دفاتر و سوابق شرکت های برق

شركت هاي برق دفاتر حسابداري خود را بايد به ترتيبي نگاهداري نمايند كه از جهت اطلاعات مربوط به هر حساب كامل و جامع باشد. كليه دفاتر حسابداري و ضمائم و مدارك مربوطه بايد به طرز صحيحي نگاهداري شده و در مواع مقتضي جهت رسيدگي در اختيار مقامات وزارت نيرو قرار داده شوند. امحاء اين مدارك و سوابق تنها با اجازه وزارت نيرو و رعايت قوانين موضوعه كشوري امكان پذير خواهد بود.

2- شماره گذاري حسابها

شماره كدهائي كه براي حسابها در نظر گرفته شده بايد جزئي از عنوان آن حسابها تلقي شده و در صورتهاي مالي، ترازهاي آزمايشي تراز نامه ها و صورتحساب هاي درآمد و هزينه كه توسط شركت هاي برق تنظيم و براي وزارت ارسال ميگردد قيد شود.

به منظور تسهيل در تشخيص حسابهاي سرمايه اي يا هزينه هاي عملياتي مربوطه شركت هاي برق مي توانند از سيستم شماره گذاري فرعي در دفاتر يا برنامه هاي كامپيوتري خود كه به طرز مناسبي ارقام و مبالغ حسابها را تفكيك و تشريح نمايد استفاده كنند.

جدول شماره گذاري حسابها

حسابهاي 100-199                         دارائي و ساير اقلام بدهكار

حسابهاي 200- 299                        بدهي و ساير اقلام بستانكار

حسابهاي 300-399                         تأسيسات

حسابهاي 400-439                         درآمد و هزينه

حسابهاي 440-469                         درآمد عمليات  

حسابهاي 500-599                         هزينه هاي توليد، انتقال و توزيع

حسابهاي 900-949                         هزينه هاي مشتركين، فروش، اداري و عمومي

3- دوره حسابداري

حسابهاي شركت برق بايد به طور ماهانه تنظيم و نگاهداري شوند به طوري كه كليه عمليات و ارقام هر ماه در حسابهاي همان ماه منظور گردد سال اول مالي شركتهاي برق پايان اسفندهر سال بوده و در تاريخ مزبور حسابها بايد بسته شوند مگر آنكه وزارت نيرو ترتيب ديگري را مقرر كرده باشد.

4- پرسش و تفسير

به منظور هم آهنگي و رعايت يكسان اصول و موازين اين روش حسابداري هر نوع شبهه و ابهامي در مورد تعبير متن حسابها بروز نمايد بايد با نظر و صلاحديد وزارت نيرو مرتفع گردد.

5- متن حسابها

وجود يك قلم در يك حساب فقط موقعي منظور نمودن آنرا در حساب مربوطه ايجاب مي نمايد كه در متن آن حساب قلم مزبور يا مشابه آن تعيين شده باشد.

6- اقلام معوقه

كليه اقلام مربوط به عمليات سنوات قبل كه قبلاً به حسابها منظور نشده بايد بنا به مورد به حساب هاي 434 بستانكاري هاي متفرقه بمازاد با 435 بدهكاري هاي متفرقه بمازاد منظور گردند.

7- اقلام مميزي نشده

در صورت عدم تغاير با مقررات مالي و معاملاتي و ساير قوانين موضوعه هنگامي كه گزارش مالي شركت تهيه مي شود چنانچه داد و ستدي انجام شده باشد كه در حساب هاي مالي مؤثر باشد ولي مبلغ مورد داد و ستد را در موقع بستن حسابها در اختتام دوره حسابداري نتوان به طور دقيق تعيين نمود بايد برآورد آن مبلغ را در حسابهاي مربوطه منظور نمود. بديهي است برآورد نمودن اقلام جزئي كه تأثير قابل ملاحظه اي در حسابها نخواهد داشت ضروري نمي باشد.

8- توزيع حقوق و هزينه هاي كاركنان

هزينه هاي حقوق، دستمزد و مزاياي كاركنان مربوط به حسابهاي مختلف از قبيل نوسازي، تعمير و نگاهداري و عمليات بايد بر مبناي زمان واقعي صرف شده توزيع شود. چنانچه توزيع هزينه ها با اين ترتيب امكان نداشته باشد مي توان زمان صرف شده براي عمليات مشابه را مبناي توزيع اين قبيل هزينه ها قرار داد.

