آشنائی با خودرو (قسمت سوم)

دستگاه برق رسانی 

دستگاه برق رسانی که در زمان انتهای تراکم و ابتدای انفجار باعث جرقه زدن شمع می گردد.

اطلاعات مختصری در زمینه باتری ، مدارهای الکتریکی ،دینام، استارت،کویل،دلکو

الف )باتری

دستگاهی است که انرژی شیمیائی را به انرژی الکتریکی تبدیل می کند. به عبارت دیگر انرژی الکتریکی را به صورت انرژی شیمیائی در خود ذخیره کرده سپس به صورت انرژی الکتریکی پس می دهد. هر باتری دارای دو قطب می باشد که صفحات مثبت در داخل باتری بهم متصل شده تشکیل قطب مثبت و صفحات منفی نیز به هم وصل شده قطب منفی را تشکیل می دهند.

تشخیص قطبین از یکدیگر

معمولاً قطب مثبت را قطورتر ار قطب منفی می سازند و با قطب مثبت را با علامت(+)یا (P) ویابا حلقه پلاستیکی قرمز رنگ و قطب منفی را با علامت (-)یا(N)و یا با حلقه پلاستیکی سیاه یا آبی رنگ مشخص می کنند.

اگریک سیم به یک قطب و یک سیم دیگر را به قطب دیگر وصل ‎کنیم سپس دو سر دیگر سیمها را داخل محلول آب نمک قرار ‎دهیم از اطراف هر کدام از سیمها که حباب بیشتری متصاعد شود آن سیم مربوط به قطب منفی است.

نگهداری باتری:

برای دوام افزایش طول عمر باتری باید باتری همیشه در حال شارژ باشد و اگر باتری مدت زیادی شارژ نشود،صفحه های آن سولفاته شده وغیر قابل استفاده خواهد شد و در زمستان یخ می زند.غلظت آب باتری باید اندازه باشد و سطح آب باتری مقداری از درب باتری پائین تر بوده بطوریکه روی پلیت های باتری (یک سانتی متر بالای صفحات)مایع باتری قرار گرفته باشد وهفته ای یک بار کنترل شود. بستهای باتری با استفاده از جوش شیرین و آب گرم تمیز و محکم شود و روی بستهاگریس مالیده شود و هیچگاه برای بستن یا باز کردن بستهای باتری فشار یا ضربه به آنها وارد نیاورید، برای اندازه کردن آب اسید داخل باتری در تابستان آب مقطر ودر زمستان آب اسید اضافه شود. و سوراخهای هواکش درب خانه های باتری باز باشد و از قرار دادن ابزار کار و اشیائ فلزی بر روی باتری خودداری شود.

الکترولیت یا اسید باتری: 

مایع داخل باتریهای سربی محلول اسید سولفوریک H₂SO₄ می‎باشد که به نسبت 75% آب مقطر و 25% اسید تهیه می‎شود.

درصد مخلوط اسید و آب مقطرو غلظت آنرا توسط هیدرومتر یا اسید سنج تعیین می‎کنند.

توصیه 1- موقعی که برای مدت طولانی نخواهید از خودرو تان استفاده کنید به مرور زمان برق باتری تخلیه می شود در اینصورت برای جلو گیری از خالی شدن برق باتری ابتدا باید آن را خشک نموده و سپس باتری را دور از رطوبت نگهداری نمائید.

توصیه 2- موقعی که استارت می زنید و برق به صفحه نمایشگر سرعت نمی رسد ابتدا باتری را بررسی کنید و سر باتری یا بست ها و یا کابل ها را بررسی نمائید.

توصیه 3- از اتصال کوتاه نمودن قطبهای باتری بپرهیزید زیرا باعث ترکیدن باتری و ایجاد ضایعه میگردد.

توصیه 4- دقت شود که سوراخهای هواکش درب خانه های باتری باز باشند.

