روشهای ارتباط با کودکان

 دیدهمی‌شود که والدین مختلفشیوه‌های متفاوتی را برای ارتباط کودکان خود بکار می‌برند. این شیوه های مختلفمطمئنا نتایج مختلفی را به بار می‌آورند و اینکه آیا ارتباط مناسبی هستند یا خیر ،قابل بحث می‌باشند. هر چند روشهای متعددی هر یک از والدین می‌توانند داشته باشند،اما همه آنها را در یک چهار دسته می‌توان طبقه بندی کرد. این دسته بندی بر اساس دوویژگی مهم در ارتباط با کودک صورت می‌گیرد شامل محبت وقاطعیت.

تعریف قاطعیت

با توجه به معنای لغوی قاطعیت در ارتباط با کودک به معنیاستواری و ثبات در رأی و نظر و غیره است. بطوری که با دلیل خاصی کاری انجام شود وادامه پیدا کند و براحتی تغییر نکند. برخی والدین بسیار قاطع و برخی فاقد کمترینقاطعیت هستند.

تعریف محبت

همانطور که پیداست منظور از محبت همان پذیرش و صمیمیتی است کهوالدین در مقابل کودک از خود نشان می‌دهند. برخی از والدین بسیار صمیمی و برخی طردکننده هستند.

انواع والدین بر حسب نحوه برخورد با کودکان

والدین را بر حسب اینکه چهمیزانی از قاطعیت و محبت را در ارتباط با کودکان خود نشان می‌دهند می‌توان به چهارطبقه دسته بندی کرد.

والدین قاطع و محبت کننده

این دسته از والدین آنهایی هستند که قاطعیت درکلام و گفتار دارند. بدون دلیل کاری را انجام نمی‌دهند و وقتی دلیلی برای انجامکاری وجود داشته باشد با قاطعیت آن را انجام می‌دهند. یا برعکس ، اگر دلیلی منطقیوجود نداشته باشد با قاطعیت از انجام آن خودداری می‌کنند و تسلیم خواسته‌های کودکنمی‌شوند. آنها در عین قاطع بودن ، صمیمی و با محبت نیز هستند. به خواسته‌های کودکبه صورت متعادل توجه دارند و از اینکه تمام خواسته‌های کودک را برای ساکت کردن اوبپذیرند خودداری می‌کنند. فرزندان این والدین با اینکه محبت و صمیمیت زیادی ازوالدین خود دریافت می‌کنند لوس بار نمی‌آیند.
مثال:علی پسر 4 سالهاست. او چند دقیقه پیش یک بستنی بزرگ خورده است. با اینحال یک بستنی دیگر از مادرشمی‌خواهد. مادر احساس می‌کند که خوردن بستنی زیاد برای سلامتی او خوب نیست. بنابراین تقاضای او را با گفتن این جمله که عزیزم همین حالا بستنی خوردی ، فردا یکیدیگر برایت می‌خرم. علی پاهایش را به زمین می‌کوبد و بستنی می‌خواهد. مادر مجددا باهمان لحن خوب و صمیمی برایش توضیح می‌دهد. علی قبول نمی‌کند و شروع به داد و بیدادمی‌کند. مادر با حفظ قاطعیت خود و تسلیم نشدن در مقابل علی ناراحتی خود را یک اخمکوچک در چهره نشان می‌دهد. علاوه بر این علی قبلا هم یاد گرفته است که با اینشیوه‌ها نمی‌تواند نظر مادر را تغییر دهد. از او می‌پرسد: فردا برایممی‌خری؟
چنین مادرانی کار تربیت کودک را با محبت و پذیرش جلو می‌برند و ازتنبیه بدنی خودداری می‌کنند. و از شیوه‌هایی مثل قطع کوتاه محبت (مثل اخم ، مثلنگاه تنبیه آمیز) برای تنبیه استفاده می‌کنند. همچنین روشهایی در طولانی مدتیتأثیرات خوبی روی رفتار کودک خواهند داشت.

والدین قاطع طرد کننده

این دسته از والدین با وجود قاطعیت زیادی که دارندفاقد محبت و صمیمیت هستند. آنها در رفتار و گفتار خود چندان پذیرش و صمیمیتی از خودنشان نمی‌دهند. به عبارتی دیکتاتورمآب هستند، سختگیر و خشک و خشن می‌باشند. ممکناست از تنبیه‌های شدید هم استفاده کنند. کودکان این والدین نیز با اینکه یادگرفته‌اند به هیچ طریق قادر به تغییر نظر والدین خود نخواهند شد، اما همیشه احساسخلاء عاطفی می‌کنند.
این کودکان یا مثل والدین خود طرد کننده و سرد و خشنبار می‌آیند یا شدیدا نیازمند محبت. چنین شیوه ارتباطی عواقب وخیمی برای کودکمی‌تواند داشته باشد. چنین کودکانی اختیار ،عزت نفسواعتماد به نفسکافی ندارند. در مثال فوقمادر قاطع و طرد کننده بودن اینکه توضیحی برای کودک بدهد از تسلیم شدن در مقابل اوخودداری می‌کند و از تنبیه استفاده می‌کند.

والدین با محبت فاقد قاطعیت

این والدین شاید به همان اندازه والدین قاطعبا محبت به کودکان خود محبت می کنند اما قاطعیت کافی ندارند. بطوری که با کوچکتریناصرار و پافشاری تسلیم کودک می‌شوند. رفتارهای خود را زود تغییر می‌دهند و شیوهتربیتی و ارتباطی ندارند. این کودکان یاد می‌گیرند که با کمی اصرار می‌توانند پدریا مادر را راضی کند. در مثال فوق مادر با محبت و فاقد قاطعیت ممکن است با وجود عدمرضایت خود بستنی دوم و سوم را نیز برای کودک خود بخرد.

