آشنايي با بانك جهاني[1]

معرفي نهادهاي بين المللي اقتصادي – بازرگاني

اشاره :

       نهادهاي مالي بين المللي نقش تعيين كننده اي در تأمين نيازهاي مالي كشور هاي عضو براي پيشبرد برنامه هاي توسعه اي و بازسازي اقتصادي آنها دارد .

دسترسي به منابع مالي ارزان قيمت بين المللي براي تامين مالي پروژه هاي اقتصادي يكي از مزيت هاي اساسي در تامين مالي سرمايه به ويژه براي كشورهاي در حال توسعه و كشورهاي درگير با بحران هاي مالي محسوب مي شود . از اين رو نوعي رقابت بين المللي براي دستيابي به اين منابع همواره وجود دارد .و در همين حال برخي قدرت هاي بزرگ در تصميم گيري نسبت به اعطاي تسهيلات اعتباري در اين گونه نهادها اثر گذار مي باشند . انها با ارايه تحليل هاي خاص در قبال اوضاع سياسي – اقتصادي كشور هاي متقاضي وام مي توانند در پرداخت يا عدم پرداخت اعتبارات نقش تعيين كننده اي ايفا كنند . با اين وجود كشورهايي كه با كمبود منافع سرمايه و سرمايه گذاري روبه رو مي باشند ، همواره مي بايست در تلاش براي دريافت اعتبارت ارزان قيمت باشند .

اعطاي وام «پيروزي » بانك جهاني است !

       موافقت بانك جهاني با پرداخت دو فقره وام به ايران به نوعي پيروزي براي ايران و شكست براي آمريكا معني شده است . مي توانيم به همين تحليل ها دل خوش كنيم و كاري نداشته باشيم كه اصولاً چرا وام مي گيريم . چرا از بانك جهاني وام مي‌گيريم و چرا اين قضيه مي تواند آن قدر اهميت كسب كند كه آن را به مثابه پيروزي در يك مبارزه مر هوم قلمداد كنيم !

اگر اهميت اعطاي وام به ايران به اين خاطر است كه پرداخت آن مخالف ميل باطني آمريكا بوده است . مجدد يك موفقيت خود  را به كشوري در آن سوي ديگر دنيا چسبانده ايم كه ظاهراً در حال نبرد با ماست . فراموش مي كنيم كه متصل كردن اين موضوع به آمريكا ، كشاندن يك مو ضوع اقتصادي به ورطه سياست است . سياستي كه خسرانهاي بسيار در قلمروهاي اقتصادي به ما تحميل كرده است .

       بانك جهاني به ما وام مي دهد به همين دليل ساده كه ديگر مي تواند ايران را درجامعه بين المللي ناديده بگيرد . اين آن نكته اي ايت كه بايد اشتياق ما را بر انگيزد . شادماني ما از اين كه ديگر به اهداف غير منطقي خودشان دست نيافته و نتوانسته اند جلوي پرداخت اين وام ها را بگيرند ، نه سودي در عرصه داخلي و نه در قلمرو
بين المللي براي ما دارد . بي جهت دلتنگ نشويم و ديگران را دلتنگ نكنيم . وام مان را بگيريم و سرفرازانه جلو برويم تا همه دنيا به اين باور برسند كه مي تواند به كشورمان اعتقاد كند وراه هاي تفاهم و وهمكاري را كسترده كند .

بهتر است به اظهارات رئيس بانك جهاني پس ارتباطي تصويب پرداخت دو فقره وام به ايران توجه كنيم كه گفته است “هدف از موافقت پرداخت وام به ايران حمايت از اصلاحات پرزيدنت خاتمي بوده است ”. “او افزوده است كه” برنامه هاي آتي پرداخت وام به ايران پس از س بررسي نتايج برنامه هاي اصلاحات اقتصادي در طي 6 يا 9 ماه آينده تنظيم خواهد شد .”

آخرين گزارش بانك جهاني در مورد جمهوري اسلامي ايران

1-  ايران كشور مهمي در منطقه خاورميانه است اين كشور با جمعيتي 63 ميليوني ، پرسشنامه جمعيت ترين كشور منطقه و شانزدهمين كشور پرجمعيت جهان است . ايران با يكصد و يازده ميليارد دلار توليد ناخالص داخلي دومين اقتصاد عمده را درمنطقه دار است . اين كشور دومين توليد كننده يبزرگ او پك به شمارر مي رود و مقام دومرا در ذخاير حائز مي‌باشد.

