عبارات زیر مربوط به کدا میک از رسولان الهی است؟ ضمن بیان
داستان هریک از آنها، ارتباطشان را با موضوع درس بیان کنید.

شعب ابوطالب:

شِعب ابی طالب ، دره‌ای میان دو کوه ابوقبیس و خندمه در مکه است. این شعب ملک عبدالمطلب بوده است. در سال هفتم بعثت، رسول خدا(ص)، بنی‌هاشم و مسلمانان به سبب آزارهای مشرکان مکه به شعب پناه جستند و سه سال در محاصره اقتصادی و اجتماعی در این مکان به سر بردند.

امام علی(ع) در نامه‌ای به معاویه به دشمنی قریش و محاصرۀ ۳ ساله شعب ابی‌طالب اشاره کرده است. این شعب که در قسمت شرق کعبه، در کنار شعب بنی عامر و پس ازمَسعیٰ قرار گرفته، به دلیل نزدیکی به کعبه بهترین نقطه مکه بوده است. شعب ابی‌طالب زادگاه برخی از بزرگان بنی‌هاشم چون پیامبر(ص) و فاطمه‌ زهرا(س) نیز بوده است.

امروزه تنها بخشی از محلۀ شعب ابی‌طالب به نام سوق اللیل باقی مانده و سایر قسمت‌های آن در توسعه‌های مختلف در داخل حرم قرار گرفته است.

لغت

به شکاف در میان کوه^[۱]، دره، راهی در کوه^[۲]و به محدودۀ قرار گرفته میان دو کوه نزدیک به هم شعب گویند.^[۳]

نام‌ها

این شعب در اختیار خاندان بنی هاشم بوده و در دوره‌های مختلف به نام‌های متفاوتی چون شعب بنی هاشم، شعب ابی طالب، شعب علی بن ابی طالب و شعب ابی یوسف^[۴] نامیده می‌شده است.^[۵]

موقعیت جغرافیایی

این شعب در نزدیکی مسجد الحرام پشت کوه صفا و مروه و در دهانه و فاصله کوه ابوقبیس و کوه خندمه قرار داشته است.^[۶] محل شعب دربردارندۀ فضای بسیاری است که امروزه سنگ‌فرش شده و استراحتگاه حجاج در زمان حج است.^[۷]

برخی به غلط قبرستان حُجون را که ابوطالب در آنجا مدفون است، شعب ابوطالب پنداشته‌اند. در صورتی که آنجا از پیش قبرستان مکه و جدای از شهر بوده است.^[۸]

زمانی که زائر از مسجد الحرام خارج می‌شود و از باب العباس، باب العلی و یا باب السلام بیرون می‌آید از مَسعیٰ هم عبور می‌کند به فضای بازی می‎رسد که در پایین کوه ابوقبیس سنگفرش شده است.

در حال حاضر تنها بخشی از محلۀ شعب ابی طالب باقی مانده که نام آن سوق اللیل و بر فراز کوه است محلۀ سوق اللیل خانه‌هایی را که روی کوه، مقابل مسعی ساخته‌اند را دربرمی‌گیرد خانه‌ها و اماکن تاریخی موجود در شعب در توسعه‌های مختلف مسجد، در مسجد قرار گرفته است.^[۹]

جایگاه مذهبی و تاریخی

وقتی قصی بن کلاب بر مکه حاکم شد، هر خاندانی از قریش را در جایی از مکه سکونت داد، او وَجه کعبه را که دربردارندۀ شعب ابی طالب و به سمت معلاة مکه بود، برای خاندان خود و فرزندانش عبد مناف و عبدالدار برگزید، این شعب به لحاظ نزدیکی به کعبه، بهترین نقطۀ مکه بود.^[۱۰]

زمین شعب متعلق به عبدالمطلب بود که در اواخر عمر آن را میان فرزندان قسمت کرد و پیامبر (ص) سهم پدرش عبدالله را سهیم گشت.^[۱۱]

چهره‌های برجسته‌ای از بنی‌هاشم در این شعب به دنیا آمده‌اند. شعب همچنین محل تولد رسول خدا بوده^[۱۲] و به همین جهت به شعب مولد نیز معروف است.^[۱۳]

شعب همچنین خانۀ خدیجه و محل زندگی وی با پیامبر (ص) بوده و فاطمه زهرا (س) در آنجا زاده شده است.^[۱۴]

همچنین عبدالله بن عباس نیز در این شعب متولد شد ^[۱۵]و زندگی کرده‌اند.

