات) باسن و مفاصل ران

-         بهترين زمان براي انجام اين تمرين، صبح كمي پس از بيدار شدن است.

تمرين (2): قايق (1)‌

به پشت دراز بكشيد، دست ها را در اطراف بدن بطوري كه كف دست ها روي زمين باشد قرار دهيد. همزمان با يك تنفس عميق پاها و تنه ( بدن) را با اندازه 30 سانتي متر از زمين بلند كنيد. در اين وضعيت بايد بازوها و شست به در يك امتداد قرار گيرند. پس از كمي توقف با حبس دم، همزمان با باز دم خيلي آرام به حالت اول برگشته و بدن را كاملاً شل نمود. و رها سازيد.

اين حركت را پنج بار تكرار كيند.

تمرين : 21 قايق (2)

در موقعيت تمرين قبل مستقر شويد اما اين بار با مشت‌هاي گره كرده تا جائي كه امكان دارد پاها و بدن را از زمين بلند كنيد. (همزان با دم) سپس بسرعت ( همراه با بازدم ) بزمين برگرديد دقت كنيد كه موقع تماس بدن با زمين بدليل سرعت عمل آسيبي به شما وارد نيايد.

تمرين را 5 بار تكرار كنيد.

تنفس:

دم – هنگام بلند شدن از زمين – حبس دم – توقف در حالت – تا زمان تحمل – بازدم – هنگام بازگشت به زمين

توجه:

توقف در حالت تا زماني بايد باشد كه ماهيچه هاي شكم به لرزش درآيد.

فايده:

تمرين خوبي است براي ريلكس دادن به ماهيچه و مفاصل براي افراد عصبي و هيجاني بسيار مفيد است.

انرژي قفل شده:

اغلب اشخاص بويژه مبتديان بعلت انقباض عضلاتي و خستگي مفاصل انجام تمرينات اعم از سنتي يا كلاسيك با مشكلات زيادي روبرو هستند. تمامي تمرينات دسته بندي شده در پاوان موكت آسانا در شل كردن عضلات و ماهيچه‌هاي بدن بسيار موثر است اما تمريناتي كه تحت عنوان قفل انرژي در پي خواهد آمد علاوه بر سودمندي‌هاي فوق به مبتدي كمك مي‌كند تا آمادگي كامل را براي انجام آساناهاي پيچيده كسب نمايد.

اشخاصي كه بطور مستمر آساناها را انجام مي دهند در بعضي مواقع احساس خستگي و گرفتگي و عضلاني مي كنند. اين تمرينات براي نرم نگهداشتن مفاصل ضروري است.

قفل انرژي يعني چه؟

انرژي در فرم پرانا (نيروي زندگي) در تمام قسمت هاي بدن وجود دارد اين انرچي بطور آزاد در بدن در حال جريان است. اما بعلت عكس العملهاي نامناسب شيميايي در بدن از جريان آزاد اين انرژي جلوگيري مي شود. اين مسئله باعث بوجود آمدن خشكي رماتيسم و انقباض ماهيچه‌ها مي گردد.

اين تمرينات سموم را از بدن خارج كرده و باعث مي شوند عكس العملهاي بدن با يكديگر هماهنگ شوند. يكي از عوارض اين عدم تعادل و هماهنگي، اختلال در غدد ترشحه داخلي است. آزمايشات علمي كه در قسمت هاي مختلف دنيا مانند شوروي، لهستان، فرانسه، آلمان و هندوستان انجام شد، نشان مي دهد كه آساناها و تمرينات قفل انرژي در هماهنگ كردن سيستم غدد مترشحه بسيار موثر مي باشند. در نتيجه افرادي كه قادر به انجام آساناها نيستند بايد ابتدا تمرينات قفل انرژي را انجام داده تا بدن خود را براي انجام ساير آساناها آماده سازند و در حقيقت فعاليت هاي قسمت هاي مختلف بدن را بايد با يكديگر هماهنگ سازند.

تمرينات براي تقويت چشم:

انجام اين دوره از آساناها باعث درمان اكثر بيماريهاي (عضلاني و بصري) مربوط به چشم مي‌شود.

مشروط بر اينكه با صبر و استقامت و اصرار انجام شود و بيشتر كساني كه اين آساناها را در مدت زمان طولاني انجام داده اند ديگر از عينك طبي استفاده نمي كنند.

بعد از هر تمرين بايد چشم‌ها را به مدت 30 ثانيه بسته نگه داشته به آنها استراحت داد تكرار مداوم اين تمرينات نتيجه بهتري را بهمراه خواهد داشت.

اگر وقت كافي نباشد مي‌توان يك بار صبح و يك مرتبه هنگام غروب تمرينات را انجام داد.

تمرين 1: كف دست

روبروي خورشيد نشسته چشمها را ببنديد.

كف هر دو دست را بشدت بيكديگر مالش داده تا كاملاً داغ شود. و بعد كف هر دو دست را روي چشم‌ها بگذاريد. احساس كنيد كه گرما و انرژي از دست هاي شما به چشم منتقل مي شود. 2 الي 3 دقيقه دست ها را بهمان حالت نگه داشته و پس از برداشتن دست‌ها مدتي چشم ها را بسته نگهداشته حركت را مجدداً تكرار كنيد.

-         حداقل در هر نوبت سه بار تمرين را انجام دهيد.

توجه:

بهترين زمان براي انجام اين آسانا هنگام طلوع خورشيد است.

فايده:

انجام اين ورزش آسانا باعث تقويت و آرامش اعصاب چشم مي‌شود.

تمرين 2: نگاه به طرفين

روي زمين نشسته پاها را بصورت كاملاً كشيده در جلوي بدن قرار دهيد.

دست ها را نيز بطور كشيده و در امتداد شانه ها نگهداشته ضمن مشت كردن دست انگشتان شست را به سمت بالا قرار دهيد دقت كنيد كه در طول تمرين سرمطلقاً حركتي نداشته باشد.

1- با هر دو چشم ( بدون حركت سر) به سمت دست چپ نگاه كنيد.

2- با هر دو چشم (‌بدون حركت سر) به فاصله بين دو ابرونگاه كنيد.

3- با هر دو چشم ( بدون حركت سر) به شست دست راست نگاه كنيد.

4- با هر دو چشم ( بدون حركت سر) به فاصله بين دو ابرو نگاه كنيد.  گردش دوراني عدسي چشم را 15 تا 20 بار انجام دهيد. پس از انجام تمرين براي مدتي به چشم استراحت دهيد.

تمرين 3: نگاه به جلو و اطراف

مانند تمرين 2 روي زمين مستقر شويد ولي اين بار ابتدا مچ دست چپ را روي زانوي چپ گذاشته شست را بطرف بالا نگهداريد و دست راست را در امتداد شانه قرار دهيد چشم ها را روي شست دست چپ متمركز كرده سپس همين عمل را روي شست دست راست انجام دهيد پس از 15 تا 20 مرتبه چشمها را بسته و براي مدتي به آنها استراحت دهيد.

حال جاي دست ها را عوض كرده تمرين را مجدداً‌ انجام دهيد. در طول تمرين دقت كنيد كه سر حركت نكرده و سعي كنيد تا لحظه پاياني تمرين فكر شما روي حركتي كه انجام مي دهيد متمركز باشد.

تمرين 4: چرخش نگاه

روي زمين نشسته دست چپ را روي زانوي چپ گذاشته و دست راست را در بالاي پاي راست نگهداريد. انگشت شست رو به بالا و باز و كاملاً كشيده و مستقيم باشد. در اين وضعيت با حركت دست راست از ( چپ براست) دايره بزرگي در فضا بسازيد و با هر دو چشم ( نگاه فقط به شست دست) پس دايره را دنبال كنيد (‌بدون حركت سر) پس از يك دور كامل مجدداً دست رابه جاي اول برگرداند. حركت را تكرار نمائيد تمرين را 5 بار در جهت حركت عقربه هاي ساعت و 5 بار خلاف آن انجام داده سپس جاي دست ها را عوض نموده تمرين را بهمان ترتيب انجام دهيد.

پس از خاتمه تمرين چشم‌ها را بسته و براي مدتي به آنها استراحت دهيد.

تمرين 5: نگاه به بالا و پائين

روي زمين نشسته هر دو مشت دست را بر روي زانوها گذاشته ( انگشتان شست رو به بالا) بازوها را مستقيم و كشيده نگهداريد به آرامي شست دست راست را به سمت بالا آورد، و با چشم ( نگاه فقط روي انگشت شست) اين مسير را دنبال كنيد موقعي كه دست به بالاترين حد خود رسيد بآرامي دست را به حالت اول برگردانيد، در تمام لحظات بدون حركت سر با چشم مسير حركت دست را دنبال كنيد.

تمرين را 5 بار هر كدام از دست ها انجام داده سپس چشمان را بسته براي مدتي به آنها استراحت دهيد.

تمرين 6: نگاه به دور و نزديك

در اين حالت ورزشي چشم، دست ها را روي پاها در حالت كاملاً شل رها نمائيد.

-         با هر دو چشم به بيني نگاه كنيد.

-         سپس به فاصله دور يا منظره‌اي كه در دوردست هست نگاه كنيد.

-         مجدداً نگاه خود را متوجه بيني نمائيد.

اين دور را چندين مرتبه انجام داده و سپس چشمان را بسته و به آنها استراحت دهيد.

