تحقیق درباره معدن سرب و روی انگوران

کاربردهای فلزات سرب و روی

فلز روی پس از مس و آلومینیوم از مهمترین و پرمصرف ترین فلزات غیرآهنی است و به خاطر خواص مطلوب آن در صنایع متعدد مورداستفاده قرار می گیرد. کاربرد روی، بیشتر گالوانیزه و آلیاژهای مختلف است. به طوری که می توان گفت 48 درصد روی تولیدی درجهان در صنعت گالوانیزاسیون، 18 درصد در تولید برنج، 15 درصد در تولید آلیاژهای دیگر، 8 درصد در تولید موادشیمیایی، 7 درصد در تولید محصولات نیم ساخته و 4 درصد در سایر زمینه ها به مصرف می رسد. اما ازنظر مصرف نهایی، بررسیها نشان می دهد که 48 درصد روی تولیدی در صنایع ساختمانی، 10 درصد در تولید ماشین آلات و تجهیزات فنی، 10 درصد در تولید مصنوعات خانگی، 23 درصد در صنایع اتومبیل سازی و حمل ونقل و 9 درصد در صنایع زیربنایی مورداستفاده قرار می گیرد. همچنین بررسیها نشان داده است که سالیانه حدود 4 درصد از تولید ناخالص داخلی (PDG) کشورها ازطریق خوردگی در فولاد و آهن آلات ازبین می رود درحالی که با گالوانیزاسیون می توان این خسارت را تا حدود یک درصد کاهش داد.

برخی از کاربردهای فلز سرب: استاندارد وزن، ضرب سکه، مجسمه سازی، دیوارهای ضد آب و آستری سازی، زیور آلات، لنگر سازی و مهرسازی و نیز در قرن بیستم، با ظهور خود رو، مواد شیمیایی و صنایع ماشینی، کاربرد سرب بعنوان افزودنی نرم کننده سوخت، آلیاژ های بلبرینگ و لوله کشی، باتری های ذخیره کننده و ابزارهای شیمیایی گسترش فراوان یافت. کاربردهای مدرن این عنصر شامل اسلحه سازی، تولید شیشه، عایق صدا و محافظ تشعشات در نیروگاه های اتمی می باشد.

معدن سرب و روی انگوران

معدن انگوران با ذخیره بیش از 25 میلیون تن (بیش از 46% ذخایر ایران) بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه در 130کیلومتری جنوب غربی زنجان با مختصات 47.20 طول شرقی و36.40عرض شمال در منطقه ای با ارتفاع متوسط2950 متر از سطح دریا قرار گرفته است. همچنین در فاصله 25 کیلومتری معدن، کارخانه تغلیظ سرب و روی در نزدیکی روستای دندی بنا شده است. برای رسیدن به معدن باید پس ازطی مسافت بین تهران تا زنجان، وارد جاده ارتباطی زنجان- بیجار وپس از طی 5 کیلومترمسافت این جاده به سمت راست منحرف و وارد جاده ارتباطی زنجان- دندی شد. فاصله زنجان تا معدن انگوران110 کیلومتراست.

اولین مطالعات زمین شناسی در مورد معدن انگوران توسط "ل ـ بورنل" در سال 1960 از شرکت "بی ـ آر ـ ژی ـ ام" فرانسه صورت گرفت. بدنبال آن "دبیلیو ـ اس ـ رایت" بین سالهای 1961 تا1963 از کشور آمریکا حفاری سیستماتیک را برای معدن پیشنهاد کرد. در سال 1966 شرکت "ریوتینتو" جهت بررسی اکتشافی معدن حفاری و نمونه گیری سطحی را انجام داد و... نهایتاً اکتشاف معدن بصورت تفصیلی توسط سازمان زمین شناسی کشور صورت گرفت و استخراج از معدن آغاز گردید.

در کل کارهای اکتشافی در معدن انگوران در چندین مرحله انجام گرفته است که عبارتند از:تونل زنی: جمعا 2875 متر تونل در معدن زده شده است که بخش زیادی از این تونل های اکتشافی درضمن کارهای روباز ازبین رفته است. حفاری: تا کنون جمعاً بیش از 9087 متر حفاری توسط شرکتهای مختلف و در بخشهای مختلف معدن صورت گرفته است. همچنین عملیات باطله برداری از معدن نیز در زمانهای مختلف صورت گرفته است.
زمین شناسان معدن با تکیه بر روی مقاطع عرضی معدن و با توجه به اختصاصات ظاهری مغزه ها و تفاسیر لوگ های مربوطه،6 بخش متفاوت در ماده معدنی تشخیص داده اند که عبارتند از:

١- بخش سولفیدی 2- بخش مخلوط سولفیدی و کربناته 3-بخش کربناته برشی 4- بخش کربناته سخت 5- بخش کربناته نرم 6- بخش کم عیار
در کل کانسار سرب و روی انگوران که یک کانسار ماسیو سولفاید (Massive Sulfide) است دارای دو بخش است. بخش سولفیدی که از کانیهای اسفالریت، گالن و پیریت تشکیل شده و دیگری بخش کربناته ثانویه که از آلتراسیون بخش سولفیدی تشکیل شده و اساساً از کانیهای اسمیت زونیت، سروزیت، همی مورفیت به همراه باطله کربناته و کوارتزی تشکیل شده است. از لحاظ جایگاه ساختاری، کانسار انگوران دربخش مرکزی تاقدیس برگشته پلانچ دار قرارگرفته است. معدن انگوران دارای حدود 7/14 میلیون تن ذخیره قطعی با عیار متوسط 28 درصد روی و 6 درصد سرب است. حدود 10 میلیون تن از ذخیره این معدن با عیار متوسط 25 درصد به صورت اکسیده و روباز است و 7/4 میلیون تن از ذخیره معدن به صورت زیرزمینی است و شامل بخش سولفوره (با عیار متوسط 39 درصد) و مخلوط اکسیده و سولفوره (با عیار متوسط 33 درصد) است. معدن «انگوران» ازنظر عیار بالای فلز محتوی، از معادن نادر در جهان است. این معدن درحال حاضر به طور انحصاری توسط شرکت توسعه معادن روی ایران(به عنوان پیمانکار استخراج و فروش ماده معدنی) بصورت روباز و پلکانی مورد بهره برداری قرار می گیرد.
راندمان معدن انگوران حدود 75 درصد است، در حالی که متوسط جهانی این رقم حدود 90 درصد است. میزان استخراج از معدن انگوران در سال‌های77، 78 و 79 به ترتیب 255، 537 و 451 هزار تن بوده که این رقم در سال‌های 80، 81 ، 82 و83 به ترتیب به 381، 514 ، 540 و900هزار تن رسیده است.

در سال 2003 استخراج فلز روی در جهان٦/٩ میلیون تن بوده که در همین سال ٣٤/١ درصد روی جهان و ١٧/٤ درصد روی آسیا در ایران استخراج شد ه که بیش از 90 درصد این مقدار نیز از معدن انگوران استخراج گردیده است.نخستین کارخانه تغلیظ سرب و روی به روش جدید در سال 1340 (ش) و با کمک یک شرکت فرانسوی در لکان (استان مرکزی) مورد بهره برداری قرار گرفت. اما نخستین تلاشهای همراه با موفقیت برای تولید شمش روی در اشل صنعتی در کشور، در اوایل دهه 1370 (ش) در زنجان آغاز گردید. در کارخانة فرآوری، کانسنگ در مرحلة اول خردایش در سنگ شکن فکی خرد می شود. در دومین مرحلة خردایش، مواد توسط سنگ شکن مخروطی خرد شده و وارد آسیا می شود. در مرحلة آسیا، مواد عبور کرده از سرند دو طبقة لرزان تر، پس از خردایش در آسیای گلوله ای وارد هیدروسیکلون می شود. پس از طبقه بندی، سرریز هیدروسیکلون وارد مرحلة فلوتاسیون می شود. مرحلة فلوتاسیون شامل سلول های رافر 1 و 2 و سلول های کلینر 1 و2 می باشد. در این مرحله کنسانترة کربنات سرب با 55درصد سرب و کنسانترة کربنات روی با 40درصد روی تولید می شود.

در نزدیکی معدن انگوران دو کانسار مهم دیگری وجود دارد که موجب شده است که منطقه انگوران (شمال شرق تکاب) بعنوان قطب معدنی فلزات استراتژیک سرب و روی مطرح شود. این اندیسها عبارتند از: کانسار سرب و روی الم کندی با کانیهای " اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، پیریت و کوولین" که در نزدیک روستای الم کندی در شمال شرق تیکان تپه واقع است. این کانسار دارای عیار بالایی از سرب و روی بوده که ذخیره احتمالی بالایی نیز دارد. و دیگری کانسار توفیقی که یک کانسار پلی متالیک که از فلزات سرب، روی، مس و کروم تشکیل شده که در نزدیکی روستای تازه کند و بر روی کوه ایدال داغ واقع است. سنگ میزبان هر دو کانسار کربناته می باشد.

با توجه به وجود معادن متعدد سرب و روی در منطقه، عیار بسیار بالای این معادن، وجود عناصر فلزی دیگر نظیر مس، کرم، جیوه و... در این معادن، نزدیکی به زونهای فلززایی (طلا، مس، تنگستن، مولیبدن، ولفرام و..) تیکان تپه و قاراداغ، مدت زمان طولانی معدن کاری در سال (بیش از 10 ماه از سال)، نیروی کارمتخصص و بومی فراوان در منطقه ونیز نزدیکی راه آهن و جاده ترانزیتی و از همه مهمتر افزایش قیمت این فلزات در بازارهای جهانی، لذا احداث کارخانه های تولید کنسانتره، تولید شمش و نیز صنایع جانبی مرتبط با این فلزات در منطقه امری ضروری بشمار می آید.