محاصره بنی هاشم

در این شعب رسول خدا (ص) به همراه بنی هاشم و بنی عبدالمطلب به مدت سه سال در محاصره اقتصادی سایر خاندان های قریش قرار گرفتند و آن دوران را با مشقت و رنج فراوان سپری کردند.^[۱۶]

در اواخر سال ششم سران قریش از نفوذ و پیشرفت حیرت‌انگیز آیین یکتاپرستانه اسلام سخت ناراحت بودند و در فکر چاره و راه‌حلی بودند.

اسلام آوردن افرادی مانند حمزه و تمایل جوانان قریش و آزادی عملی که در کشور حبشه نصیب مسلمانان شده بود، بر حیرت و سرگردانی حکومت وقت افزوده بود و از اینکه از نقشه‌های خود بهره‌ای نمی بردند سخت متأثر بودند از این رو به فکر نقشۀ دیگری افتادند و خواستند به وسیلۀ محاصرۀ اقتصادی که نتیجۀ آن بریدن رگ‌های حیاتی مسلمانان بود از نفوذ و گسترش اسلام بکاهند و پایه‌گذار و هوادارن آن را در میان این حصار خفه سازند.^[۱۷][۱۸]

پیمان مشرکان

مشرکان در دارالندوه جلسه‌ای تشکیل دادند و عهدنامه‌ای به خط منصور بن عکرمه و امضای هیئت عالی قریش نوشتند و در داخل کعبه آویزان نمودند و سوگند یاد کردند که ملت قریش، تا دم مرگ طبق موازین ذیل عمل کند:

مواد پیمان نامه

• هرگونه خرید و فروش با هوادارن محمد (ص) تحریم می‌شود.
• ارتباط و معاشرت با آنان اکیداً ممنوع می‌گردد.
• هر گونه ارتباط زناشویی و... با مسلمانان ممنوع است.
• در تمامی پیش‌آمدها باید از مخالفان محمد (ص) حمایت کرد.

متن پیمان با مواد یادشده به امضای تمامی متنفذان قریش جز مطعم بن عدی^[۱۹] رسید و با شدت هر چه تمام‌تر به اجرا گذارده شد.^{[۲۰] [۲۱] [۲۲][۲۳]}

ابو طالب از بنی هاشم دعوتی به عمل آورد و یاری پیامبر را بر دوش آنان گذارد و دستور داد عموم فامیل از محیط مکه به دره‌ای که در میان کوه‌های مکه قرار داشت و به شعب ابی طالب معروف بود که دارای خانه‌های کوچک و سایبان‌های مختصری بود منتقل شوند و در آنجا سکنا گزینند. او اطراف آن را افرادی گمارد تا از شعب حراست بنمایند.

هر کس به شهر مکه وارد می شد حق نداشت با بنی هاشم معامله کند و اگر کسی چنین کاری انجام می‌داد اموالش را مصادره می‌کردند.^[۲۴]

مسلمانان در مواقعی که مراسمی رسمی وجود داشت می‌توانستند برای خرید یا دعوت و تبلیغ از شعب خارج شوند.^[۲۵]

سال نخست هنگام موسم حج رسول خدا (ص) هر که را دید به اسلام دعوت نمود و همین امر باعث کینۀ مشرکین شد و به ابوطالب گفتند که برادرزاده‌ات را به ما تحویل بده که قصد قتل او را داریم. ابوطالب پاسخ محکمی به آنان داد و آنان را ناامید کرد.^[۲۶]

ابوطالب از ترس اینکه مبادا نیمه شب پیامبر (ص) را بکشند هرگاه پیامبر به خواب می رفت رختخواب خود را در یک طرف او می‌انداخت و محل خواب یکی از فرزندانش را در طرف دیگر قرار می‌داد و پیامبر را در وسط قرار می‌داد.

وضع حزن‌انگیز بنی هاشم

محاصره شعب سه سال طول کشید فشار و سختگیری‌ها به حدی رسید که نالۀ فرزندان بنی هاشم به گوش مشرکان مکه می‌رسید^[۲۷] ولی در دل آنها تأثیر چندانی نمی‌کرد.

