تحقیق درباره انتخاب رشته تحصیلی

قالَ عَلي عَلَيه السَّلامُ: مَنْ مَّلَكَ اسْتَأثَرَ وَ مَنِ آسْتَبَدَّ بِرَأيِهِ هَلكَ وَ مَن شاوَرَ الرِّجالَ شارَكَ ها في عُقولِها.

حضرت علي (ع) (درباره مشورت) مي فرمايد:

هر كه (به چيزي) دست يافت خودرأي مي شود (به رأي و انديشه ديگران بي اعتنا گردد) و هر كه خودرأيي نمود (در كار مشورت نكرد) تباه گشت و هر كه با مردان (باتجربه) شور نمايد با خردهايشان شركت مي كند. (و هويداست كه حكم چند عقل در هر كار از حكم يك عقل سودمند و شايسته تر است).

نهج البلاغه- فيض الاسلام

          حكمت 152

پيشگفتار

«مَنْ عَلَّمَني حرفاً فقدْ صَيَّدَني عَبْداً‌»

«علم و دانش با كثرت و تكرار تعلم و يادگيري به دست نمي آيد، بلكه علم نوريست كه خداوند بر حسب مشيت خويش در افرادي قرار مي دهد كه خواهان هدايت و راهنمايي آنهاست.»                     امام صادق (ع)

آري علم و دانش صرفاً انباشتن معلومات و اطلاعات در حافظه نمي باشد بلكه بايد منشأ بصيرت و منش و ترس از خدا گردد.

...شاگرد و معلم از لابه لاي بصيرت از رهگذر خوديابي به خداي خويش را هي يابد و نسبت به او احساس بصيرت و بينايي نمود و ترس و بيمي از او در دلشان راهي يابد. هدف اين گروه رسيدن به نتايج دوباره عنوان تحقيق و بررسي مختصري از وضعيت مشاوره تحصيلي در دبيرستان هاست. به اميد روزي كه بتوانيم از اين امكانات فراهم شده بهترين وجه در جهت هدايت دانش آموزان به سوي آينده درخشان استفاده كنيم. نظرات سازنده و مفيد كليه صاحب نظران را مد نظر قرار داده همه خود را مسئول قرار دهيم و هر كسي بتواند به نحوي دين خود را ادا نمايد.خوشبختانه بعد از انتخاب موضوع تحقيق و پيشنهاد افراد گروه و كسب اجازه و اخذ رهنمودهاي لازم فعاليت پرتلاش را انجام داديم. اميدواريم مورد قبول دبير محترمه خانم خصوصي قرار گيرد در اينجا لازم مي دانيم از همه كساني كه به نوعي در شكل گيري اين تحقيق نقش داشته اند صميمانه تشكر كنيم. (دانش آموزان عزيز، مشاوران، مديران محترم و ...)

عنوان تحقيق

ميزان تأثير مشاوره تحصيلي در انتخاب آگاهانه رشته تحصيلي دانش آموزان نظام جديد آموزش متوسطه. به عبارت ديگر؛

-       آيا انتخاب رشته تحصيلي دانش آموزان نظام جديد آموزش متوسطه آگاهانه و با هدف بوده است؟

-       آيا مشاوره تحصيلي با مشاور مدرسه در انتخاب آگاهانه رشته تحصيلي مؤثر بوده است؟

-       آيا مشاوره تحصيلي با والدين در انتخاب آگاهانه رشته تحصيلي مؤثر بوده است؟

-       انتخاب آگاهانه رشته تحصيلي مي تواند در موفقيت تحصيلي دانش آموزان مؤثر باشد؟

-       آيا مشاوره تحصيلي براي دانش آموزان به عنوان يك نياز محسوب مي شود؟

-       نگرش دانش آموزان به عنوان ركن اساسي نظام آموزشي نسبت به مشاهده چيست؟ و ...

تاريخچه مختصري از موضوع تحقيق

با توجه به اينكه از مزاياي طرح نظام جديد آموزش متوسطه آموزش و پرورش رسمي كشور توجه بيشتر به علاقه و استعداد دانش آموزان، ارتباط اين آموزش و بازار كار كاهش نگراني و بالاتكيفي در بين دانش آموزان متوسطه و ... ذكر شده است و از طرفي در اين نظام عنايت خاصي به راهنمايي و مشاوره گرديده است.