منابع و مآخذ :

1- آموزش يوگا ( جلد اول) ( روان – فكر – جسم)

ترجمه: حميد فروغي- جلال موسوي نسب – موسسه انتشارات غزل تهران 1370 چاپ اول

2- يوگا و انرژي درماني

نوشته «سوامي نيرانجا ناندا ساراسواقي » برگردان جلال موسوي نسب

انتشارات فراروان، چاپ اول، سال 1379

 توجه :

امیدوارم این مطلب به خوبی رضایت شما را جلب کرده باشد :

 برای حمایتاز سایت ما و قرار دادن بیشتر تحقیقان و جواب های فعالیت های و سوال های کتاب های شما بصورت رایگان در سایت بر روی لینک زیر ( بعد از خواندن یا قبل از خواندن تحقیق)هر چند بار که خواستید کلیک کنید تا ما نیز با علاقه بیشتری تحقیقات رایگان دانش آموزی برای شما بگذاریم . باتشکر

لیست و فهرست کلیه اقدام پژوهی ها

بررسی اضطراب  در دانش آموزان پایه اول ابتدایی

فهرست مطالب

بررسی اضطراب  در دانش اموزان پایه اول ابتدایی.. 3

چکیده3

نکات کلیدی :3

مقدمه. 4

عوامل اضطراب دانش آموزان اول ابتدایی.. 5

یکی دیگر از علل استرس در دبستانیها این است که :6

علائم استرس در دبستانیها شامل :6

1ـ ترس و کابوسهای شبانه :6

2ـ منفی بافی و دروغگویی :7

3ـ محرومیت و خجالتی بودن افراطی :7

راهکارها و چگونگی کاهش استرس در دانش آموزان :7

برای پیشگیری از استرس مدرسه باید به نکات زیر توجه کرد :8

به طور خلاصه راه های زیر برای کاهش اضطراب دانش آموزان اول ابتدایی بکار برده شود :9

* كم كردن وابستگی كودك:9

* ایجاد آمادگی ذهنی در كودک :9

*ایجاد انگیزه:10

پیشنهادات و توضیه ها11

وظیفه مسئولان مدرسه چیست؟. 11

چند توصیه برای والدین :11

نتیجه گیری.. 13

منابع :15

بررسی اضطراب  در دانش اموزان پایه اول ابتدایی

چکیده

  امروزه دانش آموزان به دلیل نقش مهمی که در اداره  آینده کشور به عهده دارند و مدیران اصلی در اداره آینده کشور و رهبر سایر اقشارجامعه خواهند بود بنابر این سلامت جسم و روان ان ها با سلامت جامعه ی آینده و آینده ی کشور ارتباط مستقیم دارد. دوره ی ابتدایی دوره ای پر تنش  و بسیار مهمی در زندگی است چرا که نه تنها جسم بلکه توان روانی در طی این دوره ی حساس زندگی دچار تحول اساسی میشود و سازگاری با چنین تغیرات اساسی بر جسم روان فشار میاورد. علاوه بر این دوره ی ابتدایی سن بحران رشدی است و در این دوره افزایش انواع استرس ها وآسیب پذیری به فشار روانی ، اجتماعی ،ورزشی با کاهش مهارت های مقابله ای همراه میشود به طوری که استرس زیاد و بیش  از حد شدیدا بر کیفیت زندگی دانش آموزان تاثیر میگذارد و موجب افت شدید و کاهش کیفیت زندگی دانش آموزان میشود.

یکی از پایه هایی که دانش آموزان در آن مقطع اضطراب و استرس زیادی دارند پایه اول ابتدایی می باشد . دلیل عمده این اضطراب دوری از خانواده و وارد محیط جدیدی شدن می باشد .  در این مقاله که از روش توصیفی و با استفاده از مقالات و تحقیقات اینترنتی انجام شده است به بررسی اضطراب و استرس در دانش اموزان پایه اول و ارائه راه حل هایی برای ان می پردازیم .

نکات کلیدی :

اضطراب – دانش آموزان اول ابتدایی – علل و عوامل -   راه حل ها

مقدمه

برخی از كودكان هنگام ورود به سال اول دبستان دچار مشكلاتی هم چون ناراحتی، بی قراری ، ترس از مدرسه و حتی بیزاری و تنفر از مدرسه می شوند.ترس غیر منطقی كودك از مدرسه به معنی امتناع از مدرسه رفتن و یكی از نشانه های اضطراب جدایی از والدین، خانه، خانواده و بخصوص مادر و یا شرایطی است كه به آن وابسته شده است. ( علیزاده ، 1382 )

 اضطراب یک احساس ناخوشایند از ترس با منشای ناشناخته است. باید بدانیم که همه انسان‌ها در زندگی خود برای یک بار هم شده اضطراب را تجربه می‌کنند اما این حالت‌ها تا زمانی که فرد را از زندگی عادی خود باز ندارد و شدید نباشد مشکل‌ساز نیست.

 اما دربعضی کودکان اضطراب موجب نخوابیدن و حالت‌های پرخاشگری می‌شود که در این موقع باید به روان‌پزشک مراجعه کرد تا درمان‌های اولیه را برای پیشگیری از مزمن شدن بیماری تجویز کند. البته این نگرانی‌ها هنگام جدایی کودک از والدین بیشتر نیز می‌شود.

باید بدانید که بزرگ‌ترین ترس کودک جدا شدن از مادر است که این موضوع از دوران نوزادی نیز وجود دارد به طوری که کودک از چهره ناشناس دوری می‌کند. ترس‌های دوران کودکی به نوعی واکنش به محیط اطراف و کمبود امنیت در آن است.  (احمدی 1371 )

اگر این ترس‌ها ادامه پیدا کند با علایمی چون اختلال در خواب، پرخاشگری، ناخن جویدن، شب‌ادراری، لکنت زبان، سرگیجه، درد معده، حالت تهوع و ... همراه می‌شود. باید توجه داشت که در صورت درمان نشدن این علایم کودک در بزرگسالی دچار می شود.

به طور کلی هراس از مدرسه یکی از نشانه‌های اضطراب جدایی است که کودک برای مدرسه رفتن بی‌میلی زیادی از خود نشان می‌دهد. هرچه وابستگی کودک به مادر بیشتر باشد این اضطراب نیز تشدید می‌شود. حدود 3 و نیم درصد از کودکان اول ابتدایی هراس از مدرسه دارند که بررسی‌ها نشان می‌دهد که تعداد دختران نسبت به پسران بیشتر است.

دختران از عواطف و وابستگی‌های بیشتری نسبت به خانواده برخوردارند و بر این اساس احساس اضطراب جدایی از خانواده به در دختر بیشتر است. گاهی این اضطراب‌ها به قدری شدید است که کودک همواره در حال تعقیب مادر است. خوب است بدانید که فقط 50 درصد هراس از مدرسه، ترس نسبت به عملکرد تحصیلی یا برخی جنبه های محیط مدرسه مربوط می‌شود و در موارد مربوط به بی میلی کودک به جدا شدن از مادر و خانه است.

کودکان خانواده‌های کم‌جمعیت، تک فرزندها و کسانی که اعتماد به نفس پایین دارند بیشتر از دیگران هراس از مدرسه دارند.

به طور کلی دانش آموزان زیر در پایه اول بیشتر اضطراب دارند :

* خانواده هاي تک فرزند

* وجود تبعيض در محيط زندگي

* سطح پايين فرهنگي ، اقتصادي و خجالتي

* اعتماد به نفس پايين

*اضطراب در دختران بیشتر از پسران (جمال فر ، 1373 )

عوامل اضطراب دانش آموزان اول ابتدایی

بی میلی اطفال در مورد مدرسه رفتن ، غالباً عادی است ولی اضطراب شدید و دائمی طفل از این موضوع ، علامت رفتار غیر عادی مهمی بوده ، نشانه آن است که یا جنبه ای از محیط دبستان و رفتار معلمان ایجاد کنندة این کیفیت است ، یا اینکه محیط خانه چسبندگی شدید برای کودک دارد . تحقیقات نشان می دهند که ترس از مدرسه رفتن در دخترها شدت بیشتری دارد .

علت اصلی مدرسه هراسی ، اضطراب ناشی از جدایی والدین است . مادران این گونه اطفال نیز وابستگی های غیر عادی ظاهر می سازند و این ترس را تشدید می کنند. ( مهری نژاد ، 1390 )

این مادران می کوشند فرزندان خودشان را از حوادث ناراحت کننده محافظت کنند و احتمالا محیط مدرسه را به صورت کانونی که شاید برای طفل آنها حادثه آفرین باشد تلقی می کنند .

اغلب مشاهده می شود که پافشاری و اصرار پدر و مادر باعث پدید آمدن علائم عدم تعادل روانی واختلالات جسمانی می شود . اختلالات جسمانی به صورت دل درد ، استفراغ ، سردرد ، سرگیجه و ضعف ظاهر می شود . دانستن این نکته نیز حائز اهمیت است که غالباً علائم مذکور در روزهای تعطیل از بین می رود . هم چنین اگر پدر ومادر یا پزشک توصیه کنند که کودک چند روزی در منزل بماند ، بلافاصله علائم بیماری از بین می رود ، ولی در روز قبل از رفتن به مدرسه یا همان روز علائم جسمانی مجددا ظاهر می شوند .

کودکان مبتلا به ترس غالباً علاوه بر واکنش ترس ، علائم دیگری نیز از خود ظاهر می سازند .

شایـع ترین این علائم عبارت اند از : اختلال در خواب ، اختـلال گوارشی ، عصبانیت ، جویدن ناخـن ، شب ادراری و لـکنت زبان ، ترس در کـودکـان ، غالباً با علائم روان تنی مانند : استفراغ ، دل درد ، سردرد ، سر گیجه ، خشکی دهان ، تپش قلب و اسهال همراه است .

مدرسه هراسی در بچه های مدرسه رو ، در هر سنی که باشند دیده می شود ، اما در 11 و 12 سالگی به اوج خود می رسد . اغـلب آن چـه مدرسـه هراسی به نظر می آید ، در واقع ترس از ترک منزل است .

گاهی وقوع حوادثی مانند : مرگ فردی از اعضای خانواده ، جدایی ، طلاق ، تولد نوزاد تازه ، کشمکش پدر و مادر یا فقط وابستگی بیش از حد به مادر منبع ترس است و در چنین مواردی ، مدرسه ترساننده است . این موضوع گاهی با فرستادن اجبـاری کـودک به مدرسه و اصرار او برای تلفـن کردن مکـرر به مادرش روشن می گردد)

یکی دیگر از علل استرس در دبستانیها این است که :

کودکان دبستانی نمی توانند بر اعمال خود کنترل داشته باشند . آنها در حال افزایش مهارتهای اجتماعی می باشند . آنها یاد می گیرند که چطور دوست پیدا کنند . رفتارهای تهاجمی خود را کنترل کنند و اضطراب وهیجانات خود را کنترل کنند . اگر معلمین و اولیا با این مسائل به عنـوان اصول تکامـل طبیعی برخورد نکنند ، این مسائل به منابع استرس زا تبدیل می شوند .

بچه ها در سنین شروع دبستان آماده یادگیری هستند . به همین دلیل سن شروع مدرسه در این سن می باشد . آنها باید مشتاق و آماده یادگیری می باشند .

