رابطه حافظه وافزايش سن

 در بسياري از بيماران ، تغييرات حافظه به دنبال افزايش سن مورد توجه قرار مي گيرد. از آنجا كه پزشكان و دانشمندان توجه زيادي به بيماري آلزايمر و زوال عقلي (dementia) مربوط به آن نشان مي دهند بيماران نيز بيشتر به تغييرات حافظه ناشي از سن توجه مي كنند. وقتي كه نتايج يك تحقيق جديد در مورد تشخيص زود هنگام و يا پيشگيري از تغييرات حافظه منتشر مي شود بيماران زيادي به كلينيك هاي مربوطه مراجعه مي كنند و در مورد حفظ توانايي هاي حافظه خود سوالاتي مي پرسند.

با افزايش سن ، احتمال از بين بردن رفتن حافظه زياد مي شود. نوع خفيف آن كه اختلالات حافظه ناشي از سن ناميده مي شود عبارت از درك كاهش حافظه توسط خود بيمار و اثبات كاهش قدرت حافظه توسط تشخيصي استاندارد مي باشد. در حدود 40 درصد افراد بالاي 65 سال در ايالات متحده به اختلالات حافظه ناشي از سن مبتلا هستند. در هر سال تنها يك درصد اين افراد مبتلا به زوال عقلي مي شوند. نوع شديدتر اختلال حافظه عبارتست از اختلالات شناختي خفيف كه اغلب با نقصان جدي در حافظه مشخص مي شود ولي شدت آن به حدي نيست كه در عملكرد فرد ايجاد اختلال نمايد اين بيماران مي توانند به تنهايي و بدون نياز به ديگران به زندگي خود ادامه دهند. در حدود 10 درصد افراد بالاي 65 سال مبتلا به اين نوع اختلال در حافظه مي باشند و هر سال 15 درصد ان ها مبتلا به آلزايمر مي شوند. مطالعات در مورد استفاده از داروها در اين مرحله جهت به تعويق انداختن آلزايمر تحت بررسي است. با افزايش سن احتمال ابتلا به آلزايمر نيز زيادتر مي شود. اگر چه اين بيماري شايع ترين علت زوال عقلي در سال ها آخر زندگي مي باشد بايد به ساير علل و زوال عقلي ، به خصوص بيماري هاي عروقي نيز توجه نمود.

از آن جا كه تغييرات حافظه ناشي از سن مي تواند به علت يك بيماري قابل علاج باشد ، در شرح حال بيمار بايد به هر گونه شكايتي در مورد حافظه توجه نمود. در موارد زير بايد به قدرت حافظه بيمار توجه شود :

سن بالاي 65 سال

بيماري هايي كه خطر زوال عقلي را افزايش ميدهند مانند ديابت ، پاركينسون و سكته مغزي

سابقه خانوادگي زوال عقلي.

ابتدا بايد تعيين نمود كه بيمار در كداميك از سه گروه اصلي اختلالات حافظه قرار مي گيرد ك

• 1.اختلالات حافظه ناشي از سن

• 2. اختلالات شناختي خفيف

• 3. زوال عقلي.

سپس با تست هاي تشخيصي استاندارد مانند mini – mantal atate exam درجه قدرت حافظه بيمار بايد بررسي شود. اين تست شامل 30 سوال است كه ميزان حافظه ،تعيين موقعيت ، توجه ، محاسبه و توانايي هاي گفتاري و ديداري را مي سسنجد. انجام اين تست تنها 10 دقيقه طول مي كشد و اشكال آن اين است كه اختلالات حافظه خفيف ومخفي را مشخص نمي كند. تست هاي ديگري نيز در اين زمينه وجود دارند. به عنوان مثال يكي از اين تست ها كه در افراد تحصيل كرده استفاده مي شود تست “ ليست كلمات ” مي باشد كه در جدول زير آمده است :

در بررسي قدرت حافظه بايد به شروع و سير اختلالات توجه نمود ، همچنين بايد به توسعه انجام معاينات باليني و ازمايشگاهي علل قابل درمان را جستجو نمود. توجه به داروهايي كه بيمار مصرف مي كند بسيار مهم است زيرا ممكن است آن ها علت اختلال حافظه بيمار باشند. هنگامي كه بيمار در اتاق انتظار است با پرسشنامه اي بايد غربالگري در مورد افسردگي انجام شود. تست هايي آزمايشگاهي بايد حدالق شامل بررسي تيروئيد ، كمبود ويتامين B – 12 كم ، خوني ، بيماري هاي كبدي و اختلالات متابوليك باشد.

