تحقیق درباره دكتر محمود حسابي

دكتر محمود حسابي(1371–1281) فيزيكدان ايراني، در تهران زاده شد. او در رشته‌هاي ادبيات، راه و ساختمان، اخترشناسي، زيست‌شناسي،  مهندسي برق و معدن تحصيل كرد و سرانجام درجه‌ي دكتراي فيزيك را در سال 1306 از دانشگاه سوربن فرانسه دريافت كرد. پيشنهاد و تدوين قانون بنيان‌گذاري دانشگاه تهران از خدمات مهم او به آموزش ايران است. كاربرد نظريه‌ي بي‌نهايت گسترده بودن ذرات مهم‌ترين دستاورد علمي او به شمار مي‌آيد. حسابي، كارهاي فرهنگي و سياسي گوناگوني داشته است.

كودكي و آموزش 

دكتر محمود حسابي(1371–1281) فيزيكدان ايراني، در تهران زاده شد. پدر و مادرش از مردم تفرش بودند. خانواده‌ي او به كارهاي دولتي و سياسي اشتغال داشتند و آثار خدمات آباداني مانند قنات و مسجد از جد ايشان در تهران موجود است.

محمود چهار ساله بود كه پدربزرگش سفير ايران در عراق شد و همراه خانواده‌اش به بغداد رفت. پس از دو سال توقف در آن شهر با خانواده به دمشق رفتند و سال بعد به بيروت منتقل شدند. تحصيلات ابتدايي را در هفت سالگي در مدرسه‌ي فرانسوي بيروت آغاز كرد و در آن جا با زبان فرانسه آشنا شد. تحصيلات متوسطه را در كالج امريكايي بيروت گذراند و در سال 1299 شمسي ليسانس ادبيات و علوم خود را از دانشگاه آمريكايي بيروت گرفت. در 19 سالگي درجه‌ي مهندسي راه و ساختمان را از دانشكده‌ي مهندسي بيروت دريافت كرد و بخشي از برنامه‌ي آموزش پزشكي دانشگاه بيروت را نيز گذراند .

 در1303 پس از دريافت دانشنامه‌هاي ستاره‌شناسي و نجوم و زيست‌شناسي از دانشگاه آمريكايي بيروت راهي فرانسه شد. در سال 1304 درجه‌ي مهندسي برق را از دانشكده‌ي برق(اكول سوپريور دو الكتريسيته) و در 1305 مدرك تحصيلات معدن مدرسه‌ي عالي معدن پاريس را دريافت كرد. تحصيلات رسمي دكتر حسابي در سال 1306 با دريافت درجه‌ي دكتراي فيزيك از دانشگاه سوربن فرانسه پايان يافت.

حسابي در مدت تحصيل خود زبان‌هاي عربي، انگليسي، فرانسه و آلماني را آموخت، به طوري كه مي‌توانست از نوشته‌هاي علمي و فني آن‌ها به خوبي استفاده كند. هم‌چنين، در كنار فراگيري دانش، در چند رشته ورزشي از جمله شنا موفقيت‌هايي به دست آورد.

بازگشت به ايران

دكتر حسابي در سال 1306 به ايران بازگشت و در وزارت فوايد عامه( وزارت راه و ترابري) به عنوان مهندس راه‌سازي به استخدام دولت درآمد. يك سال بعد مدرسه‌ي مهندسي وزارت به كوشش او بنيان‌گذاري شد و بخشي از تدوين نظام‌نامه آن را خود به عهده گرفت. در همين سال نقشه‌ي ساختماني راه ساحلي سراسري ميان بندرهاي خليج فارس، از بوشهر تا بندر لنگه را تهيه كرد.

در سال 1307 به سبب افزايش مدرسه‌هاي متوسطه و احتياج به معلم براي تدريس در آن‌ها، دارالمعلمين عالي را بنيان‌گذاري شد. دكتر حسابي در بخش علمي اين بنياد آموزشي در رشته‌ي فيزيك و شيمي به تدريس فيزيك پرداخت. دارالمعلمين عالي در سال 1321 به دانش‌سرا تغيير نام يافت و دكتر حسابي همچنان به تدريس در آن بنياد مشغول بود.

در سال 1313 دانشگاه تهران را با همكاري جمعي از فرهنگ‌پروران بنيان‌گذاري كرد و دانشكده ي فني را بنيان نهاد و مدت دو سال رياست دانشكده‌ي فني و تدريس در آن را برعهده داشت. پس از مدتي دانشكده‌ي علوم دانشگاه تهران را بنيان نهاد. رياست اين دانشكده از 1321 تا 1327 و از 1330 تا 1336 به عهده ايشان بود. از آغاز كار دانشكده علوم تدريس برخي از درس‌هاي فيزيك را عهده‌دار بود تا آن كه شاگرداني كه خود تربيت كرده بود به مقام استادي رسيدند و ايشان فقط به تدريس اپتيك پرداختند.

