امام حسین ع وتعلیم وتربیت

امام حسین(ع) در میان امامان معصوم(ع) از برجستگی خاصی برخوردار است؛ چرا که مسلمانان، او را احیاگر اسلام می دانند و غیرمسلمانان او را نماد آزادگی و عدالت خواهی می شناسند. اگر به هر گوشه ای از کشور شوروی سابق بروید یا در آفریقا یا شرق دور سفر کنید یا حتی به آمریکای لاتین بروید، شاید از اسلام چیزی جز امام حسین(ع) ندانند و نشناسند؛ چراکه امام حسین(ع) است که دین را زنده نگه داشته و محرم و صفر آن را جاودانه ساخته است. در مناطق سیبری روسیه، یا کوه های هیمالیا در نپال یا بنگلادش و میانمار و هند و سریلانکا و اندونزی و حتی گویان و ترینیداد و توباگو در آمریکای لاتین اگر از اسلام یاد و خبری است با عزاداری امام حسین(ع) همراه است.

آزادگان هندو مسلک هندوستان، خود را شاگردان مکتب آزادگی امام حسین(ع) می دانند و ارمنی ها و مسیحی های بسیار بلکه حتی هندو و بودایی به امام حسین(ع) عشق می ورزند و افتخار شاگردی او را می کنند. هر یکی از امام حسین(ع) درسی از انسانیت گرفته است. ما که خود شیعیان آن حضرت(ع) هستیم و این گونه ایشان را به نام خود زده ایم، تا چه اندازه با آموزه های انسانی و اخلاقی و تربیتی ایشان آشنا هستیم و تا چه اندازه به آن عمل می کنیم و شیعه گری خود را نشان می دهیم.

مکارم اخلاق، حقیقت آموزه های تزکیه ای

اخلاق به معنای تخلق به خلق و خوی الهی است که معنایی جز تحقق اسما و صفات الهی نخواهد داشت. پس مکارم اخلاقی که پیامبر(ص) خود را برای اتمام آن مأمور می داند: انما بعثت لاتمم مکارم الاخلاق، همان تخلق به خلق و صفات الهی است. بر این اساس، حقیقت آموزه های تعلیمی و تزکیه ای چیزی جز بیان صفات حسنای الهی و ایجاد آن در خواهان آن نیست.

امام حسین(ع) همانند دیگر خلفای الهی بر آن بود تا صفات الهی را بیان کرده و مردم را به آن متخلق سازد. تلاش تعلیمی و تزکیه و تربیتی آن حضرت(ع) بر این بود که هر انسانی در حد ظرفیت خود که بی نهایت است، به آن صفات متخلق شود و خدایی (متاله) گردد.

مبارزه ایشان با ظلم و ستم برای ایجاد بستری مناسب برای بیان این مکارم اخلاقی و از میان بردن موانع تخلق به اخلاق و صفات الهی است. در فضایی که ایشان می زیست فعالیت های منافقان اموی موجب شده بود که هیچ آثاری از مکارم اخلاقی که پیامبر(ص) تعلیم داده بود باقی نماند، فضای عمومی جامعه به رذایل اخلاقی متمایل بود و بداخلاقی در جامعه موج می زد و شرابخواری و زن بارگی و سگ بازی و میمون بازی و ظلم و ستم در دربار شاهان اموی به نام خلفای پیامبر(ص) علنی شده بود.

امام(ع) ناچار بود تا اقدام نخست را برای کندن موانع انجام دهد. از این رو قیام خود را با عنوان امر به معروف و نهی از منکر آغاز کرد. ایشان بر آن بود تا جامعه را به سوی مکارم اخلاقی بازگرداند و در مقام خلیفه الهی به تعلیم و تزکیه و تربیت خلق بپردازد. بنابراین، حرکت قیامی امام حسین(ع) را می بایست در چارچوب مأموریت خلفای الهی یعنی تعلیم و تزکیه و تربیت مکارم اخلاق و صفات الهی تبیین و تحلیل کرد.

امام حسین(ع)، قیام برای اصلاح اخلاق جامعه

پس امام(ع) تمام تلاش خود را مصروف این معنا داشت تا اخلاق جامعه را بازسازی و اصلاح کند و مردم را به سوی صفات الهی بازگرداند. این گونه است که تعلیم و تربیت و تزکیه خود را با بسترسازی آغاز می کند و می فرماید: و أنی لم أخرج أشرا و لابطرا و لامفسدا و لا ظالماً و انما خرجت لطلب الاصلاح فی أمه جدی صلی الله علیه و آله، أرید أن آمر بالمعروف و أنهی عن المنکر و أسیر بسیره جدی و أبی علی بن أبی طالب علیه السلام؛ به درستی که من بیهوده، گردنکش، ستمگر و ظالم حرکت نکردم، بلکه برای اصلاح در امت جدم محمد(ص) حرکت کردم و می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به روش جدم محمد(ص) و پدرم علی بن ابی طالب(ع) رفتار کنم. (بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۳۲۹، حدیث ۱۴)

