تحقیق درباره تعلیم و تربیت فرزندان

مقدمه

وكذلك خلقنا كم امه وسطاً لتكونوا شهداء علي الناس و تكون الرسول عليكم شهيدا

    و همچنين شما مسلمين به آيين اسلام هدايت كرديم و نيز شما را به تربيت نيكو و اخلاق معتدل آراستيم ، تا گواه مردم باشيد تا نيكي و درستي را ساير ملل از شما بياموزند چنانچه پيامبر را گواه شما كرديم .

      از بهترين مسائل زندگي انسان مسدله تربيت است كه پايه و اساس شخصيت حقيقي و حقوقي آدمي مي باشد .

      شكل گيري هويت انساني در پرتو تربيت سالم و صحيح و هماهنگ با سرشت و فطرت اوست  و اين مهم امكان ندارد مگر اينكه به هسته مركزي و خمير مايه اصلي نظام تربيتي ، يعني خانواده ، توجه ويژه مبذول شود .

     خانواده كه بستر رويش و گهواره پرورش تمام هويت و ساختمان وجودي انسان است اركان اصلي و سنگ بناي آن را زن و شوهر تشكيل مي دهند كه هر يك لباس آسايش و آرامش همديگر هستند و به تعبير رسا و گوياي صحيفه هميشه نوراني قرآن ، مايه مودت و رحمت يكديگرند .

      در سايه اين لطف بيكران الهي و ايجاد اين لطف و انس و عشق است كه شاهد رويش
غنچه ها و دسته گلهاي هميشه سبز و با طراوت و شاداب زندگي خواهيم بود .

     آن آرامش و سكينه حاصل نمي شود مگر اينكه فضاي حاكم و روابط زوجين عشق و رحمت و مودت باشد و همه آفات زندگي از سرزمين كوچك خانواده ريشه كن شده و راه را براي رويش اين گلهاي پاك فراهم و هموار كردد .

     اين مهرباني و الفت و اين انس و رحمت و رأفت همان گهواره و آغوش مهري است كه با
زمزمه هاي  حيات بخش خود ، آهنگ روح نوازش كودكاني پرورش خواهد داد كه نويد حركت و پويايي جامعه انساني و اميد فرداي روشن و نوراني است .

       دين مقدس اسلام كه خاتم همه اديان است و كتاب مقدسش كه جامع تمام مايحتاج تربيتي و هدايتي است ، برخلاف همه مكاتب مدعي تعليم و تربيت ، هسته مركزي تربيت را قبل از به وجود آمدن انسانها ( قبل از ازدواج ) مي داند و براي تربيت مراحلي قائل است كه اگر والدين بر اساس آن مراحل تنظيم شده گام وردارند ، و گام به گام همراه دستورات دقيق تربيتي آن حركت نمايند ، انسانهايي به جامعه تحويل خواهند داد كه مايه فخر و مباهات انسانيت باشند .

     اسلام عزيز ابزارها ، و شيوه هاي بسيار زيبايي براي مسئله مهم تربيت پيشنهاد مي كند كه امروزه با آخرين دستاوردهاي نوين بشري در زمينه تربيت نه تنها مخالف نيست ، بلكه از يك استحكام و نورانيت خاصي برخوردار است و اين مايه بسي افتخار و خوشبختي است كه نظام ما در فضاي اسلامي شدن تنفس مي كند و مدال افتخاري است به گردن خانواده ها .

 

چکیده

ذكر و ياد خدا را راه تحقيق تربيت اسلامي

تحقيق تربيت اسلامي در سايه ارتباط با خداوند امكان پذير است محور برنامه ريزي تربيتي مي بايستي ذكر و ياد خالق يگانه باشد ذكر نور است و استمرار ذكر نورانيت مي آورد.( همه مربيان الهي در تلاش بودند تا بين بندگان و پروردگار ارتباط برقرار نمايند. و هر كس اين پيام را دريافت نمود ابتدا)

هركه نوراني شود مجذوب پروردگارمي گردد سپس طعم محبت و عشق را خواهد چشيد. و اين نهايت كمال است. آنچه كه در تربيت اسلامي براي تحقق آن بايد تلاش كنيم.

نورانيت فراگيران و ايجاد محبت و عشق پروردگار در قلوب آنها مي باشد.در اين راه هنر مديريت ما مي بايستي تحقق اين هدف باشد زيرا هر كه محبوب او خداوند گرديد از فساد و تباهي مي گريزد و خداوند او را از هر گونه انحراف و انحطاطي حفظ مي كند زيرا او بهترين هادي و رفيق است.

مفهوم تربيت :

    تربيت به معناي پرورش دادن و پروراندن است و پروراندن هر چيزي به كمال رساندن آن است و تمام قابليتها در آن شكوفا گردد .

     بنابر اين معنا ، پرورش دادن گياهان براي رسيدن به رشد مطلوب ، نوعي تربيت محسوب
 مي شود .

    تربيت انسان پرورش دادن جسم و روح او است به گونه اي كه به كمال شايسته خود برسد . به عبارت ديگر تربيت در انسان به معناي فراهم آوردن زمينه رشد و پرورش استعدادهاي دروني و قواي جسماني و رواني او براي وصول به كمال مطلوب است .

     اين كار در واقع عملي است آگاهانه با هدف رشد دادن ، ساختن ، دگرگون كردن و شكوفا نمودن استعدادهاي مادر زادي شود.

    هر مكتبي بر اساس هدفي كه طرح تربيتي مخصوصي را دنبال مي كند و بر اساس اغراض و هدفهاي خود انسان را براي وصول به آن اهداف در خدمت مي گيرند .

   از اين رو تعريف تربيت در اصطلاح هر مكتبي از ديدگاه آن مكتب نسبت به انسان است .

   مكتبهايي كه طرح تركيبي دارند به خاطر عدم شناخت ابعاد مختلف آدمي به تمام استعدادهاي او توجهي نكرده ، بلكه منكر عمق و وسعت ابعاد وجودي انسان هستند تنها مكتب اسلام است كه جنبه ها و ابعاد و استعدادهاي گوناگون انسان توجه كامل نموده است.

     تربيت در ديدگاه اسلام ايجاد زمينه رشد در جنبه هاي مختلف ، عقلي ، فكري ، اعتقادي اخلاقي ، عاطفي ، رواني ، فرهنگي ، اجتماعي و سياسي و ارائه راه درست ايديشيدن، نيكو زيستن به گونه اي كه آدمي را از مرحله حيوانيت به مرتبه كامل انساني برساند، مي باشد.[1]

به بيان ديگر تربيت ، به معناي فراهم آوردن زمينه فكري براي به فعليت رساندن قوا و استعدادهاي آدمي و تعديل غرايض در جهت رساندن انسان به هدف نهايي خود كه مقام قرب خداوند و خليفه الهي است مي باشد.

     نظرات تربيتي اسلام محدود به رفتار شخصي انسان در زندگي نيست بلكه جميع مسائل فردي و اجتماعي را بر اساس فطرت و ارزشهاي واقعي انسان مد نظر دارد و براي تمام ابعاد پيچيده او كه روان شناسان غرب به جهت عدم آگاهي به حقيقت انسان از آن تفره رفته در چهار چوب فرامين الهي طرح و برنامه عملي دارد و تنها به فرضيه و تئوري قناعت نكرده بلكه با ارائه الگو او را در راه كمال و تعالي خود ياري كرده ، راه او را هموار و تسهيل مي نمايد .

    اما در روانشناسي تربيتي غرب تنها بر پايه رفتار انسان و بر اساس تجربه كند و كاو مي شود .

    روانشناسان غربي رفتار انسان را از دوره جنيني برسي و ريشه آن را با متدد هاي تجربي و عملي تحقيق كرده و تئوري هاي خود را در آزمايشگاههاي رواني مورد تحقيق و آزمايش قرار ميدهند .

     ولي نتيجه اكثر آزمايشها با شخصيت حقيقي انسان سازگار نيست زيرا شخصيت والاي انسان در محيط تحقيقاتي روانشناسي و تربيتي غرب تنذل كرده و به جهت تلقي نادرست آنان از انسان به عنوان حيواني تكامل يافته ، شرافت آدمي و ارزشهاي متعالي او ناديده گرفته مي شود.

 

تربيت و شناخت

پي گيري و دنبال كردن هر هدفي بر دو ركن اساسي استوار است :آگاهي و اطمينان از وجود آن،و ديگري ، امكان دسترسي و باور آن .البته اين مساله در امور مادي محسوس تر است .

مثلا براي استخراج يك گنج نهفته و پنهان دو چيز لازم وضروري است :اول اينكه بايد خارجا گنجي وجود داشته و انسان ازوجود آن آگاه و مطمئن باشد .

دوم ، دسترسي به آن را در حيطه قدرت خويش دانسته ، تحصيل آن را بور نموده و براي خود امكان پذير بداند .

اين مطلب عينا در مورد احياء استعدادهاي دروني و تربيت انسان قابل انطباق است .كسي كه از وجود چنين استعدادهاي سرشار خدادادي در نفس و جان خود و فرزند خويش آگاه نيست و به اين ارزش واقعي واقف نگشته  و از ذخاير و سرمايه هاي نهاني نهفته در خود و فرزندش خبر نداشته باشد ، هرگز براي احياء آن استعدادهاي پنهان و تربيت نفس خويش يا فرزندش كمر همت نبسته و سختي هاي  آن را متحمل نشده و قيام نخواهد كرد .

همچنين كسي كه خود را از تربيت خويش و احياء توان و سرمايه هاي عظيم بالقوه الهي نهفته درخود– عاجز مي پندارد و هرگز قدمي در راه اين امرخطير برنخواهد داشت .

