تحقیق درباره سنگ یا خاک

از نقطه نظر زمين شناسي، سنگ به موادي از پوسته زمين اطلاق مي شود كه از يك يا چند كاني كه با يكديگر پيوند يافته اند، درست شده است. در مقابل خاك توده اي از ذرات با دانه هاي منفصل يا داراي پيوند سست است كه بر اثر هوازدگي سنگ ها و به طور برجا تشكيل شده است. ليكن در مهندسي و كارهاي ساختماني قابليت حفاري مصالح زمين شناسي به عنوان شاخصي در طبقه بندي آنها به دو گروه سنگ و خاك مورد استفاده قرار مي گيرد.

طبقه بندی سنگ‌ها

سنگ‌ها از نظر نحوه تشکیل به سه گروه زیر تقسیم می شوند:

- سنگ‌های رسوبی

- سنگ‌های آذرین

- سنگ‌های دگرگون شده

سنگهای رسوبی

بعضی از سنگ‌ها بر اثر ته نشین شدن مواد داخل آب به وجود می‌آیند. رودها مقدار زیادی مواد را با خود به دریاها و دریاچه‌ها می‌برند. این مواد به دلیل سنگینی به ته دریا می‌روند. روی هم قرار می‌گیرند و پس از سفت شدن سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها سنگ‌های رسوبی گفته می‌شود. سنگ‌های رسوبی لایه لایه‌اند که رنگ یا جنس هر لایه با لایه دیگر متفاوت است. سنگ‌های رسوبی در کوه‌های البرز و زاگرس به فراوانی یافت می‌شوند. ریگ، شن و سنگ‌های آهکی نمونه‌هایی از سنگ‌های رسوبی هستند.

 اینها سنگهایی هستند كه منشا خارجی دارند و در نتیجه حمل و نقل و ته نشین شدن ذرات سنگهای قبلی یا رسوب مواد محلول در محیطهای مختلف ( سطح زمین ، رودخانه ، دریاچه ، دریا و یخچال ) و بالاخره از سیمان شدن و به هم چسبیدن ذرات سنگهای مختلف و برجا تشكیل شده اند .

سنگ آهك :

سنگ های آهكی همیشه لایه لایه اند ، اما ضخامت لایه ها در كانسارهای مختلف و حتی در نقاط مختلف یك كانسار متفاوت است . قسمتهایی كه دارای توده بزرگتری هستند ، طبیعتا برای استخراج و تهیه سنگ در آبهای سطحی قابل انحلال می باشند ، لذا حاشیه این درزه ها كم و بیش هوازده می شود .

خواص سنگ آهك :

سنگ آهك ها دارای بافت متغیری بوده ولی اكثر آنها ریزدانه اند . آنهایی كه درشت دانه هستند متشكل از بلورهای درشت یا قطعات فسیل اند . انواع ریزدانه قابلیت پرداخت بهتری دارند و پایداری آنها در برابر هوازدگی بهتر است .

سنگ های آهكی و دولومیتهای متراكم و همین طور آنهایی كه فاقد ناخالصی اند دارای دوام خوبی هستند ولی دوام آنها از گرانیتها و ماسه سنگهای متراكم كمتر است . سنگ آهك در ابتدا با فرآیند حل شدن هوازده می شود . تاثیر باران یا آب های سطحی ممكن است كند و تدریجی باشد ، اما احتمالا به شكل كاملا غیر یكنواخت رخ می دهد .

اگر بخشی از سنگ سیلیسی شده باشد ، این قسمتها در برابر فرآیند انحلال بیش از بخشهای كربناتی مجاور مقاومت می كنند و ظاهر سنگ به صورت غیریكنواخت و آبله رو در می آید . دولومیتها معمولا به این سادگی هوازده نمی شوند . برخی از دانه های درشت ممكن است تجزیه و دانه ها جدا شوند . برخی از كانیهای مضر باعث آسیب دیدن سنگ و كاهش ارزش آن می شوند كه در بخشهای قبلی توضیح داده شد .