علائم استرس در دبستانیها شامل :

1ـ ترس و کابوسهای شبانه :

شکایاتی مانند دل درد و سردرد نشان می دهد که اطفال تحت استرس هستند و والدین این دردها را بیش از یک بیماری جسمی می دانند . این مشکل چیزی نیست که کودک آنرا از خود ساخته باشد . کـودکـان به وسیله سردرد و دل درد می خواهند از چیزی فرار کنند اما این یک مشکل واقعی است و می تواند راهی باشد برای اینکه آنها خود را با استرس ها تطابق بدهند.

2ـ منفی بافی و دروغگویی :

راه مقابله با این مسئله این است که والدین بدون اینکه دروغ کودک را تائید کنند آنرا بزرگ نکنند و به او بگویند اگر اینطور بود خیلی خوب بود . به این طریق والدین نه دروغ را قبول کرده اند و از طرفی احساسات او را نیز سرکوب نکرده اند و به این وسیله اولیاء کودک می توانند با هم صحبت کنند .

3ـ محرومیت و خجالتی بودن افراطی :

همه ما تقریباً با اخلاق بچه ها آشنایی داریم ، همـه بچـه ها با یک سرعت بالغ نمی شوند . بعضی از بچه ها در پذیرش بعضی از چیزها کند هستند .

اگـر فرزند ما زود عصبـانی شـده و پرخاشگـری می کند و زودتر از بقیه آشفتـه می شوند ، به آنها کمک کنیم تا راهی برای تخلیه هیجانات خود پیدا کند . اگر کودک ما بعد از مدرسه نیاز به تحرک دارد ، به او پیشنهاد ورزش کنیم . اگر فرزند ما نیاز به آرامش دارد به او توصیه کنیم به موسیقی گوش دهد .

سعی کنیم از کودکانمان سؤال کلی نپرسیم بلکه با آنها بیشتر صحبت کنیم و سؤالات جزئی تر بپرسیم .

راهکارها و چگونگی کاهش استرس در دانش آموزان :

در بسیاری از موارد اولین استرسها را افراد در دوران مدرسه احساس می کنند و اثرات منفی فراوانی بر سلامت جسم و روان فرد تحمل می کنند . کاهش اثرات آن مستلزم به کار گیری راهکارهای اساسی است تا از صدمات روحی و روانی به دانش آموزان جلوگیری شود .

هدف اصلی این طرح تامین شادابی و نشاط مدرسه از طریق توسعه ورزش صبحگاهی ، همخوانی سرودهای شادی بخش و مورد توجه قرار دادن و متوقف کردن عوامل یا برنامه هایی است که در مدرسه برای دانش آموزان استرس ایجاد می کند .

خواب کافی ، تغذیه مناسب و مؤثر ، استراحت ، ورزش ، در نظر گرفتن زمانی برای اوقات فراغت ، آرام سازی عضلانی ، نغز دیدگاه و مثبت اندیشی ، داشتن برنامه منظم ، افزایش معاشرت ، داشتن هدف ، کاهش توقعات از زندگی و داشتن اعتقاد مذهبی و قوی عواملی هستند که دانش آموزان باید برای مقابله با استرس بیاموزند .

معلمان باید از برخوردهای نامناسب و سرزنشهای منفی پرهیز کنند . ممکن است رفتار و گفتار معلم یک دانش آموز را تحقیر کند تا دیگران نیز متوجه کار خود باشند و این امر باعث کاهش اعتماد به نفس و وجود استرس و اضطراب در دانش آموزان می شود .

دور کردن فضای امتحان از استرس ، نظم سالن جلسه ، ترتیب دادن سؤالات و چیدن آنها از آسان به سخت ( در برگه های امتحانی ) از سوی مربیان مدارس می تواند در کسب نتیجه بهتر و کاهش استرس مؤثر باشد .

برای پیشگیری از استرس مدرسه باید به نکات زیر توجه کرد :

1ـ زمانی را با کودکان خود سپری کنید ، سعی کنید محیط خانه برای بچه ها با ثبات باشد .

2ـ در مورد قوانین خانه با هم مذاکره کنید .

3ـ فقط با بچه ها صحبت نکنید بلکه باید با آنها ارتباط برقرار کنید .

برگزاری آزمونهای تشخیصی در طول سال تحصیلی می تواند اضطراب روزهای قبل و بعد از امتحان دانش آموزان را از بین ببرد . داشتن آرامش در زمان آزمون 24 ساعت قبل از آن ، به بالا رفتن موفقیت تحصیلی در دانش آموزان کمک می کند و بهترین راه جلوگیری از نگرانی ، مطالعه مستمر در طول سال تحصیلی است . والدین به هیچ وجه نباید در زمان امتحانات ، دانش آموز را تحت فشار قرار دهند و او را وادار به خواندن زیاد درس کنند .

امتحانات در واقع ملاک و معیار تشخیص رشد علمی برای هر دانش آموز است . و در یک یا دو شب هیچگاه نمی توان مطالب یکساله را فرا گرفت .

دانش آموزانی که در طول سال تحصیلی مطالعه داشته اند با آرامش قبل از امتحان به راحتی می توانند از سد آن عبور کنند .

والدین به هیچ وجه نباید با وارد کردن فشار روحی به دانش آموزان در موقع امتحانات استرس و اضطراب برای آنان ایجاد کنند .

در بین فراگیری علمی دانش آموزان تفریح نیز لازم است . و این در حالی است که برخی والدین دانش آموز را در خانه حبس کرده تا مبادا نمره امتحانی آنان کم شود .

یک پزشک متخصص تغذیه نیز می گوید : تغذیه درست در موقع امتحانات باعث بالا رفتن ضریب هوشی و کاهش استرس در دانش آموزان می شود .

خواب شبانه بهترین خواب برای دانش آموزان در موقع امتحانات است ، دانش آموزانی که ضریب یادگیری خود را کاهش می دهند در موقع امتحانات از خواب شبانه خود برای درس خواندن استفاده می کنند .

فرزند خود را تشویق کنیم تا با معلمانش رابطه برقرار کند .

به فرزند خود کمک کنیم تا بر اساس قواعد و اصول آموزشی صحیح برای امتحان آماده شود .

بهترین درمان استرس در این بیماران ، ورزش ، خواندن کتابهای طنز و مصور و تماشای فیلم های کمدی است.

به طور خلاصه راه های زیر برای کاهش اضطراب دانش آموزان اول ابتدایی بکار برده شود :

* كم كردن وابستگی كودك:

سعی كنید با استفاده از روش های مناسب ( مثل گذاشتن كودك در خانه اقوام به مدت یكی دو ساعت در روز به صورت پراكنده یا بردن او به پارك و همراه كردن او با كودكان همسن و سال خودش) به تدریج وابستگی كودك را به خود كم كنید.

* ایجاد آمادگی ذهنی در كودک :

سعی كنید قبل از شروع سال تحصیلی ذهن كودكتان را نسبت به مدرسه، معلم آماده كنید.به طوری كه با تعریف و تمجید واقعی و منطبق برواقعیت از مدرسه و معلمان شور و اشتیاق مدرسه رفتن را دركودك ایجاد نمایید.

به او اطمینان دهید معلمش مهربان است و او را حمایت خواهد كرد.

خاطرات و تجارب مثبت ، شاد و جالب خود را با معلم های دوره ابتدایی با كودك خود در میان بگذارید.

 ازمعلم ها با القاب خوب وبا لبخند یاد كنید.

  *ایجاد انگیزه:

 سعی كنید با علاقه و اشتیاق زیاد درباره آنچه كه او در مدرسه خواهد آموخت مثل خواندن، نوشتن، حساب كردن، شمردن، نقاشی، ورزش كردن حرف بزنید.

با كتاب خواندن برای كودك و هدیه دادن كتاب داستان به كودك علاقه او را به یادگیری خواندن و با سواد شدن افزایش دهید.

در روش های تربیتی خود به گونه ای عمل كنید و به شیوه ای سخن بگویید و با كسانی رفت و آمد كنید و الگوهایی ارائه دهید كه ناخود آگاه برای كودك انگیزه یادگیری و رفتن به مدرسه ایجاد شود.

از كم اهمیت جلوه دادن ارزش تحصیل و كسب دانش حتی در قالب طنز و شوخی جداً خودداری كنید. اگر بی دلیل نگران ترس كودك خود از مدرسه باشید در واقع این ترس را به كودك خود القا كرده و به او می فهمانید كه مدرسه جای ترسناكی است. از ترساندن كودك و ایجاد رعب و وحشت وترس از معلم (مثل اگر بچه خوبی نباشی به معلم می گویم تو را در كلاس زندانی كند ) جداً خودداری كنید.

پیشنهادات و توضیه ها

اگر چه ممکن است بسیار ساده و پیش پا افتاده بنظر برسد ولی زمان کافی را با کودکان خود نمی گذرانیم . همچنانکه سن نوجوانان بالاتر می رود والدین بجای اینکه کارگردان باشند بیشتر نقش مربی را پیدا می کنند . اصل و مبانی ارتباط با سایر افراد و حضور در مکانهای مختلف باید وجود داشته باشد . والدین باید تا حدی از کنترل فرزند خود دست بکشند ! البته زیر نظر داشتن فرزند در این زمان از همیشه مهمتر است .

وظیفه مسئولان مدرسه چیست؟

مسئولان مدرسه نقش مهمی در کاهش اضطراب کودکان دارند. معلم مهم‌ترین رکن در کاهش نگرانی کودک است به طوری که می‌تواند محیط را به گونه‌ای برای کودک فراهم کند که آرامش را برای او ایجاد کند.

باید توجه داشته باشیم که دادن هدیه به کودک از سوی معلم می‌تواند نوعی احساس امنیت و دوست داشتن را در او تداعی ‌کند به طوری که این موضوع موجب تمایل کودک برای حضور در کلاس می‌شود.ازسوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهند در مدرسه‌هایی که از رنگ‌های شاد استفاده می‌شود کودکان کمتر دچار اضطراب می‌شوند.

چند توصیه برای والدین :

آن چه در ابتدا انتظار می رود والدین بدان عمل کنند ، اهمیت دادن به ترسها و نگرانیهای فرزندان است . هیچ گاه نباید ترس و نگرانیهای فرزند را به مسخره گرفت . به صحبت های فرزند خود با دقت گوش دهید و با او همدلی کنید .

به فرزند خود نشان دهید از این که او این قدر نگران است ، شما نیز ناراحت هستید و سعی دارید عامل ترس و نگرانی را از بین ببرید .

اجازه دهید کودکتان در مورد عامل استرس به راحتی با شما صحبت کند و از احساسات خود بی پرده با شما سخن بگوید . از فرزند خود نخواهید که راجع به عامل ترس خود سخن نگوید یا راجع به آن فکر نکند .

