مهندسي ارزش

 مقدمه :

چرا مهندسي ؟ چرا ارزش ؟ و چرا مهندسي ارزش ؟ چه قرابتي بين مهندسي و ارزش وجود دارد و چه ارتباطي بين صنعت و مهندسي ارزش ديده مي شود ؟ واژه هاي مهندسي ، ارزش و صنعت روزانه و بارها بر زبان ما جاري مي شود . امروزه تركيبات مختلفي از واژه هاي مهندسي مانند مهندسي مجدد ، مهندسي بازار و غيره نيز كاملا رايج و معمول است و در محاوره و متون علمي بسيار يافت مي شود . شايد مهندسي به تنهايي يادآور ماشين آلات ، كارخانجات و به طور كلي صنعت باشد ، اما آيا هيچ گاه انديشيده ايم كه مهندسي مثلا چه قرابتي با بازار دارد ؟ به راستي مهندسي به چه معناست ؟ واژه نامه ها ، مهندسي را بطور كلي با معناي محاسبه تعيين مي كنند و مهندس يعني محاسب . پس مهندسي ارزش را مي توان به تعبيري محاسبه ارزش دانست ، اما ارزش در صنعت ، در سازمان و در پروژه به چه معناست ؟ آيا هدف هر توليدي اعم از كالا يا خدمات ، افزودن ارزش و يا به تعبيري ايجاد ارزش افزوده است ؟ اگر در پاسخ مثبت اين سؤال اتفاق نظر داشته باشيم ، آنگاه مهندسي ارزش و مفهوم آن رفته رفته پر رنگ تر مي شود .

از ديدگاه انجمن مهندسي ارزش آمريكا ( SOCIETY OF AMERICAN VALUE   ENGINEERING : SAVE) ؛ مهندسي ارزش روشي سيستماتيك با تكنيك هاي مشخص است كه كاركرد محصول يا خدمات را شناسايي و براي آن كاركرد ، ارزش مالي ايجاد مي كند به نحوي كه آن كاركرد در كمترين هزينه با حفظ قابليت اطمينان و كيفيت مورد نظر انجام گيرد ؛

به بيان ديگر مي توان گفت : مهندسي ارزش يك كوشش سازمان يافته براي تحليل عملكرد سيستم ها ، تجهيزات ، خدمات و مؤسسات به منظور نيل به عملكرد واقعي با كمترين هزينه در طول عمر پروژه است كه سازگار با كيفيت و ايمني مورد نظر باشد . مهندسي ارزش يك روش بسيار مهم براي مصرف بهينه بودجه تخصيص داده شده است .

ارزش بسيار ساده و در عين حال بسيار پيچيده است . زيرا چيزي است كه مشتري طلب مي كند . ميلر و هايمان يك پند كليدي ارائه كردند : هيچ كس يك محصول را خريداري نمي كند . مشتريان هميشه كاري را مي خرند كه فكر مي كنند كالا براي آنها انجام خواهد داد . به عبارت ديگر مردم به كالاي با كيفيت اهميت مي دهند .    

ارزش يك مفهوم زيباست . قدرت اين مفهوم تعاون بشر و تمدن بشري است .

ارزش چيست ؟

همه ما اين جمله را استفاده مي كنيم و همه روزه بطور مستمر بكار مي گيريم . اين جمله تحت معاني مختلف مورد استفاده قرار مي گيرد . اين جمله به طرق مختلفي هم مورد استفاده قرار مي گيرد و بنابراين مي توان از آن معاني مختلفي استنباط نمود . در فرهنگ لغات معاني مختلفي از قبيل ؛ بها , اعتبار , كارايي ، مكاني و يا آنچه كه منجر به يك چيز مطلوب يا مفيد مي گردد و مانند اينها براي ارزش تعريف شده است .

