مقاله کامل خلاقیت در مدیریت

دسته بندي: تحقیق و پروژه رایگان,پروژه و تحقیق رایگان,دانش آموزی,

خلاقیت در مدیریت

مقدمه

در آغاز قرن 21 ، تغییرات سریع و همه جانبه جهانی آنچنان محیط فعالیتهای سازمانها را دگرگون کرده است که سازمانها و مدیران آنها برای سازگاری با تغییرات و تحولات جهانی مجبورند راه های نوینی برای اقدامات خود بیابند تا بتوانند در صحنه رقابت داخلی و جهانی باقی بمانند .

علاوه بر ضرورت آشنایی دانشجویان یا سیر تحول اندیشه مدیریت و وظایف مدیر ، آگاهی آنها از خلاقیت نیز الزامی است تا بتوانند با زمینه ای از آگاهی های مورد نیاز و نو وارد عرصه کار و فعالیت شوند و در آنجا با آفرینندگان ، نقش موثری در تحقق اهداف و پیشرفت سازمانهای خود داشته باشند .

خلاقیت چیست ؟

بشر به فرا رفتن از نقش فعل پذیری (مخلوق بودن) نیاز دارد .

انسان با عمل خلق از ماهیت فعل پذیر فرا می رود و به احساس آزادی و هدف داشتن دست پیدا می کند.

مازلو :

اعتقاد دارد که آفرینندگی یکی از ویژگی های مورد انتظار از افراد خود شکوفاست .

این افراد مبتکر و نوآورند ، هر چند آفریننگی آنها همواره چون آفرینش هنری نیست و همه آنها نویسنده و هنرمند و سراینده نیستند .

پس آفرینندگی بیشتر یک گرایش ،بیان سلامت درون و مربوط به شیوه ادراک و طرز واکنش انسان نسبت به جهان است تا آفریده ی هنری ، پس هر کس در هر شغلی می تواند آفریننده باشد .

1.7 تعریف و اهمیت و فرایند خلاقیت

1.1.7 تعریف خلاقیت

درباره ی تعریف و ماهیت خلاقیت در روانشناسان و محققان تفاوت نظر وجود دارد و هر کدام آن را از دیدگاه خاصی تعریف کرده اند .

- یکی خلاقیت را به عنوان پدید آورنده ی فکری نو تعریف کرده .

- دیگری خلاقیت را ترکیب افکار به شیوه ای بی نظیر و یا ایجاد ارتباط غیر معمول بین نظرات تعریف کرده .

- خلاقیت فرایند تکامل بخشیدن به دیدگاه های بدیع و تخیلی درباره ی موقعیتهای مختلف تعریف کرده .

- خلاقیت بکارگیری توانا یی های ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید دانسته اند .

تفاوت خلاقیت و نوآوری :

خلاقیت

1- نقطه ی آغاز نوآوری موفق

2- نیاز به پرورش و توسعه دارد

3- به اعتقاد نویسنده به توانایی و قدرت پرورش نو مربوط است .

نوآوری

1- به معنای استفاده از این افکار

2- فرایند دریافت فکر خلاق و تبدیل آن به محصول خدمت یا شیوه ای نو برای انجام دادن کارها

3- در کل بهره برداری موفقیت آمیز از ایده ی نو

خلاقیت ← نوآوری ← بازار

اهمیت خلاقیت :

تداوم حیات سازمانهای مختلف به خلاقیت و نوآوری بستگی دارد .

عوامل موثر بر سازمانها :

1- فشار روز افزون رقابت

2- بازارهای جهانی شده

3- گامهای شتابان پیشرفت فناوری

4- دگرگونی سریع ارزش های مصرف کنندگان و روش های زندگی

4.1.7 فرآیند خلاقیت

در آن راه های خلاق برای مسایل شکل میگیرد .

مراحل فرایند خلاقیت :

1- آمادگی

2- نهفتگی

3- اشراق

4- اثبات

1- آمادگی :

فرایند فعالی است که به کوششی مستمر و پی گیر نیاز دارد و فراتر از نشستن و منتظر وقوع چیزی ماندن است مثل دانشمندی که بیشتر وقت خود را در آزمایشگاه میگذراند .

2- نهفتگی :

ظاهرا نوعی توقف در کاردیده می شود و فرد هیچ گونه تلاشی برای رسیدن به نتیجه انجام نمی دهد حتی ممکن است درباره آن فکر هم نکند .