طبقه بندی سنگ آهك :

ـ استاندارد ASTM C : ۵۶۸ سنگ آهك ساختمانی را به دسته زیر تقسیم می نماید:

۱) سنگ آهك ساختمانی با چگالی كم : بین ۱۷۶۰ تا ۲۱۶۰ كیلوگرم بر مترمكعب

۲) سنگ آهك ساختمانی با چگالی متوسط : بین ۲۱۶۰ تا ۲۵۶۰ كیلوگرم بر مترمكعب

۳) سنگ آهك ساختمانی با چگالی زیاد : بیشتر از ۲۵۶۰ كیلوگرم بر مترمكعب

مشخصات فیزیكی و مكانیكی لازم برای هر یك از دسته های فوق در استاندارد مذكور آمده است .

سختی سنگ آهك  :  

سنگهای آهكی معمولا سخت نیستند ، در حالی كه سنگ آهك های متراكم معمولا سخت و انواع متخلخل آن سست هستند .

جذب آب سنگ آهك  :  

انواع مختلف سنگ آهك متراكم و سخت دارای جذب آب پایین ( كمتر از دو درصد ) هستند ، اما در انواع دیگران با چگالی كمتر كه به عنوان سنگ ساختمانی نیز قابل استفاده اند ، جذب آب بیشتری حدود چهار تا دوازده درصد نیز دیده شده است .

مقاومت فشاری سنگ آهك  :  

اكثر سنگهای سخت مقاومت خوبی بین ۶۰ تا ۸۰ مگاپاسكال یا حتی خیلی بیشتر از خود نشان می دهند .

مقاومت سنگ آهك در برابر آتش :

مقاومت سنگ آهك در برابر آتش در دماهای پایین تر از تبدیل آن به آهك زنده ، خوب است . اگر چه سنگ آهك نیز مانند سایر سنگها در معرض اثر همزمان آتش و آب شدیدا خرد می شود . مقاومت سنگهای دولومیتی در برابر آتش از سنگهای آهكی كمتر است .

رنگ سنگ آهك   :   

سنگ آهك خالص چه از نوع كلسیتی و چه از نوع دولومیتی سفید رنگ است ، اما ناخالصی های رسی یا كربناتی به آنها رنگ خاكستری ، قهوه ای یا تیره تر می دهد . برخی از انواع اخیرالذكر در معرض هوازدگی و آفتاب به سرعت كمرنگ می شوند .

كاربرد سنگ آهك   :  

سنگ آهك ساختمانی را می توان در ساخت دیوارها استفاده كرد . سنگ آهك با وزن ویژه زیاد را می توان در سنگفرش خیابان ها و پیاده رو ها ، پی و نمای ساختمان مصرف كرد . سنگ آهك با وزن ویژه زیاد در برابر قلیایی ها مقاوم است.

تراورتن :

نوعی سنگ آهكی است كه دارای منشا شیمیایی است و از ته نشین شدن كربنات كلسیم نزدیك چشمه ها ، غارها و حوضچه های مردابی به وجود می آید . این سنگ بیشتر به رنگ كرم ، زرد ، قهوه ای ، خاكستری و سفید است . بافت آن متخلخل است و به صورت لایه لایه نیز وجود دارد. وجود حفره های سنگ به دلیل خروج گازها به هنگام ته نشین شدن و در پاره ای از موارد تجزیه گیاهان است .

ماسه سنگ :

ماسه سنگ به طور معمول از دانه های كوارتز تشكیل شده است كه به وسیله مواد سیمانی به یكدیگر متصل شده اند . كانیهای فرعی شامل فلدسپات ، میكا ، اكسید آهن ، پیریت یا حتی تورمالین نیز وجود دارند . در مواردی فلدسپاتها و قطعات خرده سنگی توانند جز غالب باشند .