درمان

اگر شدت اختلال حافظه به حدي باشد كه تشخيص زوال عقلي داده شود ، بايد درمان را با مهار كننده هاي كولين استراز شروع نمود. در ايالات متحده بسياري از پزشكان ويتامين E ( 2000 واحد در روز ) سبب كاهش سرعت افت عملكرد حافظه مي شود. براي انواع خفيف اختلالات حافظه نيازي به درمان دارويي نيست. تنها عامل موثر در بيماري آلزايمر ، مسايل ژنتيكي نمي باشند لذا بررسي مسايل محيطي از جمله توجه به روش زندگي فرد در كاهش عوامل خطر وجلوگيري از ابتلا سودمند است.

عوامل خطر و فاكتورهاي موثر در پيشگيري از پيري مغز

الل (allele) آپوليپوپروتئين E-4 يكي از عوامل ژنتيكي موثر در ايجاد آلزايمر است. هر چقدر ميزان بروز اين الل بيشتر باشد احتمال بروز آلزايمر بيشتر مي شود و سن ابتلا نيز پايين تر مي آيد. مطالعاتي كه بر روي دو قلوهاي تك تخمكي انجام شده نشان داده است كه در 50 درصد موارد ، آلزايمر در هر دو همزاد بروز مي كند. اين مساله بيانگر اين موضوع است كه علاوه بر عوامل ژنتيكي ،عوامل محيطي نيز در اين بيماري دخيلند. ضربات شديد مغزي و پايين بودن سطح تحصيلات از عوامل غير ژنتيكي دخيل در بيماري آلزايمر مي باشند. بعضي از عوامل احتمالي محافظت كننده فرد در برابر اين بيماري عبارت از استفاده از داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي (NSAID s) ، هورمون درماني جانشيني در خانم هاي يائسه (HRT) ، ويتامين هاي آنتي اكسيدان ، داروهاي پايين آورنده قند خون و رژيم هاي غذايي كم چرب مي باشند. البته تاثير قطعي هيچكدام از عوامل فوق به اثبات نرسيده است.

استراتژي هاي موثر در حفظ سلامت مغز كاهش استرس

استرس مزمن براي سلامت مغز وحافظه خطرناك است. مطالعات بر روي حيوانات نشان داده است كه هورمون هاي استرس اثرات مخربي بر عملكرد هيپوكامپ ( قسمتي از مغز كه در حافظه و يادگيري موثر است ) دارند. مطالعات ب روي انسان نيز نشان داده است كه قرار گرفتن در معرض ميزان بالاي هورمون هاي استرس به مدت چند روز ، سبب اختلال در حافظه مي شود. استرس مزمن مي تواند سبب افسردگي و حالات اضطرابي شود كه به نوبه خود سبب اختلال در حافظه مي گردد.

فعاليت بدني

مطالعات بر روي حيوانات آزمايشگاهي نشان داده است كه اگر حيوانات تحت تجربه به طور مرتب فعاليت جسماني انجام دهند نرون هاي جديدي در هيپوكامپ آن ها به وجود مي آيد. فعاليت جسماني سبب افزايش خون رساني به مغز مي شود كه به نوببه خود رشد سلول هاي عصبي را تسريع مي كند. مطالعات بر روي افرادي كه در سنين بين 20 تا 60 سالگي فعاليت بدني مناسب داشته اند نشان داده است كه احتمال ابتلا به آلزايمر در آن ها كمتر است. اين موضوع در اشخاصي كه فعاليت هاي جسماني هوازي (aerobic) انجام داده اند چشمگيرتر است.

