جایگاه پول ایران در میان پول‌‌‌های جهان

5 سال پیش واحد پول ایران دهمین پول کم ارزش دنیا بود.

خبر آنلاین نوشت :

تازه ترین ارزیابی ها از ارزش برابری واحد پول کشورهای مختلف جهان در برابر دلار آمریکا حاکیست، ریال ایران تنها از واحد پول سائوتام و ویتنام با ارزش تر است.

این در حالی است که 5 سال قبل خبرگزاری بلومبرگ اعلام کرده بود، ریال ایران دهمین پول کم ارزش دنیاست. بر اساس آن گزارش در سال 2005 میلادی( 1383 خورشیدی) هر دلار آمریکا برابر 8 هزار و 764 ریال بود، کم ارزش ترین پول خارجی در برابر دلارآمریکا لیر ترکیه بود که هر دلار آمریکا بیش از یک میلیون و 500 هزار لیر ترکیه ارزش داشت.

این گزارش اعلام کرده بود، ارزش برابری پول کشورهای اکوادور، غنا، اندونزی، ماداگاسکار، موزامبیک، رومانی، سائوتام و ویتنام هم از ایران کمتر است. ارزش برابری پول این کشورها را در برابر یک دلار آمریکا برابر 25 هزار سوکر اکوادور، 9 هزار و 45 کدی غنا، 9 هزار و 92 روپیه اندونزی، 10 هزار و 200 فرانک ماداگاسکار، 20 هزار و 865 شیکل موزامبیک، 33 هزار و 424 لئو رومانی، 8 هزار و 898 دوبرا سائوتام و 15 هزار و 757 دونگ ویتنام اعلام شده بود.

به گزارش خبرآنلاین، حال 5 سال بعد و همزمان با پایان کار دولت نهم و آغاز به کار دولت دهم، 1.4 لیر ترکیه در برابر 1 دلار مبادله می شود. 2040 فرانک ماداگاسکار هم به ازای یک دلار آمریکا داد و ستد می شود. همچنین 31.19 شیکل موزامبیک هم 1 دلار آمریکا ارزش دارد. 10 هزار کدی غنا هم در برابر یک دلار آمریکا داد و ستد می شود. 9223 روپیه اندونزی نیز معادل یک دلار آمریکاست. همچنین هر دلار آمریکا در برابر 2.89 لئوی رومانی مبادله می شود. واحد پول اکوادور هم به دلار آمریکا تغییر یافته است.

بر این اساس در حالی که هم اکنون هر دلار آمریکا با 10 هزار 20 ریال در بازار تهران مبادله می شود، 15560 دوبرای سائوتام یک دلار ارزش دارد و 18420 دونگ ویتنام با یک دلار آمریکا هم ارزش است.

بدین ترتیب ریال ایران در فاصله 5 سال به سومین پول کم ارزش جهان در برابر دلار آمریکا تبدیل شده است. این در شرایطی است که دلار زیمباوه که بحران تورمی و پولی شدیدی را طی سال های اخیر داشته هم اکنون از ریال ایران با ارزش تر است و 368.49 دلار زیمباوه یک دلار آمریکا ارزش دارد.

گفتنی است حفظ ارزش پول ملی مهمترین وظیفه بانک مرکزی است.
جایـگاه پـول ایران در میـان کشـورهای منطقـه؛
پول ایران طی ماه‌های اخیر سقوطی بی‌سابقه را تجربه کرده است. چراکه روند افزایش قیمت‌ها به صورتی بوده است که حتی فعالان بازار و معامله‌کنندگان ارز که طی ماه‌های گذشته به شدت نسبت به تغییرات بازار حساس شده و سرمایه‌های خود را به این سمت هدایت کرده بودند، از روند افزایش قیمت‌ها تعجب زده‌اند و عدم خرید ارز از سوی آن ها در شرایط کنونی نشان‌دهنده غیر قابل انتظار بودن وضعیت فعلی است.

به گزارش قانون: هر چند طی سال‌های گذشته پول ایران در رده بندی‌ها در ذیل جدول پول‌های قدرتمند در جهان و حتی منطقه و در میان همسایگان قرار می‌گرفت، اما با افزایش قابل توجه قیمت دلار و سقوط ارزش ریال این روند تشدید شده و پول ایران به یکی از کم ارزش‌ترین پول‌های جهان تبدیل شده است. بر اساس این گزارش قیمت هر دلار آمریکا دیروز در بازار به بیش از 3500 تومان رسید.

هر چند بانک مرکزی طی روزهای اخیر واکنش‌هایی نسبت به وضعیت نامساعد بازار ارز نشان داده و از شکستن مقاومت این بازار سخن به میان آورده است، اما با این حال روند افزایش قیمت‌ها نشان‌دهنده بی تاثیری اظهارنظرهای مدیران در این حوزه است.