حضرت در جایی دیگر می فرماید: خداوندا! تو آگاهی که آنچه به دست ما صورت گرفت نه به طمع پادشاهی و جاه بود، نه به طلب ثروت و مال، بلکه ما خواستیم تا نشانه های دینت را ارائه دهیم و در شهرهای تو اصلاح را آشکار کنیم، باشد که بندگان مظلوم تو روی آسایش و امنیت ببینند و آسوده خاطر به طاعت تو برخیزند و فرائض و سنتهای تو عملی گردد. (تحف العقول، ص ۱۶۸)

امام حسین(ع) درباره اوضاع و شرایطی که در آن می زیست به معاویه فرمودند: بدان که خداوند دارای کتابی است که هیچ ریز و درشتی را فرو نمی گذارد و همه آنها را می نویسد، و خداوند فراموش نمی کند کارهای تو را که تنها با گمان، دستگیر می کنی و دوستان خدا را می کشی. (رجال کشی، ص ۳۲)

امام حسین(ع) می دانست که قیام در زمان یزید به سبب حیله گری او نمی تواند تاثیری به جای گذارد و هزینه بالایی را تحمیل خواهد کرد زیرا استبداد و استکبار معاویه همراه با دغل و فریبکاری اسلامی همراه بود و امکان آن نبود که با حرکتی کوچک تحولی عظیم در ارکان دولت اموی بیندازد و جامعه را بیدار و هوشیار کند. از این رو به یاران می فرماید: هر یک از شما تا زمانی که این مرد (معاویه) زنده است خانه نشین در خانه خودش باشد (یعنی حرکتی نکند) پس وقتی که او به هلاکت رسید و شما زنده بودید امید است که خداوند رشد و رستگاری را برای ما برگزیند و ما را به خودمان وامگذارد، (همان طور که در قرآن وعده فرموده است که) خدا با کسانی است که تقوا پیشه کنند و کار نیکو انجام دهند. (موسوعه کلمات الامام الحسین ص ۲۰۵، ح ۱۵۲)

این وضعیت در دوره یزید به بدترین شکل و آشکارترین حالت ظاهر شد و دین زدایی به شکل جدی دنبال شد تا سنت های جاهلیت را دوباره زنده کنند. در این دوره سخن از تعلیم و تزکیه اخلاق دینی معنا و مفهومی نداشت و هر کسی در اندیشه این بود که دین ملوک خویش را به عنوان سنت حسنه و نیک در پیش گیرد و در بدی از یکدیگر پیشی بجوید. کسانی را که در اندیشه بازسازی و اصلاح جامعه و اخلاق جلامعه بودند، خوار و خفیف می ساختند و عزت مداران را به ذلت می کشاندند. امام با اشاره به سیاست دولت اموی در زمینه اخلاق زدایی و دین زدایی از جامعه می فرماید: جایگاه من جایگاه کسی که از مرگ بترسد نیست مرگ در راه عزت و احیای حق چقدر پیش من آسان است، مرگ در راه عزت چیزی جز حیات جاودانه نیست و زندگی با ذلت جز مرگ و نیستی که هیچ حیاتی همراه ندارد نیست، آیا مرا با مرگ می ترسانید. آیا بیش از کشتن من می توانید؟ آفرین به مرگ در راه خدا، ولی شما نمی توانید شکوه مرا نابود کنید و عزت و شرافتم را از بین ببرید. (کلمات الامام الحسین علیه السلام، ۳۶۰، ح ۳۴۸)

آن حضرت(ع) در فرازی دیگر می فرماید: آگاه باشید این حرام زاده پسر حرام زاده ما را میان شمشیرکشیده و خواری (بیعت) قرار داده ولی خواری و ذلت از ما بدور است، ما و ذلت هرگز!!

خداوند و پیامبرش ومؤمنان و دامن های پاک و دودمان پاکیزه برای ما نپسندیدند که فرمان برداری از پست فطرتان را بر جنگ با عزت برگزینیم. (موسوعه کلمات الامام الحسین ۴۲۵، ح ۴۱۲)

درچنین شرایطی است که امام حسین (ع) درنقش آموزگار انسانیت به تعلیم عملی مردم می پردازد و با خون خویش تزکیه و تربیت مردمان را آغاز می کند تا خون سرخ او در رگ های جامعه برود و حیات دوباره به جامعه مرده ای بدهد که خود را امت اسلام و پیامبر(ص) می دانست. امام حسین (ع)می فرماید: موت فی عزخیر من حیاه فی ذل الموت اولی من رکوب العار والعار اولی من دخول النار؛ مرگ با عزت از زندگی ذلیلانه برتر است. مرگ، برتر از همراه شدن با عار و خواری است و خواری از ورود در آتش برتر است. (موسوعه کلمات الامام الحسین علیه السلام ۴۹۹، ح ۲۸۹)

این مرگ که عزت را به جامعه اسلامی بازمی گرداند موجب می شود تا مردم ذلت و خواری حکومت اموی را نپذیرند. چنان که مرگ و شهادت ایشان این حقیقت را آشکار کرد و از آن پس تاکنون قیام علیه هنجارشکنی ها و معروف های اسلامی شکل گیری و ادامه یافته است.