غذاي سالم

افراد چاق در معرض خطر ابتلا به ديابت و افزايش فشار خون هستند كه به نوبه خود خطر بيماري هاي عروقي مغز را افزايش مي دهند و اين بيماري ها منجر به كاهش حافظه و زوال عقلي مي گردند. مطالعات اپيدميولوژييك نشان داده است كه مصرف غذاهاي حاوي مقادير اندك چربي ها در دوران جواني سبب كاهش خطر ابتلا به آلزايمر در سنين پيري مي شود. از طرف ديگر بعضي از چربي ها مفيد هستند به عنوان مثال مطالعات اخير نشان داده است غذاهاي ساكنين مديترانه كه حاوي مقادير فراوان روغن زيتون مي باشد نقش محافظت كننده در اين زمينه دارند. ويتامين هاي آنتي اكسيدان مانند ويتامين C و E نيز مفيدند ولي دوز مناسب آن ها براي اين منظور هنوز معلوم نيست. ميوه هايي مانند توت فرنگي ،سنبل كوهي و گوجه فرنگي و سبزيجاتي مانند گل كلم حاوي مقادير زيادي آنتي اكسيدان هستند. غذاهاي حاوي مقادير بالاي كربوهيدرات مي توانند خطر ابتلا به ديابت را افزايش دهند كه به نوبه خود مي تواند سبب سكته مغزي و دمانس عروقي (VASCULAN DEMENTIA ) شود. در مطالعه اي كه به تازگي در اين زمينه انجام گرفته نشان داده شده است كه كاهش وزن ، غذاي سالم و فعاليت جسماني منظم سبب كاهش خطر ابتلا به ديابت نوه اا تا 50 درصد مي شود.

فعاليت هاي مغزي

خطر ابتلا به آلزايمر در افرادي كه از نظر مغزي فعال هستند كمتر است. همچنين در گزارشات آمده است كه فعاليت مغزي بالا در دهه سوم زندگي سبب عملكرد بهتر مغز در آينده مي شود. افرادي كه مدت زمان بيشتري را صرف مطالعه كتاب مي كنند و آن هايي كه مشاغلي دارند كه نياز به فعاليت مغزي بيشتري دارد و نيز اشخاصي كه تحصيلات بالاتري دارند ديرتر دچار مشكلات حافظه مي شوند. همچنين مطالعه ديگري نشان داده است كه فارغ التحصيلان دانشگاه ها در معرض خطر كمتري از ابتلا به آلزايمر هستند. ارتباطات بين سلول هاي عصبي مغز در افرادي كه تحصيلات بالايي دارند بيشتر است.

عوامل ديگر

افرادي كه سابقه ضربه مغزي همراه با بيهوشي به مدت بيش از يك ساعت داشته اند دو برابر بيش از بقيه در معرض خطر ابتلا به آلزايمر هستند. مطالعه اي كه بر روي فوتباليست هاي آماتور و شناگران و دوندگان ( احتمال ضربه مغزي در دو گروه اخير كمتر است ) انجام گرفت نشان داد 30 درصد فوتباليست در آينده دچار اختلالات حافظه مي شوند و اين رقم در مورد دوندگان و شناگران كمتر از 10 درصد است. لذا پيشگيري از ضربه مغزي عامل مهمي در جلوگيري از ابتلا به اختلالات حافظه مي باشد. يكي ديگر از عوامل خطر ، سيگار است. در يك بررسي گزارش شده است كه خطر ابتلا به آلزايمر در افراد سيگاري دو برابر افرادي است كه هرگز سيگار نكشيده اند. به هر حال ، ترك سيگار در هر سني سبب كاهش خطر ابتلا به بيماري خواهد شد. در گزارش ديگري آمده است كه ارتباط بيشتر و نزديك با مردم ممكن است سبب بهبود عملكرد مغز شود.

منابع ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1. Small GW.what we need to know about age related memory loss. Br Med J. 2002;324: 1502 – 1505.

2. Larabere GJ.Grook TH. Estimated prevalence of age - associated memory impairment derived from standardized tests of memory function. Intl psychogeriatr. 1994;6:95 – 104.

3. peterson RC.Smith GE.Warning SC.Mild cognitive impairment : clinical characterization and out come. Arch Neurol. 1999 ; 58 ; 303 – 308.

دكتر نويد بوذري واحد علمي شركت پخش هجرت

منبع : سايت فکر نو