معرفی رشته حقوق

معرفی رشته حقوق 

هدف 
تربیت کارشناسانی است که بتوانند در مشاغلی چون قضاوت، وکالت، سر دفتری اسناد رسمی و کارشناسی حقوق انجام وظیفه نمایند. 
تمام روابط اجتماعی که آثار حقوقی از آن ایجاد می‌شود، موضوع علم حقوق قرار می‌گیرد. رشته حقوق یکی از محبوب‌ترین رشته‏‌های داوطلبان گروه علوم انسانی است. دامنه گرایش‏های رشته حقوق گسترده و در کلیه روابط زندگی امروز قابل ملاحظه است. این روابط می‏تواند مربوط به روابط دولت و مردم باشد که به حقوق عمومی معروف است و یا روابط خصوصی مردم را در برمی‏گیرد که حقوق خصوصی نامیده می‏شود. حقوق عمومی شامل حقوق قوای سه‏گانه کشور، حاکمیت و آنچه که مربوط به اداه کشور است، می‏شود و حقوق خصوصی به روابط بین خود مردم می‏پردازد که مهمترین آنها روابط تجاری است که عامل ایجاد رشته حقوق تجارت شده است و یا مسائل مربوط به حقوق مدنی است که از آن جمله می‏توان به اموال، مالکیت، قراردادها، مسؤولیت‏هایی که اشخاص در خطاهایی که مرتکب می‏شوند برایشان به وجود می‏آید مثل مسؤولیت ناشی از حوادث، قواعد مربوط به ارث، وصیت، ولادت، اقامتگاه اشخاص و ده‌ها مورد دیگر اشاره کرد. همچنین شاخه‌ای از حقوق به روابط بین المللی می‏پردازد که خود به دو بخش حقوق روابط بین الملل عمومی و خصوصی تقسیم می‏شود که حقوق روابط بین الملل عمومی به روابط بین دولت‌ها و سازمان‌های بین‏المللی می‏پردازد. 
دانش آموختگان این رشته باید از جسارت، قدرت استدلال، خلاقیت ذهنی و فن بیان خوب و کافی برخوردار باشند. علم حقوق با جامعه شناسی، روانشنانسی و علوم فلسفی آمیخته است و یک حقوقدان مطلع باید از این علوم آگاهی‏کافی داشته باشد. همچنین یک دانشجوی حقوق برای این که در رشته خود موفق گردد لازم است که به زبان و ادبیات فارسی مسلط باشد، چون منطق حقوق در ضمن این که شباهت‏های زیادی به منطق ریاضی دارد، یک منطق اقناعی و خطایی است. یعنی یک حقوقدان باید بتواند کسانی را که مورد خطاب او قرار می‏گیرند و یا دادگاهی را که مأمور رسیدگی به دعوا است، با زبان سلیس و بلیغ قانع کند، در نتیجه باید به زبان و ادبیات مسلط باشد. در ضمن باید اطلاعاتی از ریاضیات داشته باشد، همچنین دانشجویان حقوق با مفاهیم اساسی فقه و اصول در اسلام، جامعه‏شناسی، روان‏شناسی، امور مالی و پزشکی قانونی و … آشنا می‏شوند. 
دانشجویان این رشته دروس مقدمه علم حقوق، حقوق جزای عمومی، حقوق اساسی، حقوق مدنی، مبانی علم اقتصاد، عربی، مالیه عمومی، مبانی جامعه شناسی را در قالب دروس پایه می‏گذارند. 