اگر فرزند شما مدرسه هراسی دارد ، ابتدا لازم است مشخص کنید علت این ترس ، مدرسه است یا خانه .صاحب نظران معتقدند که بهترین درمان مدرسه هراسی ، برگرداندن کودک به مدرسه است . به خاطر داشته باشید که مادری قاطع و معلمی مصمم و فهمیده می تواند به تدریج بچه را برای آمدن به کلاس درس ترغیب کنند .

سعی کنید از ایجاد وابستگی افراطی و چسبندگی در فرزند خود بپرهیزید . به فرزند خود مسئولیتی را محول کنید که ضمن منطبق بودن با توانمندی وی ، نیازمند کوشش های فردی او باشد .

به فرزند خود بیاموزید افکار مثبت مانند « من ترس خود را کنترل می کنم ، به جای افکار منفی از شدت ترس خواهم مرد » را جایگزین کند .

در صورتی که احساس می کنید ترسهای کودک شما بیش تر از حد متداول می باشد ، سعی کنید با یک روانپزشک و روانشناس تماس بگیرید .

نتیجه گیری

همه ی انسان ها اضطراب و استرس را در زندگی خود تجربه میکنند و طبیعی است که هر شخص هنگام مواجه شدن با  موقعیت های تهدید کننده و تنش زا مضطرب میشود اما احساس اضطراب شدید و مزمن در غیاب علت واضح امری غیر عادی تلقی میشود.اضطراب شامل احساس عدم اطمینان، درماندگی و برانگیختگی فیزیولوژیکی است، به طور کلّی اضطراب یک احساس منتشر بسیار نا خوشایند و اغلب مبهم دل وا پسی است که با یک  یا چند حس جسمی مانند احساس خالی شدن سر دل، تنگی قفسه ی سینه، طپش قلب ،تعریق سردرد و غیره همراه است.بسیاری از والدین از احساس کودکانشان اگاه نیستند تا روزی که انان به مشکل بر میخورند مثل روز رفتن به مدرسه و ...... . منشا این اضطراب در کودکان ناشناخته است اغلب ترکیبی از یک ترس ناشناخته و فقدان کنترل همراه با یک طبیعت ناشی از شرم و خجالت زمینه بسیاری از اضطراب های دانش اموزان را تشکیل میدهد .-علایم و نشانه های اصلی اضطراب در دانش اموزان که باید مورد توجه قرار گیرد عصبی بودن، آرام و قرار نداشتن، تنش، احساس خستگی، سرگیجه، تکرّر ادرار، طپش قلب، تنگی نفس، تعریق، نگرانی و دلهره، بی خوابی، اشکال در تمرکز، گوش به زنگ بودن، درد معده یا سوزش سر دل که بسیار در کودکان ابتدایی شایع میباشد.

دوران ابتدایی کودکان در حال عبور از طفولیت به نوجوانی می باشند و دوران سختی را سپری میکنند.دانش اموزان در دوران ابتدایی ممکن است احساس نا توانی در برابر وضعیت های مختلف داشته باشند.

-رفتار نا درست معلم و یا کادر مدرسه میتواند از مهم ترین عوامل استرس زا در وجود دانش اموزان باشد و یا باعث تشدید استرس و اضطراب شود.

-بازی های رایانه ای به دور از نظارت والدین تاثیر بسیار مخرّب عمیق و عمده ای در روح و روان دانش آموزان به جا می گذارد. به طوری که باعت حواس پرتی، عدم تمرکز فکری، اختلالات فکری بسیار زیاد، ناخن جویدن در سر کلاس درس، تکّرر ادرار، افت شدید تحصیلی،در گیر شدن با اوهام و خیالات و ...... میشود. بازی های رایانه ای در دانش اموزان ابتدایی حتما باید تحت نظارت و برنامه ریزی انجام شود.زمان و مدّت بازی این دانش آموزان تنظیم شده باشد نوع و مدل بازی ها حساب شده و دقیق و با هدف مشخص و معینی انتخاب شده باشد.

-عدم ایجاد ترس و واهمه از ارزش یابی ها در دانش آموزان باعث احساس امنیّت و اطمینان هرچه بیشتر در دانش آموزان میشود.

-تغذیه نقش بسزایی در کاهش اضطراب و افزایش قدرت یاد گیری آنان دارد. تغذیه ی نا مناسب علاوه بر افزایش استرس و اضطراب منجر به کاهش تمرکز و قدرت یاد گیری دانش آموزان میشود.تغذیه ی مناسب با غذا های پر انرژی به دور از غذا های فوری و پر چرب، استفاده از مغز بادام و گردو، کشمش و موز، در ساعات تفریح مصرف دو یا سه لیوان شیر در روز داشتن خواب راحت و آرام، تنظیم برنامه ی مطالعه برای دانش آموزان در منزل در طول ایام سال تحصیلی منجر به کاهش دلهره و اضطراب در دانش آموزان میشود.خوردن نان و پنیر گردو و تخم مرغ و یا یک ظرف عدسی و خوردن عسل و نوشیدنی های حاوی عسل از موارد تاثیر گذار در آرامش دانش آموزان می باشد که این موارد را خوب است که کادر مدرسه خصوصا معلم تاکیدزیاد به دانش آموزان داشته باشند.

-حتما به والدین توصیه شود که تنش های عاطفی و مشاجره از محیط خانواده دور شود و یک محیط آرام و بی سرصدا برای فرزندشان بوجود آورند.رفت و آمد ها و مهمانی هارا در هنگام ارزشیابی ها کم کنند و انتظار بیش از حد از توانایی های فرزند خود نداشته باشند و فرزندشان را با فرزندان دیگر خانواده ها مقایسه نکنند.

-استفاده از رنگ های شاد در تزیین کلاس و حتی انتخاب رنگ شاد برای فرم معلم و دانش آموز میتواند به ایجاد نشاط در دانش آموزان بینجامد و انرژی مثبت آنها را دو چندان کند.

-دانش آموزان به انجام دادن ورزش تشویق شوند و ورزش فقط مختص به ساعات ورزشی نباشد.توجه به این اصل که عقل سالم در بدن سالم است درواقع بیان گر این نکته ی مهم است که فعالیت های ورزشی نقش اصلاح گری بالایی در رفع مشکلات روحی و روانی دارند و به سرعت نشاط و امید واری در دانش اموزان افزایش پیدا میکند.میتوانیم آموزش دروس را گاهی با بازی انجام دهیم و یا ساعات تفریح را به دانش آموزان برای انجام حرکات ورزشی تشویق نماییم.

-به دانش اموز تاکید کنیم که مکان و یا موقعیت اضطراب آور خود را تصور کند و در کلام و رفتارش دنبال پاسخ های مناسب بگردد به تنهایی و در خلوت از خودش بپرسد چه کاری انجام میدادم بهتر بود؟و چه میگفتم بهتر بود؟(با همراهی معلم) و پس از یافتن پاسخ مناسب آن راه را تمرین کند.بر آن پاسخ کلامی یا رفتاری مسلط شود  تا بتواند در موقعیت های استرس زای مشابه از آن استفاده کند.

-در صحبت کردن با دانش آموزان کلماتی که بار اضطرابی دارند مثل: هیچ وقت، همیشه، هرگز، زود، سریع، باید، حتما و ...... را کم تر مورد استفاده قرار دهیم و به جای آن همیشه از کلمات متعادل و آرام بخشی مانند: بعضی اوقات، با حوصله، آرام، بهتر است و ...... استفاده کنیم و حتی خود دانش اموز را به استفاده ی بیشتر  از این کلمات سوق دهیم.

-دانش آموزان را تشویق کنیم تا در هنگام صحبت کردند و یا ارزش یابی از عجله کردن و اجبار در ارائه پاسخ سریع و واکنش شتاب زده بپرهیزند و به آنها بگوییم که برای پاسخ دادن هیچ وقت دیر نیست.

 منابع : 

1-  احمدي ، سيد احمد، مقدمه اي بر مشاوره و روان درماني ، انتشارات دانشگاه اصفهان ، 1371

2-  بيرجندي ، پروين، روانشناسي رفتار غيرعادي ، نشر دهخدا ، 1375 .

3-  جمال فر ، ترجمه، روانشناسي شخصيت ، انتشارات بعثت ، 1373 .

4-  شاملو ، سعيد، آسيب شناسي رواني ، انتشارات رشد ، 1368

5- سرمد ، غلامعلي نشر، روانشناسي كودك ، دوروني راحرز ، ترجمه آواي نور ، 1373 .

6-مهري نژاد ، سيدابوالقاسم ،مشاوره و روان درماني كودكان مشكل دار ، ترجمه، انتشارات ابجد

7- شكركن ، حسين ،روانشناسي اجتماعي ، ترجمه انتشارات رشد .

8-  احمديه ، ملك سيما ،بازيابي ارزشها در كودكان و نوجوانان ، انتشارات نشرني ، 1375 .

نقش جلب انگيزه و انگيزه بخشي به فراگيران در فرايند ياد دهي ويادگيري با افزايش بهره وري در درس جغرافیا

مقدمه

خداوند اولين و بزرگترين معلم انسان ها است . پيامبران با معجزه كه نشانه هاي الهي هستند به هدايت مردم فرستاده شدند. و همه  ي پيامبرا ن براي  جلب انگيزه هاي مردم بشارت ونذارت ميدادند.

( تا به اين كتاب بزرگ خلق را از عذاب سخت بترسان و اهل ايمان را كه اعمال انها نيكو است به اجر بسيارنيكو بشارت دهد) 2سوره كهف

خداوند درقران كريم:در اكثر ايات الهي از بشارت به مؤمنان ونذارت به كافران ياد كرده است .

در اين مقاله به نقش انگيزه در ياد دهي ويادگيري با افزايش بهره وري خواهيم پرداخت. ابتدا به نقش تدريس در انگيزه بخشي با بهره وري ميپردازيم . سپس معيارهاي شناخت از دانش اموزان و نوع ارتباطي كه معلم با هر دانش اموزبا توجه به شناختي كه از او به دست اورده خواهيم پرداخت. معيار هاي جلب انگيزه را در پرسشنامه اي از دانش اموزان مورد سنجش قرارداده وسپس اطلاعات به دست امده را استخراج وتجزيه وتحليل كرده و نتيجه را در جداول جداگانه با ميزان امتياز هر عامل محاسبه كرده ايم  ودرپايان نتيجه گير از داده ها ويك توصيه ي مهم به همكاران داريم .