هدف ها

1-بررسي مزيان تأثير مشاوره تحصيلي در انتخاب آگاهانه رشته تحصيلي در دانش آموزان نظام جديد آموزش متوطه

2-   بررسي ميزان تأثير مشاوره در كاهش نگراني هاي دانش آموزان

3-   بررسي ميزان تأثير مشاوره در شناساندن استعدادها و توانايي فردي دانش آموزان

4-   بررسي ميزان تأثير مشاوره در شناساندن رشته هاي مختلف دانشگاهي و مشاغل مربوطه

5-   بررسي نيازهاي مشاوره اي (عاطفي- خانوادگي و ...) و تعيين اولويت

فرض ها

-   دانش آموزان با توجه به استعدادها و توانايي هاي فردي، رشته تحصيلي خود را انتخاب كرده اند و پيشرفت تحصيلي خود موفق ترند.

-   دانش آموزاني كه با استعدادها و توانايي هاي فردي خود آشنا هستند علاقه مندي و رضايت بيشتري از ادامه تحصيل در رشته تحصيلي خود دارند.

-   دانش آموزاني كه علاقه مند به ادامه تحصيل در رشته خود هستند نسبت به رشته هاي تحصيلي دانشگاهي و مشاغل مربوط آينده آگاه ترند.

-   دانش آموزاني كه نسبت به رشته تحصيلي و زمينه شغلي آگاهي دارند و بهتر مي توانند رشته تحصيلي و در نهايت شغلي مناسب انتخاب نمايند.

ابزار تحقيق

ابزار تحقيق پرسشنامه است كه در دو قسمت الف و ب تهيه شده است. اطلاعات قسمت الف با روش درجه بندي كردن رفتار جمع آوري شده است. در هر قسمت فراواني ها، درصدگيري، ميانگين مربوط همراه با جداول و نمودار آورده شده است ضمناً متن پرسشنامه پيوست تحقيق مي باشد.

گروه آزمودني نمونه

دانش آموزان ترم آخر نظام جديد آموزش متوسطه كه بايد در خرداد 1384 فارغ التحصيل شوند براي رعايت روائي تحقيق همه آزمودني ها از رشته علوم تجربي هستند. نمونه مورد نظر با روش نمونه گيري تصادفي ناحيه ي انتخاب سؤالات و از دبيرستان صيرفي و بادامچي كه داراي نظام جديد آموزش متوسطه در سطح و رشته مورد نظر بودند، انتخاب شدند. ضمناً از هر دبيرستان يك كلاس به صورت كاملاً تصادفي به عنوان نمونه انتخاب شدند.

جامعه آماري

دانش آموزان ترم آخر نظام جديد آموزش متوسطه

اهميت و ارزش تحقيق

فقدان نظام بررسي مشاوره و راهنمايي و مدرسه به طور كامل و با كيفيت پايين علايق و توانايي ها و كوشش هاي روزمره تحصيلي و كسب مهارت، فاصله ايجاد مي كند و نقش و اثر عشق و رغبت را در پيشرفت و موفقيت از بين مي برد چه بسا! ناكامي ها و شكست هاي نوجوانان در مرحله تحصيلي كه از انتخاب آنان ناشي است، نتيجه انتخابات اتفاقي رشته تحصيلي و تخصص در بسياري موارد، عرضه، كارشاناسان و متخصصاني است كه در حد مطلوب متخصص و كارشناساني نيستند و فقط عنوان ها را و توقع و انتظارشان از جامعه بيش از اعتبار سودبخش و ارزش كاري است كه انجام مي دهند.

عدم توجه به مسأله راهنمايي و راهي تحصيل و اشتغال نوجوانان داراي زيان هاي گوناگون است كه آنها را به شرح زير مي توان ديد:

1-   راهنمايي عقيلي لازمه ي توزيع متناسب نيروي انساني است.

2-   شناسايي استعدادها لازمه ي جهت يابي تحصيلي است.

3-   علاقه موجب پيشرفت است.

4-   شناسايي استعدادها لازمه تشكيل گروه هاي متجانس درسي است.

محدوديت هاي تحقيق

1-   كمبود وقت جهت مطالعه و بررسي بيشتر براي محقق

2-   غيرممكن بودن زمان يكسان براي تكميل پرسشنامه

3-   نابرابري تعداد نمونه ها (هر كلاس بين 30 تا 40 نفر است)

منابع مالي تحقيق

تحقيق به صورت گروهي و با هزينه گروهي انجام مي شود. هزينه اياب و ذهاب، فتوكپي و كاغذ و ...در حدود 5000 ريال برآورد شده است. همچنين تايپ و فتوكپي در حدود                 هزينه شده است.