ما که خود را شیعه ایشان و خاندان پاک رسول الله (ص) می دانیم می بایست همه این آموزه های تعلیمی و تربیتی او را به عنوان دستور زندگی بیاموزیم و درخود و جامعه عملی سازیم تا در نام خود صادق باشیم و خود را بتوانیم صادقانه شیعه بنامیم، وگرنه جز دروغ سخنی بر زبان نرانده ایم. از این رو امام حسین (ع) به مدعیان تشیع هشدار می دهد و می فرماید که این نام تشیع و شیعه شایسته هر کسی نیست و خود را بدان نخوانید مگر برای شیعه شدن تلاش کنید.

مردی به امام حسین (ع) گفت: ای فرزند رسول خدا. من از شیعیان شمایم.

حضرت فرمودند: از خدا بترس! چیزی را ادعا نکن که خدا بگویدت دروغ گفتی و ادعای گزافی کردی، شیعیان ما کسانی اند که دلهایشان از هر نوع غل و غش و دغلکاری پاک است، ولی تو بگو: من از دوستان و علاقه مندان شمایم. (بحارالانوار، ج ۸۶، ص ۱۵۶)

به هرحال، امام حسین (ع) بزرگ ترین معلم و مربی انسانیت است که ما مدعیان تشیع باید درشناخت آموزه ها و عمل بدان پیشگام باشیم و خود را براساس مکتب ایشان بسازیم و در مقام مومنان، مظهر آن حضرت باشیم.

اصول  و روش های برقراری انضباط

همه مدیران و معلمان دوست دارند که مدرسه ای منظم، مرتب، آرام و همراه با ادب و احترام داشته باشند، اما، متأسفانه به علت نداشتن نگرش ها و بکار نگرفتن روش های مناسب، آن گونه که باید موفق نیستند. دلیل اصلی آن این است که نگرش آن ها، شاید یک نگرش تربیتی و مبتنی بر رفتار شناسی نبوده و بدون درک علت می خواهند ظاهر رفتار افراد را اصلاح کنند. نگرش قدیمی مبصر مآبانه و انضباط مدار که از دانش آموزان می خواست موی سر و ناخن ها خود را کوتاه کنند، در یک صف راه بروند و با روش های متحدالشکلی و بدون چون و چرا عمل کنند، در آموزش و پرورش فعلی جهان کاربرد موفقیت آمیزی ندارند. اکنون مجموعه ی درک و اطلاعات دانش آموزان با مجموعه ی درک و اطلاعات دانش آموزان پنجاه سال قبل قابل مقایسه نیست و ما به عنوان مدیر یا معلم نمی توانیم این واقعیت را نادیده بگیریم.

آموزش و پرورش جدید صحنه ای از یادگیری های متقابل از همه رسانه ها، افراد و تأثیرات فرهنگی همه جوامع است. خیلی از دانش آموزان از کوچک ترین وقایع جهان و محیط قبل از معلمان و مدیران خود آگاه می شوند و انتظارات خاصی از آن ها دارند. در چنین شرایطی، تغییر و اصلاح رفتار تابع درک عمیق علل رفتار است. به همین دلیل برای برقراری انضباط و اصلاح رفتار باید معلمان و مدیران اصول رفتار شناسی و برقراری انضباط را درک و نگرش های درست و عالمانه ای نسبت به آن داشته باشند تا در کارهای پرورشی خود موفق باشند. برای تحقق چنین منظوری باید با تکیه بر همه مطالب یاد شده، به دو موضوع مهم اصول انضباط و روش های آن توجه خاص داشت:

الف – اصول انضباط

 اعمال و برقراری انضباط تابع اصول و قواعدی به شرح زیر است که بدون درک آن ها امکان موفقت در تغییر و اصلاح رفتار وجود ندارد:

1- مبنای انضباط باید بر پایه دوستی دو طرفه معلمین و شاگردان باشد.

2- مسائل انضباط صرفاً به محیط مدرسه محدود نمی شود. دانش آموزان فقط چند ساعتی در مدرسه هستند و بقیه ساعات زندگی خود را در خانواده و محله می گذرانند. بنابراین، ریشه های آن را باید در جاهای دیگر نیز دید و برای حل آن نیز باید از آن ها کمک گرفت.

3- انضباط نباید بر پایه تنبیه اعمال شود.

4- کنترل فرد بر رفتار خود از ضروریات ارزش انسانی است و بنابراین، برای برقراری انضباط باید از خود دانش آموزان استفاده کرد و خودشان درباره ی رفتارشان و چگونگی تأمین انضباط تصمیم بگیرند.

5- انضباط باید به عنوان یک امر ضروری برای زندگی جمعی در مدرسه به حساب آید و همه اعضای سازمان آموزشی مانند دانش آموزان، معلمان، کارکنان، مدیران و حتی اولیاء آن را درک کنند.

6- باید برای برقراری انضباط، مطالعات و امکانات لازم و آموزش آن پیش بینی شود.

7- برای برقراری انضباط، دانش آموزان باید درک کنند که انضباط فقط مربوط به مدرسه و برای مدرسه نیست، بلکه آن پایه ای برای انضباط اجتماعی و رعایت مقررات و نظم جامعه و زندگی است.

8- درک چراهای رفتاری و انضباطی مقدم بر رفتار ظاهری و رعایت انضباط است.

9- از آن جا که انضباط مربوط به تمام زندگی است، توجه به نکات زیر ضروری است.