2-  وام بانك جهاني به ايران كه در ماه مي سال 2000 پرداخت شد با توافق هيات اجرايي جهت دو پروژه صورت گرفت . دومين پروژه بهداشتي (وام) شماره 4550 ، به مبلغ 87 ميليون دلار) و پروژه فاضلاب شهري تهران (وام شماره 4551 ، به مبلغ 145 ميليون دلار ) اين وام ها پس از وقفه اي هفت ساله كه در طي آن فعاليت بانك عمدتا بر نظارت بر پروژه ها دردست اقدام و كارها ي اقتصادي جزئي محدود و متمركز شده بود به تصويب رسيد .

3-  اين اشتراتژي مقدماتي و ضمني بر آن بود تا مجريان طرح را از اوضاع توسعه د رايان آماده سازد از پيشرفت روند اصلاحات و چالشها و آينده توسعه را كه در ايران با آن با آن مواجه مي شد را روشن نمايد . اين استراتژي همكاري را كه بانك جهاني درحين فراهم آوردن استراتژي كمك به يك كشور را  كه براي مد نظر قرار گرفتن آن از سوي مجريان طرحهادر طول دو سال آينده بود دنبال مي كرد . از اين رو اين استراتژي در اين يادداشت و گزارش بايد به عنوان استراتژي همكاري مقدماتي و ضمني مورد نظر قرار كيرد  . نماينگر تعميق آگاهي بانك جهاني در قبال عملكرد و اولويتهاي توسعه ايران در دئ سال آتي خواهد بود .

4-  ثبات و استحكام قتصادي و پيشرفت كافي در بخشهاي مهم اصلاح سياست اقتصادي براي قرار گرفتن ايران در جاده رشد پايدار اقتصادي به ويژه در بخش توسعه يافته خصوصي ، مالي و اصلاح نظام قيمت گذاري از اهميت برخوردارند ، در جبهه روابط بي الملل پيشرفت پايدار پيش بيني شده ايران در ارتقاي روابطش با كشورهاي ديگر جهان كه بيشتر ناشي از دستاوردهاي سياست تنش زدايي آقاي خاتمي رئيس جمهوري ايران است عامل مهمي در فراهم آوردن امكانات اقتصادي و مالي براي ايران به شمار مي رود و در پايان دادن به انزواي جهاني كه در ميان عوامل ديگر بيشترين تأثير را درايجاد بحران در تاريخ اقتصادي اخير داشته از اهميت فراوان بر خوردار است .

2- متن كشور و توسعه هاي اخير :

       1-2- تصوير كلي انتخاب خاتمي به رياست جمهوري .

       2-2 – نظام سازماني و حكومتي  ايران متشكل است از يك رئيس جمهور و يك مجلس كه به انتخابات مردم بر گزيده مي گردند و تحت فرمان و هدايت رهبر روحاني اين كشور آيت ا… خامنه اي فعاليت مي كنند .

      2-3- در چهار چوب محدوديتهاي نظام اسلامي رقابتها ي پرشور و حال و فعال سياسي در ايران وجود دارد كه در آن مردم به اظهار عقيده انتخاب جامعه امال اقتصادي و عرضه و بازگويي سياسي شان مي پردازند .

       2-4 – انتخاب مجلس كه در فوريه 2000 برگزار شد به اكثريت عمده اي از اصلاح طلبان در مجلس انجاميد .

       2-5 در بخش بي املل ، روش جاري ايران در روابط خارجي كه بر اساس «گفتگو ميان تمدنهاي » آقاي خاتمي استوار است . دوره ي از تنش زايي را گشوده و دريچه وسيع تري را به جهان باز كرده است .

ساختار اجتماعي :

       6-2- از انقلاب سال 1979 ايران تاكيد فراوان ويژه اي را بر توسعه انساني ، بيمه اجتماعي و «عدالت اجتماعي با پيشرفت قابل نموده است .»

       7-2- گذشته از اين دستاوردها ، ايران هنوز با سه چالش عمده روبروست .