از اين روست كه مربيان آگاه و اساتيد بزرگ اخلاق ، قبل از هرگونه اقدامي جهت تربيت افراد ،آنان را از ارزش بزرگ انسان و سرمايه هاي بسيار ارزشمند انساني واقف و آگاه نموده ،مشعل توكل و اميد را در نفس پيروان خويش  شعله ور مي سازند.

رها كردن نيروها و استعدادهاي دروني و معطل گذاردن آنها ، و عدم تلاش و كوشش درراه باوركردن آنها–كه به منزله خاموش نمودن چراغ سعادت وحركت درجهت سقوط در ورطه رذائل اخلاقي است – و نيز بسياري ازانحرافات و گرايش هاي باطل و مبتلا شدن به انواع هلاكت ها و آلودگي در واقع از عدم[2] شناخت ارزش واقعي انسان سرچشمه مي گيرد . و از همين جا به ريشه طفره رفتن و شانه خالي كردن بسياري از افراد – از زير بار مسئوليت بزرگ تربيت نفس و تهذيب اخلاق خود – پي مي بريم . چه آنكه عاقلي تن به نابودي اشياي قيمتي خود نملي دهد ، چون ارزش آن را مي داند .

مولاي تربيت يافتگان مكتب ادب و اخلاق چنين مي فرمايند :

(( من لم يعرف نفسه بعدعن سبيل النجاه و خبط في الضلال و الجهالات .1

هركه نفس خويش را نشناسد(و به ارزش والاي آن پي نبرد ) از راه سعادت و رستگاري دور افتاده و به بي راهه گمراهي و ناداني فرو خوده افتاده .

و نيز فرموده اند :

(( من عرف شرف معناه صانه عن دناه شهوته وزور مناه )) 1

كسي كه گوهر انساني و شرافت باطني خود را بشناسند ،خويشتن را از پستي شهوات و آرزوهاي باطلش محفوظ خواهد داشت .

تربيت براي همه 869*

اسلام جميع افراد بشر- با وجود انواع ويژگي ها و خصايص وراثتي و با هرگونه سرشت وطبيعت وخلق و خوي ، و رشد يافته در هر محيط و شرايطي - خداپرستي و فراگيري سجاياي اخلاقي و روش هاي پاك عملي قرار ميدهد ،تا با آموزش و پرورش متناسب با برنامه هاي مقدس الهي به حيات انساني زنده گرديده و ذخاير مقدسي كه در باطن او به وديعت گذاشته شده، از قوه به فعليت در آيد .

پيشتر يادآور شديم كه اگر همه وراثت ها قطعي و غير قابل تغيير بود ، وتمام صفات ناپسند و خلقيات والدين درسرنوشت اولاد تاثيري حتمي و غير قابل تغيير داشت، قيام انبياء الهي و تعاليم اديان آسماني و كوشش مصلحان و آموزگاران تعليم  و تربيت بي فايده و لغو مي بود.[3]

 

آغاز تربيت

اگرچه تربيت به ظاهر از بدو تولد آغاز مي شود، ولي با در نظر داشتن تاثير جنبه هاي وراثتي در تربيت، زمينه آن سال ها قبل از تولد فرزند ، و در واقع به هنگام انتخاب همسر فراهم مي گردد .

از اين رو شارع مقدس در مورد انتخاب همسري شايسته عنايتي خاص مبذول فرموده كه ان شاء الله اين بحث را تفصيلا در آينده مطرح خواهيم كرد.

تربيت در سنين اوليه زندگي نيز داراي ارزش و اهميت خاصي است ، زيرا علاوه براينكه كودكان نوعا دراين دوران پيوسته با پدر و مادر مانوس هستند،روحيه تاثير پذيري در آنها نيز بيشتر مي باشد .

از اين رو پيش ازآنكه دشمنان وگمراهان وبدخواهان فرزندان ما را با بدآموزي و برنامه هاي سوء خودگمراه نمايند،بايد ازهمان اوان كودكي مراقب آنها بوده ، در تربيت آنان كوشا باشيم.

فرزندي كه درخردسالي تربيت نشود، امكان اصلاح و تربيت او درآينده اندك و تاثير گذاري بر او دشوار مي شود .

بنابراين ،سهل انگاري در امر تربيت در اين سال ها زيان فراواني را به همراه خواهد داش .هرگز نبايد امر تربيت فرزندان را به حساب اينكه هنوز خردسال هستند ونمي فهمند به تاخير انداخت ، زيرا روح پذيرش از آغاز تولد در آنها پديد مي آيد .

 

تربيت مداوم

جهان هستي مجموعه اي است از موجودات و مخلوقات ، از جماد و نبات و حيوان و انسان و دريائي است از شور و جاذبه و حركت و عشق و محبت و هرگز آني از اين تكاپو و جنب و جوش دائمي باز نمي ايستد.[4]

توقف درعالم وجود به مثابه مقابله با سير تكاملي عامل خلقت .و برابر با نابودي و درهم كوبيده شدن همه نيروها و استعدادهاي و قابليت هاي انساني دراين جهان پرتلاطم است.

و تعليم و تربيت به معناي حركت در جهت تعالي و همسويي با سير تكاملي همه موجودات عالم هستي است .

از نظر اسلام ، از آنجا كه تعليم و تربيت ، امري است هم جهت و منطبق با فطرت انساني  ،و عملي است همگام با حركت عمومي جهان خلقت ، اين وظيفه بزرگ همواره در طول حيات دامنگير هر انساني است و آدمي در تمام مراحل زندگي و دوران عمر موظف است كه در جهت شكوفائي استعدادهاي خود گام بردارد .

به حكم عقل نيز مادامي كه انسان از محيط خود تاثير پذير است و اجزاي بدن او از هم گسسته نشده، و بين فرد و جامعه ارتباط برقرار است ، بايد تربيت ادامه يابد و آدمي نمي تواند .در هيچ مرحله اي خود را از آن بي نياز بپندارد . مشاهده تحت تاثير قرار گرفتن افراد بزرگسال و سالخورده از عوامل محيطي و. رنگ گرفتن آنان از ديگران دليل روشني است بر لزوم استمرار تربيت در تمام دوران حيات .

مسئوليت و تعهد دائمي افراد نسبت به يكديگر و در زمينه بهسازي محيط زندگي ،عموميت تحصيل دانش و فرهنگ در تمام سنين ، وظيفه امر به معروف و نهي از منكر در تمام دوران زندگي ، همه حاكي از لزوم تربيت به عنوان يك مسئوليت هميشگي است.[5]

منشاء سعادت و شقاوت : وظايف مسئوليتهايي الهي پدران و مادر در تربيت فرزند يكسان است –اعمال، اخلاقيات وگفتار و كردار و پندار پدران و مادران ، منشاخوشبختي وسعادت ويا بدبختي وشقاوت فرزندان آنان خواهدبود. همانگونه كه به اراده خالق و توانا ساختمان بدني هر فرزندي از مجموع دو سلول تناسلي والدين او بوجود مي آيد شخصيت و روحيات او نيز نتيجه رفتار والدين اوست حكيمان گفته اند.((از كوزه برون همان تراود كه در اوست اين معناي جمله اميرالمومنان امام علي (ع) است. كل اناء يتفنخ بمافيه .زين العابدين و سيد الساجدين امام علي بن حسين (ع) در رساله حقوق برخي از وظايف پدران را بر مي شمارد: و اما حق فرزندت بر تو اين است كه بداني او از توبه وجود آمده است و او را از خودت بداني و بداني كه سرنوشت خوب و بدش در آينده به دست تو مي باشد و تو در قبال وظايف خود مسئول هستي كه او را خوب تربيت كني و به پروردگار عزيز و بزرگ و مومن و آشنايش نمايي و او را در راه اطاعت خداوند كمك كني و بداني كه نيكي به او پاداش خواهي داشت و در بدي به او جريمه و تنبيه خواهي شد.

 

تجلي صفات والدين:

مادران بايد مقام و مسئوليت و عضويت خود را نشناسند و بدانند كه سعادت و شقاوت نوزادان رابطه مستقيم با سلول و رحم و زمان آبستني نحوه غذا خوردن و آشاميدن و رفتار و كردار و حتي افكار آنان دارد قال رسول الله التقي من شقي في بطن امه و السعيدمن تسعه في بطن امه اين حديث با عبارتهاي مختلف در اكثر كتب آمده و حتي بعضي از بزرگان را دچار حيرت و سرگرداني نموده است .البته با الهام از آيات الهي در روايات معصومين (ع) سرگرداني و حيرتي برقرارنخواهد ماند.

براي جلوگيري وجود فرزندان بيچاره و بدبخت و فاسد مادر براي رعايت وراثتهاي نامطلوب  ازجنون وحماقت وانحراف اسلام عزيز در تمام مراحل فرمانهايي داده است مادري كه در خانواده اي كينه توز خشمناك برآشفته و برافروخته وبدخواه و بدبين حسود و خيانتگر و بد پيله و ... . پرورش يافته فرزنداني با[6] همين صفات بد از او به عمل خواهد آمد و در دامن مادري صالح و پاكدل و با تقوا و خوش بين و شجاع و سخي ومهربان و باوفا و با صفا و خيرخواه طبعا فرزنداني با همين روحيات و اخلاقيت و در نتيجه، خوشبخت سعادتمند پرورش خواهد يافت . پيامبر اكرم (ص) فرموده است. انظر في اي شيء تضع ولدك فان العرق دساس بدانيد نطفه خود را در چه محل مستفر مي نمايند.تا اين كه فرزندان شما وارث صفات بد خانوادگي مادرشان نشوند . 

اسلام درباره خوردن و خوابيدن و فكر كردن مادران آبستن  نيز سفارش بسيار فرموده است .