الف – نگاه به انضباط برای حفظ سلامتی و بهداشت فرد و اجتناب از عادت های بد،

ب- کوشش مستمر به سوی توسعه و بهسازی روانی و ذهنی،

ح- آزاد اندیش شدن و رعایت حدود آزادی ها و حقوق دیگران،

د- اجتناب از بدخواهی علیه هر کس

ه- آموزش و توسعه سعه صدر، دوستی و عدالت نسبت به دیگران.

10- رعایت اصل اعتدال و عدالت در امور انضباطی بر اساس توان و تکلیف افراد.

ب- روش های برقراری انضباط

 بر پایه مطالعات و گفتاری پیشین، روش های زیر برای برقراری انضباط پیشنهاد می شود:

1- به کار گیری مشکل شناسی به عنوان پایه اصلی رهبری و مدیریت انضباط در سازمان آموزشی.

2- تعیین اهداف، استانداردها، قوانین و مقررات روشن.

3- روش ساختن و تفهیم انتظارات مدرسه از دانش آموزان و کارکنان.

4- کوشش برای اعمال کوشش ها و فعالیت های هماهنگ بین مدیر، معلمان، دانش آموزان و اولیاء.

5- بالا بردن توانایی های معلمان و مدیران در انگیزش، روش تدریس و روابط.

6- بستر سازی و دادن مسئولیت برای خود کنترلی دانش آموزان در امور مدرسه.

7- داشتن روابط حسنه با دانش آموزان – احترام به جای ترس.

8- پیش بینی برنامه های متنوع ولی منظم و زمان مند بر اساس نیازهای دانش آموزان و اهداف تعلیم و تربیت و تلفیق آن ها.

9- به کار گیری و دخالت دانش آموزان در امور برنامه ریزی و استقرار نظم و انضباط.

10- ارتباط بین اولیاء و مربیان و توافق آن ها در مسائل تربیتی و روش ها.

11- اعمال روش های درست تشویق و تنبیه.

12- برنامه دار بودن و پیش بینی فعالیت ها

منبع: روابط انسانی در آموزشگاه - دکتر سید محمد میر کمالی

تحقیق درباره مدیریت زنگ تفریح

زنگ تفریح جزیی اززندگی وبرنامه روزمره هرمدرسه وبراساس نظراکثردانش آموزان بهترین زمان مدرسه است .دراین فرصت کوتاه و پرهیجان دانش آموزان ازمحیط جدی وخشک کلاس با سروصدای فراوان به حیاط می ریزند.برخی با توپ بازی ،کشتی ،دویدن یا انجام فعالیت های پرهیجان دیگرانرژی جسمانی خود را تخلیه می کنند.برخی دیگردست دردست هم یا درکنارهم راه می روند تا داستان های تمام نشدنی خود را برای یکدیگرنقل کنند.بعضی نظاره گرخاموش بازی های سایرین هستند وبعضی دیگرخشم وعقده های درونی خودرا با درگیری جسمانی یاخشونت کلامی برسرهمسالان یادانش آموزان ضعیف ترخالی کنند.

دوره نوجوانی دوره برخورد فعال با محیط اجتماعی است .دراین دوره وابستگی های خانوادگی کمرنگ می گردد.همانندسازی نوجوانان باگروه همسالان تقویت می شودوگروه گرایی به اوج خود می رسددراین دوره احراز هویت ،شخیصت طلبی ،استقلال جویی ،حمایت وهمدردی وکسب نقش های اجتماعی درنوجوانان موردتوجه است .

 مدیران ومربیانی که بانوجوانان کارمی کنندبایدبه این نکته توجه داشته باشندکه این گروه نگران موقعیت اجتماعی خودهستندومایلنددرگروه همگنان خوداحساس ارزش کنند و زودتردرگروه بزرگسالان واردشوندودرمدرسه موردتوجه وتاثیرقرارگیرند.آنان همواره دربنداستقلال اخلاقی ، اقتصادی و فکری خود هستند و دوست دارند دربرنامه ریزی های مدرسه ومقررات آن موردمشورت قرارگیرندوشرکت داده شوند.

 باتوجه به ویژگیهای اجتماعی نوجوانان وبه منظورتحکیم موقعیت اجتماعی آنان بایدبرنامه ها ، روشهای تدریس ،کیفیت روابط مربیان ومعلمان بویژه مدیران ومعاونان بادانش آموزان دوره راهنمایی به گونه باشدکه به رشداجتماعی آنان کمک کندوزمینه بروزلیاقت وقبول مسئولیت در امور خانه ومدرسه درآنان فراهم گردد.

 زنگ تفریح هم فرصتی برای استراحت ورفع خستگی کودکان ونوجوانان وهم مهمترین وسیله اجتماعی شدن آنان به شمارمی رودوتجربیاتی که دانش آموزان درزنگ تفریح به دست می آورند می توانددرنگرش آنان نسبت به خودمدرسه وتحصیل اثربگذارد.بنابرین زنگ تفریح فرصتی است تا دانش آموزان گروه های سنی مختلف ضمن بازی گروهی باهم دوست شوند و به قول بلاچفورد : شبکه های مهم اجتماعی را درمدرسه ایجاد کنند .