1-   ايران هنوز هم ارفقر عمومي بالايي برخوردار است .

2-   اين كشور بيشتر بواسطه كمكهاي اعانه اي و خير خواهانه با فقر روربروست تا به خاطر اشتغال و مالكيت

3-    در حاليكه اين يارانه هاي عيني به هدف رسيدن به دست فقر اعمال مي شود .

8-2 – يك مطالعه كه راجع به فقر توسط دولت انجام شد ، رابطه مستحكمي را بين فقر و بيكاري ترسيم كرد .

9-2- ايران شبكه بيمه اي اجتماعي گسترده و نظام واگذار ساختن وسعي را كه شمار عظيمي از فقر را در بر مي گيرد ، درا است .

10-2- در حالي كه كمكهاي نقدي فوق الذكر و ديگر حمايتهاي مستقيم در رسيدگي به فقرا موثر بوده است ايران همچنان يارانه هاي ضمني و غير مستقيم گسترده اي اعم از يارانه هاي انرژي ، يارانه هاي اعتباري را كه حجم وسعي را شامل مي شود .

“رويا” يا “ واقعيت ”[2]

جستارتي در وظايف ، اهداف و تشكيلات “بانك جهاني”

       بانك جهاني سعي مي كند تا ارتباطي بين منابع كشورهاي ثروتمند و رشد اقتصادي كشورهاي فقير برقرار كند .

-         بانك جهاني ، نه يك بانك بلكه به بيان دقيق تر يك موسسه تخصصي است . بانك جهاني در كاربرد عمومي آن نيست . بلكه يكي از ‏ژانس هاي تخصصي سازمان ملل است و بيش از 184 كشور در آن عضو هستند . اين كشورها به طور مسوولانه عضو بانك جهاني هستند . براي تأمين منايع مالي آن چگونگي مصرف اين منابع .

-         بانك جهاني در واقع عنواني است كه در جهت معرفي بانك بين المللي ترميم و توسعه و موسسه بين المللي توسعه مورد استفاده قرار مي گيرد اين سازمان با همكاري يكديگر وام با نرخ بهره پايين ، اعتبار ووام هاي بلا عوض به كشورهاي در حال توسعه اعطا مي كنند . بيش از 10هزار نفر متخصص توسعه از تمام كشورهاي جهان د رمركز جهاني در واشگتن دي سياسي با 109 اداره بانك جهاني در كشورهاي عضو همكاري مي كنند . كشورهاي با در آمد پايين به طور عموم نمي توانند در بازارهاي بين المللي پول ، وام دريافت كنند چراكه نرخ هاي بهره آنها بالاست . با توجه به اين موضوع بانك جهاني جهت دريافت اعتبار وام اين كشورها به آنهاپشتيباني هاي تخصصي مي دهد . وام ها و اعتبارتي كه اين كشورها از طريق بانك جهاني دريافت
 مي كنند طي يك دوره 35 تا 40 ساله بازپرداخت مي شود .

-         وام بدون اعتبارات مالي كه از طريق موسسه انجمن بين المللي توسعه پرداخت مي شود . بزرگترين منبع مساعدت در سطح جهان مي باشد.

-         در گزارش جامع تر به فعاليت بانك جهاني كه شامل دو سازمان بزرگ وام دهنده فوق و سه سازمان وابسته كوچكتر به نام هاي شركت مالي بين المللي ، موسسه بين المللي تضمين چند جانبه سرمايه گذاري و مركز بين المللي حالاختلاف سرمايه گذاري است خواهيم پرداخت .

1-   صندوق آموزشي

       بانك جهاني دقيقا با حكومت ها ، آژانس هاي سازمان ملل ، اهدا كنندگان كمك هاي مالي ،  سازمان هاي غير قانوني و ساير موسساتي كه در توسعه كشورهاي كمك مي كنند در تلاششان براي رسيدن به اهداف آموزشي براي همه جهان همكاري مي كند .

2-   برنامه جهاني مبارزه با ايدز.

      بانك جهاني بزرگترين بودجه مبارزه با ايدز را تامين مالي مي كند هر روزه 14 هزار نفر از مردم جهان مبتلا به ويروس ايدز مي شوند كه نيمي از آنها بين 15 تا 24 سال سن دارند .