در یکی از سال های تدریسم نوع  رفتاروارتباط وتدريسم كه با جلب انگيزه همراه بود  باعث برانگيخته كردن انگيزه هاي دروني بچه ها شد . توكل به خداو تمرين واستمرار پرسش هاي هفتگي و داشتن برنامه ريزي امزشي و طرح درس ورفتار وكردار در خورشآن فراگيران و شناخت از نقاط ضعف و قوت بچه ها و انس والفت و صميميتي كه به ان ها داشتم و متقابلا باعث شد كه يكي از سال هاي موفق اميزم در كلاس رقم بخورد. ان سال اولين تجربه تدريس زبان انگليسيم بود .وبراي پر كردن ساعات تدريس موظف مجبوربودم كه زبان تدريس كنم . لذا ابتدا در خودم انگيزه تدريس ايجاد كردم .با تحقيق  وكمك كتاب هاي كمك اموزشي و تمرين وتكرار وگوش دادن به نوار كاست مكالمه توانستم چنان دانش اموزان را به زبان علاقه مند كنم كه در هر سه پايه همه موفق شدند ودر پايه سوم راهنمائي كه در ان سال ها به صورت نهائي ودر حوزه هاي امتحاني وتحصيح اوراق برگزار مي شد كلاس من با 94درصد قبولي در بين مدارس منطقه   جزء كلاس هاي ممتاز باشد.و مسئول آموزش منطقه متعجب بود كه چگونه ن توانستم با دانش اموزاني كه زبان مادريشان تركي بود وفارسي را هم به سختي صحبت ميكردند در درس زبان چنين موفق باشند. هر چند كه دران  سال پژوهشي انجانم نشد . اما به يقين ميدانم كه رمز موفقيت من تنها در انگيزه دادن وكوشش و داشتن طرح وبرنامه   اموزشي وهمراه بودن دانش اموزان با كلاس درس ميسر بود.

تاثير طرح درس و برنامه ريزي اموزشي درجلب انگيزه

تعريف تدريس: عبارت است از تعامل يا رفتاري متقابل معلم وشاگرد براساس طراحي  منظم وهدفدارمعلم براي ايجاد تغيير در رفتار شاگرد( ميرزا محمدي 1383)

مفهوم تدريس به ان قسمت از فعاليت هاي آموزشي اطلاق مي شود كه با حضور معلم در كلاس درس اتفاق مي افتد.(حسين پيريائي )

به قول راسل: تدريس بايد علم زندگي بدون يقين ودر عين حال بدون شك را براي فراگيرنده فراهم اورد.

اصول يادگيري معنادار(( نظريه ازوبل))

به نظر ازوبل دو اصل كلي براي شكل گيري يادگيري معناداربايد رعايت شود 1-ايده ها و مفاهيم ابتدا در سطح كلي وبه عنوان گام اول در فرايند ياددهي_ يادگيري مورد توجه قرار گيرند وبعد به تدريج در سطوح مياني وپاييني ارائه ومطرح شوند 2- مواد اموزشي و كمك اموزشي از روشني وصراحت برخوردار باشند (ازوبل وهانسيان1978ص 143)

اصول نظريه يادگيري معنادار در اموزش و تدريس كابرد مستقيم و مفيد دارد. مهم ترين عامل مؤثر در يادگيري جديد همان ساختار يادگرفته قبلي است (كلاسماير وريپل ص58)

ازوبل در مورد ايجاد امادگي براي نقش انگيزه هاي دروني نسبت به بيروني اهميت بسياربيشتري قايل است كه سائق شناختي است كه يك انگيزه دروني است كه از كنجكاوي ها و علاقه هاي يادگيرنده نسبت به كشف؛ دستكاري؛درك وفهم وبرخوردبا محيط سرچشمه ميگيرد.

به نظر ازوبل اهميت بيشتر انگيزه هاي دروني نسبت به انگيزه هاي بروني از ان جهت است كه تامين و ارضاي انگيزه هاي دروني رضايت خاطري را به وجود مي اوردكه خود براي يادگيري هاي بعدي ايجاد انگيزه مي كند.(فرخ لقا رئيس دانا ؛تكنولوژي اموزشي اذر90ص18)

 معلم  زماني مي تواند تدريسي بر پايه يادگيري معنادارارائه كند كه دانش اموزان  حد اقل مهارت خواندن ونوشتن را داشته باشند. معلم توانائي انگيزه بخشيدن را  داشته باشد. وزماني معلم به چنين جايگاهي ميرسد كه نسبت به مفاهيم و اطلاعاتي كه به فراگيران مي دهد يقين وباور داشته باشد. احساس رضايت خاطر مادي ومعنوي داشته كندو علاقه مند ودلسوزو اطلاعاتش به روزوخبره وبا تجربه باشد .تفاوت هاي دانش اموزان را درك كند و با هر دانش اموز رفتار وارتباط در خور وي داشته باشد ودر يك كلام با يك نگاه دانش اموزش را بشناسد .

همه ي اين دانش ها همان فوت وفن كوزه گري است كه در كوره سخت كلاس درس ودر سالها تجربه واستمرار در كارو تلاش وتحقيق ميسر است ويك شبه نبايد از هر معلمي چنين انتظاري را داشت.

معلماني كه پس از سالها تدريس با كتابهاي كمك اموزشي وجزوه ودفتر در كلاس درس حاظر ميشوند واز روي نوشته براي دانش اموزانشان انشاء ميكنند. در واقع انگيزه و نشاط را از جو كلاس دور ميكنند ويك كلاس پژمرده  وافسرده وخسته براي فراگيران باقي نمي گذارند. معلم بايد بوي تازگي مطالب و دانسته هايش مشام فراگيران را تحريك كند و  دانش اموزانش را سر زنده وشاداب كند . فراگير بايد حس يادگيري را در پايان درس داشته باشد وگرنه هيچ انگيزه ا ي براي گوش دادن به درس جديد وعلاقه اي براي شنيدن نخواهد داشت. تقويت ميكنند . امروزه استفاده از كامپيوتر و ديتا و نرم افزارهاي اموزشي جزء وسايل كمك اموزشي ميباشند ومعلم بايد نحوه ي اموزش با ان ها را بلد باشد. اما حرف اخر را در موفقيت كلاس وامر ياددهي ويادگيري خود معلم ميزند كه چگونه وبا چه رفتار وكردار وطرح وبرنامه اي با كمترين امكانات بيشترين بهره وري را از كلاس درس داشته باشد.

به زبان ساده بهره وري استفاده صحيح از منابع وامكانات موجوداست .

بهره وري = اثر بخشي + كارائي

كارائي به معناي كمترين زمان يا انرژي مصرفي براي بيشترين كاري است كه انجام شده است .افزايش سطح كارائي به دست مديران سپرده شده است .

اثر بخشي : به معناي تحقق اهداف سازمان است .اثر بخشي عبارت است از درجه وميزان نيل به اهداف تعيين شده  يا تلاش هاي انجام گرفته تا چه ميزان نتايج مورد انتظارحاصل شده است (كاظمي و ابطحي 1379)

وقتي طرح درس ما كارائي داشته باشد و فراگيران را درگير امر ياد گيري كند و با پشتوانه ي برنامه ريزي آموزشي همراه شود قطعاَ منجر به اثر بخشي و بهره وري ميگردد.

به عبارت ديگر كميت + كيفيت = بهره وري

كميت به ان بخش ازيادگيري گفته مي شود كه در نمرات پايان ترم نمود پيدا ميكند. اما كيفيت به ان بخش كه باعث تغييردر رفتاروبرخورد ونوع ديد ونگاه دانش اموزاز يادگيري شده اطلاق مي شود.

اولين مهارتي كه هر معلم بايد داشته باشد توانائي مديريت كلاس است . معلم با مديريت صحيح نبض كلاس را به دست ميگيرد از هياهو هاي بچه ها در كلاس جلوگيري مي كند. وقت وزمان تدريس را تنظيم ميكند. براي ساير فعاليت هاي كلاس مثل حضور وغياب ؛ پرسش وپاسخ ؛ رفع اشكال؛ تعيين وتكليف و...زمان در نظرمي گيرد.

تداوم واستمرار شيوه تدريس مقبول كلاس وارتباط مستقيم وانگيزه بخشي

واستفاده از ارتباطات كلامي وغير كلامي – هريك در وقت وجاي خودو با فرد خاص – با دانش اموزان در سطح كلاس رسمي با دوستي وصميميت و ارتباط اولياء مدرسه و والدين دانش اموزان با معلم موجب تقويت و جلب انگيزه ويا به عبارتي انگيزه بخشي دردانش اموزان كلاس

مي شود.در چنين كلاسي و با چنين معلمي انگيزه يادگيري و برقراري ارتباط و درك شرايط محيط براي يادگيرنده سريع تر اتفاق مي افتد. برقراري ارتباط اولين قدم در جلب انگيزه و انگيزه بخشي در  دانش اموزاست.دانش اموز مي داند كه اگر سعي و تلاش و كوششي در فهم مطالب تدريس شده  انجام داد از چشم معلم دور نمي ماند .معلم با تشويق وثبت نمرات و معرفي او به ديگر دانش اموزان مي فهماند كه كساني كه پيشرفت كنند معلم ازان اگاه است .اين ارتباط دو طرفه و متقابل بيشتر به محيط ياگيري وانگيزه پيدا كردن كمك مي كند.

چگونه از دانش اموزان شناخت پيدا كنيم؟

از ديدگاه روان شناسان رشد و كارشناسان تعليم وتربيت رشد عبارت است : از علمي كه جريان تحول ها وتغييرهاي جسمي و ذهني و عاطفي و عملكرد اجتماعي فرد را در طول عمر از  نظربسته شدن نطفه تا هنگام مرگ مطالعه مي كند.(سيف وديگران1380:3)

اما مهم ترين مرحله از دوران رشد انسان به دوره كودكي ونوجواني او مربوط است كه از طريق ان بتوان وظيفه و مسئولت هاي محول شده به جامعه وخانواده را باز شناسي كرد.

ژان ژاك رسو دوران رشد نوجواني را تولد ثانويه ناميده است
(كتاب اميل)

از نظر اريكسون جريان مداوم مرحله به مرحله تحول هاي زيستي ورواني و اجتماعي است(دبس  8:1353)

لذا دو عامل وراثت و محيط بر جريان رشد مؤثر هستند.

