چگونه توانستم از طریق روش های فعالانه، علاقه مندی دانش آموزان را به بخش گیاهی زیست شناسی افزایش دهم 

هدف پژوهش: هدف اصلی این پژوهش، افزایش علاقه مندی و انگیزه دانش آموزان به بخش گیاهی در درس زیست شناسی، با استفاده از روش های فعالانه بوده است.

پرسش پژوهش:

سوال های اصلی این پژوهش به شرح زیر می باشد:

1- آیا تسلط و علاقه معلم به مباحث تخصصی علوم گیاهی در علاقه مندی دانش آموزان موثر است؟

۲- آیا استفاده از امکانات آزمایشگاهی می تواند منجر به افزایش علاقه مندی دانش آموزان گردد؟ 3- آیا ملموس نبودن مطالب گیاهی می تواند دلیل بی علاقگی دانش آموزان باشد؟

۴- آیا آگاهی از کاربرد بخش گیاهی در زندگی، می تواند علاقه مندی دانش آموزان را افزایش دهد؟

۵- آیا ارائه بخش های گیاهی با مثال های عینی و نمونه های واقعی می تواند منجر به افزایش دانش آموزان شود؟

۶- آیا انجام فعالیت های گروهی نظیر جمع آوری نمونه های گیاهی، تهیه ی عکس و... می تواند علاقه مندی دانش آموزان را افزایش دهد؟

توصیف وضعیت موجود:

دانش آموزان هدف در این پژوهش، کلاس سوم تجربی با تعداد ۳۳ نفر بودند. دلیل انتخاب این کلاس این بود که نسبت به این دانش آموزان در سال اول و دوم شناخت کافی داشتم و این دانش آموزان در سال اول و دوم نسبت به مباحث گیاهی بی انگیزه و بی حوصله بودند، در ساعت تدریس گیاهی، مشابه بخش های دیگر زیست شناسی شور و اشتیاق نداشتند و به فعالیت های تکمیلی در زمینه گیاهی رغبتی نشان نداده و به طور کلی در مورد بخش گیاهی نگرش مثبت نداشتند. از طرفی به علت این که دانش آموزان هدف ما افراد مستعدی بوده و به خاطر رقابت زیاد بین آنها، از بخش گیاهی نمره خوبی می­آوردند، ولی کلاس نسبت به دیگر جلسات فعال نبوده و دانش آموزان سوالات زیادی               نمی­پرسیدند و در بحث های کلاسی خیلی شرکت نداشتند. چنین کلاسی انگیزه مطالعه را در معلم نیز کاهش می دهد، چرا که معلم باید برای پاسخ گویی به سوالات آنها به منابع اضافی مراجعه کرده و اطلاعات خود را افزایش دهد.

گردآوری اطلاعات:

به منظور دستیابی به راه حل های مسأله، جمع آوری اطلاعات با استفاده از روش های مشاهده، نظرسنجی از دانش آموزان، مصاحبه با همکاران و پرسشنامه انجام شد.

تجزیه و تحلیل داده ها:

پس از مشاهده ی رفتار دانش آموزان در کلاس و مصاحبه با آنها، تبادل نظر با همکاران، بررسی و تجزیه و تحلیل پرسشنامه با نرم افزار Excel، عوامل موثر در ایجاد مسأله شناسایی شد که به شرح زیر میباشد: 1- خشک و بی روح بودن مطالب و تصاویر کتاب ۲- فرار بودن و ملموس نبودن بخش گیاهی ۳- عدم علاقه برخی همکاران به بخش گیاهی ۴- سنتی بودن روش آموزش بخش گیاهی ۵- عدم تشویق دانش آموزان به فعالیت های گروهی ۶- عدم استفاده از امکانات آزمایشگاهی 7- عدم استفاده از فن آوری IT  8- عدم آگاهی از اهمیت و کاربرد علوم گیاهی در زندگی.