3-   بهداشت تغذيه و كنترل جمعيت

       بانك جهاني بزرگترين بودجه بهداشت سازمان جهاني را داراست . بالا رفتن سطح تغذيه و بهداشت در سطح جهاني باعث افزايش رشد اقتصادي و كاهش فقر مي شود .

4-   كميسيون رهايي از بدهي هاي كشورها فقير

       بانك جهاني بزرگترين حامي سياست رهايي از بدهي هاي كشورهاي فقير است . مهمترين هدف اين كميسيون كاهش بدهي خارجي فقيرترين كشورهاي جهان است .

5-   صندوق حمايت از تنوع زيست محيطي

       بانك جهاني يكي از بزرگترين صندوق هاي حمايت از تنوع محيطي جهان مي باشد از سال 1998 ، بانك جهاني به يكي از بزرگترين صندوق هاي تنوع زيست محيطي مبدل شده است.

6-   گروه مشورتي مساعدت فقيرترين ها

      در طي 6 سال اخير ، بانك جهاني مشاركت بشري را در سطح جهان براي مقابله با فقر داشته است .

7-   مبارزه با فساد

       بانك جهاني يكي از موسسات راهبردي مبارزه با فساد در سراسر جهان است . فساد يك مانع بزرگ براي توسعه است .

در واقع فساد باعث مي شود تا مالياتي كه مردم فقير مي پردازند به جاي اينكه به منابع عمومي براي رفع نيازهاي آنها مبدل شود به كساني غير از آنها تعلق بگيرد .

8-   مشاوره به نهاد هاي جامعه مدني

       جامعه مدني بزرگترين فعاليت و نقش را در بانك جهاني داراست . بيش از دو سوم طرح هاي توسعه اي مورد تأييد بانك جهاني در سال مالي گذشته مرتبط با فعاليت سازمان هاي غير دولتي بوده كه در واقع اين نهاد ها به عنوان نهادهاي جامعه مدني مانند يك بازوي مشورتي براي  تدوين استراتژي كشورهايشان عمل مي كنند .

استيلاي آمريكا بر بانك جهاني

       طرح پيشنهادي فروش دو ميليون انس طلا توسط صندوق بين المللي پول براي فراهم نمودن كمك مالي براي كشورهاي فقير با مخالفت شديد كنگره آمريكا روبه رو شد . آمريكا با دارا بودن 17 درصد كل قدرت آراي صندوق بين المللي پول . از حق و توي موثري در تصميم فروش طلا كه به 85% آراء موافق سهامدارن نياز دارد . برخوردار است . در حالي كه دولت كلينتون اعلام كرده است كه اتخاذ هر گونه تصميمي در مورد فروش مكور در حيطه اختيارات قانوني كنگره قرار دارد . يكي از اعضاي جمهوري خواه آمريكا اخيراً اظهار داشت كه اين مساله از آنچه كه مردم تصور مي كنند بسيار پيچيده تر و بهرنج تر است .

       اولين مخالفت با طرح پيشنهادي فروش طلاي صندوق بدواً از ويژگي هاي نمايندگان جمهوري خواه كه مدتهاي طولاني است نسبت به صندوق بين المللي پول بي اعتنا هستند و اجراي اين طرح را نيز به منزله گسترش بيشتر نقش نامطلوب اين موسسه در نظام مالي بين المللي تلقي مي كنند . عنوان گرديد . ناگفته نماند كه نمايندگان مذكور در رابطه با افزايش سال گذشته سرمايه صندوق مخالفت خود را به واسطه آنكه متهم به تشديد بحران مالي جهان نشوند . كنار گذاشتند ولي به نظر مي آيد كه هم اكنون اين الزام ازبين رفته باشد . پيش بيني م يشود طرح لايحه اي از جانب جيم سكستن معاون رئيس كميته مشترك اقتصادي كنگره آمريكا . كه فروش طلا را به جز قيمت رسمي يعني 50/46 دلار در حال حاضر و آن به دولتهاي عضو صندوق بين المللي پول كه مالك نهايي 104 ميليون انس ذخاير طلاي صندوق مي باشند . ممنوع مي كند . سد راه فروش طلا از سوي اين مؤسسه خواهد شد . ضمناً حمايت از اين لايحه توسط ديك آرمي يكي از مخالفان صندوق و نماينده اكثريت در مجلس آمريكا كه از جايگاه برجسته اي در بين جمهوري خواهان برخوردار است ، تصويب آن را در حداقل زمان تضمين خواهند نمود .