ماسه سنگ ها دارای ساختار لایه لایه هستند و در تمام آنها درزه ها را میتوان مشاهده كرد . دانه های تشكیل دهنده ماسه سنگها حدود ۷۰ میكرون تا ۴ میلیمتر است كه با درشت شدن دانه ها به كنگلومرا تبدیل می شوند . از طرف دیگر ، با ریز شدن دانه ها و افزایش مواد رسی آنها به شیل منتهی می شوند .

سیمان ماسه سنگ عموما اكسیدهای آهن ، سیلیس , كربنات كلسیم یا كانیهای رسی است ولی سیمانهای دیگر نیز وجود دارد . كیفیت و مشخصات سیمان روی مقاومت ، دوام ، كارپذیری و رنگ ماسه سنگ تاثیر می گذارد . در برخی از ماسه سنگها بیش از یك نوع سیمان وجود دارد . در میان سیمانها سیمان سیلیسی با دوام ترین سیمان هاست ، اما اگر در مقادیر زیاد موجود باشد ، كارپذیری سنگ را بسیار دشوار می سازد . اكسید آهن نیز سیمانی قوی است ، اما احتمالا نسبت به سیلیس ضعیف تر خواهد بود .

ضمنا باعث رنگی شدن سنگ می گردد . كربنات كلسیم اگرچه مقاومت نسبتا خوبی به سنگ می دهد ، اما در كل سیمان ماده مناسبی نیست زیرا اولا سختی آن كم است ، ثانیا به سرعت در آبهای اسیدی حل می شود . سیمان كربناتی را می توان به راحتی با ریختن چند قطره اسید كلریدریك شناسایی كرد . مقادیر كم این ماده ضرری ندارد . سیمان رسی دارای معایبی است . رس چسباننده قوی نیست و به علاوه موجب جذب رطوبت سنگ نیز می شود ، لذا باعث تضعیف سنگ در برابر یخبندان می گردد .

مقادیر اندك آن باعث نرمی سنگ و بهبود كارپذیری آن می شود . رس ظاهر تیره و ماتی به سنگ می دهد كه چندان جذاب نیست ، در صورت موجود بودن در سنگ باید به صورت پراكنده باشد و نباید به شكل متمركز در سنگ دیده شود .

ماسه سنگ های سخت و با جذب آب كم دارای عمر زیادی هستند اما انواع نرمتر آن ممكن است بر اثر یخبندان خراب شوند . همان طور كه گفته شد ، رگه های رس محل ضعیف سنگ هستند . دانه های میكا نیز به خصوص در صورتی كه در سطوح لایه بندی مجتمع شده باشند ، باعث تضعیف سنگ خواهند شد .

سختی ماسه سنگ:

سختی سنگ به سختی كانیهای تشكیل دهنده و سفتی آن به نحوه دانه بندی كانیها و سیمان سنگ بستگی دارد . لذا سختی ماسه سنگ به خاطر دانه های كوارتز تشكیل دهنده آن بالاست . اما در عین حال ممكن است به خاطر سیمان موجود در آن آنقدر سست باشد كه زیر پا خرد شود .

وزن ویژه ماسه سنگها   :  

برای ماسه سنگها معمولا حدود ۶/۲ تن بر مترمكعب است .

جذب آب ماسه سنگها :

ماسه سنگها محدوده وسیعی را از نظر جذب آب نشان می دهند . انواع سخت و متراكم آن ، مانند ماسه سنگهای كوارتزی جذب آب كمتر از یك درصد است ، در حالی كه انواع متخلخل آن , ممكن است بیش از ۱۰ درصد جذب آب داشته باشند .

مقاومت فشاری ماسه سنگها :   

مقاومت فشاری ماسه سنگها معمولا در محدوده ۶۰ تا ۸۰ مگاپاسكال قرار می گیرد.