بعضی از روانشناسان معتقدند در این مرحله ذهن ناخود آگاه شروع به فعالیت می کند یعنی در ظاهر پیشرفتی نیست اما در واقع مسئله نشده است .

اسبودن اعتقاد دارد که نهفتگی استراحت توام با هدف است و منجر به اندیشه های درخشان می شود .

3- اشراق :

متفکران ظهور این مرحله را ناگهانی می دانند . این مرحله توام با جنبه ی عاطفی است چون فرد با تحقق مسئله ای که از آن جدا بوده احساس لذت می کند و انگیزه ی تلاش و کار بیشتر می شود.

فرد خلاق در روند کار با موانعی برخورد می کند و کار متوقف می شود ولی ناگهان موضوع روشن می شود و او موانع را از سر راه بر می دارد .

4- اثبات :

فرد خلاق آنچه را که به دست آورده اعم از اختراع یا نظریه ای تازه ارزیابی می کند و شواهد آن را دوباره می سنجد و از نظر منطقی آزمایش می کند و ارزش کار در این مرحله روشن می شود و ممکن است اثر نو کاملا تغییر کند تا نتیجه ی بهتری داشته باشد .

عوامل موثر در خلاقیت :

1- مهارت های مربوط به خلاقیت

2- مهارت های مربوط به موضوع

3- انگیزه ی درونی

1- مهارت مربوط به خلاقیت :

نوعی از ویژگیهای شخصی ست که موجب خلاقیت فردی می شود .

2- مهارت مربوط به موضوع :

برای حل مسائل معین و اجرای کار خاص استفاده می شود .

انسان در صورتی خلاق است که مهارت هایی درباره آن داشته باشد .

اگر کسی بالاترین مهارت را داشته باشد اما فاقد عنصر خلاقیت باشد هرگز نمی تواند کار خلاق ارائه دهد .

3- انگیزه ی درونی :

- انرژی لازم برای تحقق کار خلاق است .

- موجب می شود کار به خاطر خود عمل انجام شود .

- امری کاملا فردی ست .

- قسمت اعظم آن علاقه است که منجر به تعهد کاری می شود .

- موجب می شود فرد همه ی مسائل جنبی را رها کند و به فعالیت اصلی متمرکز شود .

اما انگیزه ی بیرونی :

- کار برای تحقق هدف بیرونی یعنی بر اساس عوامل خارجی (بودن جایزه و اجرای دستورو...)

- اغلب با رضایت مندی درونی همراه نیست .

2.7 انواع خلاقیت :

1-خلاقیت فردی

2-خلاقیت گروهی

3-خلاقیت سازمانی

1.2.7 خلاقیت فردی :

خلاقیت موضوع مهمی از تفاوت های فردی ست .

افراد خلاق ممکن است با نادیده گرفتن خط مش ها و قوانین و مقررات نقش مخرب در سازمان داشته باشند.

نویسندگان گوناگون ویژگی هایی را برای افراد خلاق برشمرده اند که به شرح زیر است:

- انعطاف پذیرتر از افراد غیر خلاق اند و هنگام برخورد با مشکل تمایل دارند نگرش خود را تغییر دهند.

- پیچیدگی کارها را بر سهولت آن ترجیح می دهند .

- بیشتر تمایل به استقلال دارند .

- هنگام چالش درباره ی اندیشه هایشان سرسختانه از مواضع خود دفاع می کنند .

- صاحبان قدرت را زیر سوال می برند و از دستوراتی که معنی و مفهومی ندارد سرپیچی می کنند .

- انگیزش درونی برای آنان امری حیاتی است .

- برای رسیدن به موفقیت سخت کار می کنند .

- بسیار کنجکاوند و با افکار نو و غیر معمول زیادی رشد می کنند .

- به ندرت از موقعیت اجتماعی خود راضی اند .

- مشتاقانه به حل مسائل میپردازند حتی اگر مسئله سخت باشد .

- نسبت به خود و توانایی آزادانه خود آگاهی دارند .

- خود را متفاوت از دیگران می بینند و مخالف همرنگ شدن یا اجتماع اند .

- وجود خود را وقف کارشان می کنند .

- زمان بیشتری را صرف کار خود می کنند .

- پرتکاپو و دارای انرژی اند .

- از مخاطره درکار استقبال می کنند .

