تاثير تنش قطع آبياري بر كلروفيل و اجزائ عملكرد ارقام پيشرفته كلزا"

چكيده

به منظور ارزيابي اثر تنش خشكي در كلزا (Brassica napus L.)،آزمايشي در سال 1381 در مزرعه تحقيقاتي موسسه نهال و بذر كرج اجرا شد. در اين آزمايش آبياري به عنوان عامل اصلي در دو سطح آبياري معمولي بر اساس 80 ميلي متر تبخير از تشنك كلاس A (شاهد) و تنش (قطع آبياري از مرحله ساقه دهي ) و ارقام كلزا به عنوان عامل فرعي در 10 سطح، شامل ارقام : ساريگل(Sarigol)،گليات(Goliath)،هروس(Heros)،كامت(Comet)،آميكا(Amica)، اس دبليو5001(Sw5001)،كراكرجك(Crackerjack)،ايگل(Eagle)،ويلدكت(wildcat)،اس دبليوهات شات (SwHotshat)،به صورت كرتهاي خرد شده در قالب طرح آماري بلوكهاي كامل تصادفي با چهار تكرار، مورد بررسي قرار گرفت . صفات مورد بررسي عبارت بودند از : عملكرد بيولوژيك ، عملكرد اقتصادي ، شاخص برداشت ، وزن هزار دانه ، درصد روغن دانه,تعداد كپسول,طول كپسول,دانه در گپسول و مقادير كلروفيلa و b درصد و نسبت آنها, مورد اندازه گيري قرار گرفت.نتايج نشان داد كه سطوح آبياري تفاوت معنيداري را بر عملكرد بيولوژيك,عملكرد اقتصادي, شاخص برداشت وزن هزار دانه و درصد روغن بر روي ارقام نداشت.رقم آميكا بيشترين تعداد كپسول(1/150),طول كپسول(6/6),نسبت كلروفيلa/b (29/2)و درصد كلروفيل a (33/69)را به خود اختصاص دادكه تفاوت معني داري را در سطح احتمال 1% آماري با ساير ارقام مورد آزمون داشت.رقم اس دبليوهات شات بيشترين مقدار كلروفيل(mg/g.fw39/2),كلروفيل b (mg/g.fw37/1) و كلروفيل a (mg/g.fw56/1)را به خود اختصاص داد.ارقام هروس  (6/23) و گليات   (75/16) به ترتيب بيشترين و كمترين تعداد دانه در كپسول را به خود اختصاص دادند.اثرات متقابل سطوح  آبياري و رقم نشان داد كه بيشترين درصد كلروفيلa (23/73) و نسبت كلروفيلa/b (73/2) مربوط به رقم آميكا و در شرايط آبياري معمولي بودهمچنين رقم اس دبليوهات شات داراي بيشترين مقدار كلروفيل (mg/g.fw16/3) و كلروفيل b(mg/g.fw56/1)در شرايط قطع ابياري از شروع مرحله ساقه دهي بود.اما بيشترين مقدار كلروفيل a (mg/g.fw67/1) وتعداد دانه در كپسول (26) مربوط به رقم هروس بود.همچنين رقم كامت نيز داراي بيشترين تعداد كپسول(7/192) در همان شرايط بود. در هرحال رقم آميكا با 4233 كيلوگرم در هكتار, داراي بيشترين عملكرد دانه در شرايط آبياري معمول و ارقام هروس و كامت نيز به ترتيب  با عملكرد3830 و 3620 كيلوگرم در هكتار جز ارقام برتر در شرايط

تنش(قطع آبياري از شروع مرحله ساقه دهي)بودند كه همان طور كه اشاره شد فاقد اختلاف معني دار با ساير ارقام مورد آزمون بودند.

مقدمه

نش معمولاً به عنوان يك عامل خارجي كه اثرات سوء بر گياه بجا مي گذارد، تعريف مي شود (2). خشكي شايع ترين تنش محيطي است و تقريباً توليد 25% زمينهاي جهان را محدود مي كند (6). اخيراً افزايش مقاومت در برابر خشكي و نمك اهميت يافته است و كشاورزان و متخصصان اصلاح نژاد، پذيرفته اند كه كلزا اين قابليت را دارد كه دامنه خود را تا حد زيادي وسعت دهد (4). مقاومت به خشكي در اثر خصوصيات مورفولوژيكي و فيزيولوژيكي متعدد، و غالباً مستقل از يكديگر كه اثرات متقابل آنها، هنوز به اندازه كافي مطالعه نشده است، حاصل مي شود (7).

كلزا با استفاده عمده از بقاياي رطوبت خاك، محصول خوبي به بار مي آورد به شرط آن كه در فاصله كاشت و مرحله پيشرفته خروج گياهچه ها و نيز در زمان گلدهي اصلي باران كمي ببارد (4). نظر بر اينكه اغلب بارندگي هاي اكثر استانهاي كشور  در پائيز، زمستان و اوايل بهار، اتفاق مي افتد كلزاي پاييزه مي تواند از رطوبت فصول فوق استفاده نموده، و احتياجي به آب گران قدر تابستانه نداشته باشد (1).از جمله فاكتورهاي موثر در مقدار عملكرد كلزا مساله پيري زودرس و ميزان كلروفيل ها و تاثير مستقيم اين رنگدانه، بر تجمع مواد ذخيره اي در بذر مي باشد، همچنين از بين رفتن رنگيزه سبز (كلروفيل)، باعث كاهش توليد موادي نظير، پروتئين (شيره پرورده)، كه ارتباط مستقيم با ميزان كلروفيل دارد مي گردد (5). البته همبستگي بالايي بين مقدار كلروفيل و نسبت فتوسنتز مشخص نشده است(9).

واكنش ميزان فتوسنتز برگ (در واحد سطح برگ)، در پاسخ به تنش متوسط آب به ندرت مشابه واكنش توسعه برگ به تنش است، به اين دليل كه فتوسنتز در مقايسه با توسعه برگ حساسيت كمتري به پتانسيل فشاري دارد (2).مشخص شده است كه تفاوت در نسبت كلروفيل كل/ كاروتنوئيد، شاخص هاي خوبي براي تنش در گياهان هستند (8).