جاسوسان قریش در تمام راه مراقب بودند مبادا کسی خواروباری به شعب ابی طالب ببرد. ولی علی‌رغم این کنترل گاه و بیگاه حکیم بن حزام^[۲۸] برادرزادۀ خدیجه و ابوالعاص بن ربیع^[۲۹] و هشام بن عمر نیمه شب ها مقداری گندم و خرما بر شتری حمل کرده تا نزدیکی شعب می‌آوردند سپس افسار آن را دور گردنش می‌پیچیدند و رها می‌کردند و گاهی همین مساعدت موجب گرفتاری آنان می‎گردید.^[۳۰]

پیامبر و یاران و عمویش ابوطالب و همسرش خدیجه 3 سال در سخت‌ترین شرایط به سر بردند؛ آنان در این مدت از محل دارایی‌های خدیجه گذران کردند. گاهی نیز اقوام نزدیکشان، به رغم پیمان‌نامه و از سرِ کششِ خون و خانواده پنهانی آذوقه به آنجا می‌فرستادند. مقاومت پیامبر و یاران او در آن مدت، عرصه را بر قریش تنگ کرد. بیشتر آنان که دختر، پسر، نواده‌ یا اقوامی نزدیک در شعب داشت، در پی بهانه بودند تا آنان را از شعب خارج کنند.

پایان محاصره

در سال دهم بعثت شبی ابوجهل، حکیم بن حزام را که برای خدیجه بار گندم می برد مانع شد. دیگران مداخله کردند و به سرزنش ابوجهل برخاستند. اندک‌اندک گروهی از کرده خود پشیمان گشتند و به طرفداری از بنی هاشم برخاستند که چرا بنی مخزوم در نعمت به سر ببرند و پسران هاشم و عبدالمطلب در سختی بمانند. و سرانجام گفتند این عهدنامه باید باطل شود. جمعی از شرکت کنندگان در پیمان، تصمیم گرفتند آن را پاره کنند. به روایت ابن هشام از ابن اسحاق چون به سروقت پیمان نامه رفتند دیدند موریانه آن را خورده و تنها جمله «باسمک اللهم» از آن باقی مانده است.^[۳۱]

ابن هشام می نویسد گروهی از اهل علم گفته‌اند:

ابوطالب به انجمن قریش رفت و گفت: برادرزاده ام می گوید موریانه پیمان نامه ای را که نوشته اید خورده و تنها نام خدا را باقی گذاشته؛ ببینید اگر سخن او راست است محاصره ما را بشکنید و اگر دروغ می گوید او را به شما خواهم سپرد. چون به سروقت نامه رفتند دیدند موریانه همه آن را جز نام خدا خورده است. بدین ترتیب پیمان محاصره بنی هاشم شکسته شد و آنان از شعب (دره) ابوطالب بیرون آمدند.^[۳۲][۳۳]

زمان

به گفتۀ ابن سعد این محاصره در محرم سال هفتم بعثت اتفاق افتاد^[۳۴]و هنگامی که ابوطالب خبر محوشدن پیمان نامه را به اطلاع مشرکان رساند در سال دهم بعثت پایان یافت.^[۳۵]

نامه امام علی به معاویه

به روایت نصر بن مزاحم حضرت علی (ع) در شرحی که بعدها در مورد ظلم و ستم قریش در شعب ابی طالب به پبامبر اکرم (ص) و مسلمانان وارد کردند چنین به معاویه نوشت:

خویشان ما (قبیلۀ قریش) بر این شدند که پیامبر ما را بکشند و نسل ما را براندازند. دربارۀ ما تصمیم گرفتند و ستم‌ها رواداشتند. خواروبار از ما قطع کردند و آب گوارا از ما بازگرفتند و ما را در جایگاه بیم و هراس نشاندند و جاسوس‌ها بر ما گماشتند و ما را ناچار ساختند تا در میان کوهی ناهموار پناه جوییم و بدین اکتفا نکرده جنگ علیه ما افروختند و پیمان‌نامه در میان خود علیه ما نوشتند بدین مضمون که با ما هم خوراک نشوند و با ما آب ننوشند و با ما وصلت و ازدواج نکنند و خرید و فروش ننمایند و از آنان در امان نباشیم تا اینکه محمد (ص) را در اختیار آنان نهیم تا اینکه وی را بکشند و جسدش را مثله[=قطعه قطعه] کنند. جز در موسم حج و عمره ما بنی هاشم از امنیت برخوردار نبودیم. اما مشیت خداوند دربارۀ ما چنین قرار گرفت که ما با تمام وجود از آن حضرت دفاع کنیم. و پروانه وار شمع وجودش را طواف نماییم و با شمشیرهای خود شب و روز از او حمایت کنیم. مومنانمان به انگیزۀ نیل به پاداش پروردگار و کافرانمان به منظور دفاع از از حریم قوم و تبار از وجود مقدس وی حمایت می کردند.