اطلاعات حسابداري لازم براي اين امر از قبيل گزارش اوقات كار بايد به ترتيبي تنظيم شود كه توزيع هزينه هاي كاركنان به حساب هاي مربوطه به سهولت امكان پذير باشد.

9- ذخيره هاي عملياتي

چنانچه وزارت نيرو مقرر دارد شركت هاي برق مي توانند به منظور تأمين بيمه اموال، صدمات و خسارات وارده، تعميرات عقب افتاده و غيره از ذخيره عملياتي استفاده نمايند. پيش بيني ميزان ذخيره هاي مزبور را نيز وزارت نيرو تعيين خواهد كرد.

10- مدارك و سوابق

شركت ها بايد مدارك، سوابق و اسناد مربوط به واحدهاي عملياتي حوزه فعاليت خود را به تفكيك و به طور جداگانه براي نيروگاه ها خطوط انتقال و شبكه توزيع از جهت قيمت تمام شده، افزايش هاي انجام گرفته، بركناري ها، هزينه هاي عمليات و تعمير و نگهداري نگاهداري نمايند.

تأسيسات برق

الف: اين حساب شامل قيمت تمام شده تأسيساتي خواهد بود كه در تملك سازمان يا شركت برق بوده و در عمليات بهره برداري مورد استفاده ميباشد و طول عمر خدمتي آن نيز بيش از يك سال از تاريخ بهره برداري است و طبق اصول و ضوابط ثبت گردد.

ب: بهاي افزايش ها و اصلاحات اموال استيجاري منظور در اين حساب بايد در كدهاي فرعي جداگانه كه قابل تميز و تفكيك از تأسيسات متعلق به شركت باشد ثبت گردد.

تأسيسات برق نگاهداري شده براي استفاده آتي

اين حساب شامل بهاي تأسيسات برق متعلق به شركت است كه تحت برنامه معيني جهت استفاده آتي نگاهداري مي شود. در ضمن حساب مزبور شامل تأسيسات تحويلي و خريداري شده كه به عللي پس از تاريخ تحويل و خريداري مورد بهره برداري قرار نگرفته و جهت استفاده آتي نگاهداري شده است مي گردد. همچنين تأسيساتي كه قبلاً توسط شركت موره بهره برداري قرار گرفته و بعداً از خدمت خارج شده ولي در نظر است كه در آينده مورد استفاده مجدد قرار گيرد در اين حساب منظور مي شود.

موقعي كه يك واحد عملياتي تأسيسات از حسابي به حساب ديگر از يك شركت برق به شركت برق ديگر و يا احياناً از يك حساب به حساب اموال غيربرقي انتقال مي يابد، نحوه محاسبه ذخيره استهلاك مربوطه بايد به طريقي كه در بند 11 دستورالعمل تأسيسات برق آمده است انجام گيرد.

شركتهاي برق مجازند فقط جهت مقاصدي كه در بالا شرح داده شد از ذخيره استهلاك استفاده نمايند. هر نوع انتقال قسمتي از اين حساب به مازاد يا استفاده از آن به طريقي، منوط به كسب مجوز از وزارت نيرو مي باشد.

دارائي هاي جاري

دارائي جاري عبارت است از وجوه نقدي، موجودي كالا، حسابهاي دريافتي و به طور كلي دارائي هايي است كه در شرايط عادي كار و در آينده نزديك به سهولت قابل تبديل به وجه نقد مي باشد.

صندوق

اين حساب شامل موجودي هاي بانكي و نيز وجوه نقدي در صندوق شركت به استثناي وجوه تنخواه گردان خواهد بود كه شركت مي تواند به طور جاري و روزمره از آن برداشت نمايد.

اسناد دريافتني

اين حساب شامل قيمت دفتري كليه سفته ها و ساير اسناد دريافتني خواهد بود.

حسابهاي دريافتني مشتركين

اين حساب شامل مبالغ بدهي مشتركين در ازاء فروش برق به آنها خواهد بود.