مقاومت ماسه سنگها در برابر آتش :

ماسه سنگها تا دمای حدود ۶۰۰ درجه سلسیوس آسیب چندانی نخواهند دید . اما در صورتی كه در معرض اثر متوالی آتش و آب قرار گیرند متلاشی می شوند .

رنگ ماسه سنگها :

اگرچه به عوامل مختلفی بستگی دارد ، در كل می توان گفت كه رنگهای زرد ، نخودی و زرد مایل به قهوه ای بر اثر لیمونیت و قرمز یا رگه های قرمز ، قهوه ای بر اثر هماتیت به وجود می آیند . این ، در حالی است كه سبز مایل به آبی و سیاه به علت وجود مواد رسی یا كربناتی است . توزیع نامساوی مواد رنگی باعث لكه لكه شدن سنگ می شود . بسیاری از ماسه سنگ ها بر اثر قرار گرفتن در معرض جو و به علت اكسیداسیون تركیبات آهنی موجود در آنها دچار تغییر رنگ می شوند . این تغییر رنگ لزوما نشانه تخریب سنگ نیست ، حتی گاهی اوقات ممكن است ظاهر سنگ هوازده جذابتر از سنگ نو اولیه باشد .

طبقه بندی ماسه سنگها   :

ـ استاندارد ASTM C

سنگ های ساختمانی بر پایه كوارتز را به سه دسته زیر تقسیم می نمایند :

۱) ماسه سنگ با حداقل ۶۰ درصد كانیهای سیلیس

۲) ماسه سنگ كوارتزی با حداقل ۹۰ درصد كانیهای سیلیس

۳) كوارتزیت با حداقل ۹۵ درصد كانیهای سیلیس

ویژگیهای لازم برای اینها در استاندارد مذكور آمده است . اما كوارتزیت در اصل یك نوع سنگ دگرگونی است ، لذا این تقسیم بندی را چندان مناسب نمی دانیم . در طبقه بندی ماسه سنگها برای تدوین استاندارد ملی ایران ، ما گروهای زیر را پیشنهاد می كنیم :

۱) ماسه سنگ با سیمان رسی ،

۲) ماسه سنگ با سیمان آهكی

۳) ماسه سنگ با سیمان سیلیسی با حداقل ۶۰% كانیهای سیلیسی

۴) ماسه سنگ كوارتزی با حداقل ۹۰ درصد كانیهای سیلیسی

برای تعیین ویژگیهای استاندارد این گروه ها نیاز به تحقیقات بیشتری است .

 سنگهای آذرین

ریشه لغوی سنگهای آذرین

سنگهای آذرین ، Igneous rocks نام خود را از واژه Ignis گرفته‌اند که در لاتین به معنای "آتش" است.

این سنگهای پرورده آتش ، زمانی توده‌ای داغ و مذاب را به نام ماگما تشکیل میداده‌اند، که سرد شدن تدریجی ماگما ، آنها را به سنگ سخت و جامد تبدیل کرده است. بنابراین گدازهای که از دهانه آتشفشان فوران کرده و بر سطح زمین جاری می‌شود، به سرعت سرد و سخت شده و سنگی آذرین را بوجود می‌آورد.

این سنگ‌ها بر اثر سرد شدن مواد بسیار داغ به وجود آمده‌اند که قبلاً در زمین بوده‌اند. دمای اعماق زمین زیاد است و بعضی سنگ‌ها را ذوب می‌کند. این سنگ‌ها در زیر یا سطح زمین دوباره سرد می‌شوند و سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آنها آذرین می‌گویند. سنگ‌های کوه‌هایی مانند دماوند و الوند از نوع آذرین است. سنگ‌های آذرین از بلورهای ریز یا درشت تشکیل شده‌اند.