لیلة المبیت:

ليلة المبيت چيست و چه واقعه‏اي در آن شب، به وقوع پيوست؟

شب اول ماه ربيع‏الاول سال سيزدهم بعثت را كه حضرت على(عليه السلام) جاى پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) خوابيد، «ليلة المبيت» مى‏گويند. وقتى فرشته وحى، پيامبر را از نقشه شوم مشركان براى هجوم به خانه حضرت و كشتن وى آگاه ساخت، به آن حضرت دستور داد تا از مكه به عزم مدينه خارج شود. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) حضرت على(عليه السلام) را از اين نقشه آگاه كرد و به او فرمود: «امشب در خوابگاه من بخواب و رواندازِ سبزِ مرا به خود بپيچ تا آنان تصور كنند كه من هنوز در خانه و در بستر آرميده‏ام و مرا تعقيب نكنند». آن گاه، پيامبر مخفيانه به سمت غار ثور حركت كرد.جعفر سبحانى، فروغ ولايت، ج 1، ص 45 - 57. اين اقدام امام، يكى از برجسته‏ترين فضائل اميرمؤمنان(عليه السلام) است؛ به طورى كه بر اساس روايات شيعه و اهل سنت، چون على(عليه السلام) اين كار را انجام داد، خداوند،آيه ذيل را در شأن وى نازل فرمود:ر.ك: طبرسى، مجمع البيان، ج 2، ص‏301؛ بحارالانوار، ج 19، ص 78؛ غزالى، احياءالعلوم، ج 3، ص 378؛ ابن الجوزى، تذكرة الخواص، ص 35؛ حاكم حسكانى، شواهد التنزيل، ج 1، ص 123؛ الغدير، ج 2، ص 47 - 49. «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ»؛بقره (2 )، آيه 207. «بعضى از مردم - با ايمان همچون على(عليه السلام) به هنگام خفتن در جايگاه پيامبر - جان خود را به خاطر خشنودى خدا مى‏فروشند و خداوند، نسبت به بندگان مهربان است». به فرموده امام سجاد(عليه السلام) نخستين كسى كه جان خود را براى جلب رضاى خداوند تقديم كرد، على‏بن ابى طالب(عليه السلام) است.المستدرك على الصحيحين، ج 3، ص‏4.

جنگ احد :

جنگ احد یکی از غزوه های مشهور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بود که در دامنه کوه احد، در 4 کیلومتری شمال مدینه و در روز شنبه هفتم شوال سال سوم هجری، بین مشرکان قریش و سپاه اسلام رخ داد. 
قریش به تلافی شکست در جنگ بدر و خونخواهی کشتگان خود با سه هزار مرد جنگی و دویست اسب و هزار شتر، به همراه جمعی از زنان از جمله هند جگرخوار، به قصد جنگ با مسمانان راهی مدینه شدند و پس از ده روز راهپیمایی در دامنه کوه احد که در شمال مدینه و جای خوش آب و هوایی بود چادر زدند. 
پیامبر که از طریق عمویش، عباس بن عبدالمطلب، از حرکت قریش اطلاع یافته بود، پس از مشورت با یاران خود آماده جنگ شد و به همراه هزار نفر از مسلمانان از مدینه بیرون آمد. اما در میان راه عبدالله بن ابی، رئیس منافقان مدینه، با سیصد تن از یاران خود از صف مسلمانان خارج شد و به مدینه بازگشت. سرانجام رسول خدا با هفتصد تن از جنگجویان مسلمان (و تنها با دو اسب و صد تن زره‌پوش) شامگاه به احد رسید. 
فردای آن روز جنگ تن به تن آغاز شد و در نهایت با یورش همگانی مسلمانان، قریش شکست خورد. پس از این پیروزی اولیه، هنگامی که مسلمین به جمع آوری غنایم مشغول بودند، محافظان و تیراندازانی که حفاظت تنگه مهم و سوق الجیشی احد را بر عهده داشتند، علی رغم تاکید شدید پیامبر به حفظ محل نگهبانی خود، به دنبال سهم خود از غنایم، مقر خویش را ترک کردند. 

خالد بن ولید که در کمین همین فرصت بود با سواران خود از تنگه احد به مسلمانان حمله کرد و از پشت، بر قلب سپاه اسلام خنجر زد. به این ترتیب، پیروزی مسلمین به شکست تبدیل شد. 
در این نبرد، دندان رسول خدا شکست، 74 تن از مسلمانان، از جمله حمزه سید الشهدا، به شهادت رسیدند و بسیاری نیز مجروح شدند. 
فردای شبی که پیامبر و سپاهش به مدینه برگشتند، دوباره از طرف خدا مامور شدند دشمن را تعقیب کنند. پیامبر ابن ام مکتوم را جانشین خود در مدینه قرار داد و با پیشروی به‌سوی حمراء الاسد در هشت فرسخی مدینه، دشمن را از حمله مجدد به مرکز اسلام منصرف ساخت.