آثار و خدمات

دكتر حسابي كه در يك خانواده با فرهنگ ايراني و مسلمان تربيت شده بود، با فرهنگ مغرب زمين نيز آشنا شد و توانست با شايستگي از امكانات موجود استفاده كند و خود را پرورش دهد و آن گاه توانايي‌هاي خود را در جهت سازندگي به كار گيرد . آثار و خدمات دكتر حسابي در عمر طولاني و پربارشان عبارت از: تربيت مستقيم چند هزار مهندس، استاد و دبير فيزيك، پايه‌گذاري چند نهاد علمي و فني، تأليف و انتشار چندين كتاب و مقاله‌ي علمي.

سراسر زندگي دكتر محمود حسابي در جريان آموزش و پرورش كشور بود. او بيش از شصت سال به آموزش فيزيك پرداخت. نكته‌سنجي، واقع‌نگري، ژرف‌نگري علمي و تعمق و تفكر علمي را در جامعه علمي ايران پايه‌گذاري كرد. او به كار آموزگاري خود عشق مي‌ورزيد و هيچ‌گاه از جستجو و كاوش باز نمي‌ايستاد.دكتر حسابي در كلاس‌هاي خود فقط مفاهيم علمي را انتقال نمي‌داد بلكه كوشش مي‌كرد كه در دانشجويان عشق و علاقه به علم‌آموزي و كاوشگري به وجود آيد و مهارت‌هاي لازم را كسب نمايند. در سال 1366 در كنگره‌ي شصت سال فيزيك كه به مناسبت بزرگداشت استاد برپا شد، از خدمات ايشان به عنوان پدر فيزيك ايران قدرداني شد.

از كارهاي مهم اوست: نخستين نقشه‌برداري از راه ساحلي سراسري بندر‌هاي ميان خليج فارس، نخستين راه تهران به شمشك، ساختن نخستين راديو در كشور، بنيانگذاري مؤسسه‌ي ژئوفيزيك، بنيانگذاري سازمان انرژي اتمي، ايجاد نخستين دستگاه هواشناسي، پايه‌گذاري انجمن موسيقي ايران، عضويت در بنيانگذاري فرهنگستان زبان ايران،‌ تدوين قانون بنيانگذاري دانشگاه، تشكيل مؤسسه استاندارد، پايه‌گذاري نخستين مدرسه‌ي عشاير در ايران در لرستان، پايه گذاري مركز مخابرات اسد آباد، بنيانگذاري نخستين مركز مدرن تعقيب ماهواره در شيراز، نصب و راه اندازي نخستين دستگاه راديولوژي در ايران، بنيانگذاري نخستين بيمارستان خصوصي در تهران به نام بيمارستان گوهرشاد، بنيانگذاري مركز عدسي‌سازي در دانشكده‌ي علوم تهران و ايجاد نخستين رصدخانه‌ي جديد در ايران.

دكتر حسابي در سال 1310 انجمن فيزيك ايران را تشكيل داد و از همان زمان به عضويت انجمن فيزيك اروپا، امريكا فرانسه و آكادمي علوم نيويورك درآمد. در سال 1314 عضو پيوسته‌ي فرهنگستان ايران شد. در 1313 عضو شوراي دانشگاه بود. علاوه بر اين عضو شوراي عالي فرهنگ، عضو انجمن اصطلاحات علمي، رئيس پژوهش‌ فضاي ايران در هنگام تشكيل آن و رئيس انجمن ژئوفيزيك ايران به هنگام تشكيل آن بود. در بسياري از كنفرانس‌هاي علمي شركت داشت و با بسياري از نامداران جهان علم در ارتباط بود.

فعاليت‌هاي سياسي

دكتر حسابي علاوه بر فعاليت‌هاي علمي و كارهاي تحقيقاتي در امور سياسي و اداري و قانونگذاري كشور نير مؤثر بود. ايشان عضو هيأتي بود كه از شركت نفت انگليس خلع يد كرد و نخستين رئيس هيأت مديره و مدير عامل شركت ملي نفت ايران شد. در سال 1330 به وزارت فرهنگ ايران در دولت مصدق منصوب شد. پس از آن به مجلس سنا راه يافت و تا سال 1342 در اين سمت باقي ماند. او با طرح قرار داد ننگين كنسرسيوم و كاپيتولاسيون و نيز با عضويت دولت ايران در قرارداد سنتو در مجلس مخالفت كرد.