ورود سرمایه‌های خرد به بازار ارز ایران سبب شده است التهاب در بازار به دلیل رشد تقاضا افزایش یابد. بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد برای حفظ قدرت خرید پولشان نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار ارز اقدام می‌کنند تا با کاهش مداوم ارزش ریال متضرر نشوند. برخی کارشناسان معتقدند تلاش مردم برای حفظ ارزش پولشان در چنین شرایطی می‌تواند به روند بحرانی بازار دامن بزند.

به گزارش خبرنگار قانون، بازار لوازم خانگی و صوتی و تصویری که از چند هفته پیش زیر سایه افزایش قیمت دلار با کاهی قابل توجه خرید و فروش مواجه شده است، امروز کاملا فروش کالاهای خود را متوقف کرده و برخی فروشندگان با استناد به این که دلار قیمت ندارد از فروش کالاهایشان خودداری می‌کنند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد پول همسایگان ایران از ایران قدرتمند تر است و حتی افغانی و دینار عراق که دو کشور جنگ زده هستند، ارزش بیشتری در برابر پول ایران دارند. بر این اساس ارزش افغانی و دینار عراق طی یک سال گذشته به شدت افزایش یافته است.
در شهریور ماه سال گذشته هر افغانی 23 تومان قیمت داشت، اما در حال حاضر قیمت هر افغانی به 45 تومان رسیده است. به این ترتیب پول ایران در برابر پول افغانستان کاهشی دو برابری را تجربه کرده است.
در میان کشورهای منطقه دینار کویت قدرتمندترین واحد پول محسوب می‌شود؛ اما با این حال واحدهای پولی که توان چندانی در بازارهای جهانی ندارند نیز از پول ایران ارزش بیشتری دارند. به عنوان مثال ریال ایران در برابر درام ارمنستان ارزش کمتری دارد و یک درام ارمنستان که تا اوایل مهرماه با 5 تومان ایران مبادله می‌شد، این روزها با هشت تومان یا هشتاد ریال معامله می‌شود و همین وضعیت نشان دهنده کاهش ارزش پول ایران در برابر درام ارمنستان است. همزمان با رشد قیمت دلار در بازار ایران، قیمت سایر ارزها نیز روند روبه رشدی را تجربه می‌کنند.


ارزش جهانی پول ایران از 300سال پیش تا امروز
منابع تاریخی نشان مي دهند ارزش برابري پول ملي ايران با پول‌هاي معتبر جهاني در مقاطع تاریخی مختلف به اين شرح بوده است :

در زمان شاه طهماسب صفوي، يعني در سده شانزدهم ميلادي، واحد پول ايران «شاهي» بود و هر ۲۰۰ شاهي برابر با يک «تومان». طبق مندرجات سفرنامه جنکينسون، در آن زمان هر شاهي با يک شيلينگ انگليس برابر بود. هر پوند استرلينگ برابر با ۲۰ شيلينگ است. بنابراين، يک تومان ايران برابر بود با ۱۰ پوند انگليس. يعني، ارزش پول ايران ده برابر پول انگليس بود.

در سده هيجدهم ميلادي، ارزش تومان ايران به‌تدريج کاهش يافت و ارزش پوند انگليس افزايش. در نيمه اوّل سده نوزدهم ميلادي، يعني در دوران سلطنت فتحعلي‌شاه و محمد شاه قاجار، دو پوند استرلينگ برابر با يک تومان ايران شد. در اين زمان يک پوند برابر بود با ۲۵ فرانک فرانسه و ۱۰ روپيه هند. يعني، يک تومان ايران برابر بود با ۵/ ۱۲ فرانک فرانسه. در همين زمان، يک تومان ايران با دو دلار و پنجاه سنت آمريکا برابر بود.

پس از قحطي بزرگ ۱۲۸۸ ق. ارزش پول ايران سير نزولي را آغاز کرد؛ با قتل ناصرالدين‌شاه (۱۸۹۳) اين کاهش ادامه يافت و با انقلاب مشروطه (۱۹۰۵-۱۹۰۷) شدت گرفت. اندکي قبل از قتل ناصرالدين‌شاه، در سال ۱۸۹۱ يک پوند استرلينگ برابر با ۵/ ۳۲ قران بود که، اندکي پس از قتل ناصرالدين‌شاه، در سال ۱۸۹۴ به ۵/ ۴۸ قران رسيد. ده قران برابر با يک تومان بود. يعني در اواخر سلطنت ناصرالدين‌شاه ارزش پوند بريتانيا ۲۵/ ۳ برابر تومان ايران و پس از قتل او، در زمان سلطنت مظفرالدين‌شاه، حدود ۸۵/ ۴ برابر تومان ايران شد. پس از انقلاب مشروطه يک پوند برابر با ۶۰ قران بود يعني ارزش پوند انگليس شش برابر تومان ايران شد. در اواخر سده نوزدهم و اوائل سده بيستم ميلادي، تا جنگ اوّل جهاني، يک پوند انگليس تقريباً برابر با ۵ دلار آمريکا بود. بنابراين، در دوران مظفرالدين‌شاه ارزش دلار آمريکا و تومان ايران تقريباً يکسان بود.