ايران موفق ترين كشور خاورميانه در مبارزه با فقر

       بانك جهاني اعلام كرد طي 10 سال آينده شمار فقراي با سطح در آمدي كمتر از 2 دلار در روز در ايران به 5/1 در صد خواهد رسيد كه پايين ترين رقم در سطح خاورميانه خواهد بود .

       به گزارش مهره در پايان سال 2005 فقط 5/3 در صد از جمعيت ايران با درآمد كمتر از 2 دلار در روز زندگي مي كردند كه پايين ترين رقم در سطح خاورميانه محسوب مي شود .

       اين در حالي است كه در سطح كشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا به طور ميانگين 2/17 در صد از مردم با درآمد 2 دلار در روز يا كمتر امرار معاش مي كنند .

       بر اساس اين گزارش ، شمار فقراي با سطح در آمدي پايين تر از 2 دلار در روز در ايران از سال 1986 كاهش چشگيري يافته و 12 درصد به 5/3 درصد رسيده است .

       بر پايه همين گزارش شمار افراد بسيار فقير در ايران با در آمد كمتر از يك دلار در روز از سال 1998 به بعد صفر شده است .

       17-2 برنامه اول پنج سال توسعه (95-1990 ) نخستين تلاش در امر اصلاح پس از جنگ با عراق آغاز شد و در چهر چوب برنامه پنج ساله اول توسعه با تحت پوشش قرار دادن سالهاي 95 1990 صورت گرفت .

     18-2 – برنامه دوم پنج ساله توسعه 2000 – 1995 در طي دومين برنامه توسعه پنج ساله اقتصاد كشور را مرحله با رشد ركوردي متوسط 3% قرار گرفت كه از رشد 1/5% مقرر دربرنامه پايين تر بود .

1-   اين گزارش توسط رئيس بانك توسعه و ترميم بين المللي در تاريخ 16 اوريل 172001 فروردين 1380 تهيه گرديده است .

2-   منظور كشورهاي خاورميانه و شمال آفريقا ست .

ارزيابي بانك جهاني از محيط كسب و كار در ايران[3]

       اين بررسي ها نشان مي دهد كه مقرارت سهل و آسان به ويژه در كشورهاي در حال توسعه موجب ارتقاي بهره وري است . در همين بررسي ها ، وجود همبستگي قوي بين سهولت آغاز و ادراه يك فعاليت اقتصادي جديد از يك طرف ووجود يك نظام قانوني مستحكم و منسجم از سوي ديگر به اثبات رسيده است . اين گزارش به اين نتيجه رسيده است كه مقرارت سخت و دشوار ، رشد اقتصادي را كند مي كند . يك بخش خصوصي پروژه تحرك كه در آن بنگاه ها به سرمايه گذاري مي پردازند ، شغل ايجاد مي كنند و بهره وري را ايفا ميب خشد ، موجب افزايش رشد و گسترش فرصت ها براي فقرا است . دولت ها در اطراف جهان ، براي ايجاد چنين بخش خصوصي ، اصلاحات گسترده اي را به اجرا در آورده اند كه از آن جمله اند ، برنامه هاي تثبيت اقتصاد كلان ، آزاد سازي قيمت ها ، خصوصي سازي و كاهش موانع تجاري . با وجود اين دو بسياري از كشورها ، فعاليت هاي كار آفريني هم چنان محدود فقر فراوان و رشد راكد باقي مانده است . در كشورهاي ديگر نيز اصلاحات كلان مرسوم را به كناري نهاده و عملكرد خوبي هو داشته اند . اما چگونه؟ گرچه سياست هاي كلان بدون ترديد از اهميت برخوردارند ، اجماع روز افزوني به وجود آمده است .