2.2.7 خلاقیت گروهی :

سه شیوه مشهور همکاری خلاق گروهی :

1-توفان مغزی

2-تلفیق نامتجانسها

3-داستان سازی

1-توفان مغزی :

شیوه ای برای گردهمایی ست که در آن گروهی می کوشند با ارائه ی اندیشه های تخیلی کنترل شده و سازمان نیافته برای مسئله ی بخصوصی راه حلی بیابند .

4 قانون که باید در گردهمایی ها رعایت شود :

1-انتقاد ممنوع است

2-هر چه عقاید بنیادی نو باشد بهتر است

3-کمیت مورد نظر است (نه قابلیت اجرا)

4-افراد برای اصلاح عقاید دیگران تشویق می شوند

2- تلفیق نامتجانسها :

برای برانگیختن تفکر خلاق میان گروهی از افرادی که گرد هم می آیند و به گونه ای با مسئله آشنا هستند به کار می رود .

در این روش خلاقیت از سازماندهی مجدد روابط میان افکار به ظاهر غیر مرتبط ناشی می شود .

برخلاف روش توفان مغزی ، نظرات ارائه شده غالبا بررسی و ارزیابی می شود و سعی برآن است که نظر مطلوب و نو پدید آید .

در این روش رهبر گروه نقش حیاتی به عهده دارد . نسبت به ماهیت خاص مسئله آگاهی دارد .

داستان سازی

تفکر خلاق شرکت کنندگان در جلسه با طرح سوال هایی برانگیخته می شوند تا بتوانند :

1- بر مسئله مشخص تاکید ورزند

2- افکار خود را درباره آن مسئله به سرعت روی کارتها بنویسند .

3- کارت ها را بر اساس موضوع های گوناگون روی دیوار سنجاق کنند .

3.2.7 خلاقیت سازمانی

ویژگی های سازمان های خلاق :

- شرایط را فراهم می کند تا کارکنانش در رده ی بالای سلسله مراتب نیازهای مازلو قرار گیرند تا بتوانند نیروهای خلاق خود را بروز دهند .

- کارکنان از کار خود در سازمان لذت می برند و آزادند تا موضوعات مورد علاقه خود را انتخاب و روی آن کار کنند و برای ابراز آزادانه فکر و نظر خود تشویق می شوند .

- کارکنان سازمان از احترام برخوردارند و می توانند با نیازهای سازمان ترقی و صعود کنند .

- سازمان مشتری مدار است .

- علاوه بر نیاز مشتری ، منبع ایجاد تحول و تنوع در بازار است و سلایق مشتری را هدایت می کند .

- فضا برای کار گروهی و نظرات جدید کارکنان آماده است و از پیشنهاد عجیب و قریب استقبال می شود .

- کارکنان روابط دائمی و بلند مدت دارند و از امنیت شغلی برخوردارند .

- تغییر در این سازمان ارزش مثبت دارد و همه مدیران این تغییر را عامل مثبت و گریز ناپذیر تلقی می کنند .

- هدف این سازمان ارزش های انسانی است و به این دلیل کارکنان سازمان به محصول خود افتخار می کنند .

- امکان آزاد اندیشی وفضای طرح پیشنهاد وجود دارد .

- نظام های نظارت از بالا و نظام های بیرونی جای خود را با روابط مناسب و مطلوب بین همکاران و خود نظارتی داده است .

- افراد خلاق و مهمتر از همه رهبری و مدیریت خلاق در سازمان فعال اند .

- فعالیت مداومی برای بهبود محصولات فعلی اجرا می شود .

- خود را اسیر ساختار و روشهای اجرایی موجود نمی کنند .

- سطح آموزش و پرورش اعضای خود را به طور مستمر ارتقاء می دهند تا دانش و آگاهی آنها به روز باشد .

- مجاری ارتباطی در سازمان باز و چند جانبه است .

- کارکنان از تیپ و قشر خاصی انتخاب نمی شوند .

- سیاستها و خط مشیهای فعلی سازمان در زمینه های مختلف الزامی تلقی نمی شود .

- برای تحقیق سرمایه گذاری می شود و برنامه ریزیها دراز مدت و انعطاف پذیرند .

سه عامل حیاتی برای نهادی کردن خلاقیت و نوآوری :

1-برنامه ریزی

2-فرهنگ سازمانی

3-ساختار سازمانی

نقش برنامه ریزی:

نوآوری با برنامه ریزی آغاز می شود .