درکشورمامدیرمدرسه نقش چندانی درمدیریت زنگ تفریح برعهده ندارددرعوض نقش ناظم یامعاون مدرسه دراین زمینه کاملاً برجسته است .اومعمولاً باوضع مقرراتی که غالباً برای دانش آموزان توجیه نشده است مانند:توپ نیاورید،ندوید،کش بازی نکنید،روی زمین خط نکشید و ... سعی می کند ازتصادم ودرگیری دانش آموزان وبروزخشونتهای اجتماعی آنان به یکدیگرجلوگیری کند.

 بعضی معاونین گاه باخط کش یاوسیله تهدیدکننده دیگری نیزبرا ی ترساندن  واحیاناً بقیه متخلفین به همراه دارند ودرحالی که میان دانش آموزان قدم می زنند مترصدند تا دانش آموزان پرخاشگر،بی انضباط ومتخلف رابه سزای اعمال خودبرسانند.

 آنان عقیده دارندبااین که بسیاری ازدانش آموزان رفتارمعقولی درداخل کلاس هاازخودنشان می دهندامادرحیاط مدرسه بی انظباط ،خش وغیرقابل کنترل هستند.

 درمورداثرات مثبت ومنفی زنگ تفریح وبررسی نظرات مهمترین عوامل ذینفع بعضی ازدانش آموزان ومعلمان، تحقیقاتی درکشور ماصورت گرفته است درحالی که این بخش اززندگی درمدرسه همانند سایر برنامه های آموزشی وپرورشی به خاطراثراتی که می توانددرزندگی عاطفی واجتماعی دانش آموزان داشته باشدنیازمندتوجه خاصی می باشد .

 تحقیقات درزمینه زنگ تفریح وجنبه های اجتماعی زندگی درمدرسه دربسیاری ازکشورهای صنعتی پیشرفته به خصوص درانگلستان فراوان است .

پژوهش اسمیت و شارپ درموردآزارگری درمدرسه نشان می دهدکه بسیاری ازمعلم های انگلیسی به این دلیل که اکثردعواهاوابرازخشونت دانش آموزان به یکدیگراغلب درزنگ تفریح صورت می گیرد و این امرکه متمرکزکردن حواس دانش آموزان پس ازبازی شلوغ وپرهیجان زنگ تفریح دشوار است و نظرمثبتی در مورد این زنگ ندارندوترجیح می دهندکه زنگ تفریح کوتاه ترشود و یا حتی تغییر دردرس به صورت چند تگ زنگ اعلام شود . گفتنی است که دراین کشورمسئولیت مراقبت از دانش آموزان درحیاط به هنگام زنگ تفریح به خوبی درمدارس ابتدایی به عهده معلمان مدرسه است که به نوبت این وظیفه راانجام می دهند.اتحادیه معلمان انگلیس درزمینه انظباط درمدرسه زنگ تفریح رابه عنوان مهمترین زمان بروزمسایل رفتاری ازقول معلمان نقل کرده است .

علیرغم نظرمعلمان ،نظرشاگردان درموردزنگ تفریح کاملاًمثبت است .نتایج تحقیقات نشان داده است که اکثردانش آموزان گروه نمونه بااین که ازحیاط مدرسه وفضای فیزیکی محوطه بازی خود ناراضی بودندزنگ تفریح رابه عنوان تجربه ای مثبت تلقی نموده اند.دلیل اصلی رضایت دانش آموزان اززنگ تفریح فرصتی است که این زنگ برای ایجاددوستی وانجام بازی های مختلف به آنهامی دهد امادانش آموزان دبیرستانی ازاین که دراین ساعت می توانندبادوستان خوددرمدرسه آزادانه درباره معلم هاصحبت کنندوازفشارهای کنترل بزرگسالان درامان باشنداظهاررضایت کرده اند.

 بلاچفورد در زمینه بررسی نوع بازی هایی که معمولاً درحیاط مدرسه انجام می شود نشان داده است که نوع بازی های دانش آموزان درمقاطع مختلف تحصیلی باهم تفاوت دارند. به این معنی که دانش آموزان دوره ابتدایی بیشترعلاقمند به بازی های دسته جمعی وپرهیجان یعنی بازی هایی هستندکه محیط مدرسه رازنده وشاداب می کنددرحالی که دردانش آموزان دوره دبیرستان میل به بازی های گروهی تقلیل می یابد وتمایل بیشتری به محبت وراه رفتن بادوستان پیدا می کنند.

البته به این معنی نیست که برای دانش آموزان دبیرستان اهمیت کمتری داردبرعکس این زنگ وسیله مهمی برای برقراری ارتباطات اجتماعی وتقویت دوستی هاست ازطرفی مشاهده بازی دانش آموزان درمدرسه نشان می دهدکه درهرمدرسه بازی های خاصی که درارتباط بافرهنگ وزندگی غیررسمی درآن مدرسه است رواج دارد.نقش بازی دردوره ابتدایی بیشترتسهیل برقراری رابطه اجتماعی است

درحالی که درسال های بعدی نقش آن حمایت وحفظ دوستیها می باشد که دراین حمایت به خصوص به هنگام امتحانات وآماده شدن برای ورود به زندگی اجتماعی پس ازدوران مدرسه باز می باشد.