       رتبه دهي و نمره دادن شفاف به شاخص هاي اقتصادي  و اجتماعي ، ميل و آرزوي ايجاد تغيير را تشديد كرده است . يكي از شواهد و نمونه هاي بارز اين موضوع تأثير شاخص توسعه انساني است كه كشورهاي را نا چار كرد تا در استراتژي توسعه خود بر روي بهداشت و آموزش تاكيد بيشتري بكنند .

       تشريفات قانوني كه به طور رسمي لازم است تا يك كار آفرين كليه مجوزهاي لازم را به دست آورد و خود را نزد كليه مراجع ضروري به ثبت برساند تا بتواند به طور قانوني فعاليت خود را شروع كند ، بسيار مهم است مدت زمان لازم براي اين تشريفات هم از اهميت بالايي برخوردار است . در سال 2002 در كشور پاكستان كليه ادرات مالياتي كشور  را به صورت الكترونيكي به هم متصل و تشريفات ثبت شركت هاي را تحميع كردند كه در نتيجه اين كار مدت زمان لازم براي شروع يك كسب و كار از 53 روز به 22 روز تقليل پيدا كرد .

توضيح شاخص ها

1-   تعداد مرحله و تشريفات شروع كسب و كار :

تشريفات و اقدامات رسمي لازم براي اخذ كليه مجوزهاي لازم توسط يك كار آفرين و ثبت در كليه مراجع ضروري براي شروع فعاليت به طور قانوني.

2-   انعطاف در استخدام :  

    امكان استفاده از قرار داد هاي پاره وقت و داراي مدت معين

3-   شرايط استخدام :

       الزامات ساعات كار و حداقل استراحت روزانه ، حداكثر ساعات كار در يك هفته ، فوق العاده اضافه كار ، محدوديت هاي تعطيلات هفتگي ، پرداخت اجباري مزد روزهاي غير كاري شامل مرخصي سالانه و تعطيلات رسمي ، مقرارت حداقل دستمزد .

4-   انعطاف در اخراج : حمايت قانوني از كارگران در برابر اخراج ، باز خريد .

5-   شاخصي قوانين استخدام :

 ميانگين ساده شاخص هاي انعطاف در استخدام ، شرايط استخدام ، انعطاف در اخراج .

6-   تعداد مرحله و تشريفات تنفيذ و اجراي قرار داد :

    تعداد مرحله و تشريفات الزام آور قانوني يا دادگاهي كه تعامل بين طرفين قرارداد يا بين آنها و قاضي با دفتر دادگاه را ايجاب مي كند .

7-   شاخص  پيجيدگي تشريفات قرارداد:

   ميانگين شاخص هاي فرعي ميزان اتكا

8-   شاخص پوشش دواير اعتبار سنجي دولتي :

دايره ثبت اعتبار عبارت است از يك بانك اطلاعاتي كه توسط بخش عمومي (معمولاً بانك مركزي) اداره مي شود و اقدام به جمع آوري اطلاعات موجود در نظام مالي در مورد وام گيرندگان (اشخاص حقيقي يا حقوقي) مي كند و آن را در اختيار موسسات مالي قرار مي دهد .

9-   شاخص  پوشش دفاتر اعتبار سنجي خصوصي:

دفتر اعتبرا سنجي خصوصي يك بنگاه خصوصي يا سازمان غير انتفاعي است كه اعتبار وام گيرندگان فعلي موجود در نظام مالي (اشخاص حقيقي يل حقوقي) را در يك بانك اطلاعاتي نگهداري مي كند ووظيفه اصلي آن تسهيل مبادله اطلاعات مربوط به درجه اعتبار اشخاص در بين بانك هاي و موسسات مالي است .

10-شاخص  حقوقي وام دهنده :

اين شاخص  چهار نوع اختيار وام دهندگان را درزمينه تصفيه و تجديد سازمان وام گيرنده براي تجديد مي كند .

11-شاخص  كلي عملكرد اعتبار سنجي عمومي :

ميانگين ساده شاخص هاي گردآوري ، توزيع ، دسترسي و كيفيت اطلاعات دواير اعتبار سنجي دولتي است كه از صفر تا 100 محاسبه مي شود و مقادير بالاتر نشانه آن است كه دو برابر اعتبار سنجي دولتي در زمينه مبادلات اعتباري به خوبي طراحي و تجهيز شده اند . اعتبار و تسهيلات بانكي براي شروع كسب و كار