از آنجا كه ارزش از يك طرف يك كيفيت ذهني مانند ظاهر , شكل , سبك و غيره است كه توسط احساسات تعيين مي گردد و از طرفي يك كيفيت واقعي مانند عمر , عملكرد , قابليت اطمينان , سبك وزني و غيره است ؛ كه از طريق خواص و مشخصات تعيين مي گردد ، در نتيجه مفهومي است كه به راحتي قابل تعريف نمي باشد .

محدوده بزرگي كه تعريف ارزش به خود اختصاص مي دهد سبب بكارگيري وسيع اين كلمه شده است كه خود موجب سوء تفاهم گرديده است . شكل ذيل اين مفهوم را بهتر نشان مي دهد .

ارزش

ارزش از طريق مقايسه تعيين مي گردد ؛ تفاوت بين بها يعني مقبوليتي كه محصول از ديد مشتري دارد و قيمت يعني مبلغي كه مشتري بابت محصول مي پردازد , معيار ارزش براي مشتري است.

چنانكه آقاي ميلز معتقد است يك محصول و يا خدمت زماني داراي ارزش خوب است كه آن محصول و يا خدمت داراي عملكرد و هزينه مناسب باشد .

مفاهيم چهارگانه ارزش :     

ارزش اقتصادي را مي توان به چهار نوع تقسيم بندي نمود :

1- ارزش استفاده : خواص شاخص ها و كيفيت هايي كه موجب استفاده كار يا خدمت شده و باعث مي شوند كه جزء خاص عمل كند .

2- ارزش اعتبار : خواص شاخص ها و يا جذابيت هايي كه موجب مي شوند فرد آرزوي مالكيت يك شي را نمايد , آن شاخصي كه يك جزء خاص براي آن بفروش مي رسد .

3- ارزش مبادله اي : خواص و يا كيفيت هايي كه ما را قادر مي سازد كه يك جزء را به جاي جزء ديگر مبادله كنيم .

4- ارزش هزينه اي : مجموع مواد , كار و ديكر هزينه ها كه بايد بكار گرفت تا محصول توليد شود .

چگونگي ارتقاء ارزش:

براي اينكه بدانيم چگونه ارزش يك محصول و يا خدمت را ارتقاء دهيم اولين و مهمترين موضوع اين است كه دلايل پائين بودن ارزش را بدانيم سپس مي توان يك تحليل مناسب براي بررسي و ارزيابي ارزش ارائه نمود و كوشش هاي لازم براي فائق آمدن بر مسأله را مشخص كرد . تصميمات معني دار و مناسب براي اضافه كردن ارزش به يك جزء مشخص در اين صورت امكان پذير خواهد بود .

دلايل پائين بودن ارزش:

1- نبودن اطلاعات كافي .

2- نبودن ايده هاي خلاق .

3- كمبود زمان .

4- كيفيت پائين .

5- عقايد صادقانه ولي نادرست .

6- تفكر عادت گونه .

7- ريسك گريزي .

8- عدم تمايل به راهنمايي و مشاوره ديگران .

9- عادت ها و طرز تلقي ها .

10- شرايط غير واقعي .

11- تغيير در شرايط .

12- تغييرات فناوري .

13-ارتباط ضعيف .

14- عدم تجربه كافي .

15- سوء تعبير و برداشت هاي غلط .

16- عدم تجربه كافي .

17- تمايل به تطابق با شرايط موجود .

چگونه ارزش اضافه كنيم يا بسازيم؟

1- رسيدن به عملكرد معادل و يا بهتر با هزينه كمتر .

2- دسترسي به اندازه ، ظاهر ، جذابيت و خصوصياتي كه مشتري مي خواهد .

3- نگهداري سطح كيفيت با هزينه كمتر .

 4- شناسايي ، جداسازي و حذف هزينه هاي عناصر غير لازم از محصول و خدمات .

5- بكارگيري فناوري و توسعه دانش و خلق محصولات جديد .

6- جلوگيري از مصرف بي رويه منابع .

7- كنترل نسبت ارزش به قيمت و پيدا كردن نقطه سر به سر براي هزينه .

8- خودتان را شريك مشتري در نظر بگيريد .

