تحول بزرگ راديوهاي ماهواره اي

شروین هادی نژاد

همه ما دست کم هر روز به راديو گوش مي کنيم، چه در خانه، محل کار، داخل خودرو. سيگنال هاي فرستنده مرکزي ايستگاه هاي راديويي قادرند تا مساحت هاي وسيعي در حد منطقه اي يا محلي (استان يا شهر) را تحت پوشش خود قرار دهند. چنين پوشش وسيعي ما را ياري مي کند تا در حال سکون، يا حرکت (مسافرت درون شهري) همچنان بتوانيم امواج را دريافت نموده و به راديوي خود گوش کنيم. اما حتماً تجربه کرده ايد، هنگامي که مسافت هاي زيادي را طي مي کنيم و در واقع از ايستگاه فرستنده فاصله زيادي مي گيريم، ديگر قادر به دريافت و شنيدن سيگنال ها، نخواهيم بود. چرا که اغلب سيگنال هاي راديويي بردي در حدود 50 تا 70 کيلومتر (شعاع از مبدأ) را در بر مي گيرند. بنابراين در مسافت هاي طولاني که شما از چندين شهر مختلف عبور مي کنيد، ممکن است هر ساعت مجبور به تغيير موج راديوي خود باشيد، چرا که هر فرستنده راديويي محلي، تنها محدوده اطراف خود را تحت پوشش قرار مي دهد و شما که در حال عبور از آن مناطق هستيد، سيگنال ها را با نزديک شدن به فرستنده، رفته رفته دريافت و با دور شدن از آن به مرور از دست مي دهيد.

مسلم است که عمل جستجوي پي در پي براي يافتن ايستگاه هايي که مدام تغيير مي کنند کار خوشايندي نخواهد بود. حال تصور کنيد که ايستگاه راديويي وجود د اشته باشد که بتواند سيگنال ها را تا مسافت 35000 کيلومتر دورتر از منبع (فرستنده) ارسال نمايد و شما بتوانيد آن را با گيرنده راديويي اتومبيل خود و با وضوح کامل دريافت کنيد. در اين حالت مي توانيد از شهري به شهر ديگر سفر کنيد، بدون اينکه نياز به تغيير ايستگاه راديويي خود داشته و يا اينکه از قطع شدن سيگنال ها نگراني داشته باشد.

دو ماهواره راديويي xm و Sirius (سريوس)، خدمات راديوي ماهواره اي را که به آن راديوي ديجيتالي نيز مي گويند ارايه مي دهند.

در چند سال اخير برخي از کارخانه هاي بزرگ توليد کننده خودرو، نوعي از اين راديوها را (در هنگام توليد) بر روي خودروي خود نصب و به مشتري ارايه مي نمايند. همچنين چندين شرکت توليد کننده لوازم الکترونيکي قابل حمل نيز چند مدل از اين راديوها را به بازار عرضه کرده اند.

در ادامه اين مطلب تفاوت راديوهاي معمولي با ماهواره اي را براي شما بيان و آنچه را که براي شنيدن راديوهاي ماهواره اي به آن نياز داريد، عنوان مي کنيم.

* شرکت هاي فعال:

ايده راديوهاي ماهواره اي به بيش از يک دهه پيش باز مي گردد. در سال 1992 کميته ملي ارتباطات آمريکا (FCC) تکه باندي موسوم به «s »  با بسامد GHz 2.3 (گيگاهرتز) را براي پخش همگاني سراسري ماهواره اي يا سرويس راديويي ديجيتالي (DARS)⁽¹⁾ اختصاص داد.  پس از آن تنها چهار شرکت نسبت به دريافت مجوز پخش بر روي اين باند اقدام کردند که از ميان آنها دو شرکت موفق به دريافت پروانه در سال 1997 شدند.

شرکت هاي CD Radio (هم اکنون به نام راديوي ماهواره اي سريوس) و شرکت mobile Radio (هم اکنون به نام راديوي ماهواره اي xm)، هر يک مبلغي در حدود هشتاد ميليون دلار براي کسب مجوز پخش ماهواره اي بر روي باند «s » پرداخت نمودند. سيستم پخش راديوي ماهواره اي از سه قسمت اصلي به شرح زير تشکيل يافته است:

- ماهواره ها

- ايستگاه هاي تکرار کننده زميني

- گيرنده هاي  راديويي

اما نکته جالب در مورد اين راديوها پس از فضاي تحت پوشش وسيع آنها، کيفيت صداي بسيار بالاي آنها است، به طوري که کيفيت صداي موسيقي دريافتي از آنها برابر با کيفيت صداي يک CD  است.

* راديوي ماهواره اي xm  

 xm از دو ماهواره مختلف بر روي دو مدار جداگانه جهت پخش استفاده مي کند، يکي در طول جغرافيايي 85 درجه غربي و ديگري در طول جغرافيايي 115 درجه غربي، اولين ماهواره xm به نام «Rock» در تاريخ 18 مارس 2001 به فضا پرتاب شد و ماهواره ديگر به نام «Roll » نيز به دنبال آن در 8 مي همان سال در مدار قرار گرفت.