راه های موقتی جدید و اجرای آن ها:

پس از مطالعه کتب، مجلات و پژوهش های انجام شده و همچنین نتایج حاصل از مشاهدات خود، مصاحبه و نظرخواهی از همکاران و با توجه به جدول مربوط به پرسش نامه و اولویت بندی پاسخ ها، راه حل های زیر انتخاب و اجرا گردید:

۱- تشکیل گروه های درسی ۲- تدریس در طبیعت ۳- تدریس بر اساس فن آوری اطلاعات ۴- ارائه مطالب جذاب و کاربردی در زمینه بیوتکنولوژی گیاهی ۵- معرفی گرایش های مختلف زیست شناسی گیاهی و آینده شغلی آن ۶- جمع آوری نمونه های گیاهی و خشک کردن آن ۷- تشکیل هرباریوم کوچک در مدرسه  ۸- برگزاری جشنواره گیاهان دارویی  ۹- تشویق گروه برتر

ارزیابی از اقدام های جدید:

با اجرای موارد فوق در مدرسه مشخص شد که دانش آموزان با شور و علاقه بیشتری در کلاس حاضر می شدند. حتی خارج از برنامه کلاسی نیز در ساعات تفریح یا اوقات بیکاری از من سوال می پرسیدند و در مورد کارهای گروهی اشان با من مشورت می کردند. لذا براساس شواهدی از جمله عدم خستگی و کسلی، گذشت سریع زمان موقع تدریس، جذاب بودن مطالب و مشاهدات عینی، بحث و پرسش موقع تدریس و رقابت گروهها برای ارائه مطالب جذاب و ایده جدید، به این نتیجه رسیدم که اتخاذ راه کارهای فوق موجب ارتقاء علاقه مندی و انگیزه آنها در بخش گیاهی گردیده است. برای تبیین وضع مطلوب، شاخص های کمی زیر ارائه گردید:

1- پرسش نامه

۲- نظرسنجی از همکاران مدرسه

٣- خود ارزیابی دانش آموزان

نتیجه گیری:

اجرای این طرح در دبیرستان هوشمند نمونه دولتی خورشید نکا، موفقیت آمیز بوده و نتایج حاصله نشان می دهد که علاقه مندی و انگیزه دانش آموزان به بخش گیاهی خیلی بیشتر گردید. به عنوان مثال، با توجه به نظرسنجی از دانش آموزان مشخص گردید که تدریس در طبیعت و فضای خارج از کلاس توانسته است میزان علاقه مندی دانش آموزان به بخش گیاهی را از ۶٪ (قبل از اجرای طرح) به میزان ۸۸٪ (بعد از اجرای طرح) افزایش دهد. لذا اینجانب بعد از اجرای طرح به این نتیجه رسیدم که استفاده از روش های فعالانه به ویژه تشکیل گروه های درسی، تدریس و مشاهدات عینی در طبیعت، علاوه بر دست یابی به اهداف تعیین شده در زمینه ی افزایش علاقه مندی به بخش گیاهی، منجر به ایجاد بستر مناسب جهت تقویت اظهار نظر و بروز خلاقیت دانش آموزان، ایجاد محیطی فعال و پویا، یادگیری عمیق و پایدار و تقویت همکاری گروهی خواهد شد.

پیشنهادها:

۱- ساعت فوق برنامه برای دروس تخصصی مثل زیست شناسی در مدارس خاص در نظر گرفته شود.

۲- به تفاوت های فردی دانش آموزان در اجرای طرح توجه گردد.

٣- با توجه به تحلیل داده ها و تاثیر ۸۸ درصدی تدریس در طبیعت در افزایش علاقه مندی به بخش گیاهی، پیشنهاد می شود که همکاران گرامی متناسب با سطح علمی دانش آموزان و امکانات مدرسه روش مناسب برای تدریس بخش گیاهی در فضای خارج از کلاس را مد نظر قرار دهند.

۴- یافته های حاصل از تحلیل داده های مربوط به تشکیل گروه های درسی نشان می دهد که بحث و پرسش و پاسخ گروهی موجب افزایش ۷۳ درصدی علاقه مندی دانش آموزان به بخش گیاهی گردیده است، لذا پیشنهاد می شود که همکاران گرامی دانش آموزان را در قالب گروه های چند نفره تقسیم کرده و وظایف گروهها را از قبل تعیین نموده و فعالیت های مرتبط با این فصل را به صورت گروهی ارزیابی نمایند.

۵- فعال نمودن دانش آموزان در فرایند تدریس با استفاده از روش های نوین تدریس.

۶- توجه خاص به فعالیت های آزمایشگاهی با اختصاص ساعت و امتیاز ویژه به آن.

۷- در صورت امکان، بازدید علمی از پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری.

۸- مدیران محترم بر روش تدریس نظارت داشته و در ارتباط با انتخاب شیوه مناسب در تدریس به معلم کمک نمایند.

توجه :

برای سفارش و دریافت کامل این اقدام پژوهی به شماره 09159886819 در تلگرام یا واتساپ پیام دهید .