ماهیت 
دانشجویان مقطع لیسانس حقوق در ابتدا مقدمه‌ای از علم حقوق می‌خوانند تا با کلیات علم حقوق و مبانی نظری و فلسفی این علم آشنا شوند و سپس با دو بخش اصلی علم حقوق یعنی حقوق عمومی و حقوق خصوصی که هر یک دارای دو شاخه حقوق داخلی و بین‌المللی است، آشنا شده و دروسی را در این زمینه مطالعه می‌کنند. برای مثال مباحث قراردادها، روابط اشخاص و معامله‌ها را در زیر مجموعه حقوق خصوصی داخلی، مباحث مربوط به مجازات‌ها، جرایم و محاکمات کیفری را در بخش حقوق عمومی، مباحث مربوط به سازمان‌های بین‌المللی، روابط دولت‌ها با یکدیگر و روابط دولت‌ها با سازمان‌های بین‌المللی و برعکس را در بخش حقوق عمومی بین‌الملل و بالاخره مباحث مربوط به معاملات و روابط خصوصی خارجی اشخاص که یک عنصر بین‌المللی در آن وجود دارد را در بخش حقوق خصوصی بین‌المللی مطالعه می‌کنند. یعنی در برنامه دوره لیسانس کم و بیش مجموعه‌ای از همه مطالب گفته می‌شود. 
از همین توضیح مختصر می‌توان متوجه شد که امروزه قلمرو علم حقوق بسیار وسعت یافته است به طوری که هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که بر همه شاخه‌های این علم احاطه دارد و به قول فریپر حقوقدان فقید فرانسوی یک حقوقدان در مدت عمر خویش نمی‌تواند حتی برای یک‌بار تمام کتاب‌های تخصصی رشته خود را بخواند. 
دولت به عنوان نماینده سیاسی و حقوقی جامعه برای خود منافعی مثل وحدت ملی و یا تمامیت ارضی دارد که البته این منافع از منافع افراد جدا نیست بنابراین افراد در ارتباطشان با دولت باید نسبت به این حقوق آگاه باشند و روابطشان با دولت بر اساس این منافع باشد و البته دولت هم نسبت به شهروندان تکالیفی دارد و باید حقوق آنها را به رسمیت بشناسد. همان حقوق و آزادی‌هایی که در قانون اساسی به عنوان منشور ملی تعریف شده است و در قلمرو حقوق عمومی قرار می‌گیرد. 

توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه 
تسلط به زبان انگلیسی یا فرانسه، توانایی استفاده از کتب فقهی، قدرت استنباط بالا، آشنایی کامل با ادبیات زبان فارسی، منطق، عربی و جامعه ‌شناسی از ملزومات این رشته است. 
جسارت، قدرت استدلال، خلاقیت ذهنی و فن بیان خوب لازمه موفقیت در این رشته است. در کل باید گفت که نحوه استدلال و فن بیان، ابزار کار یک حقوقدان است. 
یک دانشجوی حقوق باید شیفته و عاشق این رشته باشد یعنی اگر هدفش این است که به وسیله رشته حقوق امرار معاش کند مطمئناً حقوقدان موفقی نخواهد شد. 
ممکن است که به دست‌آوردن لیسانس حقوق کار دشواری نباشد اما حقوقدان شدن بسیار مشکل است. چرا که علم حقوق امروزه با جامعه‌شناسی، روانشناسی و علوم فلسفی آمیخته شده است و یک حقوقدان باید از این علوم اطلاعات کافی داشته باشد. همچنین یک دانشجوی حقوق برای این که در رشته خود موفق گردد لازم است که به زبان و ادبیات فارسی مسلط باشد چون منطق حقوق در ضمن این که شباهت‌های زیادی به منطق ریاضی دارد، یک منطق اقناعی و خطابی است. یعنی یک حقوقدان باید بتواند کسانی را که مورد خطاب او قرار می‌گیرند و یا دادگاهی را که مامور رسیدگی به دعواست، با زبان سلیس و بلیغ قانع کند، در نتیجه باید به زبان و ادبیات مسلط باشد. در ضمن باید اطلاعاتی از ریاضیات داشته باشد زیرا هم محاسبات حقوقی گاهی احتیاج به ریاضی دارد و هم منطق ریاضی، منطق اساس حقوق است و افراد باید بدانند که به چه ترتیب از قوانین استنباط کنند چون حقوق زمانی اهمیت پیدا می‌کند که قانون در مورد مشکل مورد نظر، حکمی نداده است و باید حقوقدان از مسائل موجود، احکامی را که در قانون وجود ندارد، استنباط کند. 
اهمیت این مساله زمانی بیشتر روشن می‌گردد که بدانیم یک قاعده ممکن است در دو زمان مختلف دو معنی متفاوت داشته باشد و یا از یک متن واحد، دو نسل مختلف امکان دارد برداشتی متفاوت داشته باشند. برای مثال در قانون مدنی داریم که زن و شوهر باید با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند. ولی معنی حسن معاشرت در 50 سال پیش با امروز متفاوت است و یا معنی حسن معاشرت در شهرها با همین ترکیب در روستاها فرق دارد و این کار حقوقدان است که با توجه به موقعیت زمان و مکان برداشت درست و صحیحی از عبارت‌های موجود در قانون داشته باشد. 
به عبارت دیگر نباید تصور کرد که همه‌چیز در قوانین خلاصه می‌شود و کسی که قوانین را بداند، حقوقدان است. بلکه نقش مهم حقوقدان در به کاربردن فنون و هنرهای خاصی است که باید آنها را بیاموزد و برای به دست آوردن قواعدی که در متون قوانین نیامده است، از آنها استفاده کند. 
دانشجوی علاقمند به رشته حقوق باید نه تنها با زبان فارسی بلکه با ادبیات فارسی و حتی با دیوان‌های شعرای بزرگ ایران آشنا باشد چون سخنوری و همچنین قدرت قلم و نویسندگی از فضایل یک حقوقدان است و یک حقوقدان باید با تکیه بر قلم و یا سخن، نظریه و یا تفکر حقوقی خود را نشر دهد. همچنین با این دو حربه می‌تواند در مقام دفاع از مظلومی برآمده و با تعبیرات و جملات شیوا، دلنشین و تاثیرگذار سخن خود را به کرسی بنشاند. همچنین برای آن که بتواند لایحه‌ای را بنویسد باید سخن او همراه با دلیل و برهان باشد. به همین دلیل لازم است که با منطق آشنا باشد. 

درس ها و واحدهای رشته حقوق 

دروس پایه: 
مقدمه علم حقوق، حقوق جزای عمومی، حقوق اساسی، حقوق مدنی، مبانی علم اقتصاد، عربی، مالیه عمومی، مبانی جامعه شناسی. 

دروس اصلی و تخصصی: 
آئین دادرسی مدنی، متون حقوقی، آئین دادرسی کیفری، حقوق اساسی، حقوق جزای عمومی، حقوق بین المللی عمومی، حقوق سازمان‌های بین المللی، حقوق اداری، اصول فقه، متون فقه، حقوق تجارت، قواعد فقه، حقوق تطبیقی، ادله ثبات دعوی، حقوق کار، پزشکی قانونی، کار تحقیقی، حقوق بین المللی خصوصی. تسلط بر زبان عرب و فرانسه هم به اغلب دانشجویان حقوق توصیه می‏شود. امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری تخصصی برای تمام گرایش‌های حقوق وجود دارد. 

وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر 
در مقطع کارشناسی ارشد امکان ادامه تحصیل در 7 گرایش وجود دارد: 
1- حقوق خصوصی 2- حقوق بین‌الملل 3- حقوق جزا و جرم شناسی 4- حقوق عمومی 5ـ حقوق بشر 6ـ حقوق تجارت بین الملل 7ـ حقوق مالکیت معنوی 
همچنین امکان ادامه تحصیل در ایران در مقطع دکترا نیز میسر است. 

