اتحاد ملی و ضرورت عملیاتی شدن آن

"محمد حسنین هیکل" نویسنده و سیاستمدار معروف مصر در دوره‌ی جمال عبدالناصر در کتاب "دیدار تازه با تاریخ" در نقل خاطره‌ای می‌نویسد: در سال‌های پراضطراب و پرالتهاب ملی‌شدن صنعت نفت در ایران مقاله‌ای نوشته بودم با عنوان ایران بر دهانه‌ی آتش فشان. سال‌ها بعد و در دهه‌ی 50 دیدار و گفت‌و گویی داشتم با شاه. شاه پس از تحلیل مفصل اوضاع داخل ایران و منطقه به طعنه گفت: می‌بینی که ایران دیگر در دهانه‌ی آتشفشان نیست. هیکل در ادامه می‌نویسد: در آن لحظه به شاه جوابی ندادم، اما وقتی ایران را ترک می‌کردم هنوز سخت بر این باور بودم که ایران همچنان بر دهانه‌ی آتشفشان است.

نگاهی گذرا به تحولات واقع شده در تاریخ سیاسی کشور طی یک صد سال گذشته نشان می‌دهد که با وقوع تحولات عمیق، ایران نتوانسته است شرایط با ثبات داخلی ـ بین‌المللی را تجربه کند. صرف نظر از ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه‌ی ایران که در ایجاد چنین تاریخ پر شتاب و پر تحولی نقش بسیار تأثیر گذاری داشته است، قرار گرفتن ایران در منطقه‌ی ویژه‌ای در جغرافیای سیاسی جهان شاید مهم‌ترین عامل در وقوع این شرایط بی‌ثبات و پیچیده بوده است. واقعیت این است که کشور ایران با قرار گرفتن در ناحیه‌ی قلب انرژی جهانی همواره اهمیت بسیار زیادی برای قدرت‌های اول بین‌ا‌لمللی داشته است. نظریه‌پردازان، استراتژیست‌ها و لابی‌ سازان اول جهانی که پشت درهای بسته دکترین‌های عمل گرایانه‌ را تدوین می‌سازند و روی میز سران سیاسی قدرت‌های اول دنیا قرار می‌دهند هیچ‌‌گاه نتوانسته‌اند و نمی‌توانند نام ایران را از مسیر نقشه‌های پیچیده‌ای که به زعم آن‌ها سیاست‌هایشان را به خانه‌ی هدف می‌رساند حذف نمایند و بی‌عبور از فضای سیاسی ایران به خانه‌ی مقصود برسند. با چنین اهمیت ویژه‌ی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای طبیعی است که ایران هیچ گاه از دخالت‌های قدرت‌های بزرگ که ابزارهای بزرگ نیز در دست دارند، آسوده نباشد و عدم ثبات فراگیر سیاسی ـ اجتماعی حاصل منطقی و طبیعی این دخالت‌ها ست.

2ـ رابطه‌ی تحولات داخلی و خارجی بر یکدیگر یک رابطه‌ی دو جانبه و دو سویه است یعنی رفتار‌ها و کنش‌های تحول سازان داخل و خارج هم تأثیر می‌گذارندو هم تأثیر می‌پذیرند. "مصطفی تاج‌زاده" معاون جنجالی و پیشین وزیر کشور نقل می‌کرد که ملک عبدالله نقشه‌ای را به خاتمی نشان داده بود که با وقوع جنبش اجتماعی اصلاح طلبی خرداد 76 چگونه حتی آرایش نظامی آمریکا در منطقه نیز دچار تغییر شده است که نشان می‌دهد حوادث داخلی بر تصمیمِ تصمیم‌ سازان جهانی چه تأثیر شگرفی دارد.

3 ـ شرایط فعلی کشور حتی صرف نظر از تمام وقایع و دیدگاه‌های دیگر حداقل از یک زاویه‌ی مهم در حتی یک صد سال گذشته نظیر نداشته است. در تمام سال‌های دهه‌های پیش و پس از انقلاب هیج‌گاه ایران تا این اندازه وارد یک راه بی‌ بازگشت و البته خطر ساز رویارویی با یک قدرت اول جهانی نشده بود. فرایندی که از ماه‌ها قبل بر سر پرونده‌ی هسته‌ای ایران آغاز شده است عملاً کشور را وارد رودررویی همه‌ جانبه و آشکار با آمریکا نموده است. راهی که به نظر می‌رسد برای هر دو کشور راه‌ بی‌بازگشتی است. صرف نظر از صحیح یا غلط بودن سیاست‌های ایران و آمریکا، ماحصل این سیاست‌ها وارد شدن هر دو کشور به راه بی‌ بازگشت مخاصمه است. راهی که انتهای آن برای همه‌ی کشورهای دنیا غیر قابل پیش‌بینی و خارج از حد تصور است.

4ـ یک چنین شرایط پیچیده و استثنایی، بدون سابقه‌ی تکرار در تاریخ گذشته‌ی کشور باعث شده است که اتحاد ملی برای همه‌ی مقامات و جناح‌های سیاسی واقع‌ بین و غیر وابسته اولویت اول و یک راه اجتناب ناپذیر باشد. امسال می‌تواند برای همه‌ی جریانات و نهادهای سیاسی کشور سال سنجش اتحاد طلبی باشد نه تنها به واسطه‌ی نام گذاری این سال به نام "سال اتحاد ملی" بلکه به واسطه‌ی تلاش و تعهدی که هر جریان، نهاد و مقامی برای همگرایی و ساختن بستر مناسب برای ایجاد این اتحاد ملی از خود بروز می‌دهد. پرسش این جاست که آیا می‌توان حرکت‌های تمامیت خواهانه‌ای چون رد گسترده‌ی صلاحیت‌های افراد‌ و کاندیداهای اصلاح طلب در انتخابات پیش روی مجلس شورای اسلامی را تلاش و تعهد برای تحکیم اتحاد ملی دانست؟ چگونگی می‌توان باور داشت که تهدید صاحبان فرهنگ و قلم، حرکت در راستای اتحاد ملی است؟ بی‌تردید جریانات و نهادهایی که در همه‌ی‌ سال‌های گذشته با کنار گذاشتن دلسوزان کشور از کانون‌های تجلی مردم‌ سالاری (مثل مجلس و شوراها) و تهدید و فشارهای پیدا و پنهان بر آنان سعی در ایجاد یک نظام تمامیت خواه و یک دست داشته‌ا‌ند بزرگ‌ترین ضربه را به اتحاد ملی سیاسی و اجتماعی کشور وارد ساخته و بیشترین سهم را در تزلزل بنیان انسجام اجتماعی جامعه ایران داشته‌اند و بی‌تردید اگر این جریانات بخواهند در مقاطع حساس حضور ملی چون انتخابات مجلس شورای اسلامی باز هم با طراحی و اجرای فرایندهای تمامیت خواهانه به ایجاد نظامی تک صدایی تداوم بخشند، به عنوان بزرگ‌ترین ناقضان اتحاد ملی باید در برابر افکار عمومی دلسوز داخلی پاسخگو باشند. وجدان جمعی ملت ایران هیچ‌گاه نمی‌تواند این زخم‌های عمیق را آن هم در چنین شرایط بی‌نظیر و حساسی به آسانی ترمیم کند.