مدت زمان تحقيق

از مورخه 12/12/83 لغايت 30/2/84 كل زمان به كارگيري شده است.

كاربرد تحقيق

در اين تحقيق مي توان مشاوره در آموزش و پرورش به خصوص در ناحيه 7 مورد تحقيق، مورد استفاده بوده واقع گردد.

به اميد اينكه از امكانات موجود به بهترين نحو استفاده كرده و در خدمت به نظام تعليم و تربيت اسلامي به كار گيريم با آرزوي توفيق براي دانش آموزان، مشاوران، برنامه ريزان و كليه دست اندركاران نظام تعليم و تربيت اسلامي.

روش جمع آوري اطلاعات

با توجه به اينكه براي انجام تحقيق از ابزار پرسش نامه استفاده نموده ايم لازم است كه به دبيرستان ها مراجعه نماييم. و بعد از انجام مراحل و مقدمات لازم به دبيرستان ها مراجعه كرديم.

بحمدالله مشكل خاصي نداشتيم ولي با توجه به حجم دروس در نمونه هاي مورد نياز خود نيز اصرار داشتم كه وقت دانش آموزان گرفته نشود. لذا در هر دبيرستاني حدود 10 الي 15 دقيقه از وقت دانش آموزان براي تكميل پرسش نامه گرفته شد. ناحيه ي 7 به صورت تصادفي انتخاب شده است و از اين ناحيه نيز 2 دبيرستان و از هر دبيرستان يك كلاس به صورت تصادفي و از رشته تجربي انتخاب شده است. دانش آموزان هر كلاس بين 30 تا 40 نفر و در حال حاضر در ترم آخر نظام جديد تحصيل مي كنند و اگر تعداد واحدها را در هر ترم به طور معمول گذرانده باشند بايد در خرداد 84 فارغ التحصيل شوند.

معرفي دبيرستان هايي كه پرسش نامه را تكميل نموده اند:

دبيرستان بادامچي: اين دبيرستان تحت پوشش ناحيه 7 آموزش و پرورش شهرستان مشهد است.

آدرس: مشهد - خيابان حجاب

تعداد كل دانش آموزان دبيرستان                    774 نفر

تعداد كل دانش آموزان نظام جديد                  774 نفر

تعداد كلاسهاي تجربي (ترم آخر)                    3

تعداد نفرات تجربي (ترم آخر)                               116 نفر

حاضرين در كلاس نمونه (مورد آزمايش)            20 نفر

تعداد مشاورين                                                2 نفر

دبيرستان بادامچي: اين دبيرستان تحت پوشش ناحيه 7 آموزش و پرورش شهرستان مشهد مي باشد.

تعداد كل دانش آموزان دبيرستان                    664 نفر

تعداد كل دانش آموزان نظام جديد                  664 نفر

تعداد كلاسهاي تجربي (ترم آخر)                    3

تعداد نفرات تجربي (ترم آخر)                               105 نفر

حاضرين در كلاس نمونه (مورد آزمايش)            16 نفر

تعداد مشاورين                                                2 نفر

يادآوري:

از اين طرح مي توان در حالت هاي زير استفاده نمود:

1-جهت به دست آوردن اطلاعات مقدماتي در زمينه چگونگي، اجرا و عملكرد تجارب يادگيري موارد آزمايش در يك بخش كوچك از برنامه.

2-در برنامه هاي آموزشي كه افراد شركت كننده در برنامه با موضوع برنامه كاملاً بيگانه هستند مانند اولين درس رياضي يا آشنايي با كامپيوتر

3-در برنامه هاي آموزشي كه افراد شركت كننده در برنامه محدود هستند و به همين وليل امكان تشكيل گروه مقايسه وجود ندارد مانند تشكيل كلاسهاي جبراني يا كلاس هاي خاص براي دانش آموزان ممتاز شركت كننده در كلاس هاي مختلف درسي.

نكاتي در تهيه پرسش نامه حتي الامكان رعايت شده است:

1-   مقدمه اي مختلف در زمينه هدف از تهيه پرسش نامه در ابتداي آن ذكر شده است.

2-   راهنمايي لازم جهت پاسخگويي در هر قسمت سؤال آمده است.

3-   سؤال ها به گونه اي ساده و قابل فهم تهيه شده است.

4-   سؤال ها به گونه اي محرك جهت آزمودني ها تهيه شده است.

5-   از طرح سؤال هاي طولي و وقت گير پرهيز شده است.