در زمان سقوط رضا خان و ورود ارتش‌هاي متفقين به ايران (۱۳۲۰ ش.) دلار آمريکا تقريباً يك و نيم تومان ايران بود؛ يعني با ۱۵ ريال مي‌شد يک دلار خريداري کرد. در سال ۱۳۳۲، يعني در اواخر دولت دکتر مصدق و زمان کودتاي ۲۸ مرداد، يک دلار آمريکا معادل ۹۰ ريال ايران (۹ تومان) و يک پوند استرلينگ برابر با ۲۳ تومان بود. در پايان سلطنت محمدرضا پهلوي و در دوره اي كه صادرات نفت خام در قله تارخي قرار داشت، يک دلار آمريکا تقريباً ۷ تومان ايران و يک پوند انگليس تقريباً ده تومان ايران ارزش داشت. در اين زمان ارزش يک روبل شوروي حدود ده تومان ايران يعني تقريباً برابر با پوند استرلينگ بود. يک فرانک فرانسه ۱۶ ريال و يک مارک آلمان غربي ۳۲ ريال ارزش داشت.

امروزه پوند استرلينگ به نرخ رسمي دولتي حدود ۱۹۵۰ برابر تومان ايران و دلار آمريکا حدود ۱۲۲۶ برابر تومان ايران است در حالی که نرخ دلار در بازار آزاد ۱۸۵۰ تومان و قیمت پوند ۳۰۰۰ تومان می باشد . بجز دوره هايي كه ايران شاهد جنگ و تجاوز نظامي بوده، سريع ترين سقوط ارزش پول ملي ايران در خرداد۱۳۷۴ (زمان رياست عادلي بر بانك مركزي) و دي ۱۳۹۰ (زمان رياست بهمني بر بانك مركزي) اتفاق افتاده است.
تاثیر کاهش ارزش پول بر اقتصاد
کاهش ارزش پول یک کشور دو مفهوم دارد: اول اینکه، کاهش ارزش، صادرات آن کشور را برای تاجر خارجی نسبتاً ارزان‌تر خواهد کرد و دوم اینکه، این کاهش ارزش پول محصولات خارجی را برای مشتریان داخلی به نسبت گران‌تر خواهد کرد، درنتیجه، واردات محدودتر خواهد شد. این می‌تواند به افزایش صادرات آن کشور و کاهش واردات آن کمک کرده و درنتیجه به کاهش کسری بودجه موجود کمک کند.
یکی از خطرات مهم آن این است که با افزایش قیمت واردات و تحریک تقاضا برای تولیدات داخلی، کاهش ارزش می‌تواند موجب افزایش تورم شود. وقتی چنین اتفاقی بیفتد، دولت می‌باست نرخ بهره را برای کنترل تورم بالا ببرد اما این به قیمت کندتر شدن رشد اقتصادی تمام خواهد شد.

یکی دیگر از خطرات کاهش ارزش پول خطر روانی آن است. تا زمانیکه تضعیف ارزش پول بعنوان نشانه ضعف اقتصادی دیده شود، اعتبار یک کشور به خطر خواهد افتاد. درنتیجه، تضعیف ارزش اعتماد سرمایه‌گذاران را در اقتصاد آن کشور کاهش داده و بر توانایی آن کشور برای ضمانت سرمایه‌گذاران خارجی تاثیر منفی خواهد داشت.

یکی دیگر از عواقب احتمالی آن کاهش ارزش پی‌درپی خواهد بود. بعنوان مثال، شرکای تجاری نگران این مسئله می‌شوند که نزول قیمت پول تاثیری منفی بر صنعت صادرات آنها داشته باشد. کشورهای همسایه نیز ممکن است ارزش پول خود را کاهش دهند تا تاثیرات تضعیف ارزش شرکای تجاری خود را تعدیل کنند. چنین سیاست‌های "گدایی از همسایه"، با ایجاد بی‌ثباتی در بازارهای گسترده‌تر مالی، مشکلات اقتصادی را تشدید خواهد کرد.