تاریخچه و سیر تحولی سنگهای آذرین

اغلب مولفین یونانی و رومی ، آتشفشانها ، فعالیتهای آتشفشانی و زمین لرزه ها را توصیف می‌کردند. استاربو جغرافیدان و مورخ یونانی (63 قبل از میلاد ـ 20 بعد از میلاد ) فعالیتهای آتشفشانی اتنا ، سوما ـ وزوو و جزایر لیپاری را توصیف کرد. او آتشفشانها را به منزله دریچه‌های اطمینان تلقی می‌نمود که از آنها مواد سیال خارج می‌شود.

در قرن هیجدهم اولین مناظرات و مباحثات تند و شدید درباره ماهیت و منشا سنگها در گرفت. در مباحثات منشا سنگها مناظراتی بین دسته و گروههای زیر وجود داشت: در یک طرف نپتونیستها و در طرف دیگر ولکانیستها و پلوتونیستها قرار داشتند. نپتونیستها معتقد بودند که سنگهای پوسته متوالیا در یک اقیانوس اولیه تهنشین شده‌اند و به نظر آنها بازالت و گرانیت هر دو سنگهایی هستند که در این اقیانوس بزرگ را سبب شده‌اند. پلوتونیستها اعتقاد داشتند که زمین از انجماد مواد مذاب و داغ بوجود آمده است و گرانیت را یک سنگ نفوذی داغ به شمار می‌آوردند.

در سال 1825 واژه ماگما و مفهوم منحصر به فرد ماگمای اولیه توسط اسکراپ عنوان شد.

سرجـیـمزهال ( 1761 ـ 1832 ) به همراه ریمور ( 1726 ) و اسپالانزانی ( 1794 ) و جورج وات ( 1804 ) پیترولوژی تجربی را پایه‌گذاری کرد.

در سال 1844 چاربز داروین ( 1882ـ 1809 ) اظهار داشت که انواع مختلف سنگهای ماگمایی ممکن است از یک ماگمای اولیه اشتقاق یافته باشند به شرط آنکه ترکیب ماگما با تبلور و جدایش یک یا چند کانی مشکل سنگها تغییر یابد.

در سال 1850 هنری کلیفتون سوربی ( 1826ـ 1908 ) جهت مطالعه میکروسکوپی ، اولین مقطع نازک سنگها را تهیه کرد.

اوایل سال 1861 روش طبقه بندی شیمیایی سنگها را ابداع کرد و در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم برخی از روشهای نمایش شیمیایی و نهایتا طبقه‌بندی شیمیایی سنگها پا به عرصه ظهور نهاد ( موینسون ـ لسینگ 1899 ، کراس ، ایدینگز ، پیرسون و واشنگتن 1903 ، اوسان 1919 ، نیگلی 1920 ، فون ولف 1922 ).

آلفرد لوتاروگز ( 1915 ) از کتابش تحت عنوان « منشا قاره‌ها و اقیانوسها » ، اصل و ریشه سوالات پزولوژیستها را به مفهوم تغییر ناپذیری قاره مربوط دانست.

در سال 1969 موریس و ریچادر ویلژوئن اولین توصیف دقیق شیمیایی و سنگ شناسی یک سری جدید و مهم سنگهای آتشفشانی را که واجد انواع اولترامافیکها بود ، منتشر ساختند.

از آن زمان تا به امروز سنگ شناسی آذرین همانند دیگر رشته‌های علوم فراز و نشیبهای بسیاری را پشتسر گذاشته و با کوشش پیشگامان علم پترولوژی تجربی ، بررسی شرایط تشکیل کانیها و سنگها ، بویژه سنگهای آذرین و دگرگونی رو به رونق نهاد.

انواع سنگهای آذرین

انجماد ماگما به سنگهای آذرین ، یا در سطح زمین صورت می‌گیرد و یا در داخل پوسته زمین ، بنابراین بر حسب اینکه ماگما در کجا منجمد شود دو گروه سنگ آذرین خواهیم داشت.

سنگهای آذرین خروجی: سنگهای آذرینی را که از انجماد ماگما در سطح زمین بوجود می‌آید سنگهای آذرین خروجی می‌نامند.