6-    با توجه به سن آزمودني ها از سؤالات عاطفي و رواني پرهيز شده است.

عواملي كه در پرسش نامه مد نظر قرار گرفته شده استك

1-   جنس آزمودني ها (همه مؤنث)

2-   سن آزمودني ها (99 درصد آنها متولدين 66 تا 67 هستند)

3-   رشته تحصيلي تمام آزمودني ها يكسان است (تجربي)

4-   همه آزمودني ها جزء دانش آموزان ترم آخرند

5-   آزمودني ها از يك ناحيه آموزش و پروش شهرستان مشهد انتخاب شدند.

6-    تاريخ تكميل پرسش نامه در 2 روز پشت سر هم انجام شده است.

7-   مدت تكميل پرسش نامه براي همه يكسان بوده (10 تا 15 دقيقه)

8-   نفرات كلاس ها 35 تا 40 نفر متغير است

يافته ها با استفاده از ميانگين

الف) روش درجه بندي رفتار و ميانگين

-   اطلاعات مربوط به قسمت الف پرسش نامه با استفاده از روش درجه بندي رفتار جمع بندي شده و نوعي قضاوت است. در مقياس درجه بندي رفتار، رفتارها و عملكردهاي رفتاري نظير علاقه ها و ارزش ها را با آن اندازه گيري مي كنند. در اين مقياس نمره ي هر فرد برابرست با مجموع نمرات وي در تمام سال با توجه به جهت سالها تقسيم بر تعداد سؤالها.

-   در اين تحقيق تعداد افراد پاسخ دهنده ي هر سؤال 36 نفر بوده و در قسمت الف پرسش نامه هر سؤال به 5 درجه تقسيم شده است. سؤال هاي 1 تا 11 و سؤال 15 جهت مثبت پرسش نامه و سؤال هاي 12 و 13 و 14 جهت منفي دارند. در سؤال هاي جهت مثبت نمره گذاري به اين ترتيب است:  1= خيلي كم              2= كم             3= متوسط           4= زياد          5= خيلي زياد

-   در سؤال هاي با جهت مثبت نمره به روش بالا بوده و در سؤال هاي جهت منفي نمره گذاري بدين روش است:      1= خيلي زياد       2= زياد       3= متوسط      4= كم        5= خيلي كم

محاسبه ميانگين پاسخ هاي داده شده با توجه به جهت و فراواني ها به شرح زير است:

جدول شماره 1 مربوط به فراواني پاسخ هاي قسمت الف پرسش نامه شماره و رديف در جدول مطابق با شماره سؤال هاي پرسش نامه مي باشد.

فراواني پاسخ هاي عبارات

براي مثال، براي محاسبه ي ميانگين سؤال 1 به اين گونه عمل شده است:

ميانگين مربوط به جدول شماره الف

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 638/1 – 1

ميانگين سؤال 2 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 861/1 – 2

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 583/2 – 3

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه ................................................................................... 61/1 – 4

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 583/4 – 5

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه ..................................................................................... 4/4 – 6

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 472/4 – 7

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 083/4 – 8

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه ..................................................................................... 2/3 – 9

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 472/3 – 10

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 305/4 – 11

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 861/4 – 12

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 61/2 – 13

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 583/4 – 14

ميانگين سؤال 1 قسمت اين پرسش نامه .................................................................................. 472/2 – 15

انحراف معيار (استاندارد)

براي بررسي پراكندگي نظر دانش آموزان در مورد سؤال هاي 3 و 4 پرسش نامه الف، انحراف استاندارد اين سؤال نيز در ذيل آورده شده است. لازم به ذكر است كه براي محاسبه انحراف استاندارد ابتدا بايد واريانس را محاسبه نمود:

 واريانس

= انحراف معيار

 واريانس سؤال 3

 واريانس سؤال 4

انحراف استاندارد سؤال 4 بيشتر است يعني نظرات دانش آموزان تمايل به سمت سؤال 3 دارد كه انتظار مي رفت به يك اندازه باشد يا انحراف استانداردي نزديك به هم داشته باشند.

جدول شماره 2

آمار در حد تركيبي گزينه ها – مربوط به قسمت الف پرسش نامه (شماره رديف جدول با شماره سؤال هاي پرسش نامه مطابقت دارد)

نمودار ميله اي سؤالات 2 و 15 قسمت الف پرسش نامه:

سؤال 2: مشاور در انتخاب رشته تحصيلي به من كمك كرده.

سؤال 15: هنگام مشورت با مشاهده آموزشگاه از نگراني ام كاسته مي شود.