 

تربيت اطفال از ديدگاه اين سينا

- ابوعلي سينا ، دانشمند برجسته ايراني نكات نغزي درباره تربيت فرزند نوشته است كه به برخي از آن نكات اشاره مي كنيم  بر والدين واجب است كه به تربيت واخلاق متعادل و طبيعي كودكان توجهات خاصي داشته باشند آنان بايد دقت كنند كه خشم يا ترس بسيار نگراني هاي زيان آور و يا بد خواهي و.... عارض طفل نشود.

والدين بايد بدانند كودك به چه چيزي اشتها دارد و از چه چيزهايي بدش مي آيد و با مراقب والدين كودك خوش اخلاقي عادت مي كند. و خوب بودن اخلاق عادت و ملكه او مي شود و نيز از لحاظ بدتي و جسماني سالم مي ماند. اخلاق بد سرچشمه اقسام ناراحتيهاي بدني و مزاجي است لذا هر عادت بد در طفل پيدا شود علتش بدي مزاج يكي از اعضاء است مثلا خشم موجب تب و گرمي و اندوه سبب خشكي حتمي است. براي حفظ تعادل و بسط اخلاقيات خوب در اطفال بايد به سلامتي جسم و جانشان با هم و يكي رسيدگي كرد و همين كه طفل به شش سالگي بايد او را به تدريج براي درس خواندن و آموزگار ديدن آماده كنند.[7]

 

وظيفه ها و تعهدها

 : اسلام براي تربيت فرزندان ،وظايف مهمي به عهده پدر و مادر در اطرافيان و معلمان و متصديان امور تربيتي گذاشته است .يكي از حقوق فرزندان بر والدين غير از انتخاب نام نيكو و ياد دان قرآن و نوشتن تربيت درست است . امير مومنان (ع) فرمود : بهترين و ميراثي كه پدران مي توانند به فرزندان خود بدهند ادب و تربيت صحيح است. هر نوزادي با فطرت ديني متولد مي شود و پدر و مادر نبايد او را منحرف نمايند . زيرا پيامبر بر خاتم فرمود. هر نوزادي با فطرت مذهبي به دنيا مي آمد و پدر و مادرانند كه او را به آيين يهوديت و نصرانيت مي كشانند .از همان دوران طفوليت بايد فرزندان را به روش ديني و بر اساس علوم ديني تربيت و تعليم كرد . والدين بايد دقت كنندكه شخصيت اطفال رعايت گردد و اگر به مقتضاي سنين طفوليت ، اشتباهي داشته باشند نبايد در حضور همگان تذكر داده شود يادآوري نيز بايد فوري باشد . زيرا اگر تاخير داشته باشد.نتيجه مطلوب نمي دهد تذكر بايد في المجلس و فوري و در تنهايي و يا با اشاره و كنايه انجام شود .

تا ديگران متوجه نشوند وگرنه شخصيت دقيق و ظريف و رقيق اطفال جريحه دار مي گردد و به جاي تربيت صحيح ، نتيجه نامطلوب و غلط حاصل خواهد شد.[8]

 

ايجاد عشق در كودك

حضرت مجتبي (ع) روزي فرزندان خود و فرزندان برادر خود را دعوت كرده و به آنان فرمود همه شما كودكان اجتماع امروز هستيد و اميد مي رود كه بزرگان اجتماع فردا باشيد ، دانش بياموزيد و در كسب علم كوشش كنيد . و هر كدام كه حافظه قوي نداريد و نمي توانيد در مجلس درس مطالب استد را ضبط كنيد آنها را بنويسيد و نوشته ها را در منزل نگاهداري نماييد. در موقع لزوم مراجعه كنيد. در اين حديث امام مجتبي (ع) براي اينكه عشق به تحصيل را در فرزندان و برادر زادگان خود ايجاد نمايد و آنانرا با دلگرمي و نشاط كسب علم وادار كند از سرمايه فطري جهت ذات و ترقي خواهي آنان استفاده نموده و بدون توسل ترساندن و شلاق و مجازات به آنها فهماند كه درس خواندن امروز راه وصول به عز و بزرگي فرد است . روشي كه در اين حديث بكار رفته در جهان امروز بهترين ارزنده ترين سبك در اساس تعليم و تربيت است. يكي از اساسترين شروط تعالي و تكامل براي كودكان و بزرگسالان آزادي محيط زندگيست در شرايط زورگويي و تجاوز در محيط كسب به استبداد و خفقان در جاييكه باشي به جاي اميد و ظلم بجاي عدل ،خودسري به جاي قانون و ترس به جاي آرامش خاطر بر مردم حاكم باشد . قطعا اميد تعالي و تكامل حقيقي درآنجا وجود ندارد.

 

 پرورش در محيط مساعد:

خانواده كانون پرورش كودك است ومملكت محيط پرورش بزرگسالان . بدون ترديد شرط اول پرورش  صحيح و احياء استعدادهاي مختلف محيط مناسب و شرايط مساعد است .هرخانواده اي كه قادر نيست برنامه تربيتي حضرت مجتبي (ع) را در مورد فرزندان خود اعمال نمايد. و هر پدري نمي تواند با آن[9] زبان كه امام مجتبي (ع) بيان فرموده اند با كودكان خود سخن بگويد. اين طرز گفتار شايسته خاندانيست كه اساس آن بر پايه فضيليت و آزادگي استوار باشد.[10]

 

چند اصل مهم دربارة تربيت

اصل اول:

توجه به حس عزت طلبي فرزند

اولين و مهمترين نياز روحي و رواني هر انسان عزت و كرامت نفس است كه امري فطري است .

پدران و مادران و مربيان بايد به گونه اي با كودكان رفتار كنند كه اين فطرتكه خداوند متعال در وجود انسان قرار داده است احياء و فرزند به عزت نفس دسترسي پيدا كند .

براي اينكه فرزندانمان را به عزت و كرامت برسانيم بايد خط عزت را بيابيم تا ازاين رهگذر راه رسيدن به رشد و كمال را براي آنها تسهيل نماييم .

ارضاء اين نياز فطري موجب احساس خوشايندي از توانايي ها و احساس لياقت در فرد مي گردد وزمينه شكوفايي استعدادها و رشد شخصيت را فراهم مي آورد .

رسالت تعليم و تربيت در جامعه نيز چيزي جز احياء و تقويت عزت  كرامت نفس انسانها نبوده ونيست چنانكه پيامبر بزرگوار اسلام (ص) فرموده اند :

((اني بعثت لاتمم مكارم الاخلاق ))

اصل بعثت پيامبران براي احياء كرامت و شخصيت انسان ها بوده است . پيامبران مبعوث شدند تا انسان با كرامت و كريم بسازند و انسان كريم و با  كرامت انساني است كه عزف نفس دارد و از صفات زشت و پست گريزان است .

خداوند در قرآن كريم مي فرمايند :

((ان كان يريد العزه فلله العزه جميعا )) (فاطر 10)[11]

انسان هايي كه خواهان عزت هستند بدانند تمامي عزت از آن خداست .اين بدان معنا است كه انسان اگر بدنبال عزت و كرامت و شخصيت و آبرو و بزرگي و بزرگواري مي گردد بايد دل به خدا ببند و از ديگر چيزها روي گردان شود تنها راه رسيدن به عزت و كرامت اين است كه انسان به منبع و سرچشمه و تمام و كمال عزت گره بخورد و غير از اين راهي نيست دنبال همين آيه اضافه مي كند كه:

((ايبتغون عندهم العزه ))

آيا عزت را نزد پول و مقام و .... مي جوئيد ؟

بسيار در اشتباهند زيرا (( فان العزه الله جمعيا )) .

عزت همه اش در خا جمع است .

پس اگر طالب عزت هستيد بايد خدايي و خداگونه شويد .

براي اينكه فرزند به كرامت و عزت واقعي برسد بايد دست او را گرفت و در دست خدا قرار داد ، بايد دل و تمام وجود او را به خدا گره زد و گام اول در اين امر نماز است بچه ها را بايد با نماز آشنا كرد و او را نماز خوان كرد ، بايد او را متقي و پاكدامن و درستكار و صادق تربيت كرد. بايد به او اخلاق خوب ، صله رحم ، احترام به ديگران و ... را ياد داد و.....

 

اصل دوم

آموزش نماز

چرا نماز ؟زيرا ((لا بذكر الله تطمئن القلوب ))

دل آرام گيرد به ياد خداي[12]

نماز همان چيزي است كه امروز گمشده جامعه بشري است، اينهمه اضطراب ،دلهره ، تشويش و سرگرداني ،جنگ و درگيري و...... همه و هم بخاطر اين است كه بشر راه رسيد به آرامش را نيافته است و تا با نماز آشتي برقرار نشود، تا انسان ها به نماز متوسل نشوند ، تا طعم خوشايند ،ناب و دوست داشتني و آرامش بخش نماز را بشر نچشد به آرامش دست نخواهد يافت نماز همان گمشده انسان امروز است و اي كاش .....

حضرت علي (ع) فرمودند :

علمو صبيانكم الصلاه

نماز را به فرزندانتان بياموزيد .

اين تكليف پدر و مادر است كه به فرزندش نماز بياموزد و او را امر به نماز كنداما نه اينكه با ترشروئي و داد و بيداد و تحقيرو.. فرزند را به نماز وا دارد ، نماز بايد براي كودك خوشايند و دوست داشتني و آرام بخش باشد. مبادا در هنگامي كه بچه اي سستي را يافت آيا ما در اين رابطه بد عمل كرده ايم ؟ آيا به او بي توجهي نموده ايم؟يا او را در صف نماز جماعت مورد لطف قرار نداده ايم؟و يا ......