سنگهای آذرین نفوذی: به آن دسته از سنگهای آذرین که از انجماد ماگما در داخل پوسته زمین تشکیل می‌گردد سنگهای آذرین نفوذی گفته می‌شود. سنگهای آذرین نفوذی خود در پوسته زمین به اشکال مختلفی منجمد می‌شوند که شامل موارد زیر می‌باشند.

لاکولیت‌ها

سیل‌ها

دایک‌ها

لوپولیت‌ها

پاتولیت‌ها

فاکولیت‌ها

استوک‌ها

انواع سنگهای آذرین از نظر رنگ

سنگهای آذرین فلسیک یا روشن

سنگهای آذرین مافیک یا تیره

سنگهای آذرین بینابینی

سنگ‌های دگرگون شده

بعضی از سنگ‌های رسویی یا آذرین اگر مدت زیادی در اعماق زمین بمانند، باید فشار و گرمای زیادی را تحمل کنند. این سنگ‌ها مانند آجر پخته می‌شوند و شکل قبلی خود را از دست می‌دهند و به همین دلیل به آنها سنگ‌های دگرگون شده می‌گویند. (مانند سنگ مرمر)

استفاده سنگ‌های دگرگون شده

سنگ‌ها و کانی‌ها در ساختمان سازی، صنایع، پزشکی و غیره به کار می‌روند.

انواع سنگهای گرانیتی

سنگهای گرانیتی معمولی‌ترین سنگهای پلوتونیک در نواحی قاره‌ای هستند و بزرگترین باتولیتهای جهان را نیز همین سنگها تشکیل می‌دهند. اغلب این سنگها فلسیک هستند. اغلب گرانیتوییدها به صورت مذابهای پوسته‌ای تشکیل شده‌اند. به‌علاوه ، گرانیتوییدها قسمت «آذرینی» اغلب کمپلکسهای میگماتیتی را تشکیل می‌دهند.

کانی شناسی و نامگذاری

حداقل 20 درصد مقدار کانیهای فلسیک در تمام سنگهای گرانیتی ، کوارتز است. اغلب سنگهای گرانیتی ، ساب سولووس هستند. بنابراین فلدسپات غنی از پتاسیم (ارتوکلاز یا میکروکلین) و پلاژیوکلاز ، به صورت بلورهای جداگانه و مجزا تظاهر می‌کنند. گارنیتوییدهای هیپرسولروس فقط در فشارهای پایین یا فشارهای بالا تحت شرایط بسیار خشک تشکیل می‌شوند و به جای اینکه دارای پلاژیوکلاز و فلدسپات پتاسیک بطور مجزا باشند، دارای مزوپرتیت هستند.

در شرایط فشار پایین ، معمولا همرشدیهای گرانوفیری گسترش می‌یابند و سنگ را گرانوفیر می‌نامند. معمولا به‌همراه کانیهای فلسیک ، هورنبلند ، بیوتیت و موسکویت نیز وجود دارد. همچنین پیروکسن و یا فایالیت و نیز کردیریت و گارنت یافت می‌شوند. کانیهای فرعی موجود در این سنگها مشتمل‌اند بر آپاتیت ، زیرکن ، تیتانیت ، آلانیت ، مونازیت ، تورمالین ، توپاز و اکسیدهای اپاک آهن - تیتانیم.

تقسیم‌بندی گرانیتوییدها بر اساس مواد تشکیل‌دهنده

گرانیتوییدهای نوع I :

این سنگها از ذوب سنگهای آذرین زیر پوسته یا رسوبات نابالغ حاصل از سنگهای آذرین حاصل می‌شوند و دارای نسبت K/Na پایین ، Ca بالا و حالت اکسیداسیونی قوی می‌باشند. کانی شناسی آنها شامل هورنبلند ، پیوتیت قرمز یا قهوه‌ای و یا سبز ، تیتانیت ، احتمالا آلانیت و مانتیت و گاهی اوقات همراه با ایلمنیت است.