مبدأ و تاريخ فناوري مهندسي ارزش:

منشاء فناوري مهندسي ارزش به مفهومي كه امروزه مشاهده مي شود به جنگ جهاني دوم باز  مي گردد . زماني كه افزايش و ارتقاء كيفيت توليد محصولات مورد توجه قرار گرفت آقاي هنري ارليچر ، معاون مدير عامل وقت شركت جنرال الكتريك در آمريكا مشاهده كرد كه برخورد سازمان يافته مي تواند پديده بهبود را قوت بخشد و در نتيجه از موارد سعي و خطا جلوگيري نمايد.

مهندسي ارزش از زماني كه آقاي ميلز اين مفهوم را مطرح و اين روش را سازماندهي نمود يك راه بسيار طولاني و موفقي را پيموده است كه امروزه به عنوان يك روش مديريتي قوي ، مدرن و مؤثر مورد توجه است كه بطور موفقيت آميز مي تواند در هر فعاليت اقتصادي مورد استفاده قرار بگيرد ؛ صنعت ، تجارت ، آموزش ، حمل و نقل ، برنامه ريزي شهري ، مراكز درماني ، بيمارستان ها ، مراكز پليس ، مراكز دولتي و غيره همگي مي توانند بستر مناسبي براي مطالعات مهندسي ارزش باشند .

چرا؟

تشويق به استفاده

مهندسي ارزش:

مهندسي ارزش ، تحليل ارزش ، مديريت ارزش ، كنترل ارزش ، اطمينان ارزش و يا هر اسم ديگر ؛ به عنوان يك روش مديريتي بسيار قدرتمند مطرح است كه براي اصلاح و بهبود سيتم ها مورد استفاده قرار مي گيرد ؛ بهبود از آنچه كه تا كنون بوده است و آنچه كه بايد باشد و منظور ، بهبود در طراحي ، عملكرد ، طول عمر ، قابليت توليد ، قابليت نگهداري ، خدمات و ضمانت ، بهبود در اندازه ، شكل ، خصوصيات ، سبك ، ظاهر و مشخصات ، بهبود در كيفيت ، قابليت اطمينان ، هزينه و ... مي باشد .

برنامه كاري مهندس ارزش از شش فاز زير تشكيل شده است :

1- فاز عمري: روند را با سازمان دهي نيروي كار مشخص نمودن .

2- فاز اطلاعات: مسأله به اشكال خاص تجزيه مي شود و از كلي گويي پرهيز مي شود .

3- فاز عملكرد: مشتمل بر كليه تلاشهايي است كه براي ارزش صورت مي گيرد .

4- فاز خلاقيت: روش هاي خلق ايده هاي جديد بكار گرفته مي شود .

5-فاز ارزيابي: ذهن قضاوت گرا به فعاليت وادار مي شود .عقايد و ايده هايي كه در فاز خلاقيت ايجاد گرديد حالا تصفيه ، اصلاح و تركيب مي شوند تا پيشنهاد مورد نظر حاصل شود .

6- فاز توصيه

موفقيت و شكست مطالعه ارزش به اين امر بستگي دارد كه روش بايد بصورت درست ياد گرفته و بطور جدي بكار گرفته شود .

1-  از روابط انساني خوب بهره بگيريد .

2-  از كلي گويي پرهيز كنيد .

3-  بر موانع فايق آئيد .

4-  قضاوت منطقي خوب بكار گيريد .

5-  كار گروهي را حمايت كنيد .

6-   از حقايق مطمئن شويد .

7-  بصورت زنده هر چيزي را مورد سؤال قرار دهيد .

8-  هزينه ها را تعيين كنيد .

9-  ارزش پولي براي تمامي مشخصات ، تلرانس ها ، اتصالات و ساير مواد تكميلي تعيين كنيد .

  10 - عملكرد ها را تعريف و طبقه بندي كنيد .

 11-  ذهن خود را فعال كنيد .

12- ساده سازي كنيد .

13- ايده ها را تركيب و تصفيه كنيد .