از دهه سی میلادی تاکنون، سازمان‌های بین‌المللی مختلفی مثل صندوق بین‌المللی پول (IMF) برای کمک به کشورها برای هماهنگ کردن سیاست‌های تجاری و ارز خارجی خود و درنتیجه جلوگیری از تضعیف ارزش پی‌درپی پول و عمل متقابل کشورهای دیگر، بنیانگذاری شده‌اند. اصلاح ماده IV منشور صندوق بین‌المللی پول، سیاست‌گذاران را ترغیب می‌کند از "دستکاری نرخ ارز برای رسیدن به سود رقابتی ناعادلانه بر سایر اعضاء" خودداری کنند. با این اصلاحیه، IMF حق هر کشور عضو برای انتخاب آزادانه یک سیستم نرخ ارز را نیز ایجاد کرده است.
مقایسه ارزش ریال با ارزش واحد پولی کشورهای آسیایی
هر افغانی 290ریال،1000دینار عراق 13500 ریال

اعتدال : روند کاهشی ارزش ریال ادامه دارد. در روزهای گذشته هر روزی که دلار رکورد جدیدی را در بازار آزاد ارز ایران از خود برجای می‌گذاشت، تیتری تکراری شنیده می‌شد «ارزش واحد پولی ایران به پایین‌ترین سطح خود در برابر دلار رسید»، روند همچنان ادامه دارد و دلار خیال کوتاه‌آمدن ندارد و ارزش پول ایران نیز گویی حرفی برای گفتن پیدا نمی‌کند. در این روزها رشد 34درصدی ارزش دلار در مقابل ریال طی سال 90 تمامی نگاه‌ها را به سمت خود کشانده است اما نباید فراموش کرد و نادیده گرفت که ارزش ریال این روزها تنها در جمع ارزهای پرطرفدار، ارزش خود را از دست نمی‌دهد، چرا که ارزش واحد پولی کشور در جمع کشورهای همسایه نیز جایگاه خوبی را برای خود نمی‌بیند.


این روزها هر افغانی افغانستان، در بازار غیررسمی ارز پایتخت 290 ریال به فروش می‌رسد و این در حالی است که از شهریورماه تاکنون ارزش واحد پولی افغانستان نیز در مقابل ریال ایران سیر صعودی داشته و توانسته است 40 ریال ارزش خود را افزایش دهد. بر همین اساس سه ماه پیش هر افغانی 250ریال دست به دست می‌شد. دیروز همچنین هر روپیه پاکستان نیز در مقابل 190‌ریال ایران فروخته شد که نشانی از رشد ارزش نسبت به شهریورماه سال‌جاری را با خود داشت. در شهریورماه هر روپیه پاکستان، 170ریال بود که توانسته است رشد 20ریالی ارزش را در مقابل ریال ایران با خود همراه کند. هزار دینار عراق نیز این روزها در مقابل 13هزارو 500ریال ایران مبادله می‌شود. پول واحد عراق در حالی 13هزارو 500ریال به دست متقاضیانش می‌رسد که صرافان این ارز را از دارندگانش 12هزار ریال می‌خرند.
در میان همسایگان ایران، ارزش واحد پولی جمهوری آذربایجان حرف‌هایی برای گفتن دارد. هر منات جمهوری آذربایجان، در بازار ارزفروشان تهران 18هزار ریال به فروش می‌رسد، این ارز از سوی صرافان 16هزار و 500ریال از دارندگانش خریداری می‌شود. هر لیر ترکیه دیگر همسایه ایران نیز در مقابل 8100ریال مباله می‌شود و 7600ریال نرخ خرید این ارز از سوی صرافان است و این در حالی است که کمی دورتر از مرزهای ایران، هر روپیه هند نیز در مقابل 320ریال دست به دست می‌شود. دیروز در چهارراه استانبول، هر بات تایلند، 500ریال ارزش داشت و هر رینگیت مالزی نیز در مقابل 4750ریال معامله و 4450ریال برای خرید از دارندگانش قیمت‌گذاری شد.
در این روزها که همه جا حرف از کاهش ارزش ریال در مقابل سایر ارزهای معتبر است و ارزش ریال به پایین‌ترین سطح در مقابل دلار و یورو رسیده مشتریان ریال عربستان برای خرید این ارز باید 3700‌ریال بپردازند و هر لیره سوریه نیز 270ریال ارزش دارد. هر یوآن چین نیز در برابر 2300ریال ایران ارزش دارد، این در حالی است که هر دینار کویت در برابر 45هزار ریال ایران معامله می‌شود. در این میان شاید بتوان ارزش درام ارمنستان را در میان کشورهای همسایه ایران، نزدیک‌ترین ارزش پولی به ریال ایران دانست. درام این روزها در مقابل 40ریال ایران مبادله می‌شود که البته باز هم ارزش بیشتری نسبت به واحد پولی کشور دارد.