ساير حسابهاي دريافتني

اين حساب شامل كليه مطالبات شركت از كاركنان و ساير اشخاص حقيقي و حقوقي به استثناي بدهي هاي ناشي از فروش برق به مشتركين خواهد بود.

محاسبه و ثبت ارقام مربوط به مواد و مصالح بازيافتي به طريق ذيل خواهد بود.

1- در اين روش حسابداري ارزش لوازم و مصالح بازيافتي بر اساس قيمت صادره و در صورت عدم امكان بر مبناي برآورد تعيين خواهد شد.

2- لوازم اسقاط و غير قابل استفاده بايد بر مبناي مبلغ خالص تقريبي فروش در اين حساب منظور گردد- فروش منهاي هزينه فروش اختلاف بين مبلغ واقعي حاصل از فروش لوازم اسقاط يا مبلغ خالص تقريبي كه قبلاً در اين حساب ثبت گرديده در حساب 163 منظور و اصلاح خواهد شد.

سرمايه گذاري دولت

الف: اين حساب شامل وجوه و اعتباراتي كه دولت به منظور سرمايه گذاري در صنعت برق اختصاص مي دهد خواهد بود. سود و زيان سنواتي نبايد در اين حساب منظور گردد.

ب: موقعي كه شركت تأسيساتي را از شهرداري ها تحويل مي گيرد، ارزش مستهلك شده- قيمت اوليه منهاي استهلاك- تأسيسات مزبور به عنوان سرمايه گذاري در اين حساب منظور خواهد شد و متقابلاً ذخيره استهلاك مربوطه در حساب 108 و قيمت اوليه در حساب 101 ثبت مي گردد.

پ: اعتباراتي كه سازمان برنامه و بودجه به منظور اجراي طرح هاي مربوط به احداث و توسعه تأسيسات برق در اختيار شركت قرار مي دهد، ابتدا در حساب 250 منظور مي گردد و سپس بعد از تكميل طرح هاي مزبور به اين حساب منتقل و برگشت خواهد شد.

نكته: هر نوع كاهشي در ارقام مربوط به سرمايه گذاري بايد با موافقت مجمع عمومي شركت انجام گيرد.

وام ها و سپرده هاي ثابت دريافتي از مشتركين

اين حساب شامل مبالغ قابل استرداد وام هاي مشتركين كه تاريخ سررسيد آنها يكسال يا بيش از يكسال از تاريخ دريافت وام هاي مزبور باشد و همچنين سپرده هايي كه فقط در موقع قطع سرويس برق بازپرداخت مي شود خواهد بود.

بدهي به شركت ها و مؤسسات تابع وزارت نيرو

اين حساب شامل مبالغ بدهي به شركت هاي برق منطقه اي و شركت توانير و ساير شركتها و مؤسسات تابع وزارت نيرو خواهد بود كه ظرف يكسال يا كمتر قابل پرداخت مي باشد.

اهدائي براي احداث و توسعه تأسيسات

اين حساب شامل كمك هاي اهدائي اعم از نقدي يا جنسي خواهد بود كه از طريق متقاضي به منظور برقراري انشعاب اعطا مي گردد. هزينه مقطوع انشعاب و نيز هزينه وسائل اندازه گيري به عنوان سهمي از كمك متقاضي در سرمايه گذاري برق در اين حساب منظور خواهد شد.

هر نوع برگشتي و انتقالي از اين حساب به حساب درآمد، مازاد حاصله يا هر حساب ديگري منوط به تصويب وزارت نيرو خواهد بود.

نكته: چنانچه به موجب مقررات، قسمتي از پيش پرداخت متقاضي انشعاب قابل استرداد باشد در اين صورت پيش پرداخت مزبور ابتدا در حساب 252 منظور و پس از برقراري انشعاب، مبلغ باقي مانده به بستانكار اين حساب برگشت خواهد شد.

درآمد هاي عملياتي شركت

درآمد عمليات

اين حساب شامل درآمدهاي حاصله از فروش برق بر اساس صورتحسابهاي تنظيمي برق مصرفي مشتركين خواهد بود.