بنابرین دوستی هایی که درزنگ تفریح پا یه گذاری می شوددرطول زندگی برای فرد ارزشمند خواهد بود وطبیعتاً درمقابل نکات مثبت زنگ تفریح واثرات مهم اجتماعی آن درمواقعی نیزکودکان ونوجوانان رفتاری منفی ازقبیل سربه سریکدیگرگذاشتن ،اذیت کردن وکتک کاری از خود نشان میدهند که این امربه خصوص درمدارس پسرانه بیشترمشهوداست .بااین که هدف شوخی های سبک زنگ تفریح وازنظرعاطفی برای دانش آموزان نارحت کننده باشد وبرپیشرفت تحصیلی وآرامش فکری آنان اثرمنفی گذارده محیط مدرسه رابرایشان تلخ وناگوارمی کند. وقوع این نوع رفتارهای خشن نشان دهنده وجود روابط ناسالم بین همسالان می باشدروابطی که براساس سلطه جویی وسلطه پذیری شکل گرفته است . درموردچگونگی تغیراتی که دردهه اخیردرانگلستان درزنگ تفریح وبه خصوص درجهت کاهش زمان آن به دست آمده توسط بلاچفورد پژوهش صورت گرفته این تحقیق نشان می دهددلیل اصلی کاهش زنگ تفریح به منظورافزایش ساعات تدریس بوده است .یکی ازدلایل این امردرکشورفوق وجودرقابت بین مدارس ،توجه به نتایج امتحانات وگرایش به تقویت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است .

دلیل مهم دیگرکاهش زمان زنگ تفریح تمایل به پیشگیری مسائل رفتاری دانش آموزان بوده است .

بااینکه در5سال اخیربه خاطراستراتژی مختلف به کارگرفته شده درزمینه بهبهودرفتاردانش آموزان مدارس ابتدایی درمقایسه بادانش آموزان دبیرستانی رفتاربهتری داشته اند به طورکلی نظرمعلمان این بود که استانداردهای رفتاردرمدارس پایین آمده است .بی احترامی نسبت به بزرگسالان ومحیط ورفتارپرخاشگرانه بیشترشده وتعداددانش آموزانی که رفتارناشایست ازخودبروزمی دهندافزایش یافته است .

دراین تحقیق معلمان همچنین عقیده داشتندکه رفتاردانش آموزان درخارج ازمدرسه نیزدرمقایسه باسالهای گذشته بدترشده است .به طورمثال نظراغلب معلم هااین بودکه دانش آموزان دربازی های خودمثل سابق سازنده وخلاق نیستند.بسیاری ازآنان درحیاط بیکار می گردند وکارخاصی نمی کنند.

بازی های سنتی کاهش پیداکرده وسطح بازیها پایین آمده است وبه خصوص برای پسرهابازی نوعی نمایش قدرت درآمده است .بعضی ازمدیران پیشنهادکرده اندکه باید به دانش آموزان بازی های سنتی   فراموش شده آموزش داده شود.

 ازتغییرات دیگرتغییروضع فیزیکی حیاط مدارس بود.به طورمثال توجه به امنیت دانش آموزان باعث شده که بعضی ازوسایل بازی درحیاط به خاطرخطرات احتمالی جمع شود.درمدارس دیگربه این دلیل که حیاط خالی ،خشک وجدی مدرسه می تواند خودعاملی برای بروزرفتارپرمشکل دانش آموزان باشد.اقداماتی درجهت بهبودفضای فیزیکی مدرسه انجام داده اند.مثلاً ایجادیک محوطه سبز،نصب چندوسیله بازی و... ،نگرانی مدیران برای ایجادامنیت بیشتربعضی مدارس رابه کاهش بازی وایجادمحدودیت برای حرکت وفعالیت کشانده است .بااین که توجه به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان باافزایش ساعات تدریس وکنترل رفتاردانش آموزان مفیداست اماطبیعتاً کاهش زنگ تفریح یعنی زمانی راکه دانش آموزان می توانندباتعامل وبازی بایکدیگربه صورت غیرمستقیم به کسب تجربیات اجتماعی ارزشمندبپردازندمحدودکند.این محدودیت به خصوص ازاین نظردارای عواقب منفی است که بسیاری ازکودکان ونوجوانان به علت زندگی درآپارتمان های کوچک ومحدودیت فیزیکی محیط زندگی فرصت تعامل وبازی باهمسالان خودراندارند.ازطرفی حمل ونقل بسیاری ازدانش آموزان بااتوبوس به مدرسه فرصت بازی بادوستان راازآنان می کیرد.لذا ضروری است برای کودکان ونوجوانان فرصت هایی به وجودآیدتازمانی رادرروزبتواننددرمحیطی آزادبه تعامل وبازی بایکدیگربپردازند. زنگ تفریح می تواندفرصت ارزشمندی برای تقویت مهارت های اجتماعی دانش آموزان واستقلال آنان ازبزرگسالان فراهم آورد. ازطرفی وجودمسایل انضباطی درزنگ تفریح این گرایش رادربعضی ازمدیران ومسئولین به وجومی آوردکه باکاهش این زمان یاکنترل بیشتردانش آموزان آرامش وامنیت بهتری رادرمدرسه تضمین نمایند.بدین ترتیب بزرگسالان مدرسه نقش مهمی برای رفع تضاد فوق به عهده دارند.