عوامل محيطي مؤثر بر رشد عبارتند از

1-       تفاوت هاي فرهنگي 2- تفاوت هاي اقتصادي-اجتماعي    

2-       تفاوت هاي خانوادگي

هر چند كه هر يك از عوامل رشد خود به تنهائي مي تواند موضوع يك اقدام پژوهي قرار گيرد ويا هر يك از عوامل محيطي مؤثر بررشد زمينه تحقيق قرار گيرند وهمه عوامل رشد دست در دست هم قالب شخصيتي يك فرد را بنا ميكنند .اما به تجربه 90 درصد دانش اموزان يك مدرسه همگي در يك سطح ازنظر عوامل محيطي مؤثر بر رشد قرار دارند. لذا معلم براي شناخت از دانش اموزانش بايد بيشتر به دنبال عوامل مؤثر بر وراثت باشد .

معلم با توجه به همين عوامل مي تواند در قالب يك پرسشنامه در ابتداي سال تحصيلي از دانش اموزان خود شناختي نسبي به دست اورد- البته اگر مدير مدرسه با كمك والدين وزير نظر انها چنين پرسشنامه اي را طرح كنند ودر هنگام ثبت نام از دانش اموزان در پرونده تحصيلي انها قرار داده شود براي همه ي معلمين قابل استفاده مي باشد -

معلم با تجزيه و تحليل چنين پرسشنامه اي شناخت خود از دانش اموزان را افزايش مي دهد

جدول شناخت از دانش اموزان

شناخت معلم از دانش اموزان زمان بر است و چون زمان در امر تعليم وتربيت يكي از مؤلفه ها ميباشد هر چه اين زمان كوتاه تر شود معلم در تدريس ومديريت و برنامه ريزي كلاس موفق تر عمل ميكند

اما شناخت دانش اموزان از معلم سريع تر اتفاق ميافتد ودانش اموزان در جلسه اول معلم خود را كاملا ارزيابي ميكنند لذا جلسه اول هميشه براي معلمان در كلاس از مهمترين جلسات است ومعلم بايد در جلسه اول خود را به دانش اموزانش اثبات كند.

اگر معلم در جلسه اول نتواند با كلاس و دانش اموزان ارتباط عاطفي وصميمي برقرار كند ويا  دانش اموز را با استرس و اظطراب دچار كند مي توان گفت كه معلم نمي از بهره وري كلاس درس خود را در يك سال وبا يك جلسه به هدر داده است.

بنابراين بر خلاف عرف رايج كه جلسه اول چون اغاز سال تحصيلي است و كلاس ها هنوز رونق نگرفته بيشتر معلمين از اهميت جلسه اول كلاس واينكه در معرض ارزيابي دانش اموزان قراردارند  غافل هستند و چون جلسه اول را جدي نمي گيرند دانش اموزان نيز كلاس ومعلم را نيز جدي نمي گيرند وبعدآ معلم براي انگيزه دادن به  دانش اموزان دچار مشكل مي شود. وچندين برابر بايد وقت وانژي مصرف كنند وشايد نيمي از سال را از دست بدهد تا به جايگاهي كه معلم مي خواهد برسد .

لذا هميشه و در همه وقت بايد انگيزه بخشي و جلب انگيزه در دانش اموزرا تقويت كرد تا انگيزه هاي دروني دانش اموزان تبلور يابد. منظور از انگيزه هاي دروني همان كنجكاوي ارضاي رضايت دانش اموز از يادگيري و...

تاثير نوع ارتباط با فراگير در انگيزه بخشي

در انواع ارتباط كه در يك كلاس درس مورد نظراست مي توان به ارتباط از با به پايين اشاره كرد كه معلم با شخنراني و ارائه طرح درس با دانش اموزان ارتباط كلامي برقرار مي كند ويك ارتباط يك طرفه ار سوي معلم به سمت دانش اموز صورت ميگيرد. اما اگر معلمي هرچند يك بار به دانش اموزانش اجازه اظهار نظر بدهد و از انها بخواهد كه پيشنهادها وانتقادات خود را بيان كنند ارتباط از پايين به بالا منجر مي شود ومعلم مي تواند نقاط ضعف وقوت طرح وبرنامه اش در كلاس درس را ترميم كند

تجربه سالها خدمتم به من ثابت كرده است كه دانش اموزان درارزيابي معلم چنان دقيق و موشكافانه به روحيات و اخلاقيات او پي مي برند كه حتي كساني كه سالها با او دوست بوده اند به چنين شناختي ازوي نرسيده اند. البته چون دانش اموزان به طور كلي نمي توانند انچه را كه درك ميكنند بر روي كاغذ بياورند - درواقع يكي از ضعف هاي اموزشي ما در مدارس نيز ميباشد – تصور معلمين چنين است كه دانش اموز  بچه است ونمي فهمد يا نمي داند و هميشه احترام بزرگتر را نگه داشتن يعني اينكه اشتباهات او را به رويش نياوردن تعبير شده است در حالي كه امروزه بچه ها بسيار هوشيار و دقيق و نكته سنج هستند  و هيچ معلمي نبايد دانش اموزانش را دستكم بگيرد . هرچند كه انسان ها جايزالخطا هستند و ممكن است اشتباهم بكند اما اگر اشتباهات مكرر شود .دانش اموز ديگر انچنان كه بايد روي معلم حساب باز نمي كند وصحبت هاي معلم ديگر انگيزه بخش نخواهد بود.

از اين روست كه همه ي كارشناسان امر تعليم وتربيت معتقدند كه بهترين كسي كه مي تواند معلم را ارزيابي كند  دانش اموزان هستند كه متاسفانه اين امر مغفول افتاده ودر انتخاب معلم نمونه همه دخل وتصرف ميكند بجزء دانش اموزان كه ارزياب هاي واقعي كار معلم هستند.

پيشنهاد ميشود كه شوراي دانش اموزان هر مدرسه در سال يك انتخابات درون مدرسه اي براي انتخاب معلم نمونه مدرسه خود اقدام وبه وسيله مدير مدرسه به اداره و ستاد بزرگداشت مقام معلم ارسال نمايند.

توصیف وضعيت موجود

اين پژوهش كه به برسي نقش انگيزه بخشي در بهبود ياد دهي ويادگيري ميپردازد

درس تاریخ در كلاس سوم3 آموزشگاه فارابی در سال تحصيلي 94-93را مورد پژوهش قرار داده است و معيارهاي دروني وبيروني كه در جلب انگيزه و انگيزه بخشي مؤثر هستند را در قالب يك پرسشنامه از دانش اموزان مورد تحقيق قرارداده است.

وضعيت موجود كلاس در ابتداي سال و بدون اشنائي قبلي موجب شده بود كه بچه ها هيچ اشتياقي براي همراهي و يادگيري بيشتر نشان نمي دادند اما هر چه به ترم اول نزديك مي شديم هم نمرات دفتري بچه ها بيشتر شد وهم اينكه علاقه مند تر از قبل به كلاس ودرس توجه ميكردند و در پرسشهاي هفتگي هر جلسه تعداد كساني كه داوطلب جواب دادن مي شدن بيشتر مي شد واين تغيير در كلاس و درس و علاقه مندي طوري در نوبت دوم افزايش يافت كه همه كلاس از همان وقتي كه زنگ تفريح تمام ميشد و زنگ درس تاريخ وجغرافيا ميرسد بچه ها پشت در كلاس انتظار ميكشيدند كه چه وقت من وارد كلاس ميشوم و وقتي سلام وعليك وبرپا و برجا تمام مي شد تمام بچه ها به جلوي تخته هجوم مي اوردند كه درس جواب دهند. من هم براي اينكه هياهو ومنظم كلاس به هم نخورد مجبور بودم كه از روي دفتر نمره از تمام كلاس پرسش كنم وبا توجه به يادگيريشان از درس نمره بدهم و معمولا هم نمراتشان عالي بود ودرپايان ارديبهشت از امتحان كلاسي كه از تمام كتاب سوالات طرح شده بود ميانگين نمرات ومعدل كلاسي به 78/15 افزايش پيدا كرده بود وقطعا در خردادماه همين ميانگين و معدل را بر روي ورقه امتحاني خرداد ماه شاهد هستيم . انچه كه عامل موفقيت بود جلب انگيزه وانگيزه بخشي به دانش اموزان بود كه در كنارتدريس معنا دار و قابل فهم و نوع ارتباط صميمانه و دوستانه و رفتاري برادرانه و همياري و مساعدت مدير و عوامل مدرسه وساير همكاران كلاسي خاطره انگيزرا سپري كردم.

چگونه انگيزه بخشيدم ؟

در جدول صفحه بعد ما 16 معيار را به معلمين پيشنهاد ميكنيم كه براي اينكه شناخت دانش اموز از معلم كامل شود را رعايت كنند تا  كلاسي موفق داشته باشند و به بهره وري كامل منجر شود وانچه را كه ما در پايان سال از دانش اموز توقع داريم را فرا گرفته باشند . پس ما ابتدا بايد از خود شروع كنيم.

هر معلمي در جلب انگيزه دانش اموز بايد1-  ظاهري اراسته وبياني خوش همرا با ادب و نزاكت رادر كلاس به نمايش بگذارد تا الگو وسر مقشي براي دانش اموزانش تبديل شود 2- رفتار و برخورد و اعمال معلم هيچ گاه از چشمان دانش اموزانش دور نيست و همواره مثل دوربين هاي مدار بسته معلم را زير نظر دارند و از رفتار هاي معلم دركلاس هم در جهت مثبت و هم منفي برداشت ميكنند لذا بايد در كلاس هميشه مراقب رفتار وكردار خود باشيم  3- نوع تدريس وفعالت هاي اموزشي كه معلم در كلاس در باز گو ميكنند نيز يكي ديگر از معيار هاي انگيزه بخشيدن   معلم را فراهم مي كند تدريس خوب و پيگير و متداوم و پرسش هاي هفتگي و ثبت نمرات همه از عوامل جلب انگيزه دانش اموز است 4- علاوه بر سه عامل بالا عوامل ديگري از جمله سطح فرهنگي خانواده محيط و جامعه و علاقه مندي معلم به اينده و سرنوشت دانش اموز و نوع سلام و احوال پرسي و مخاطب قرار دادن دانش اموز با الفاظي مثل عزيزم وپسرم ... در انگيزه بخشي و احساس صميميت با دانش اموز بسيار اهميت دارند كه پس از تجزيه وتحليل داده ها ميزان اهميت هر يك را به تفصيل بيان ميكنيم 0

شواهد 1 دسته بندي معيارهاي جلب انگيزه(انگيزه بخشي)

براي اين كه بتوانيم  اطلاعات پرسشنامه را استخراج كنيم معيار هاي جلب انگيزه را به چهار دسته از معيارهاي كلي دسته بندي ميكنيم .