هزينه فروش كالا، خدمات و كارهاي قراردادي

حسابهاي مزبور به ترتيب شامل كليه هزينه ها و درآمدهاي حاصله از فروش كالا، خدمات يا كارهاي قراردادي به انضمام هر نوع سود يا حق العملي كه مؤسسه طبق موافقت نامه هاي موضوعه به عنوان كارگزار بابت كارهاي قراردادي كه براي شخص ثالث انجام مي دهد نصيبش ميگردد و تمامي هزينه هاي ناشي از اين قبيل فعاليتها خواهد بود.

طبقه بندي تأسيسات برق از تاريخ اجراي سيستم حسابداري

جمع قيمت دفتري تأسيسات برق كه به وسيله مؤسسات سابق برق طبق روش معمول در دفاتر حساب مؤسسات مزبور ثبت گرديده از تاريخ اجراي اين سيستم حسابداري در حساب 103 تأسيسات برق در مرحله تجديد طبقه بندي نقل و منظور مي شود.

جمع قيمت دفتري تأسيسات طبقه بندي نشده از تاريخ اجراي اين سيستم حسابداري بايد بر اساس حسابهاي معين تأسيسات برق (301 الي 398) تجديد طبقه بندي شوند. قيمت تأسيسات طبقه بندي نشده بر اساس بررسي دفاتر و تجزيه و تحليل مدارك و سوابق موجود مؤسسه تعيين خواهد گرديد. چنانكه اسناد و سوابق مؤسسه كافي براي تعيين قيمت تمام شده تأسيسات برق نباشد، قيمت هاي مربوطه از تاريخ اجراي اين سيستم حسابداري بر اساس ارزيابي وضع عيني تأسيسات برق مشغول به كار موجود تعيين خواهد گرديد.

هزينه پيمانكار

شامل هزينه هاي خدماتي است كه پيمانكار به موجب پيمان منعقده متعهد به انجام آن بوده و در حساب ساختماني شركت منظور مي گردد. موارد ذيل مشمول هزينه پيمانكاران نمي شود:

الف: كاركنان و افرادي كه در استخدام شركت بوده و حقوق و مزاياي آنها نيز از طرف شركت پرداخت مي گردد ولي در كارهاي پيماني مشاركت دارند.

ب: تجهيزات و مواد و مصالح مصرفي كه براي آنها رسيد انبار و حواله صادر ميگردد.

پ: موارد مشروحه تحت عنوان "ساير هزينه ها" مندرج در بند 8 ذيل ممكن است مشمول هزينه هاي پيمانكار گردد.

هنگاميكه تأسيسات برق، مركب از يك واحد عملياتي يا مجموع چند واحد بعد از تاريخ اجراي اين سيستم حسابداري از طريق خريد يا ترتيب ديگري تحويل گرفته مي شود، قيمت خريد به علاوه ساير هزينه هاي انجام شده قابل قبول مربوط به تأسيسات مورد تحويل، در حساب 103 تأسيسات در مرحله تجديد طبقه بندي منظور خواهد شد.

روش دستور كار و نحوه ثبت و نگاهداري كارتهاي اموال تأسيسات

الف: شركت هاي برق موظفند كه مشخصات فيزيكي تأسيسات حوزه فعاليت خود را طبق نقشه هاي مبسوط و ديگر سوابق مستدل كه نشان دهنده كيفيت سيستم عملياتي تأسيسات مزبور است نگاهداري نمايند.

ب: شركت هاي برق بايد مشخصات واحدهاي اموال هر يك از حسابهاي تفصيلي و معين تأسيسات را در كارتهاي اموال و تأسيسات دقيقاً به ثبت رسانده به طوري كه قيمت و مقدار و تعداد آنها به نحو كاملاً درستي نشان داده شده باشد.

محاسبه هزينه هاي افزايش ها و بركناري هاي واحدهاي اموال به طريق ذيل است:

1- موقعي كه يك واحد اموال به تأسيسات برق اضافه مي شود، قيمت آن به حساب تأسيسات برق مربوطه اضافه مي گردد مگر در مواردي كه اين قبيل واحدها در موقع تحويل و خريد تأسيسات برق يك واحد عملياتي را تشكيل دهد، در آنصورت به طريقي كه در دستورالعمل شماره 5 تأسيسات برق مذكور است محاسبه خواهد شد.