ضرورت توجه به غنی سازی اوقات فراغت در تابستان

پايان موسم امتحانات و شروع فصل تابستان و به دنبال آن پر كردن اوقات فراغت دانش آموزان، آغاز داستاني تكراري است. داستاني كه هر سال با پايان يافتن خرداد ماه دغدغه اصلي خانواده ها براي گذراندن سه ماه تعطيلات بچه ها مي شود و از سوي ديگر مسئولان آموزش و پرورش را هم به تكاپو و فعاليت بيشتر براي غني سازي اوقات فراغت ميليونها دانش آموز وا مي دارد.

رنامه ريزي دقيق و پرمحتوا براي سپري كردن سه ماه از گرم ترين ماههاي فصل سال، انصافاً كار بس دشواري است و نياز به تفكر و تامل زيادي دارد، در اين ميان والدين نبايد بي گدار به آب بزنند و براي راحتي خيال خود و عدم حضور زياد بچه ها در خانه آنها را اسير كلاسهاي متعدد كنند.

چرا كه شواهد و قراين زيادي حاكي از آن دارد كه هنوز مهر قبولي كارنامه بچه ها خشك نشده مادران براي جلوگيري از ريخت و پاش و سر و صداي فرزندان و نجات يافتن از شيطنت آنها، سريع اين طفل معصوم ها را در كلاسهاي زبان، كامپيوتر، نقاشي و... ثبت نام مي كنند و ظاهراً اوقات فراغت خوب و پرآب و رنگي براي آنها تدارك مي بينند؛ البته اينكه والدين اين قدر به فكر آموزش فرزندان خود هستند خيلي هم خوب است، چون اگر اين ايام مفيد به بطالت و بي برنامگي و صرفاً پاي تلويزيون و كامپيوتر نشستن گذرانده شود واقعاً عمر گرانمايه است كه هدر مي رود، اما نبايد برنامه ها فشرده و خسته كننده باشد كه بچه ها وقتي براي نفس كشيدن نداشته باشند و به جاي سه ماه تعطيلي به سه ماه اضافه كاري بروند، ضمن اينكه برخي از كلاس هايي كه صرفاً براي خالي كردن جيب والدين در سه ماه تابستان داير مي شود، آن طور كه بايد و شايد از محتوا و غناي بالاي علمي برخوردار نيستند و اين نكته اي است كه والدين بايد قبل از ثبت نام فرزندان خود در اين كلاسها دقت نمايند. اما آنچه در اين بين حائز اهميت مي باشد اين است كه غني سازي اوقات فراغت بايد يكي از برنامه هاي هدفمند آموزش و پرورش باشد، چرا كه باتوجه به امكانات بسيار زياد و فضاي تربيتي مناسبي كه در اختيار اين وزارتخانه است، مسئولان مي توانند اوقات خوش توأم با آموزش و يادگيري براي دانش آموزان رقم بزنند اوقاتي كه نه بار مالي به خانواده ها تحميل نمايد و نه بچه ها را از حضور در اين كلاس و آن كلاس دلزده كند.
اوقات فراغت، ايامي ماندگار و تاثيرگذار

كارشناسان علوم تربيتي بر اين باورند كه استفاده بهينه و درست از اوقات فراغت تابستاني مي تواند به دوراني اثرگذار در زندگي حال و حتي آينده كودكان و نوجوانان مبدل شود.

دون شك توجه به اوقات فراغت دانش آموزان و برنامه ريزي براي اين سرمايه هاي گران سنگ ملي كشور، يكي از دغدغه هاي مهم خانواده ها، متوليان و دست اندركاران آموزش و پرورش است كه البته آموزش و پرورش در اين جريان اولين متولي است و نقش اساسي را ايفا مي كند ولي چند سالي است كه كانون هايي مثل كانون فرهنگي هنري، شهرداري، فرهنگسراها، سازمان ملي جوانان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز نقش زيادي براي پر كردن اوقات فراغت دانش آموزان دارند.

كارشناسان مسائل تربيتي معتقدند اوقات فراغت زمينه ساز ايجاد نبوغ در دانش آموزان، بهترين زمان براي يادگيري مهارت هاي اجتماعي و توجه به خواست ها و نيازهايي است كه در طول سال امكان پرداختن به آن وجود ندارد. در برخي موارد ممكن است برنامه هايي كه در تابستان اوقات فراغت را پر مي كند در آينده تأثير بسزايي در زندگي انسان داشته باشد و مسير زندگي وي را تغيير دهد؛ استعدادهاي انسان اگر در زمينه و شرايط مساعدي قرار گيرد به فعل تبديل مي شوند، از اين جهت شناسايي اين زمينه ها در زندگي فرد بسيار مهم است.