شايد هم در دوره هائي از رشد قرار دارد كه سستي و بي حالي مقتضاي طبيعت اين سن است مثلا در دوران نوجواني سستي و تنبلي و به بيرون آمدن ازرختخواب چيزي كاملا طبيعي است وازطرفي فرزند فرمان پذير نيز نيست، در اين دوره  سني بايد بجاي امر از طرق سوال ،استدلال و.... وارد شد .

بزرگي مي گفت وقتي مي خواهم صبح نوجوانم را براي نماز از خواب بيدار كنم آرام آرام مي روم و ملحفه يا پتويا چيزي را كه روي اوست كنار مي كشم تا چشمانش را باز كند ، آن  موقع سلام مي كنم و مي پرسم ، پدرجان مي خواهي نماز بخواني ؟

او مي گويد بله مي خواهم ،بعد مي گويم دستت را بده ، دست او را مي گيرم و او را كمك مي كنم تا از رختخواب بيرون بيايد، نرمش به دست هاي او مي دهم و مي گويم التماس دعا.[13]

پس بلند شو نماز بخوان ، دستوري برخورد كردن ، اينجا نتيجه بخش نيست .

البته بايد كودك را از دوران خردسالي با نماز آشنا و به آن ترغيب نمود پيامبر (ص) فرمودند :

مروا صبيانكم بالصلوه اذا بلغو سبعا

فرزندان خود را هنگامي كه به هفت سالگي رسيدند( براي تمرين ) امر به نماز كنيد .

و در قرآن كريم مي خوانيم :

ومن اعرض عن ذكري فان له معيشتنا ضنكا

كسيكه از ذكر و ياد من (خدا) روي گرداند پس به درستيكه زندگي براي او تنگ (تلخ) مي گردد. اين تنگي زندگي مي تواند بد خلقي و خستگي روحي باشد،مي تواند بهم ريختن كانون خانواده باشد ، مي تواند اضطراب باشد عمي تواند نگراني هاي بي جا دنيوي باشد ، مي تواند غصه هاي گذشته باشد ، مي تواند ترس از آينده باشد و.......

 

اصل سوم

آموزش زندگي و علوم مورد نياز

قال علي (ع) التعلم في الصغر كاالنقش علي الحجر.

يادگيري در دوران خردسالي همچون نقش بر روي سنگ پايدار خواهد ماند .

اين آموزش همه جانبه است والدين بايد كودك را با خوردن غذا ،طرز پوشيدن لباس، رعايت بهداشت فردي و اجتماعي ، احترام كردن به ديگران ، شيوه هاي ارتباط با دوستان همسال ، شيوه هاي مطالعه و آنچه را كه نياز امروز و فرداي آنها است آشنا نموده و به او آموزش دهند آنچه فرزند در كودكي مي آموزد چراغ راه او در بزرگسالي است، فرزند در دوران خردسالي بسان دوربيني است كه از آنچه مي بيند و[14] مي‌شنود، آنچه اطراف او اتفقا مي افتد را با تيزبيني كامل و دقيق فيلمبرداري مي كند و اين فيلم را در دوران بزرگسالي به نمايش مي گذارد پدر و مادر بايد به شدت مراقب گفتار ، كردار و رفتار خود باشند همه گفته ها و اعمال والدين الگو براي فرزند است و از اين گفتار و اعمال آموزش مي بيند .

وظيفه والدين اين است كه به فرزندشان آنچه را نيازمند است آموزش دهند و به فرزند بياموزند تا توانايي ها و استعدادهاي خود را در انجام امور مربوط به خود به محك آزمايش بگذارد تا خود طعم شكست و پيروزي را بچشد لكن براي بيرون آمدن از مشكلات بايد به او آموزش بدهند براي آموزش فرزند علاوه بر آموزش هاي مستقيم بايد از روشها و ابزارهاي غير مستقيم استفاده شود در اين راستا بايد براي كودك كتاب هاي خوب و مفيد تهيه و برايش خوانده شود و يا اينكه در دسترس او قرار داده شود تا خودش آ‹ را مطالعه كند و به رشد دست يابد .

به چند حديث شريف در اين رابطه توجه فرماييد:

1- قال علي (ع) من لم يتعلم في الصغر لم يتقدم في الكبر

كسيكه در كودكي به كسب علم و دانش نپردازد در بزرگسالي تقدم اجتماعي نخواهد داشت .

پس والدين بايد براي اينكه فرزندشان در دوران بزرگسالي تقدم اجتماعي داشته باشند و در جامعه از جايگاه بالا و والايي براي خدمت كردن به ديگران برخوردار گردند فرزندان خود را در كسب علم و دانش كمك و ياري نمايند و امر آموزش آنها را جدي بگيرند .

عن موسي بن جعفر (ع) من تعلم في شبابه كان بمنزله الرسم في الحجر.

آموخته هاي دوران جواني مانند نقشي كه بر سنگ حجاري شده باشد ، ثابت و پايدار مي ماند.

قال اميرالمومنين (ع) انما قلب الحدث كاالارض الحاليه ماابقي فيها من شي ء قبلته .

دل نوجوان مانند زمين آماده اي است كه از هر سبزه و گياه خالي باشد ، هر بذري كه در آن افشانده شود مي پذيرد و در آغوزش خود به خوبي مي پرورد .

قال رسول الله (ع) عليك بالاحداث فانهم اسرع الي كل خير.[15]

توجه تبليغي خود را به نسل جوان معطوف دار و نيروي خويش را در راه هدايت آنان به كار انداز زيراجوان زودتر حق را مي پذيرد و سريعتر به هر خير و صلاحي مي گرايد .

براي آموزش و هدايت فرزند به حق وخير وصلاح بهترين دوران ، دوره جواني است زيرا در اين دوره به رشد عقلي رسيده و قوه و توانايي تميز و جدا ساختن حق و باطل را دارد و با استدلال و دليل مي توا صلاح و مصلحت و خير و حق را به او فهماند و آموزش داد .اين بهترين و آخرين فرصت براي پدران و مادران در امر آموزش و تربيت فرزند است و پس از اين مرحله كار آموزش ،آموختن ، تعليم دادن و تربيت كردن به شدت مشكل خواهد بود .

 

اصل چهارم

اندرز و نصيحت

قال علي (ع) فاني لم الك نصيحه و انك لنت تبلغ في النظر لنفسك و ان اجتهدت مبلغ  نظري لك ( نهج البلاغه نام )

فرزند عزيزم من هيچوقت در انجام وظيفه نصيحت نسبت به تو ، كوتاهي نكردم و در اندرز گفتنت مسامحه ننمودم ، فرزند عزيزم ، تو همواره در فكر تامين خير و سعادت خود هستي و من نيز روي مهر  پدري در انديشه نيكبختي و رستگاري تو هستم ولي مطمئن باش كه تو هر قدري در راه خير و صلاح خود مجاهده كني افكارت به پايه انديشه هاي بدر آزموده ات نخواهد رسيد.[16]

 

راهكارهاي تربيتي اسلام

راهكار اول – هماهنگي پدرو مادر در كانون خانواده

هماهنگي دركانون خانواده بين والدين حرف اول را در تبيت مي زند .درمسائل تربيتي مي زند. در مسائل تربيتي مي بايست اول خود هماهنگ بوده ، تا بتواند اثر گذار باشند.

نبايد پدر كاري را خوب و مادر آن را بد بداند، پدر تنبيه كند و مادر دلسوزي و محبت ، ما مادر بگويد برو، پدر بگويد نرو و... كودك دچار سر درگمي و دودلي و كينه و خشم مي شود و نفرت پيدا خواهد كرد .بچه كاملا دو شخصيتي شده واين نقطه ضعف به عنوان حربه اي براي منافع خود استفاده مي كند و سهل انگار و بي توجه بار خواهد آمد .

اين آفت تربيتي در اكثر خانواده ها متاسفانه به چشم مي خورد و باعث فروپاشي نظام تربيتي خانواده است .كودك با اين حربه هميشه رافراري مي يابد تا بر كارهاي زشت خود سرپوش گذارد .جرم و فساد و بدي در نظر اين افراد مساوي با خوبي است .

راهكار دوم – تربيت از راه عمل

امامان معصوم ما (ع) هميشه تاكيد داشتند كه از راه عمل بچه ها و مردم را هدايت كنيد كه تاثيرات بيشتر و شگرفي دارد . و واقعا هم اينگونه است ، برخي از پدر و مادرها بسيار حرف هاي خوب و زيبايي مي زنند، اما خود عملا چيز ديگر رفتار مي كنند.كرداري برخلاف گفتارو پندار خويش دارند . اگر حرفهايي كه والدين مي گويند، عملا در جان كودك بنشانندو اين هماهنگي بين رفتار و گفتار را ايجاد كنند براي كودكان خويش ثابت خواهند كرد كه صداقت دارند و خالصانه سخن مي گويند ، اگر غير از اين باشد او را به دروغگويي بي بديل تبديل خواهد كرد .آن بزرگ هم گفته است:[17]

(( دو صد گفته چون نيم كردار نيست ))

امام صادق (ع) فرموده اند :

كونوا دعاه الناس بغير السنتكم.

((مردم را به غير زبانتان به خوبي ها دعوت كنيد .))1

روانشناسان مي گويند : اگر پدر و مادر از يك حادثه اي ، يا از يك حيواني ترسيد، نبايد حالت ترسيدن او را كودك بفهمد، بايد طوري وانمود كند كه نترسيده ، زيرا اين حالات رواني خيلي زود در كودك اثر مي  گذارد.2

راستي و راستگويي زير بناي شناخت واقعيت و زندگي واقع بينانه است .از اين رو به فرزندان خود جز راست نگوييم هرچند كه هر راست را نيز نشايد گفت .راستگويي كليدي فعل اخلاقي است . ³

امام صادق (ع) فرمودند :

من صدق لسانه زكي عمله .⁴ 

((هركه راستگو باشد عملش منزه خواهد شد ))

حضرت علي(ع) فرمود :

لسان الحال اصدق من لسان المقال.