2- موقعي كه يك واحد اموال از خدمت تأسيسات برق بركنار مي شود اعم از اينكه واحد ديگري به جاي آن نصب شود يا نشود، قيمت دفتري آن به بستانكار حساب تأسيسات برق مربوطه به طريقي كه در بند (ث) ذيل تعيين شده منظور خواهد گرديد و متقابلاً حساب ذخيره استهلاك مربوطه نيز بدهكار خواهد شد. هزينه برداشت و ارزش بازيافتي واحد بركنار شده به ترتيب در بدهكار و بستانكار حساب ذخيره استهلاك مربوطه منظور مي شود.

انتقال اموال

در موردي كه اموالي از يك حساب تأسيسات برق به حساب ديگر، از يك شركت به شركت ديگر مانند شركت برق تهران به شركت توانير از يك قسمت عملياتي به قسمت عملياتي ديگر از حساب 101 تأسيسات برق مشغول به كار به حساب 105 تأسيسات برق نگاهداري شده براي استفاده آتي يا به حساب 121 اموال غيربرقي انتقال و برگشت داده شود يا بالعكس، اين عمل با برگشت دادن قيمت دفتري آنها از يك حساب به حساب ديگر، از يك شركت به شركت ديگر يا از يك قسمت عملياتي به قسمت عملياتي ديگر صورت مي گيرد. هر مبلغي كه در حسابهاي ذخيره استهلاك بابت تأسيسات مورد انتقال منظور شده بايد بر طبق تفكيك حسابهاي مزبور برگشت و انتقال داده شود.

خريد تأسيسات برق

مرحله بعدي در توسعه و پيشرفت صنعت برق در ايران مبتني است بر فروش برق به مؤسسات صنعتي كه قبلاً برق مورد احتياج خود را رأساً توليد مي كرده اند.

قرارداد فروش نيروي برق به واحدهاي صنعتي كه جانشين توليد برق خصوصي آنها مي شود در بيشتر موارد ايجاب مي نمايد كه محرك هاي اوليه و مولدها و ساير تجهيزات برقي واحدهاي صنعتي مزبور خريداري شود.

دارائي هاي غيرمشهود

تصور نمي شود كه شركت هاي برق در ايران در مورد دارائي هاي غيرمشهود متحمل هزينه به مقداري شوند كه قابل توجيه براي طبقه بندي هزينه مزبور در حساب تأسيسات مشغول به كار باشد. لذا، در اين روش حسابداري، با توجه به شرايط خاص كار در شركتهاي برق، جهت هزينه دارائي هاي غيرمشهود تأسيسات برق مشغول به كار از قبيل هزينه هاي تأسيس، امتيازات و حق مخصوص، حق اختراع، اخذ پروانه و ساير حقوق ناشي از دارائي هاي غيرمشهود پيش بيني نشده است.

دستورالعمل درآمد عمليات

برحسب اين روش حسابداري طبقه بندي درآمدهاي عمليات بر اساس موارد دوگانه ذيل خواهد بود:

1- درآمدهاي حاصله از فروش برق

2- ساير درآمدهاي عملياتي برق

در اين روش حسابداري، درآمدهاي ناشي از فروش برق بر مبناي صورت حساب هاي مصرف برق مشتركين در هر سيكل حسابداري تعيين خواهد شد. مبالغ وصول شده از مشتركين بابت برق مصرفي ملاك تعيين درآمدها قرار نخواهد گرفت.

صورت حساب هاي مصرف برق بايد در هر سيكل حسابداري براي كليه مشتركين صادر و توزيع گردد. در مواردي كه قرائت كنتر مشترك در يك سيكل بنا به دلائلي امكان پذير مي باشد بايد صورتحساب مربوطه جهت برق مصرفي بر اساس برآورد تنظيم گردد.

آمار و سوابق مربوط به درآمدهاي حاصله از فروش برق و نيز مقدار كيلو وات ساعت برق فروخته شده در هر سيكل بايستي به نحوي نگهداري شود تا بدان وسيله امر مقايسه در مورد طبقات مختلف درآمدها امكان پذير گردد.