دسته اول معيارهاي ظاهري كه عبارتند از 1- بيان خوش 2- لباس وپوشش 3- ادب ونزاكت 4- ارايش وپيرايش

دسته دوم معيار هاي رفتاري كه عبارتند از 5- دوستي وصميميت 6- شوخي ورفاقت 7- مشورت كردن 8- تبعيض قائل نشدن

دسته سوم معيارهاي اموزشي كه عبارتند از 9- حضور وغياب در كلاس 10- ثبت نمرات 11- پرسش هفتگي 12- تدريس قابل فهم

دسته چهارم معيارهاي محيطي كه عبارتند از 13- خانواده 14- دوستان 15- اولياء مدرسه 16- جامعه

كه پس از استخراج اطلاعات از پرسشنامه عوامل جلب انگيزه را درجدول هاي چار گانه با ميزان امتياز هر دسته و درصد  جداگانه به شرح ذيل بيان ميكنم

گرد آوری شواهد 2

تجزيه وتحليل معيارهاي جلب انگيزه ( انگيزه بخشي)

در جداول جداگانه

1- تجزيه وتحليل معيارهاي ظاهري  جلب انگيزه (انگيزه بخشي)

2- تجزيه وتحليل معيارهاي رفتاري جلب انگيز(انگيزه بخشي)

   3- تجزيه وتحليل معيارهاي اموزشي جلب انگيزه ( انگيزه بخشي)

4- تجزيه وتحليل معيار هاي محيطي جلب انگيزه (انگيزه بخشي

يك توصيه

در زمينه نظريه معنا گرا ي ازوبل يك نكته اساسي  به نقل از كلاسماير و ريپل اين است كه اين نظريه در موارد مربوط به كودكان پايه ابتدائي به ويژه ان هايي كه هنوز خواندن ونوشتن را به خوبي فرا نگرفته اند ؛ كاربرد چنداني ندارد . به علاوه اين تئوري در مورد يادگيري مهارت هاي روان – حركتي و نيزيادگيري در حيطه ي عاطفي مطالب چنداني ارائه نكرده است

كلاسماير و ريپل معتقدند كه نظريه ي يادگيري معنا گرا بيشتر در مورد دانش اموزان مسن تر به خوبي كاربرد دارد كه اولا بتوانند مطالب نوشتني در هر موضوع مورد يادگيري را خوب بخوانند و بفهمند.

ثانيا مفاهيم بسيار اساسي مربوط به ان موضوع را قبلا يادگرفته باشند ويا دست كم توانائي درك مفاهيم بسيار اساسي و انتزاعي مربوط به موضوع از طريق جذب پيش سازمان

دهنده هاي  مناسب را داشته باشند

ثالثا درتقسيم بندي انگيزه ها به دروني و بروني بايد توجه داشته باشيم كه انگيزه هاي دروني بسيار موثر تر از انگيزه هاي بيروني است لذا دانش اموزاني كه به ان درجه از رشد رسيده باشند كه هيچ انگيزه بيروني نتواند انگيزه هاي دروني انها را در رسيدن به اهداف  مدت مد نظرشان كند يا متوقف كند.  مسلما يادگيري معنا دار در اين دانش اموزان

خود به خود انگيزه بيروني ان ها را تقويت ميكند هر چند كه انگيزه هاي بيروني تقويت كننده هستند اما انچه كه دانش اموز را به يادگيري بيشتر وامي دارد همان انگيزه هاي دروني خود فرد است كه هر پله تكيه گاه براي پله و قدم بعدي بشمار مي ايد

رابعا از انجا كه انگيزه هاي دروني شخصي و فردي ميباشد و هر فراگيري به راحتي انگيزه هاي خود را مطرح نمي كنند وشايد خيلي خصوصي و در بين دوستان صميمي نسبت به ابراز انگيزه هاي دروني خود بپردازد لذا براي يك محقق دست پيدا كردن به انگيزه هاي يك فراگير به راحتي ميسر نيست از اين رو معيارهاي اين تحقيق بيشتر بر انگيزه هاي بيروني استوار است . چون فراگيران ما در سطح دانش اموزان راهنمائي هستند و انچنان انگيزه هاي محرمانه و يا خيلي قوي ندارند بنابراين جلب همين معيارها هم براي دانش اموزاني در اين سطح بسيار دشوار وسخت است. وهنر معلمي يعني تبلور انگيزه در رفتار دانش اموز و فراگيرنده اش.

       رمزهاي موفقيت در انگيزه بخشي

هر معلم براي انگيزه بخشيدن به فراگيران بايد به چهار عامل توجه كند

1-      عوامل ظاهري كه به نوع پوششش ارايش و بيان خوش واخلاق نيكو است را در كلاس خود به اندازه اي كه مورد سوء استفاده دانش اموز قرار نگيرد  توجه كند.چرا كه دانش اموزان در اين سن ميزان الگو پذيري بالاي دارند وهر حركت معلم را سريع تقليد ميكنند

2-      عوامل رفتاري كه به نوع دوستي و صميميتي كه معلم با دانش اموزانش دارد و در كلاس و هنگام امتحان يا پرسش با دانش اموزان مشورت كند ونظرات ان ها را بشنود و ميزان پرسش ويا امتحاني را كه به عمل مي اورد با فرا گيران در ميان بگذارد و در هنگام تدريس و با شرايط كلاس نكات طنز و شوخي را در نظر بگيرد ودر هر جلسه كلاس درس چند دقيقه حالت تنفس و استراحت لحاظ كند و به موقع و سر وقت در كلاس حاظر شدن نيز به حس اعتماد كمك شايان توجهي ميكند.

3- عوامل  آموزشي كه به نوع تدريس و مديريت كلاس مربوط ميشود و برنامه ريزي كه معلم از ابتداي سال تحصيلي و براي هر درس و جلسه در نظر گرفته است مقيد باشد حضور و غياب ؛ ثبت نمرات دانش اموزان در دفتر كلاسي و تحقيقات و داشتن دفتر وحتي حركات رفتاري دانش اموزانش را ثبت كند. كه به ميزان بسيار زيادي  اعتقاد فراگيران به كلاس ومعلم را بالا مي برد.

4- عوامل محيطي نيزدر يادگيري فرگيران مؤثر است هرچه خانواده و محيط غناي فرهنگي بيشتري داشته باشد بر يادگيري فراگير اثر مثبت و مستقيم ميگذارد.

الگوي دانش اموزان هر چه فرهنگي ترباشد خود به يك انگيزه دروني قوي تبديل مي شود ودر واقع دانش اموز خود بر ريل يادگيري حركت ميكند وهر يادگيري خود زمينه

يادگيري معنا دارمي شود وسرعت حركت فراگير افزايش پيدا ميكند.پس به صورت خلاصه عامل انگيزه بخش هر كلاسي نوع  ظاهر؛ رفتارو اموزش معلم است كه جلب انگيزه و انگيزه بخشي براي فراگيرانش مي كند وبعد نوع نگاه و محيط خانواده به امر فرهنگ و اموزش و يادگيري فرزندانشان است .

 نتيجه گيري

ديويد ازوبل كه از روانشناسان معروف در حوزه يادگيري است .در مقابل يادگيري  طوطي واريادگيري معنا دار را مطرح كرده است. ازوبل معتقد است كه ساخت شناختي هر فرد به صورت هرمي فرضي است كه مفاهيم ومسائل بسيار كلي مربوط به موضوع در راس وكليه ي اطلاعات ودانش هاي جزئي مربوط به ان در قاعده هرم يادگيري قرار دارندودر وسط نيز مفاهيم واطلاعات نه خيلي كلي ونه خيلي جزئي قرار مگيرند. (سيف1368ص397)

 به اعتقاد ازوبل نقش انگيزه هاي دروني نسبت به انگيزه هاي بيروني اهميت بسيار بيشتري دارد. در نظر ازوبل مهم ترين عامل انگيزشي موثر بر يادگيري معنا دار كنجكاوي ها و علقه هاي يادگيرنده نسبت به كشف دستكاري درك وفهم و برخورد با محيط سرچشمه ميگيرد.

كه در كلاس علاوه بر تدريس معنا دار  معلم بايد حس كنجكاوي دانش اموزان را وادار به تحرك كند ودر كنار علاقه فردي كه دانش اموز نسبت به درس دارد معلم با و تشويق وبرطرف كردن نقاط ضعف به قوت در ياد گيري معنا دار دانش اموز دستكاري كند تا معلومات دانش اموز تكميل شود و تكميل و ياد گيري هر درس خود قاعده يادگيري درس بعد خواهد شد وبه همين ترتيب هرم ياد گيري دانش اموز بالاتر ميرود.

به اعتقاد ازوبل انگيزه هاي دروني نسبت به انگيزه هاي بروني از ان جهت اهميت دارد كه تامين و ارضاي رضايت خاطر را در يادگيرنده براي يادگيري هاي بعدي ايجاد انگيزه مي كند به همين سبب است كه  معلمان نبايد تكاليفي بيش از حد توان دانش اموز براي او در نظر بگيرند تا نه  تنها دانش اموز دچار حس دلزدگي و درد ورنج ومشقت نكند بلكه ايجاد رضايت و خشنودي وشادابي و انگيزه وعلاقه براي انجام دادن تكاليف بعدي وياد گيري بيشتر را به وجوداورد .