گراینیتوییدهای نوع S :

از مواد رسوبی که در آنها نسبت K/Na بالا ، کلسیم و سدیم پایین ، آلومینیوم بالا و حالت اکسیداسیونی ضعیف است، حاصل شده‌اند. از این رو این سنگها حاوی بیوتیت قرمز - قهوه‌ای ، مونازیت به جای آلانیت و تیتانیت ، موسکویت ، احتمالا کردیریت و گارنت و ایلمنیت هستند و در عوض هورنبلند و ماتیتیت ندارند. ویژگی‌های پر آلومین بودن این سنگها حکم می‌کند که سیلیمانیت یا آندالوزیت وجود داشته‌باشد و احتمالا گزنولیت‌های پلیتی و توپاز و تورمالین نیز یافت می‌شوند.

گرانیتوییدهای نوع A :

سنگهایی هستند که از Zr ، F ، Na+K غنی‌اند و در عوض از لحاظ Al و Caفقیرند و همچنین نسبت بالایی از Fe/Mg دارند. از نظر کانی شناسی وجود میکاهای غنی از آهن ، آمفیبولها ، پیروکسنها و در انواع پرآلکالن ، آمفیبولهای آلکالن مشخصه آنهاست. از دیگر مشخصات عمومی این سنگها می‌توان به همرشدی گرانوفیری ، وجود فلوئوریت و نیز فراوانی کانیهای زیرکونیم‌دار اشاره کرد.

نحوه تشکیل این سنگها را به ذوب سرزمینهای گرانولیتی که قبلا تحت تاثیر ذوب بخشی قرار گرفته‌اند و یا به تفریق اولیه ماگمای بازالتی آلکالن نسبت می‌دهند. در یقین منشا گرانیتوییدهای نوع -A ، منشا فلوئور موضوع بسیار مهمی است.

گرانیتوییدهای نوع M :                                         

زیرگروهی از گرانیتوییدهای نوع -I محسوب می‌شوند و فقط در جزایر قوسی اقیانوسی یافت می‌شوند. این نوع سنگها از گوشته و احتمالا از پوسته اقیانوسی فرورانده شده حاصل شده‌اند و توسط کانی‌هایی همچون هورنبلند ، بیوتیت ، پیروکسن ، گزنولیتهای آذرین بازیک ، نیز فلدسپات پتاسیک مشخص می‌شوند.

ساختها و بافتهای مشخص گرانیتوییدها

گرانیتوییدها نسبت به تغییر شکل بسیار حساسند و در اغلب گرانیتوییدهای کنیسی ، نوارهایی از کوارتز مشاهده می‌شود که در اطراف فنوکریستهای خرد شده فلدسپات ، حالت خمیدگی پیدا کرده‌اند. فرآیندهای جریانی اولیه یا استرین ثانویه باعث ردیف شدن فلرسپاتها می‌گردد. لایه‌بندی آذرینی فازها نسبتا نادر است ولی در کمپلکسهای میگماتیت ، چنین لایه‌بندی را می‌توان در گرانیتوییدها دید.

یکی از مشخصات گرانیتوییدهای نوع S ، وجود گزنولیتهای متاپلیتی است و احتمالا زیرکن‌های گرد شده بقایای دیرگداز رسوبات مادر هستند. انواع M و I نیز با مواد گزنولیتی آذرین مشخص می‌شوند. گرانیتوییدهای نوع S را گرایزن و پگماتیتهای غنی از توپاز ، تورمالین ، میکای غنی از لیتیم و کانیهای قلع و تنگستن همراهی می‌کنند. کلریتیزاسیون بیوتیت و هورنبلند و سریسیتیزاسیون و دگرسانی فلسپاتها به کانی رسی باعث دگرسان شدن گرانیتوییدهای می‌شود.