(( زبان رفتار صادق تر از زبان گفتار است.))⁵

و در جايي ديگر فرمودند:¨

الصدق اقوي دعائم الدين.

((راستگويي قويترين پايه هاي دين است.))1

الصدق راس الدين .

اين ها همه نشانگر اهميت و ضرورت راستي و راستگويي است . از راه تقليد عملي به راستگويي و... مي توانيم هسته ي مركزي در شخصيت كودك و نوجوان را كه همانا((وجدان )) است شكل دهيم .

وجدان قوي ، يك سيستم كنترل رفتار اخلاقي است كه كاملا اعمال او را ارزيابي و كنترل خواهد كرد .

اريكسون (روانشناس آلمان ) معتقد است وجدان در درون كودك بخشي را به وجود مي آورد كه پيوسته به عنوان نداي دروني ، عهده دار و مراقبت از خود ، هدايت خود ، و تنبيه خود است . او مي گويد در شكل گيري و وجداني كه كنترل اعمال انسان را بر عهده دارد قواعد بيروني نفشي تعيين كننده دارند . قواعد بيروني از طريق اطرافيان و با نظامي هماهنگ و مستمر به وجود مي آيد.اگر قاعده اي به طور منظم و مستمر به كودك ارائه شود، و گاه ضد آن ارائه شود ناهماهنگي دروني ايجاد  مي شود.اگر مربي بنا به مصالحي راست، و بنا به مصالحي دروغ بگويد. كودك نمي تواند راستگويي را دروني نمايد و جزو وجودان خويش قرار دهد .2

روانشناسان مي گويند : اگر رفتاري در كودك دروني شد وقتي كودك خلاف آن را انجام داد دچار احساس گناه مي شود، اين احساس خود تنبيه گر اوست و موجب كنترل او شده و از تكرار آن خلاف جلوگيري مي كند .(احساس گناه دراينجا خود يك عنصر تربيتي است .)

قاعده راستگويي مستلزم اين نيست كه همه چيز را بايد گفت.¨

برخي ازمطالب را نبايد بيان كردهرچندجزراست هم چيزي نبايد گفت :حضرت علي (ع) مي فرمايد:

لاتك صادقا حتي تكتم بعض ما تعلم.[18]

(( نمي توان راستگو باشي ، مگر اينكه برخي از آنچه مي داني را كتمان كني.))

كتمان كردن هم برخي موارد خود هنري است كه لازم است.كسي كه هنر كتمان را بداند از دروغ گفتن بي نياز  مي شود .اگر كودك سوالي مي پرسد و جواب به مصلحت نيست نبايد گفته شود مگر بخشي را كه مضر به حال او نيست .

 

راهكار سوم – احساس كرامت 

مهمترين راهكار و ابزاري كه مي تواند انسان را مسئوليت پذير و متعهد نمايد ، احساس كرامت نفس است . خداوند در قرآن كريم مي فرمايد :

ولقد كرمنا بني آدم و...

ما به انسان ها كرامت بخشيديم و آنان را تكريم كرديم و برهمه چيز برتري داديم.اين اصل پشتوانه روحي و اخلاق آدمي نيز هست.

كرامت نفس از يك سو بر عقل و انديشه انساني استوار است و از سوي ديگر بر تربيت تكيه مي كند. نبايد براي ارزيابي فرزندان از ملاك نمره ، شغل و احترام اجتماعي و ديگر عوامل خارجي بهره برد.

وقتي به فرزندان خود مي گوييم درس بخوان تا كسي شوي و هويت اجتماعي پيدا كني تا خودآگاه او را به سمت ارزيابي خود با زياد تشويق كنيم ملاك ارزشي را پول قرار داده ايم و وي را به سمت ارزش يابي خود با پول مي بريم .ولي وقتي فرزندمان را براي رسيدن به ارزشهاي دروني و اخلاقي و تقوا و انديشه‌ي[19] بالاتر دعوت كنيم او را به سمت كرامت نفس و عزت نفس سوق مي دهيم .كرامت نفس پاسدار ارزش هاي انساني است ، كسي كه ارزش انساني خود را شناخت از آن پاسداري خواهد كرد، لذا ائمه (ع) بر شناخت قدر و ارزش نفس اين همه تاكيد دارند و آن را بالاترين و پرسودترين شناخت هاي مي دانند حضرت علي (ع) مي فرمايد :

(( سودمندترين معرفت شناخت نفس است .))

و در كلامي براي انسان اين جهل را كافي مي دانند كه قدر خود را نشناسد .

العالم من عرف قدره و كفي بالمره جهلا ان لا يعرف قدره .

((دانشمند كسي است كه قدر خود را بداند و دليل جهل انسان همين بس كه قدر خود را نشناسد.))[20]

(( انساني كه ارزش خود را نشناسد هلاك خواهد شد.))[21]

هركه او ارزان خرد ارزان دهد   گوهري طفلي به قرص نان دهد

انساني كه قدر خويش را نمي شناسد خود را ارزان مي فروشد بهاء گوهر وجود او به كمتر از بهشت خسارت است.كه برخي به بهاء غفلتي مي فروشند .

ارزش شناسي موجب مي گردد كه انسان تمايلات خود را به بهاي از دست دادن كرامت خويش ارضاء نكند و شناخت خود باعث كنترل رفتار خواهد شد ، لذا مي توان گفت كه اين ابزار عامل مهمي جهت تقويت اراده و روحيه انساني است و باعث شكوفايي استعدادهاست، يعني احساس كرامت نفس بستر مناسب وزمينه اي هموار براي رويش استعدادهاي آدمي است .

والدين محترم بايد به كودكان خود ارزش دهند و اين احساس را تقويت نمايند.كلام بلند و دقيق مولي علي (ع) اين راهكار مناسب را به ما گوشزد مي نمايد .

من كرمت عليه نفسه هانت عليه شهواته.[22]

(( كسي كه احساس كرامت نفس كند، اميالش را به راحتي كنترل مي نمايد و شهوات در نظر او پست خواهد بود.))

و برعكس كسي كه احساس اهانت نفس به او دست دهد ، هر شري از او ممكن است .

(( من هانت عليه نفس فلاتامن شره .))[23]

به عبارت بهتر كسي كه قلعه نشين كرامت و عزت و شرف خويش است چون پيامبر خدا (ص) براي همه احساس نزديكي به آن جايگاه را دارد.اما كسي كه در دره ذلت و خواري و خود كم بيني است،هم به گفته اند مومنان و جان هاي پاك با هم برادرند و وحدت دارند. شيرين در صورت نزديكي چون حيوانات هم ديگر را مي درند .

جان گرگان و سگان از هم جداست

                     متحد جان هاي شيران خداست

روانشناسان براي تربيت از جمله اصولي كه مطرح مي كنند اصل عزت نفس است كه در تفكر اسلامي با اصل كرامت نفس بسيار نزديك است.كه شايد بتوان گفت كه عزت نفس زير مجموعه كرامت نفس است و عزت در بستر كرامت به وجود مي آيد.احساس خود بزرگ بيني با كرامت و عزت نفس فرق مي كند . احساس خود بزرگ بيني علاوه بر اينكه ضد ارزش است حاصل مقايسه انسان باديگران است كه كارغلطي است. درحالي كه احساس كرامت، توجه انسان به ارزش انساني الهي خويشتن است .

كسي كه داراي خود بزرگ بيني است.

الف- ديگران را كوچك مي شمارد.

ب- از ديگران طلب كار است.

ج- از تمجيد و تحسين حتي به دروغ خوشش مي آيد.[24]

د- از انتقاد و اشكال مي هراست.

و- هميشه خود را تبرئه مي كند.

ولي كسي كه كرامت نفس دارد :

الف- حتي براي مخالفان خود ارزش قائل است ( ارزش الهي انساني)

ب- به ديگران كمك و ياري مي رساند.

ج- از تمجيد فرار مي كند حتي اگر راست باشد.

د- از انتقاد خيرخواهانه استقبال مي نمايد.

ه- اشكالات وشكست هاي خود را بيشتر به گردن خود مي اندازد اگر در زندگي او پيش بيايد.

 

راهكار چهارم- بازي با كودك

چون كه با كودك سرو كارت فتاد

                               پس زبان كودكي بايد گشاد

از اصول مهم تربيتي بازي كردن با كودك است .گرچه با هم سالان خود بازي مي كند و از اين لحاظ لذت و نشاط بدست مي آورد اما هيچ گاه جاي بازي با والدين را نمي گيرد.

اوج لذت و نشاط كودك زماني است كه با والدين خود بازي مي كند و اين بازي روحيه تعاون و همكاري را در او شكوفا كرده و احساس تنهايي و خود محوري او را تعديل مي نمايد. در حالات اهل بيت (ع)خصوصا رسول الله (ع) آمده است ، كه با بچه ها بازي مي كردند. آنها را مي بوسيدند ، در آغوش مي گرفتند و مي فشردند .براي آنها داستان مي گفتند.

خود حضرت فرمودند:

من كان عنده صبي فليصاب له[25] 

((كسي كه در خانه كودك دارد بايد  با بازي كودكانه او را شاد كند.))[26]

اين محيط صميمي كودك با والدين باعث رشد متعادل كودك در انواع رشد عقلي، جسمي، فردي، اجتماعي، و ... مي گردد.