به عبارت ديگر وقتي تدريس معلم كارائي داشته باشد و با كمترين زمان و صرف كمترين انرژي  و استفاده درست و صحيح از يادگيري معنا دار داشته باشد مفاعيم يادگرفته شده زير بنا وهرم استفاده براي يادگيري درس جديد خواهد بود و از موازي كاري و ياد دهي دوباره جلوگيري ميشود. و وقتي حس كنجاوي وعلاقه و انگيزه دروني دانش اموز تحريك ودسكاري شد و دانش اموز به عين پيشرفت تحصيلي و يادگيري معلومات خود را درك كرد . متور محرك پيشرفت و ترقي دانش اموزروشن شده و معلم نقش فراهم كردن زمينه هاي مناسب براي يادگيري وهدايت ونظارت بر فرايند ياد گيري را دارد. پس فرمول انگيزه عبارت است از

              انگيزه = كارائي + اثر بخشي

كه در اين پژوهش دانش اموزان كلاس سوم سه مدرسه خوارزمي چون يادگيري هاي انها معنا داراست و هر درس پايه يادگيري درس بعد شده و معلم انگيزه هاي دروني انها را تقويت كرد لذا هرچه ازسال تحصيلي ميگذرد ميزان پيشرفت دانش اموزان هم بيشتر شده است كه با توجه به نمرات دفتر كلاسي وليست ترم اول و نمرات ترم دوم كه در پيوست موجود است به ترتيب معدل نمرات كلاس در

مهر ماه 3/10 ابان ماه 51/12 اذر ماه 37/12 دي ماه 31/13

در ترم اول دي ماه نمرات پاياني (روي ورقه) 51/15

بهمن88/16اسفند 21/15 فروردين 56/15 ارديبهشت67/15

در ترم دوم خرداد ماه62/17

ثبت وموجود است لذا بار ديگر به درك و شناخت و نوع ارتباط و اخلاق و هدايت و اشنائي با روانشناسي  دانش اموز و اريش و پيرايش و دست كم نگرفتن خود و وظايفش و جديت و تلاش و خلاقيت در رفتار و گفتارو استمرار در نوع تدريس و ثبت فعاليت هاي دانش اموز و دوستي و صميميت و رضايت مندي و مثبت انديشي از كار و حرفه اي رفتار و برخورد كردن در كنار ساير عوامل خانواده  اولياء مدرسه  دوستان و جامعه همه با هم دست در دست هم براي موفقيت دانش اموزانمان گام برداريم. نمودار خطي دانش اموزان در نوبت اول در هر ماه رو به افزايش بوده به خصوص در فصل امتحانات با شيب بيشتري رو به افزايش گذاشته است . كه نمره 52/15 معدل كل كلاس در ترم اول در نمرات پا ياني ثبت شده است كه نشان مي دهد دانش اموزان در شب امتحان بيشتر به مطالعه رو مي اورند . در نوبت دوم همين امادگي حفظ شده است و نمودار زياد تغيير چشمگيري نداشته است هر چند كه در ماه هاي اسفند و فروردين كه دانش اموزان در حال و هواي نوروز به سر مي برند ولي برنامه هاي كلاس چون طبق برنامه ريزي اموزشي پيش رفته دانش اموزان هم خود را با كلاس همراه كرده اند ودر ارديبهشت معدل كل كلاس در تمام طول ماه هاي سال افزايش بيشتري داشته واين رشد در امتحانات خردادماه تاثير خود را كاملا نشان داده به طوري كه در خرداد در نمرات پاياني معدل كل كلاس به 62/17 رسيده است .

منابع وماخذ

قران كريم

محسن پور؛ بهرام1376- 1388 برنامه ريزي اموزشي انتشارات مدرسه

پيريائي ؛ حسين 1382

رئيس دانا ؛ فرخ لقا 1384نظريه ازوبل

تكنولوژي رشد دوره بيست وهفدم شماره 219 اذر 90

رشد اموزش راهنمائي  دوره هفدهم شماره 91 مهر 90

روز شمار هفته ی مشاغل در سال 1395:

روز اول : ايجاد فر هنگ كارآفريني با تكيه بر تجربه، مهارت وخلاقيت دانش آموزان

روز دوم : تاثير انتخاب مناسب وآگاهانه رشته هاي تحصيلي دانش آموزان در توسعه متوازن رشته هاي تحصيلي ومشاغل در آينده مهين اسلامي

روز سوم : آشنايي با اطلس مشاغل بومي، منطقه اي واستاني

روز چهارم : آشنايي دانش آموزان با قابليت هاي متنوع و فر صت هاي اقتصادي متفاوت براي اشتغال زايي در سطح مناطق واستانها

روز پنجم: نقش مشاوران ودانش آموزان در عملياتي كردن شعار اقتصاد وفرهنگ با عزم ملي و مديريت جهادي

روز ششم : تاثير علائق و استعدادها و توانمندي هاي دانش آموزان در موفقيت تحصيلي

روز هفتم: نمايش سازه ها و دست ساخته هاي دانش آموزي همراه با آشنايي دانش آموزان با آينده شغلي رشته هاي تحصيلي دانشگاهي

واحد مشاوره

آزمون شماره ( 1 )

۱-كدام گزينه جزو مباني روان شناختي برنامه درسي ملي مي باشد؟

 الف -مربي جايگاه محوري در تحقق اهداف تربيتي دارد

ب -متربيان در جريان رشد؛ نيازمند راهنمايي و مشاوره اند

ج - تهذيب نفس و تقوا موجب افزايش ظرفيت روحي انسان مي شود

د -برخورداري از حيا و عفت و آراستگي ظاهري و پوشيدن لباس مناسب

۲-«شايستگي هاي محوري غيرفني دنياي كار» جزو قلمرو كدام حوزه تربيت و يادگيري مي باشد؟

الف - كار وفن آوري

ب - علوم تجربي

ج - كارودانش

د -مهارت هاي زندگي

۳ -كدام گزينه سبب شناخت پيشينه فرهنگي و توانايي هاي فردي و توسعه ظرفيت هاي وجودي و كسب بخشي از شايستگي هاي مورد نياز براي زندگي مي شود؟

الف -تربيت فرهنگي و هنري

ب - تربيت اجتماعي

ج -تربيت ديني

د -تربيت خانوادگي

۴ -رويكرد برنامه هاي درسي وتربيتي .......است.

الف- فطرت گرايي

ب- فطرت گرايي توحيدي

ج- دانش آموز محوري

د- فطرت گرايي و حقيقت جويي

۵ - ساماندهي محتوا و آموزش حوزه كار وفن آوري در پايه هاي اول تا سوم دوره ابتدايي چگونه خواهد بود؟

الف- در قالب پروژه و بر اساس نيازها

ب- در قالب پروژه و براساس استعدادها و علايق

ج- مهارت هاي مربوط به كار به صورت تلفيقي با ساير حوزه هاي يادگيري ارائه مي شود

د-  در پايه هاي اول تا سوم ابتدايي كار و فن آوري چندان فعال نيست

۶ - زمان آموزش در دوره متوسطه اول چند ساعت است؟

الف- 1110 ساعت

ب- 1480 ساعت

ج- 1295 ساعت

 د- 945  ساعت

۷ -...... يادگيرنده و پژوهشگر آموزشي و پرورشي است.

الف- دانش آموز

ب- معلم (مربي)      

ج- مدير مدرسه

د- كارشناس اداره

۸ -كدام گزينه جزو ارزش هاي مرتبط با خودنمي باشد؟

الف- كسب روزي حلال

ب- مشورت و بهره گيري از تجارب بزرگتران

ج- حفظ عزت نفس و كرامت انساني

د- پرهيز از اسراف و زياده خواهي

۹ -در دوره متوسطه دوم در حوزه تربيت و يادگيري زبان هاي خارجي، دانش آموزان چه توانايي هايي بايد داشته باشند؟

الف- بتوانند متن هايي در حد متوسط را بخوانند

ب- بتوانند مفاهيم متن هايي در حد متوسط را درك كنند

ج- بتوانند متن هايي در حد متوسط را بخوانند و مفاهيم آن ها را دريابند

د- بتوانند متن هايي در حد متوسط را به زبان خارجي نوشته و باهم گفتگو كنند

۱۰ -چرا متربي در جريان تربيت؛ نيازمند مديريتي فعال است؟

الف- زيرا انسان طبيعتي غير فعال دارد

ب- زيرا انسان طبيعتي فعال دارد

ج- زيرا متربي در مقام يك انسان مي باشد

د- انسان ذاتا نياز به مديريت دارد

۱۱ -«تدبر در نظام خلقت و شگفتي هاي آن» جزو كدام يك از عناصر پنجگانه محسوب مي شود؟

الف- ايمان

ب- تعقل

ج- علم

د- عمل

۱۲ - نظام آفرينش ...... و ........ خداوند است.

الف- فعل –خلقت

ب- خلقت –آيت

ج- فعل –آيت

د- آيت –خلقت

۱۳ - كدام گزينه جزو اصول حاكم برانتخاب راهبردهاي ياددهي –يادگيري نمي باشد؟

الف- امكان درك و تفسير پديده ها و وقايع را فراهم مي سازد

ب- انگيزه  دانش آموزان را از طريق كاوشگري تقويت مي كند

ج- فرصت لازم را براي پيوند نظر و عمل فراهم مي كند

د- به صورت منعطف و مستمر اهداف را منعكس مي كند

۱۴ -كداميك از مباني برنامه درسي ملي به مباحثي درباره شان و جايگاه دين اسلام و مقاصد تربيتي آن اشاره دارد؟

الف- مباني ارزش شناختي

ب- مباني هستي شناختي

ج- مباني دين شناختي

د-  مباني انسان  شناختي

۱۵ -«خداوند مبدا وغايت هستي است» مربوط به كدام يك از مباني برنامه درسي ملي مي باشد؟

الف- مباني هستي شناختي

ب- مباني انسان شناختي

ج- مباني معرفت شناختي

د- مباني ارزش  شناختي

۱۶ -رويكرد آموزش زبان هاي خارجي چگونه رويكردي است؟

الف- رويكرد ارتباطي فعال

ب- رويكرد اجتماعي فعال            

ج- رويكرد ارتباطي خود باورانه

د- رويكرد ارتباطي فعال و خود باورانه

۱۷ -رعايت تقواي الهي در تمام شئون زندگي فردي و اجتماعي مربوط به كدام گزينه است؟

الف- ايمان

ب- اخلاق

ج- علم

د- تعقل

۱۸ -مباني برنامه درسي ملي برگرفته از كدام گزینه مي باشد؟

الف- فلسفه تربيت در جمهوري اسلامي ايران

ب- فلسفه تربيت رسمي و عمومي در جمهوري اسلامي ايران

ج- سند ملي آموزش و پرورش

د- همه موارد

۱۹ -این عبارت: «انسان در شناخت هستي و درك موقعيت خود و ديگران در آن توانايي دارد» مربوط به كدام يك از مباني برنامه درسي ملي است؟

الف- مباني انسان شناختي

ب- مباني معرفت شناختي

ج- مباني ارزش شناختي

د- مباني هستي شناختي

۲۰ -مهم ترين و غني ترين منبع دستيابي به هويت كدام گزينه است؟

الف- هنر

ب- فرهنگ

ج- تاريخ

د- تمدن