نمودار دايره اي سؤال 2 و 15 قسمت الف پرسش نامه

سؤال 2: مشاور در انتخاب رشته تحصيلي به من كمك كرده.

خيلي زياد= 10%

زياد= 10%

متوسط= 80%

كم= 80%

خيلي كم= 180%

سؤال 15: هنگام مشورت با مشاهده آموزشگاه از نگراني ام كاسته مي شود.

خيلي زياد= 50%

زياد= 20%

متوسط= 120%

كم= 30%

خيلي كم= 140%

جدول فراواني قسمت «ب» پرسش نامه:

آمار درصدي فراواني قسمت «ب» پرسش نامه

(رديف جدول مطابق با رديف – عنوان جدول شماره 5 مي باشد)

ميانگين پاسخ هاي قسمت «ب» پرسش نامه

1- شناساندن مشاغل مختلف                                                                         527/2

2- شناساندن دقيق رشته هاي مختلف تحصيلي                                                    6/2

3- هماهنگي و تطبيق توانايي هاي فردي با وضعيت رشته ها و مشاغل موجود در جامعه               875/2

4- شناساندن نقاط قوت و ضعف فرد است                                                  75/4

5- ارتباط با والدين در زمينه ارائه رهنمودهاي مختلف                                            128/3

6- شناساندن استعدادها و توانايي هاي فردي                                                       875/2

7- شناساندن رغبت ها و علائم شخصي                                                             761/2

8- راهنمايي در زمينه ي حل مشكلات رفتاري                                                     684/2

9- راهنمايي در زمينه ي حل مشكلات عاطفي                                                     681/2

10- راهنمايي در زمينه ي حل مشكلات خانوادگي                                         805/2

واريانس و انحراف معيار سؤال 7 قسمت «ب» پرسش نامه

* علل عدد آماري 35 اين است كه در قسمت «ب» پرسش نامه رايك نفر پر نكرده بود.

نمودار دايره اي سؤال 7 قسمت «ب» پرسش نامه

نياز شديد= 110%

نياز متوسط= 140%

بي نياز= 90%

ديگر موارد= 20%

نمودار ميله اي قسمت «ب» پرسش نامه

1- شناساندن مشاغل مختلف 

2- شناساندن دقيق رشته هاي مختلف تحصيلي

3- هماهنگي و تطبيق توانايي هاي فردي با وضعيت رشته ها و مشاغل موجود در جامعه

4- شناساندن نقاط قوت و ضعف فرد است

5- ارتباط با والدين در زمينه ارائه رهنمودهاي مختلف

6- شناساندن استعدادها و توانايي هاي فردي

7- شناساندن رغبت ها و علائم شخصي

8- راهنمايي در زمينه ي حل مشكلات رفتاري

9- راهنمايي در زمينه ي حل مشكلات عاطفي

10- راهنمايي در زمينه ي حل مشكلات خانوادگي  

نتايج تحقيق

1-   نگرش افراد نسبت به كار مشاورين آموزشگاه ها ضعيف است.

2-نگرش افراد نسبت به انتخاب رشته آگاهي از هدف، علاقه مندي به دروس اختصاصي و يادگيري دروس اختصاصي و انتخاب شغل آينده در حد مطلوب و آگاهانه بوده است.

3-مشاورين بايد درباره آينده تحصيلي در دانشگاه نيازها و ظرفيت هاي مربوط به هر رشته اشتغال پس از تحصيل و نيازهاي شغلي جامعه را بررسي دقيق تر نمايند و دائماً با انجام مشاوره گروهي در تماس با دانش آموزان باشند.

4-دانش آموزان در انتـخاب رشته تحصـيلي خود به مـيزان زياد توصيـه هاي والـدين را در نـظر قـرار داده اند.

5-   حدود وظايف دبير راهنما و مشاور براي مسؤولين مربوطه عملاً معلوم نيست.

6-  متأسفانه بعضاً مشاهده شده كه در ساعات كار مشاور براي پر كردن ساعات دبير به كار مي رود كه كسري منطق در برنامه تدريس داشته است در بعضي مدارس براي 3 يا 4 دبير راهنما با ساعات محدود و براي هر كدام وجود دارد.

7-چه بسيارند دانش آموزاني كه چه مستقيم و چه غير مستقيم با مشاور مدرسه يا ديگر مسؤولين (مدير و ...) راهـنمايي شـده اند ولي اصلاً مورد نظر دانش آموزان قرار نداشته و به آن توجهي نكرده اند.