و در صورت عدم فراهم كردن اين محيط، صدها مشكل براي او فراهم مي شود. از قبيل بلوغ زود رس، فساد، تباهي، روابط نامشروع و صدها بيماري ديگر، لذا در دستورات گوناگوني كه از طرف انوار مقدس اهل بيت (ع) وارد شده نكات مهم تربيتي و جود دارد كه امروزه تا حدودي به برخي از اين اسرار پي برده اند. ذيلا به برخي از مواردي كه در كلمات نوراني آن بزرگواران آمده اشاره مي كنيم:

الف: توجه به خوابگاه و محل استراحت كودكان، كه بعد از ده سالگي رختخواب بچه را جدا نمايند گر چه همجنس باشند.

پيامبر (ص) مي فرمايد:

فرقول بين اولادكم في المضاجع اذا بلغوا سبع سنين

امام باقر مي فرمايد:

يفرق بين الغمان و النساء في امضاجع اذا بلغوا عشر سنين

الصبي و الصبي و الصبيه و الصيبيه يفرق بينهم في المضاجع لعشر سنين

(بين دختر و پسر از هفت سالگي جدايي اندازيد هنگام خواب)

(بين دو دختر و دو پسر از ده سالگي جدايي اندازيد)[27]

 

راهكار پنجم – محبت

تعديل شخصيت كودك و فرزندان در الگو و فضاي سرشار از مهر و عاطفه و محبت است. محبت و عاطفه مانع به وجود آمدن عقده هاي رواني و شخصيت پنهان كودك مي گردد.

كودكي كه محبت لازم را نديده دچار:

الف: عقده هاي رواني

ب: كم خوابي، بي خوابي

ج: اضطراب، دلهره، وسواس

د: عدم اعتماد به نفس، ترس، انزواطلبي و گوشه گيري

هـ: كم رويي

و: شب اداراي

محبت و عاطفه گهواره پرورش و تعديل شخصيت واقعي كودك محسوب مي شود و سنگ بناي هويت انساني اوست. امام صادق (ع) فرمودند:

ان الله ليرحم الرجل لشده حبه لولده

خداوند بزرگ انسان را به خاطر شدن علاقه و دوستي با فرزندانش رحم مي كند، و به بهشت مي برد.

يكي از جلو هاي محبت كه تاثير فراواني در كودك و اخلاق او دارد بوسيدن اوست كه مورد سفارش قرار گرفته امام صادق (ع) از جدش رسول خدا (ع) نقل مي كند :

من قبل ولده كتب الله عزوجل له حسنه و من فرحه فرحه الله يوم القيامه.[28]

(( هركس فرزند خود را ببوسد خداوند حسنه اي براي او مي نويسد و هركس فرزند خود را شاد كند خداوند او را در روز قيامت شاد مي كند)).[29]

امام صادق (ع) مي فرمايد: بوسيدن بچه باعث بالا رفتن درجه انسان مي شود.

سفارشات زيادي در اين باب وارد شده، چرا كه بچه هاي امروز مسئولين و پدران آينده جامعه هستند و اختلال در رفتار و اخلاق آنها باعث صدمات جبران ناپذيري به اخلاق و اقتصاد جامعه مي زند.البته بايد توجه كرد كه در محبت افراط نشود كه حالت نرمي زياد باعث سهل انگاري اخلاقي ،رفتاري و ننر شدن و بي اراده گي كودك خواهد شد و در آينده از همگان توقع خدمت و احترام خواهد داشت و خود منشا خيلي از امراض مي شود.

 

راهكار ششم – عدالت

رفتار عادلانه باعث رشد و تكامل صحيح كودك خواهد شد و اعتدال شخصيت از مهمترين نتايج رفتار عادلانه است. در صورتي كه رفتاري عادلانه بين فرزندان نداشته باشيم كينه ، عقده ، خشم و بي مهري را در جان آنان ايجاد كرده ايم ، در اين باره امام صادق به نقل از جد بزرگوارش پيامبر (ص) مي فرمايند:

رحم الله من اعان ولده علي بره قال قلت  كيف يعينه علي بره قال يقبل ميسوره و يتجاوز عن معسوره ولا يخرق به .

(( خدا رحمت كن كسي را كه در نيكي و نيكوكاري فرزندش را كمك كند.))

راوي پرسيد چگونه ؟ حضرت فرمود :

1- آنچه كودك به اندازه توان انجام داد بپذيرد 

2- آنچه از توان او خارج است از او نخواهد

3- او را به گناه و طغيان وادار نسازد.[30]

4- به كودك دروغ نگويد و عمل احمقانه انجام ندهد.[31]

امام صادق (ع) فرمود : همانطور كه دوست بداريد بين شما عادلانه رفتار شود ، بين فرزندان عادلانه رفتار كنيد.[32]

البته انسان مي تواند برخي از بچه ها را به خاطر امتيازاتي كه به دست مي آورند. بيش تر دوست داشته باشد. اما بايد از ديد ديگران مخفي باشد و الاعقده حقارت ،بد بيني، كينه توزي، دشمني ، درگيري، قهرو ... دامنگير همه خوبي است براي عبرت گرفتن قرآن آن را تذكر مي دهد .

 

راهكار هفتم – پرورش روح و جسم كودك

غالبا در تمام دنيا تنها جنبه هاي مادي و جسمي را توجه زيادي دارند و بعد روحي رواني كودك را كمتر توجه مي كنند.

((فرزندان خود را اكرام كنيد و آداب نيكو به آنان ياد دهيد)).

در اسلام و قرآن سلامت روح و جسم همراه با هم آمده است لباس و غذاي خوب، همراه با اخلاق نيكو و ادب صحيح، هم ورزش و هم عبادات، و هم وزن كودك و هم ميزان اخلاق و فضائل او ، هم كام خوب و هم نام زيبا را مورد توجه قرار داده است.

پيامبر(ع) فرمودند: حق فرزند بر انسان اين است كه :

1- مادرش را احترام كنيد.

2- براي كودك نام خوب انتخاب كنيد.[33]

3- به كودك خود قرآن بياموزيد.

4- او را در پاكي و پاك دامني و پاك دلي پرورش دهيد

حق الولد علي والده اذا كان ذكرا ان ستفره امه و يستحسن اسمه و يعلمه كتاب الله و يطهره و .....[34]

لذا مكتب اسلام تمام ابعاد وجودي انسان را در نظر گرفته تا كودكان در تمام زمينه ها پرورش پيدا كنند. درسيره علمي وعملي آن حضرت وائمه معصومين(ع) نيز اين توجه به ابعاد مختلف به چشم مي خورد حضرت علي (ع) وقتي با يتيمي مي نشست نيازهاي روحي و مادي او را در نظر مي گرفت.گاهي كه عسل تقسيم مي فرمود سهم ايتام را جدا مي كرد با انگشتان خود به دهان آنان مي گذاشت، وقتي مورد اعتراض قرار مي گرفت مي فرمود:بچه هايي كه پدر دارند دو شيريني را احساس مي كنند،عسل و شيريني دست پدر را ، اما ايتام فقط شيريني عسل را مي چشند ، بايد با دست خودم به آن ها عسل دهم، تا احساس كمبود نكنند.

رايت عليا يدعو اليتامي فيطعمهم العسل حتي قال بعض اضحابه لودت اني كنت يتميا.[35]

علي(ع) را ديدم كه يتيمان را فرا مي خواند و به آنها عسل مي خوراند و آنقدر اين كار محبت آميز امام جاذبه داشت ، كه برخي از ياران امام مي گفتند اي كاش ما هم يتيم بوديم !))

 

راهكار هشتم- تمرين عادت هاي نيكو

ايجاد عادات خوب و ريشه كن كردن كارهاي بد و كنترل صفات حيواني او از راهكارهاي مهم تربيتي است مثلا :

شيرخوردن او را تنظيم كنيم، او را به تنها ماندن و تنهايي عادت بدهيم، و فاداري ايثار، بخشش را به او تعليم نمائيم، چون بهترين دوران پذيرش عادت، كودكي است.[36]

حضرت علي (ع) مي فرمايند:

الغاده طبع ثان.

((عادت براي مردم، طبيعت دوم به وجود مي آورد))[37]

فطرت كودك ايجاب مي كن كه او را با اين صفات خوب آشنا كرد و تربيت نمود. هر مولودي بر فطرت مذهبي و معرفت الهي متولد مي شود تا اين كه پدر و مادر اولا به آئين يهودي و نصراني بكشانند.[38]

كودكان بيشتر مراقبت و نظارت مي خواهند نه وادار كردن و اجبار.

با عمل صالح بايد فطرت او را تحريك كرد. انسان از نظر رواني بگونه اي است كه اگر عملي را چند بار تكرار كند و ببيند زود خو مي گيرد وعمل نمايد.

تمرين و تكرار تلفيقي از اصول اساسي رشد هستند، كه بايد همزمان اجرا شون تا تاثيرخود را نشان دهند.

ترك سرزنش و ملامت كودك از راه هاي به وجود آمدن روحيه پذيرش است كه والدين مي بايست انجام دهند.

حسنين (ع) خدمت پدر رسيدند، كه مي خواهيم كشتي بگيريم.

حضرت فرمود برويد در خط نويسي مسابقه دهيد كه شما رهبران آينده ملت هستيد.

پيامبر(ع) بارها مي فرمودندكه امام حسين (ع) و امام حسين(ع) از بهترين جوانان اهل بهشت هستند.[39]

و باز مي فرمود:[40]

هيبت و سيادت خود را به حسن(ع)  و شجاعت وجودم را به حسين (ع) دادم.[41]

با تلقين مي شود، تمام صفات نيك را در وجود كودك نشاند و صفات منفي را ريشه كن كرد.