14- براي تمامي ايده ها هزينه در نظر بگيريد .

15- عملكردهاي جايگزين را مشخص كنيد .

16- از استانداردها استفاده كنيد .

17- با متخصصين ، فروشندگان ، مشتريان و … مشاوره كنيد .

18- از محصولات ، فرايندها و رويه هاي خاص استفاده كنيد .

19- با استفاده از روش مقايسه اي ارزيابي كنيد .

20- پول را آنچنان خرج كنيد كه انگار پول خودتان است .

21- جواب ها را با اطلاعات كافي براي تصميم گيري ارائه دهيد .

22- در صورت امكان دو راه حل ارائه دهيد .

23- با استفاده از مميزي مستقل صرفه جويي هاي قابل پيش بيني را بررسي كنيد .

24- به كمك هاي انجام شده اعتراف كنيد .

مهندسي ارزش يك كار گروهي است .  يك مطالعه موفق مهندسي ارزش بايد داراي شرايط ذيل باشد :

1-  دانش و تخصص در ميدان فني مورد مطالعه .

2-  پيشينه موفق در زمينه اجراي مهندسي ارزش .

سازمان دهي مهندسي ارزش:

	دوره هاي آموزشي را تشكيل دهيد

چكيده :

گروههاي كاري مهندسي ارزش متأثر از دايره هاي كيفي در مديريت مي باشند . دواير كيفي به عنوان ابزارهاي توانمندي براي توسعه كيفي و بهره وري سازمانها مطرح مي باشند و در فرايند مهندسي ارزش با استفاده از فاز خلاقيت و هم انديشي نسبت به تعيين ايده هاي متعددي كه توليد مي شود ، اقدام لازم به عمل مي آيد .

برنامه كاري مهندسي ارزش يك تحقيق كامل و تمام را در بررسي همه گزينه ها براي دسترسي به بهترين راه حل دنبال مي كند . مهندسي ارزش طراحي براي هزينه را ممكن مي سازد .

مهندسي ارزش يعني بالا بردن سطح مهارت كاركنان شركت براي اينكه مهندسي ارزش را جزئي از خود بدانند .

در مهندسي ارزش هدفي براي رسيدن وجود دارد . قيمت شاخص ارزش يا اختلاف ارزش . همچنين به عنوان معيار اينكه كار گروهي چقدر خوب بوده است ، مورد توجه است .

در مهندسي ارزش هيچ چيز را نمي توان همان گونه كه هست قبول كرد ؛ هر چقدر هم كه يك عمل تكرار شده باشد . هر جزء را امتحان و مجدد آزمايش مي كنيم . قاعده سر انگشتي اين است كه از هيچ چيز نگذريد .

مهندسي ارزش به دنبال يك رويكرد تصميم گيري گروهي است كه از طريق آن كاربر، مشتري ، طراح و بخش فني در تعامل با يكديگر به تصميم گيري براي توليد بهتر مي پردازند و از اين طريق نيازهاي مشتري براحتي به طراحي و توليد منتقل مي شود .

مشخصه هاي كيفي ايجاب مي كند كه مواد ، ماشين آلات توليد ، فرايند محصولات ، مهارت نيروي كار و دقت ابعادي مورد توجه قرار گيرد . اما در ضمن فرايند مهندسي ارزش ، راه حل هايي دنبال مي شود كه از طريق آنها دسترسي به مجموعه مشخصه هاي فوق با حداقل هزينه امكان پذير بوده و در عين حال كارايي و مؤثر بودن راه حل ها نيز تضمين شده باشد . بنابراين در فرايند مهندسي ارزش نياز به هر كاري با اين هدف دنبال مي شود كه :

(( كاملا درست ، نه كمتر و نه بيشتر ))

                                                                                                منابع و مآخذ:

1- روش بكارگيري مهندسي ارزش           نويسنده S.S.IYER   

 مترجمان :  محمد سعيد جبل عاملي  -  سيد عليرضا مير محمد صادقي

2- ماهنامه تدبير    شماره 132 / ارديبهشت 82