راديوي ماهواره اي xm، همچنين ماهواره اي به نام Hs-702 را به عنوان پشتيبان، بر روي زمين و آماده پرتاب دارد تا در هر صورت و به هر دليلي اگر يکي از دو ماهواره فعال دچار مشکل شد، آن را جايگزين گرداند.

ايستگاه هاي کنترل زميني راديوي ماهواره اي xm سيگنال ها را به سمت ماهواره ارسال مي کنند. ماهواره ها نيز پس از دريافت و تقويت سينگال هاي برنامه، آنها را به سوي گيرنده هاي راديويي زميني بر مي گردانند. گيرنده هاي راديويي زميني نيز، به گونه اي برنامه ريزي شده اند که قادرند، سيگنال هاي ديجيتالي را دريافت و آنها را رمز گشايي و پخش کنند. به گونه اي که هر گيرنده قادر است همزمان 100 کانال راديويي ديجيتال را رمزگشايي و پخش نمايد.

به علاوه اين راديوها مي توانند اطلاعات اضافي همچون عنوان آهنگ، نام خواننده، سبک موسيقي و مدت زمان آن را دريافت و براي شنونده به نمايش بگذارند.

از ديگر ويژگي هاي راديوهاي ماهواره اي منحصر به فرد بودن تراشه هاي قرار گرفته در داخل هر يک از آنهاست. به طوري که اين تراشه هاي کوچک که بخشي از مدار الکترونيکي گيرنده را شامل مي شوند، هر يک با ديگري تفاوت دارند و در حقيقت هر کدام داراي يک رمز مخصوص و غير تکراري مي باشند. از اين رو هر مشتري پس از خريد يک گيرنده مي بايست به سايت اينترنتي راديوي ماهواره اي مراجعه و با وارد کردن شماره سريال دستگاه و تکميل فرم مشخصات در قسمتي که به همين منظور و با عنوان «فعال سازي گيرنده» در نظر گرفته شده است، راديوي خريداري شده را فعال نمايد، در غير اين صورت گيرنده به هيچ وجه قادر به دريافت سيگنال هاي راديويي و پخش آنها نخواهد بود. با اين کار خريدار يک اشتراک از سايت مربوطه دريافت مي دارد و با پرداخت مبلغ ماهيانه اي در حدود 13 دلار قادر است تا در حدود 100 کانال راديويي با برنامه هايي همچون، سرگرمي، موسيقي، اخبار و وضعيت آب و هوا را دريافت کند.

* راديوي ماهواره اي sirius

برخلاف mx، ماهواره هاي سريوس در مدارهايي دورتر از زمين حرکت مي کنند، و مدارهاي بيضوي شکلي را مي پيمايند. همچنين اين راديو داراي سه ماهواره فعال در مدار فضا و يک ماهواره پشتيبان بر روي زمين است.

سيستم ماهواره اي سريوس نيز همچون xm عمل مي کند و داراي ايستگاه هاي تکرار کننده زميني است که اين قابليت به کاربران کمک مي کند تا در فضاهاي شهري که به علت وجود ساختمان هاي متعدد و بلند مرتبه، سيگنال هاي ماهواره اي را دچار انحراف و گسيختگي مي نمايند، بتوانند سيگنال ها را از ايستگاه هاي تکرار کننده زميني به خوبي دريافت کنند.

گيرنده هاي راديويي سريوس نيز از دو بخش اصلي تشکيل شده اند، يکي خود گيرنده و ديگري آنتن آن. وظيفه آنتن دستگاه، گرفتن سيگنال هاي راديويي از تکرار کننده هاي زميني و يا مستقيم از ماهواره به همراه تقويت و فيلتر کردن اين سيگنال ها از امواج اضافي و مزاحم است. سپس اين سيگنال ها از آنتن به گيرنده منتقل مي شوند. درون قسمت گيرنده دستگاه يک تراشه متشکل از 8 تراشه کوچک است که وظيفه آن تبديل سيگنال هاي 2.3 گيگا هرتزي به فرکانس هاي پايين تر است.

سريوس همچنين يک تطبيق دهنده مخصوص را نيز براي تبديل راديوهاي گيرنده معمولي به گيرنده سيگنال هاي ماهواره اي ارايه مي دهد.

جالب آن که تا کنون شرکت هاي بسيار بزرگ و معروف همچون Sony,Clarion, Motorola و Pioneer براي ساخت گيرنده هاي راديويي ماهواره اي با شرکت هاي مذکور قرار داد بسته اند. از طرفي شرکت هايي ماند جنرال موتورز و هوندا هر يک قراردادي به مبلغ يکصد ميليون دلار براي نصب گيرنده هاي راديويي xm بر روي اتومبيل هاي توليدي خود امضا نموده اند. براي کسب اطلاعات بيشتر مي توانيد به نشاني اينترنتي شرکت هاي مذکور مراجعه کنيد.

www.xmRadio.com

www.siriusRadio.com

1- Digital Audio Radio Service

منبع:ماهنامه دنیای مخابرات و ارتباطات