برنامه های سازمانی باید جسور ، واقع بینانه وانعطاف پذیر باشند تا بتوانند راه را برای نوآوری مطلوب هموار کنند .

نقش فرهنگ سازمانی :

شخصیت : به مجموعه ای از ویژگی های نسبتا ثابت هر فرد .

هر سازمان شخصیتی دارد که به آن فرهنگ سازمانی نامیده می شود . منظور از آن نظام معنایی مشترک در سازمان .

مشخصه های فرهنگ سازمان

1-پذیرش ابهام

2-تحمل غیر عملی بودن

3-نظارتهای خارجی کم

4-تحمل مخاطره

5-تحمل تعارض

6-تاکید بر نظام بازار

نقش ساختار سازمانی:

ساختارهای زنده و پویای سازمانی اثر مثبت بر خلاقیت و نوآوری دارند .

شیوه های مختلف از ساختار سازمانی (برای نهادی کردن خلاقیت و نوآوری)

1- واگذار کردن اختیار به مدیران و کارکنان تا خلاق و نوآور شوند .

2- مشاغل سازمان کاملا مشخص و تعریف شده نباشد .

3- قوانین رسمی کمتری برکار سازمان حاکم باشد .

4- افراد براساس عملکردشان ارزیابی شوند .

5- بخش جداگانه ای مخصوص فعالیتهای خلاق و نوآور در سازمان ایجاد شود .

6- تیم های میان رشته ای از متخصصانی از حوزه های بازاریابی و عملیات تحقیق و توسعه و سایر تخصصها تشکیل شود .

3.7 مدیریت خلاقیت

1.3.7 نقش مدیر در پرورش خلاقیت

ویژگی های مدیر خلاق :

1- به استقبال خلاقیت و نوآوری می روند ، از آن هراس ندارند و فرصت خطرپذیری به زیردستان و همکاران می دهند .

2- بر تشویق ، بیش از تنبیه تاکید می ورزد .

3- خود و سازمان خود را با تغییر و تحول جامعه هماهنگ می کنند .

4- به کارکنان شهامت می دهند تا خیال بافیهای خود را بنویسند و در اختیار سازمان قرار دهند .

5- مثبت اندیش و امیدوارند و بر خدا توکل می کنند .

6- پرانرژی و با هیجان اند و قدرت هیجان خود را به دیگران دادند .

7- به سرعت فرهنگ خلاقیت را ترویج می کنند .

8- هم از قلب و هم از مغز همکاران خود بهره می گیرند .

9- از اجرای کارهای جاری و یکنواخت دلزده و آزرده و در انجام کارهای خود پشتکار دارند .

10-خود انگیخته اند و استقلال تفکر و آزادی اندیشه و عمل دارند .

11-قدرت تخیل و اعتماد به نفس زیادی دارند .

12-نسبت به رخدادهای محیطی حساس اند .

13-جامعه نگرند و به جای توجه به نشانه های ظاهری مسایل و مشکلات به عمق آن ها توجه می کنند .

14-با کارکنان مشورت و به رشد اجتماعی آنان کمک می کنند .

15-سبک رهبری مناسب دارند .

16-به کارکنان وقت کافی می دهند .

17-نظام دریافت پیشنهادها را ایجاد می کنند و برای پیشنهادهای مفید و سازنده جایزه تعیین می کنند

2.3.7 موانع خلاقیت

1-موانع فردی

2-موانع اجتماعی

موانع فردی :

ترس از شکست لازمه خلاقیت مخاطره کردن و بررسی راه های مختلف است که ممکن است بسیاری از مواقع با شکست توام باشد تا در نهایت به موفقیت منجر شود . فرد خلاق به شکست به عنوان ضرورت می نگرد .

موانع فردی ظهور خلاقیت :

1-رویگردانی از ابهامات

2-عادت

موجب می شود انسانها در چارچوب خاصی قرار گیرند و کارهای خود را طبق دستورالعملی خاص انجام دهند .

3-نداشتن اعتماد به نفس

مانع بروز قوای خلاق می شود .

4-عدم انعطاف پذیری

5-ترس از انتقاد و تمایل به همرنگی با جماعت ، فقدان تمرکز ذهنی

موانع اجتماعی :

قوانین

شغل

آداب و رسوم