ين اوقات بهترين زمان براي شناسايي علايق و استعدادهاي فردي و نيز انتخاب راه و مسير زندگي حرفه اي فرد در زمينه هاي مختلف اعم از علمي، ورزشي، هنري، فني و... است، اما متأسفانه در كشور ما نحوه استفاده صحيح از اوقات فراغت، الگوسازي و فرهنگ سازي نشده است

تحقیق درباره متانت و وقار معاون

معاونان و مربيان بايد در زمينه شغلي خود از ابهت هيبت برخوردار باشند و در پرتو اين ابهت شاگردان از او بهره خواهند گرفت بدون اينكه معاون به تنبيه كردن يا كم كردن نمره انظباط متوسل گردد .

معاون بايد از حركات غير منطقي خود داري ورزيده و از مزاح و شوخي هاي زياده از حد ، پرهيز نمايد زيرا اينگونه كارها حرمت و شكوه معاون را كاهش ميدهد البته منظور اين نيست كه معاون خود را ترش رو و اخمو نشان داده از دانش آموزان كناره گيري نمايد بلكه در عين مهرباني از عظمت روحي و معنوي خاصي بايد برخوردار باشد تا بر روي دانش آموزان اثر مثبت گذاشته آنان را از انجام  رفتارهاي سبك و بيهوده و امثال آن باز دارد.

قول و تعهد معاون

يكي از اصول اخلاقي وفاي به قول و تعهد است. بدون ترديد همه ما انتظار داريم وقتي كسي به ما قول ميدهد مطابق تعهدش رفتار نمايد خواه اين فرد يك دانش آموز يا معلم يا معاون مدرسه باشد و اگر تخلف نمايد شديدا" ناراحت شده لاقل در دل ، او را توبيخ و ملامت كرده ودر نظرمان شخصيتش پايين خواهد آمد . بايد به خاطر داشته باشيم كه ديگران ، همين انتظارات را از ما دارند بنابراين اگر با كسي قول وقراري بستيم بايد مطابق رفتار كنيم .

معاون از نظر اينكه در محيط مدرسه با دانش آموزان در ارتباط است از سپردن تعهد و قول ناگزير است. از سوي ديگر از قول دادن صريح و مطلق بايد خود داري كرد

محبت ورزی

بي شك يكي از مهمترين خدماتي كه انسان هاي تربيت يافته به جامعه بشر كرده و مي كند ، تربيت و تهذيب آنهاست . اساس تربيت در اسلام محبت الهي است . محبت صفتي در نفس انسان است و به چيزي تعلق ميگيرد كه به اعتقاد او داراي خير و خوبي باشد . برخي گمان ميكنند بايد ديواري از ترس و وحشت بين مربي و متربي باشد تا تربيت ، جامه عمل بپوشد ، ولي غافل از اينكه اگر ترس بتواند به طور جزئي و محدود سر پوشي بر صفات ناهنجار بگذارد ، تا وقتي اين اثر است كه عامل ترس نيز موجود باشد ولي به محض برطرف شدن آن ، خو هاي زشت با قدرت بيشتر كه حاصل سركوبي و انباشته شدن آن است خود را نشان خواهد داد.

تجربه نشان داده ابراز محبت و احساس اطمينان و اعتماد حاصل از آن در امر تربيت بسيار موفق تر از عامل ترس بوده است . عده اي بر اين پندارند كه اظهار محبت به فرد مورد تربيت ، او را لوس و از خود راضي بار مي آورد و لذا نبايد با متربي با زبان دوستي حرف زد و با او خودماني شد در صورتي كه اين حالت ناشي از به كارگيري بي مورد محبت است نه از ابراز آن .

تربیت در پرتوی شخصیت

تربيت گذرگاههاي دشواري دارد ، تنها كساني ميتوانند از اين گذر گاهه عبور كنند كه داراي علم و تجربه و پختگي باشند . چه بسيارند افرادي كه به اسم تربيت بزرگترين زيانها را به كودكان ميآورند. بنابراين بايد هوشيار و دقيق بود و در پياده كردن برنامه هاي تربيتي ، اصول اساسي و اوليه را در مد نظر قرار داد . يكي از اصول اساسي تربيت ، حيثيت و شخصيت مربي است كه در همه ابعاد تربيتي اين اصل بايد محفوظ بماند .

اولين و اساسي ترين موضوعي كه بايد مورد توجه معلمان و مربيان قرار گيرد شخصيت دادن به كودكان و نوجوانان است . بنابراين معلمان و كاركنان مدرسه در اجراي برنامه هاي تربيتي اولين كاري كه بايد انجام دهند اين است كه شخصيت كودك را تثبيت نموده ، آنگاه به امور تربيتي بپردازند، چه با حفظ شخصيت كودك بهتر ميتوان دگرگوني هايي در كودك بوجود آورد .

تجربه نشان داده است كه هر آاه با كودكان خاطي برخورده شده ، در همان مراحل ابتدايي كودك دچار تاثر شده از كردار خود اظهار ندامت و پشيماني نموده به عذر خواهي پرداخته است . يكي از اشتباهات بزرگ مربيان اين است كه در مواردي كه كودكان دچار خطايي ميشوند ، مربيان به جاي حفظ حيثيت آنان ميكوشند آبروي آنان را بر باد داده از اين رهگذر جرم و گناه را بزرگ جلوه دهند غافل از اينكه عمل بد شاگرد غير از خود شاگرد راناديده ميگيرند و بزرگترين سرمايه معنوي او را يعني شخصيت او را از بين ميبرند.