آینده شغلی و بازار کار 
وقتی با استادان دانشگاه در مورد فرصت‌های شغلی فارغ التحصیلان لیسانس در رشته‌های مختلف صحبت می‌کنیم، بیشتر آنان معتقدند که یک فارغ التحصیل در مقطع لیسانس، دانش و توانایی لازم را برای کار تخصصی در رشته تحصیلی خود ندارد از همین رو نباید انتظار شغلی ایده آل و مطابق میل خود را داشته باشد. در رشته‌های علوم انسانی که در مقطع لیسانس بیشتر اطلاعات، کلی بوده و اطلاعات تخصصی و کاربردی در مقاطع فوق لیسانس و دکتری ارائه می‌گردد. اما رشته حقوق از جمله رشته‌هایی است که از این قاعده مستثنی است و یک لیسانس حقوق می‌تواند کار اجتماعی مشخصی که تخصص است، انجام دهد. در کل اگر بخواهیم به فرصت‌های شغلی حقوقدان‌ها اشاره کنیم، باید بگوییم که حقوقدان‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ یک دسته افرادی که با مقررات آشنا هستند و قوانین را به صورت یک فرمانبر کامل عمل می‌کنند اما قدرت استنباط احکام تازه را از قوانین ندارند. این‌ها کسانی هستند که معمولاً تا مقطع لیسانس درس خوانده‌اند و در واقع حقوقدان‌های عملی هستند که می‌توانند کارهای معمولی این حرفه را انجام دهند. 
دسته دوم افرادی هستند که این مرحله را پشت سر گذاشته‌اند و قدرت استنباط از قوانین و دست یافتن به قوانین جدید را دارند که در واقع مهندسین حقوق هستند که قادرند در مورد بنیان‌های علم حقوق اظهارنظر کنند و در صورت لزوم آن‌ها را تغییر دهند. متخصصانی که می‌توان به آنها معماران حقوق گفت. 
در حال حاضر به دلیل توسعه این رشته و تعداد زیاد فارغ التحصیلان آن، که از دانشگاه دولتی و غیردولتی وارد بازار کار می‌شوند، یافتن کار مناسب برای فارغ التحصیل لیسانس با دشواری‌هایی توأم است و بخصوص متقاضیانی که علاقمند به کار خاصی در این رشته هستند، مثل متقاضیان وکالت، با محدودیت‌هایی مواجه می‌شوند، اما در کل یک دانشجوی خوب و علاقمند می‌تواند پس از گواهی لیسانس به شغل‌های متنوعی مثل وکالت دعاوی دادگستری، مشاور حقوقی بانک ها، شهرداری‌ها، شرکت‌ها و وزارتخانه‌ها و سردفتری دفاتر اسناد رسمی جذب گردد. باید توجه داشت که اکثر فرصت‌های شغلی موجود برای فارغ التحصیل این رشته، از جمله قضاوت، وکالت، تصدی دفاتر اسناد رسمی و تصدی دفتر ازدواج و طلاق امتحان ورودی دارد و فارغ التحصیلان حقوق پس از پذیرش در امتحان ورودی و گذراندن یک دوره کارآموزی، می‌توانند در مشاغل مورد نظر فعالیت نمایند. 
اگر داوطلبان بدون بررسی توانایی خود فقط فریب نام رشته و معروفیت آن را بخورند و در واقع رشته تحصیلی‌شان را بر اساس مد روز انتخاب نمایند بعد از گذشت یک یا دو سال دچار سرخوردگی می‌شوند و حتی انصراف می‌دهند و اگر هم ادامه تحصیل دهند بعد از فارغ‌التحصیلی نمی‌توانند کار مناسبی در ارتباط با رشته تحصیلی خود پیدا نمایند. 

کلمات کلیدی: رشته حقوق - حقوق عمومی - حقوق خصوصی - حقوق تجارت - حقوق بین الملل - توانایی های رشته حقوق - دروس رشته حقوق - بازار کار - آینده شغلی - معماران حقوق 
گردآوری: عبدالله رحیمیان (کمیته دانشجویی عمادده)