مالاریا چیست؟

مالاریا یکی از مهم ترین بیماری های تک یاخته ای است که از 400 سال قبل از میلاد مسیح شناسایی شده است. نام بیماری از دو قسمت mal (بد) و aria (ناحیه) گرفته شده و بیانگر شیوع این بیماری در مناطق بد آب و هوا است.

این بیماری بیشتر در مناطق باتلاقی و مناطقی که آب راکد دارد دیده می شود و به این دلیل به آن پالودیسم Paludism (تب باتلاق) گفته می شود. نام های دیگر این بیماری "تب گرمسیری" و "تب اگو" Ague است.

سازمان بهداشت جهانی who، این بیماری را بعد از سل، ایدز و ... جزو بیماری های مهم ذکر کرده است. مالاریا در بسیاری از کشورهای دنیا (عرض جغرافیایی 60 درجه شمالی تا 30 درجه جنوبی) شایع است و در هر ثانیه در صحراهای آفریقا، یک کودک زیر پنج سال بر اثر این بیماری می میرد. یعنی دو تا سه میلیون نفر در سال!

در حال حاضر مالاریا در 101 کشور جهان شایع است و موارد کلینیکی مالاریا سالانه 300 تا 500 میلیون مورد است. بیشترین موارد آن در جنوب صحرای آفریقا است. این بیماری حتی در کشورهایی که مالاریا در آنها ریشه کن شده است نیز گزارش می شود. به این صورت که فرد در منطقه مالاریاخیز مبتلا می شود. سپس به مناطق غیر مالاریاخیز می رود و در آنجا علایم بیماری را نشان می دهد.

در کشور ما این بیماری در نواحی جنوبی مثل سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، بوشهر و خوزستان و نیز نواحی غربی شایع است.

چرخه زندگی انگل مالاریا

بیماری از بیمار مبتلا به مالاریا به پشه آنوفل ماده که ناقل بیماری است منتقل می شود. سپس از پشه آنوفل ماده به انسان سالم انتقال می یابد. با وجودی که موارد مرگ و میر ناشی از مالاریا بیشتر از مرگ و میر ناشی از ایدز است، اما هزینه ای که برای مقابله با آن می شود کمتر از هزینه مقابله با ایدز است. دلیلش هم این است که مالاریا بیماری مربوط به کشورهای جهان سوم است.

بیشترین موارد مرگ و میر ناشی از مالاریا در ایران، در جنوب شرق بخصوص سیستان و بلوچستان است. میزان آلودگی به آن نیز در مردان بیش از زنان است (به علت پوششی که زنان هنگام خواب دارند، کمتر در معرض خطر قرار می گیرند).

چگونه از ابتلا به بیماری مالاریا پیشگیری کنیم؟

1-پیشگیری فردی برای کسانی که وارد مناطق مالاریاخیز می شوند مهم است. به عنوان مثال خوابیدن در پشه بند، استفاده از قرص های پیشگیری کننده و استفاده از رینبل ها (موادی که به سر و صورت و دست می مالند و مانع از نیش زدن پشه می شود)، از کارهایی است که می توان برای پیشگیری انجام داد.

2-پیشگیری دسته جمعی شامل آموزش بهداشت و درمان دسته جمعی است. یعنی افرادی که در یک منطقه هستند همگی بیماریابی و درمان شوند.

3-یک گروه از عوامل زیستی (بیولوژیکی) هم در پیشگیری از بیماری مالاریا اثر دارد. مثل گیاه اوکالیپتوس که به علت بوی خاصش مانع از نزدیک شدن و نیش زدن پشه ها می شود و یا یک نوع ماهی که لاروهای پشه ناقل بیماری (پشه آنوفل ماده) را می خورد.

چه مشکلاتی در راه ریشه کنی بیماری مالاریا وجود دارد؟

استفاده از حشره کش ها باعث مقاومت پشه ناقل مالاریا (آنوفل ماده) مقابل حشره کش می شود و مشکل بزرگی در راه ریشه کنی مالاریا در ایران ایجاد کرده است. مقاومت انگل مالاریا به داروهای مصرفی، کمبود بودجه و عدم اجرای دقیق برنامه سم پاشی و مبارزه از دیگر مشکلات موجود در راه ریشه کنی مالاریا است.