راهكار نهم – مراقبت دائمي

ريشه يابي كردن حالات و رفتار كودك وظيفه ديگر والدين است كه بايد انجام دهند، بايد ببينند صفات زشت يا اعمال بداز كجا آمده و علت آن چيست؟ روزي پيامبر(ع) مقداري شير در ظرفي ريختند و به امام حسن (ع) دادند تا بنوشند.امام حسين (ع) بلند شده ، تا از دست برادر آن را بگيردپيامبر (ع) امام حسين (ع) را گرفتند و مانع شدند فاطمه زهرا (ع) عرض كردند يا رسول الله (ع) آيا امام حسن را بيشتر دوست داريد فرمودند: نه امام حسن (ع) زودتر تقاضا كرده بود و بچه ها بايد ياد بگيريد  كه حق تقدم را رعايت كنند.[42]

 

الف - درك دنياي زيباي كودك

روح خود را از قالب بزرگسالي در بياوريم و به جاي كودك بگذاريم و از ديد او به اطراف نگاه كنيم.

اكثر شيطنت هاي اقتضاي سن است (مثل زمان كودكي خودمان ) برخي از اين تحركات و شيطنت ها عادي است و طبيعي. اين پتانسيل و هيجاني است كه بايد تخليه شود. يكي از انديشه وران غربي مي گويد:

((انسان اگر از كودكي بازي نكن در بزرگي بچگي خواهد كرد.))

ب- بوسيدن كودك هم بايد قانونمند باشد زمان و مكان خاص دارد.زن از هفت سالگي به بعد پسر بچه بيگانه را نبوسد و مردها هم دختر بچه شش ساله را نبوسند.[43]

ج- رابطه مادر با كودك خود.

مادر بايد با كودك پسر هفت ساله در يك بسترنخوابد و با آلت جنسي كودك بازي نكن كه خطر انحراف وجود دارد.

د- كودكان بايد با اجازه وارد اطاق والدين شوند.

ه- آميزش در اطاقي كه بچه اي وجود دارد ممنوع است كه باعث كشاندن كودك در مسير زنا مي‌شود.[44]

ونكات ديگري از اين قبيل.

 

راهكار دهم- تشويق و تنبيه

مربي براي اجراي برنامه تربيتي خود نمي تواند از اين دو عنصر تربيتي استفاده نكند و بايد توجه داشت كه هر از دو عنصر تنبيه و تشويق بايد استفاده كرد. و اين نكته اي است كه نياز به آگاهي دارد. افراط يا تفريط در اين دو جزء لاينفك تربيت باعث خطرات و ناهنجاري هاي رفتاري در كودك خواهد شد كه بعضا قابل جبران هم نيست، البته اينگونه نيست كه تا اسم تشويق مي آيد همه خيال مي كنندكه مراد مسائل مادي است ،بلكه تشويق معناي عاملي دارد كه يكي از مصداق هاي آن تشويق مادي است، گرچه جايزه تقويت كننده است اما موثرترين ابزار تشويق توجه به كودك است!

توجه به عنوان اساسي ترين نياز رواني به شمار مي رود. انسان با همه نيازهاي جسماني كه دارد نيازمند توجه روحي است. اين نياز آنقدر مهم است كه كودك اگر متوجه شود كه والدين به او توجهي ندارد، دست به كارهاي به ظاهر تخريبي براي جلب توجه مي زند از جمله:[45]

1-ايجاد سروصدا

2- آزار و اذيت ديگران به ويژه خواهران

3- ريخت و پاش در خانه

4- حتي گريه كردن ظاهري

5- كارهاي زشت و بد

6- جا به جا كردن برخي لوازم خانگي و احيانا تخريب آنها و....

به اين ترتيب نياز به توجه يك نياز اساسي براي انسان است.

((كارل واجرز)) روانشناس آمريكايي نير بر اهميت اين نياز تاكيد دارد.

او معقت است ، كودك دريافت توجه مثبت را ارضاء كننده ، و عدم توجه را ناكامي مي انگارد.رفتار كودك با توجه به ميزان عشق و علاقهما به او كنترل مي شود. اگرتوجه به او مثبت باشد گرايش فطري كودك به سوي رشد و شكوفايي با مانع برخورد مي كند.اگر اين حالت زياد تكرار شود و والدين به كودك توجه ننمايند رشد كودك كاملا از نظر ذهني وعاطفي و... متوقف خواهد شد.[46]

 

توجه و تغيير رفتار

توجه مثبت به كودك خود حربه اي در دست مربي براي تغيير سيستم رفتاري كودك است و مي شود و براي از بين بردن رفتارهاي نامطلوب از آن بهره برد.

نبايد كاري كرد كه وقتي كودك كار زشت و بدي انجام داد مورد توجه قرار گيرد و سرزنش شود. وقتي كودكي در گوشه اي نشسته وتكاليف خود را به آرامي انجام مي دهد مورد توجه والدين قرار نمي‌گيرد. به اين ترتيب كودك مي آموزد كه رفتارهاي آرام و انجام تكاليف را كنار گذاشته و به شيطنت و[47]

آزار و اذيت بپردازد. اگر وقتي كودك رفتاري را انجام مي دهد يا حرف خوبي را مي گويد درست مورد توجه قرار نگيرد ،ولي وقتي حرف زشتي را مي گويد مورد توجه باش. ناخودآگاه جنبه منفي او تقويت و تثبيت مي شود.

براي اينكه به درستي از عنصر توجه بهره ببريم به اين نكات توجه كنيد:

1- از توجه كردن به عنوان تقويت كننده و پاداش استفاده كنيم.

2-رفتار درست و مطلوب را براي خود دقيقا مشخص كنيم.

3- از توجه و بي توجهي به شكل نظام دار استفاده كنيم.

4- از توجه به شكل پيوسته استفاده نكنيم، بلكه مقطعي و به شكل تاريخي از آن بهره بگيريم.

5- مقدار توجه و بي توجهي بايد متناسب با رفتار كودك تغيير كند، هرچه رفتار تازه تر باشد بايد بيشتر مورد توجه قرار گيرد.رفتارهايي كه مطلوب و كهنه شده كمتر توجه شود. لازم نيست علت توجه كردن و بي توجهي را به كودك گفت ، زيرا ممكن است بيش تر موجب اختلال رفتار شود.[48]

 

تنبيه

منظور از تنبيه كردن كودك كتك زدن و ضرب و شتم كودك نيست. تنبيه بدني نه تنها يك رفتار غير انساني است، هيچ گونه تغييري در رفتار هم به نحو مطلوبي ايجاد نمي كند. ممكن است موقتا كودك از ترس اينكه كتك نخورد رفتاري را انجام ندهد، اما به محض اينكه از تحت سلطه والدين خارج شد آن عمل را يا به صورت انتقام جويي يا لذت جويي  تكرار خواهد كرد. مراد از تنبيه كردن، بي توجهي، محروم[49]

سازي از سرويس دهي، سرزنش  مقطعي نه دائم ، قهر كردن مقطعي ، از روش هاي تربيتي مطلوب است كه جنبه انساني دارد.

البته بايد دانست كه همه رفتارها نبايد تشويق شوند وهمه رفتارهاي بدهم نبايد مورد تنبيه قرار گيرد. از رفتارهاي شايسته اي كه كودك در طول روز انجام مي دهد بايد تعداد كمي انتخاب شده و مورد توجه قرار گير ،خصوصا رفتارهايي كه جنبه ذهني وخلاقيت دارند و با انديشه او مرتبط اند .و رفتارهاي احساسي و عادي ،با هيچ مورد توجه نباشد، يا بسيار كم مورد توجه باشند.

و رفتارهاي بد به طور محدودتري انتخاب و مورد تنبيه قرار گيرد.

ولاتضربه واهجره ولاتطل.

(( كودك را نزنيد بلكه با او قهر نمائيد، ولي قهر را طولاني نكنيد كه بچه آسيب ببيند))

درقهر تربيتي برخي از مطالب به كودك گفته مي شود و لي در قهر كودكانه هيچ سخني با او گفته نمي شود.

 

راهكارهاي يازدهم – سلام و تحيت

سلام و تحيت از ابزارهاي تربيت ديني است  درلغت به معناي سلامت ، تحنيت ،درود ،صلح وآشتي ،تعظيم و تكريم است.

سلام يك فرهنگ پويا و حلقه ي عاطفي و اجتماعي نزد همه مسلمانان است و در تربيت كودك بين والدين وكودك،هيچ حلقه اي به زيبايي اين حلقه نيست!سلام در قرآن نقطه آغاز و پايان روابط انساني است قرآن اين رفتار را بسيار مي ستايد :

يا ايها الذين آمنو لاتدخلو بيوتا غير بيوتكم حتي تستئدنوا و تسلمو علي اهلها.[50]

((اي كساني كه ايمان آورده اند زماني كه مي خواهيد وارد خانه كسي شويد، با معرفي خود اجازه بگيريد و به هنگام ورود، بر اهل خانه سلام  كنيد اين شيوه براي شما بهتر است شايد  كه پند گيريد.1

باز مي فرمايد :اگر در منزل خود وارد شديد به خودو فرشتگان سلام نمائيد.

فاذا  دخلتم  بيوتا فسلمو علي انفسكم تحيه من عند الله مباركه طيبه.

البته آنچه مهم است اين است كه در مسائل اجتماعي از جمله سلام كردن ، اخلاق و آداب و رسوم و سلوك متقابل است و مسئوليت طرفيني ايجاد مي كند و حتي مسئوليت طرف مقابل در حين سلام كردن سنگين تر مي شود و ترجيحا به شيوه اي زيباتر به عنوان يك ضرورت و امر واجب تلقي مي شود.

واذا حييتم بتحيه فحيوا باحسن منها اورودواها ان الله كان علي كل شيء حسبا.[51]

((هرگاه به شما سلام دادند بهتر از آن ، يا همانند آن پاسخ دهيد. همانا خداوند به همه چيز دانا و حسابگر است.))