نگارش و پژوهش

نوشته‌هاي دكتر حسابي شامل 21 كتاب، رساله و مقاله است. اين نوشته‌ها در سه زمينه‌ي فيزيك، زبان فارسي و پژوهش‌هاي فرهنگي است. در موضوع فيزيك، علاوه بر رساله‌ي دكتري درباره‌ي حساسيت سلول‌هاي فوتوالكتريك(1927)، شش جلد كتاب و شش مقاله منتشر كرده‌اند.

عنوان كتاب‌ها‌ي فيزيك عبارتند از:

 (1كتاب فيزيك دوره اول متوسطه 1318

 (2 كتاب ديدگاني فيزيك دانشگاه تهران 1340

 (3 نگره كاهنربايي 1345

 (4 فيزيك حالت جامد 1348

  (5 ديدگاني كوانتيك 1358

 (6الكتروديناميك (1945( Essaid Interpretation des Ondes de Broylie

عنوان مقاله‌هاي فيزيك عبارتند از:

  (1تفسير امواج دو بر در شش رساله با عنوان A Strain Theory of Matter، دانشگاه تهران 946.

 (2درباره‌ي ماهيت ماده.

 (3مقاله‌اي درباره‌ي پيشنهاد تفسير قانون جاذبه‌ي عمومي نيوتون و قانون ميدان الكتريكي ماكسول چاپ شده در گزارش ذرات اصلي در دانشگاه كمبريج انگليس 1946.

  (4 مقاله‌اي درباره‌ي ذرات پيوسته Continuous چاپ شده به وسيله‌‌ي آكادمي علوم امريكا 1947.

 (5مقاله‌اي درباره‌ي مدل بي‌نهايت گسترده در نشريه‌ي فيزيك فرانسه.

  (6رساله‌اي درباره‌ي نظريه ذره‌هاي بي‌نهايت گسترده دانشگاه تهران 1977.

مهم‌ترين دستاورد علمي

كتاب‌هايي كه دكتر حسابي تأليف كرده‌اند، داراي آخرين آگاهي‌هاي علمي به دست آمده تا زمان تأليف هر كتاب است. از نظر نويسنده مهم‌ترين كاري كه در طول عمرش انجام داده است كاربرد نظريه‌ي بي‌نهايت گسترده بودن ذرات است.خلاصه اين نظريه آن است كه هر ذره بيشتر در يك نقطه متراكم است، ولي مقدار اندكي از آن در تمام فضا گسترده است.

خدمات فرهنگي

 پژوهش‌هاي فرهنگي استاد شامل رساله‌ي راه ما (1935)، كتاب نام‌هاي ايراني(1319) و رساله‌اي درباره‌ي فيزيك جديد و فلسفه‌ي ايران باستان است. در زمينه‌ي زبان،‌ كتاب‌هاي وندها و گهواره‌هاي فارسي(1368)، فرهنگ حسابي372، رساله‌ي توانايي زبان فارسي(1350) از آثار ماندني در فرهنگ فارسي هستند. دكتر حسابي در كتاب وندها و گهواره‌هاي فارسي مي‌نويسد:

 "زبان فارسي يكي از زبان‌هاي هند و اروپايي است. اين زبان‌ها داراي ريشه‌هاي مشتركي هستند و از هندوستان و ايران و كشورهاي اروپا تا جزيره‌ي ايسلند گسترش دارند. اين زبان‌ها از نوع زبان‌هاي تحليلي و دپسا (Analytic and Agglutmating )مي‌باشند. در ساختمان اين زبان‌ها دو جزء وجود دارد. يكي ريشه‌ها و ديگري وندها. ريشه‌ها شامل فصل و اسم و صفت‌اند و وندها شامل پيشوند و پسوند. از تركيب اين دو جزء واژه‌ها ساخته مي شوند. مثلأ واژه (پيشرفت) از دوسيدن (الساق) ريشه (رفتن) به پيشوند (پيش) ساخته شده است و واژه (گفتار) از ريشه گفتن و پسوند ( آر) ساخته شده است. شماره واژه‌هايي كه با چند ريشه و پسوند و چند پيشوند مي‌توان ساخت بسيار زياد است. با 1500 ريشه و 150 پسوند مي‌شود 225000 = 150×‌1500 واژه ساخت. با تركيب اين 225000 واژه با 200 پسوند مي‌شود 45000000 = 200×225000 ( چهل و پنج ميليون) واژه ديگر ساخت. در فارسي تركيب‌هاي فراوان ديگري هم هست كه به اين شماره افزوده مي شود. مانند تركيب اسم با صفت چون (روش اول) و پيوند اسم با اسم چون (خردپيشه) و فعل با صفت چون و فعل با فعل چون (گفت و شنود(."