والدین فاقد قاطعیت طرد کننده

این دسته از والدین نه قاطعیت دارند نهمحبت. معمولا کودکان را بحال خود می‌گذارند. بر شیوه‌های تربیتی پایبند نیستند. وبسیار سهل‌ گیر هستند. توجهی به نیازهای کودک چه جسمی و عاطفی ندارند و عمدتا بهدنبال نیازها و خواسته‌های خود هستند. این کودکان یاد می‌گیرند روی والدین خود حسابنکنند. دارای آزادیهای مطلق هستند و سرخود بار می‌آیند. کدام شیوه ارتباطیمناسبتر است؟
باید توجه داشته باشیم که قاطعیت و محبت و تعیین میزان آن درارتباط با کودک اهمیت بسیار دارد. درجاتی از قاطعیت همراه با محبت برای ارتباط باکودک ضروریست. بطوری که سالمترین فرزندان را گروه والدین قاطع با محبت پرورش دهند. آنها اعتماد به نفس بالایی دارند و قدرت منطق و استدلال آنها در کنار تأمین شدننیازهای عاطفی‌شان رشد پیدا می‌کند. آنها یاد می‌گیرند باید برخی خواسته‌ها را بنابه دلایلی به تأخیر انداخت. همچنین در کنار محبتی که از والدین خود دریافت می‌کند،می‌داند که قاطعیت پدر و مادر به معنی فقدان محبت آنها نسبت به او نیست.

توصیه‌های تربیتی برای ارتباط با کودک

• اساسی ترین بخش ارتباط با کودک از طریق زبان و گفتار است. در کنار اینکه سعیمی‌کنیم توضیحات خود را در حد درک و توان کودک ارائه کنیم، از بکار بردن واژه‌ها واصطلاحات و تلفظ کودکانه خودداری کنیم. کودک شیوه صحیح ارتباط زبانی را از پدر ومادر یاد می‌گیرد، بنابراین شیوه درست برقراری ارتباط زبانی را به او نشان دهیم.

·       از گول زدن و فریب دادن کودک بخاطر اینکه موقتا او را ساکت کرده باشیم یا بنابه دلایل دیگر خودداری کنیم. کودکان به زودی خواهند فهمید ما از همین شیوه‌ایاستفاده می‌کنیم و این مسأله موجب خواهد شد اعتماد کافی بر ما نداشته باشند.

• احساسات کودک را درک کنیم. کودکی که گریه می‌کند نیاز به درک شدن دارند. زمانیکه کودک حس کند با او همدردی می‌شود، راحتتر آرام می‌گیرد تا زمانی که پدری بهاجبار از وی می‌خواهد بس کند. مثال:کودکی شدیدا گریه می‌کند چون جوجه اردکاو مرده است. پدر از او می‌پرسد: خیلی ناراحتی؟! کودک می‌گوید: بله. پدر دوبارهمی‌پرسد: خیلی اونو دوست داشتی؟ کودک کلی آرامتر می‌گوید: بله ، اون دوست من بود وپدر می گوید: آره خیلی بده آدم دوستش را از دست بده.
  در ارتباط فوق بادریافت همدردی پدر به سرعت آرام می‌گیرد. در صورتی که قبلا هم به همین شیوه عادتکرده باشد. پدر و مادرانی که اولین بار از این شیوه استفاده می‌کنند مراقب باشند کهاین رفتار برای کودک تازگی دارد و ممکن است منظور شما را خوب درک نکند و در حالیکهمنتظر واکنشهای قبلی شماست رفتارهای دیگری از خود نشان دهد. در هر حال تداوم چنینشیوه کودک را به این مسأله عادت خواهد داد.

• اگر می‌خواهید قاطعیت داشته باشید، این رفتار را در مقابل هر خواسته کودکنمی‌توان بکار برد. خواسته‌هایی را که شما دلایل منطقی برای رد آنها دارید باقاطعیت رد کنید. در غیر اینصورت اگر قرار است رفتاری را با اصرار کودک تسلیم شده وانجام دهید بدون اصرار او در همان مرحله اول خواستن انجام دهید.

• همینطور اگر خواسته‌ای از کودک دارید و می‌خواهید حتما کودک آن را انجام دهد تاآخرین مرحله یعنی زمانی که او رفتار مورد نظر را انجام می‌دهد قاطع بمانید.
• با کودکان خود زیاد صحبت کنید. این کار علاوه بر سرعت بخشیدن بهرشدکلامی او رابطه مناسب و نزدیکی را بین شما و او ایجاد می کند.
• روش ارتباطی توام با احترام با کودک در پیش بگیرید. به این طریق او خود راموجودی ارزشمند خواهد دانست وعزت نفساو رشد پیدا خواهد کرد.

• انتظارات خود را متناسب با تواناییهای او در آوریم.
• به او فرصت دهید صحبت کنید و دلایلش را توضیح دهد.
• بازی بهترین موقعیت برای برقراری ارتباط با کودک است. ساعات زیادی را برای بازیبا کودک اختصاص دهیم.
• تنبیه را برای فرو نشاندن خشم و ناراحتی خود استفاده نکنیم. علاوه بر اینکه سعیمی‌کنیم تنبیه‌ها بدنی نباشد آنها را به عنوان یک شیوه و با حفظ خونسردی خود بکارببریم.
• ((رشد. شبکه ملی مدارس ایران))