يعني پاسخ نيكو به سلام ديگران گفتن ، خصوصا كودك و نوجوان حائز اهميت است. و نبايد در سلام به آنها مضايقه كرد. سلام كردن نشانه يك شخصيت  متعادلي و متعالي است و بايد آن را حفظ كرد.

در رفتارهاي پيامبر (ص) و ائمه معصومين (ع)  آمده است كه هميشه نسبت به كودكان در سلام پيش قدم بوده اند. و پيامبر (ع) فرمودند من هيچگاه سلام كردن به كودك را فراموش نمي كنم.

در واقع بهترين شيوه براي برقراري ارتباط با ديگران ،خصوصا كودك و نوجوان سلام كردن است.آغاز كردن با سلام تبلور تمام احساس و عاطفه و عشق  آدمي است.تقدم در سلام هم به عنوان رفتاري پسنديده شمرده شده و بزرگي  و كوچكي  در آن لحاظ نشده و فرموده اند در صورتي كه سلام هفتاد ثواب داشته باشد 69 ثواب از سلام كننده و يك ثواب از جواب دهنده است.

البته همانطور كه عرض شد، سلام كردن مسيحيت و كار نيك است اما پاسخ آن واجب و فريضه است پيامبر (ع)  فرمودند:

السلام اسم من اسما، الله وضعه الله وفي الارض فافشوه بينكم.

((سلام نامي از نام هاي خداس .آن را در زمين امانت گذاشت، پس سلام را در ميان خود فاش كنيد.))

سلام خود پاداشي است كه در روز جزا به دست يافتگان و ابرار در بهشت به وسيله آن استقبال مي شوند.

وعبا الرحمن ..... اولئك يحزون الغرفه  بما صبرو اويلقون فيها تحيه و سلاما.

((عباد الرحمن كساني هستند كه به خطار صبري كه تحمل نموده اند .

غرفه هاي بهشت را پاداش يابند و در آن جا به درود و سلام آنان را بنوازند.))[52]

سلام روزانه رحمت و مغرفت پروردگار است.

ان من موجبات المغفره بذل السلام و حسن الكلام.[53]

البته سلام گرم و صميمانه كلامي نرم و رفيقانه مي طلبد مگر مي شود انسان با سلام گرم ، كلامي سخت و خشن را همراه كند. سلام كليد ارتباط عاطفي است، كه به دنبال خود زبان لين و نرم را مي خواهد. كه با او سخن بگويد و پيوند را محكم  نمايد. زبان نه تنها از پايه هاي نخستين رشد شخصيت بوده ، بلكه مهترين وسيله پيوندهاي عاطفي و اجتماعي و انتقال تجارب و معارف غير مكتوب بشري است ، بلكه اساسي ترين نقش را در پرورش احساسات به عهده دارد. [54]

كودكان سخن گفتن را از والدين مي آموزند ، نبايد با كلام خشن و غلط و حرف هاي زشت كام آنان را تلخ نمود. قرآن مي فرمايد:

قولوا للناس حسنا.

((با مردم (كودكان ) به زبان نيكو سخن گوئيد.))

زبان نيكو ، زماني تاثير مي گذارد كه از روي صدق است ، صميمانه و عاري از هر گونه آفات زبان ( همچون رياء ، هرزه گويي ، دروغ ، غيبت ،.....) باشد.[55]

به گوش خويش شنيدم زقيچي فولاد    زبان سرخ سر سبز مي دهد بر باد

زبان در دهان اي خردمند چيست                 كليد در گنج صاحب هنر

چون در بسته باشد نداند كسي            كه جوهر فروش است يا پيله ور[56]

كاركردهاي زبان :

زبان و بيان همانطور كه گفته شد براي انتقال پيام و عواطف مثبت است از آن براي آزار دادن فرزند و انتقال هيجانات منفي استفاده نبايد كرد.

زبان به عنوان ابزاري مهم، كاركرد اساسي در تربيت دارد: به عنوان مثال:

 

الف- كاركرد ارتباطي

زبان يك ابزار مهم است،كه ارتباط را آسان و سهل و ساده مي نمايد و استفاده از آن بايد در چهارچوب و ضابطه خاص باشد.[57]

انسان مي تواند با چند جمله ساده و مهر انگيز و محبت آفرين با سرعت زيادي ارتباطي  خود را با كودك برقرار كند.

 

ب- كاركرد درماني و باز دارندگي

انسان ها سرشار از هيجانات منفي و مثبت هستند. اين هيجانات در صورتي كه از حد تعادل بگذرد، بسيار خطر آفرين مي شود و بايد تخليه شود.در كودكي اين هيجانات بسيار زيادتر از افراد بزرگسال است. هيجاناتي چون غم، شادي احساس تنهايي ، حقارت ، خشم و پرخاشگري و...) زبان بهترين راه براي تخليه اين هيجانات خطر آفرين كودك را فرو مي نشاند و باعث سبكي كودك مي گردد و درد دل كردن با او بار هيجانات را بسيار كم كرده و از بروز بيماري هاي رواني ، بي خوابي ، بي اشتهايي و ..... جلوگيري مي نمايد. حتي برخي براي تخليه هيجانات خويش با خود حرف مي زنند ، يا با درخت و گياه و چاه گفتگو و درد و دل مي نمايند، چنانچه مولي علي (ع) براي تعديل غم و اندو.ه خود سر خود را شب ها در چاه مي كردند و درد دل مي نمودند.

ج- كاركرد فكري و علمي

زبان ابزار مناسبي براي بستر سازي انديشه و فكر است. كلمات و اصطلاحات و جملاتي كه از ناحيه زبان جاري مي شود، مي تواند كليد در معماها ، رازها و اسراري  باشد كه انسان را وادار به انديشيدن و فكر مي نمايد.

بايد توجه تداشت كه در انتقال پيام به وسيله زبان :

1- براي هر سني از زبان خاص و قابل فهم همان سن بايد بهره برد.

2- بيان و كلام نبايد يك سوي باشد بلكه بايد با كودك و نوجوان گفتگوي متقابل داشت.

نبايد هيجانات منفي خود ( عصبانيت،ناراحتي ها ، غم و ناكامي ها)را به وسيله زبان به كودك منتقل نمائيم .بايد تا حد امكان هيجان مثبت را به او منتقل كرد.[58]

سرزنش كردن، تحقير كردن و ناسزا گفتن، اغلب اوقات براي تخليه هيجانات منفي در درون انسان انجام مي گيرد، لذا نبايد آن را به متربي( كودك) منتقل كرد، بايد بايد محبت و شادي و نشاط و احساس خوشبختي را به عنوان هيجانات مثبت به او منتقل نمود.

4- از تكرار كلمات و جملات پرهيز نمائيم خصوصا وقتي كه كودك از آن خسته شده كه به هيچ سودي نخواهد داشت.

 

منابع ماخذ:

 1 - فرهنگ تربيت / مولف: عباس اسماعيل يزدي/ قم: دليل ما 1381

2 – تربيت فرزند در اسلام/ محمود ارگاني بهباني حائري/ انتشارات پيام مهدي/ بهار 1381

3 – كودك از نظر وراثت و تربيت / محمد تقي فلسفي / هيئت نشر معارف اسلامي، چاپ دوم آذر ماه 1341

4 – اصول تربيت (40 اصل تربيتي، مظفر حاجيان/ اصفهان: هماي رحمت 1382)

5 – آغوش مهر / تاليف: عباس كهريزي/ قم: مشهور 1383

 

               فهرست

عنوان.......................................................................................................................................... صفحه

 

مقدمه ..................................................................................................... 1

چکیده .................................................................................................... 3

مفهوم تربيت .......................................................................................... 4

تربيت شناخت ........................................................................................ 5

آغاز تربيت .............................................................................................. 7

تربيت مداوم ........................................................................................... 9

تجلي صفات والدين ................................................................................. 10

تربيت اطفال از ديدگاه ابن سينا .............................................................. 11

وظيفه ها و تعهدها ................................................................................... 12

ايجاد عشق در كودك .............................................................................. 13

پرروش در محيط مساعد ......................................................................... 13

چند اصل مهم دربارة تربيت .................................................................... 14

اصل اول توجه به حس عزت طلبي فرزند ................................................ 14

اصل دوم نماز ........................................................................................... 16

اصل سوم آموزش زندگي و علوم مورد نياز ............................................. 18

اصل چهارم اندرز و نصيحت .................................................................... 20

راه كارهاي تربيتي اسلام ......................................................................... 20

راه كار اول – هماهنگي پدر و مادر در كانون خانواده ............................... 20

راه كار دوم – تربيت از راه عمل ............................................................... 21

راه كار سوم – احساس كرامت ................................................................ 23

راه كار چهارم – بازي با كودك ................................................................. 26

راه كار پنجم – محبت ............................................................................. 28

راه كار ششم – عدالت ............................................................................ 29

راه كار هفتم – پرورش روح و جسم كودك ............................................. 30

 

راه كار هشتم – تمرين عادت هاي نيكو................................................... 31

درك دنياي زيباي كودك ......................................................................... 33

راه كار دهم – تشويق و تنبيه ................................................................. 34

توجه و تغيير رفتار .................................................................................. 35

تنبيه ....................................................................................................... 36

راه كار يازدهم – سلام و تحيت ............................................................... 37

كاركرد ارتباطي ....................................................................................... 40

كاركرد درماني و بازدارنگي ...................................................................... 41

كاركرد فكري و عملي .............................................................................. 41

منابع و ماخذ ........................................................................................... 42

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان -- صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: یکشنبه 10 اسفند 1393 ساعت: 9:31 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره تعلیم و تربیت فرزندان,مفهوم تربيت,تربيت و شناخت,آغاز تربيت,تربيت مداوم,تجلي صفات والدين,