ب) مدارهای الکتریکی

مدارهای اصلی الکتریکی خودروها عبارتند از:

1- مدار جرقه 2- مدار شارژ 3-مدار روشنائی

علاوه بر مدارهای اصلی فوق ،در اکثر خودروها مدارهای فرعی نیز وجود دارد که از جمله مدار استارت ،مداربوق،مداربرف پاک کن،وغیره می باشد.

مدار جرقه:

بر دونوع است:

1- مدار اولیه یا مدار فشار ضعیف

2- مدار ثانویه یا مدارفشار قوی.

اگر یک موتور احتراق داخلی که به کمک جرقه شمع کار می کند بخواهد بطور صحیح و مناسب به کار خود ادامه دهد. لازم است که جرقه درست در لحظه معین و مورد نیاز به الکترودهای شمع آن تحویل داده شود. اکثر عیوب جزئی و اشکالات که باعث روشن نشدن و یا درست کار نکردن موتور می شود را می توان به درست کارنکردن سیستم جرقه نسبت داد.

اصول کار مدار جرقه بصورت زیر است:

ولتاژ خیلی کم باتری(12ولت)به کمک کویل و پلاتینهای دلکو در لحظه معینی به ولتاژ نسبتاً زیادی تبدیل شده و به وسیله چکش برق و درب دلکو به شمع سیلندری که در اواخر مرحله تراکم قرار دارد منتقل می شود. بدین صورت که هنگامی که دهانه پلاتینهای دلکو بسته است هسته مرکزی کویل در اثر عبور جریان باتری از سیم پیچی اولیه کویل آهنربا شده و درست در لحظه ای که دهانه پلاتینهای دلکو بوسیله چهار ضلعی میل دلکو از یکدیگر جدا می شوند، به کمک خازن (فیوز دلکو)ولتاژ فوق العاده زیادی در سیم پیچی ثانویه کویل پدید می آید ،این ولتاژ زیاد به برج مرکزی درب دلکو منتقل شده و از آنجا توسط چکش برق و بنا به ترتیب احتراق صحیح به شمع سیلندری از موتور که در حوالی انتهای مرحله تراکم قراردارد می رسد(هر یک از برجهای فرعی درب دلکو توسط سیم ولتاژ زیاد که به وایر موسوم است به یکی از شمع ها متصل هستند.ضمناً برج اصلی درب دلکو نیز توسط وایر به برج مرکزی کویل مرتبط است).

ج) کویل و ساختمان آن:

کویل ترانسفورماتور فشار قوی است که وظیفه دارد ولتاژ ضعیف باتری را بین 5000تا 25000 ولت افزایش دهد.علت اختلاف دو عدد فوق شرایط مختلف کار موتور می باشد که در حالت عادی احتیاج به ولتاژ بین 5 تا 10 کیلو ولت ولی در شرایطی که هوا سرد است یا مقاومت در دهانه پلاتینهای شمع زیاد است مانند رسوب گرفتگی، زیاد بودن سوخت کاربراتور، روغن سوزی داشتن موتور و غیره ولتاژ جرقه باید بیشتر باشد.

کویل از قطعات:

1- سیم پیچهای اولیه

2-سیم پیچهای ثانویه

3-هسته کویل

4- غلاف یا جلد کویل

5-مقاومت کویل تشکیل یافته است.

د) دلکو:

دستگاهی است که با انرژی گرفتن از موتور وظیفه قطع و وصل جریان مدار اولیه کویل را به عهده دارد.

وظیفه دلکو در مدار جرقه زنی به شرح زیر است:

1- قطع و وصل مدار اولیه توسط پلاتین

2- تقسیم ولتاژ قوی خروجی کویل بین شمعهای موتور برحسب ترتیب احتراق هر موتور

3- تنظیم پیش جرقه متناسب (آوانس) برحسب دور و نیاز موتور بطور خودکار

پلاتین: در دلکوهای معمولی اتومبیلها برای قطع و وصل مدار اولیه کویل برای ایجاد جریان جریان متغیر از پلاتین استفاده می‎شود. چون برق باتری از نوع جریان مستقیم است و برای بالا بردن ولتاژ در مدار ثانویه کویل نیاز به جریان متغیر است .

درب دلکو: ولتاژ قوی کویل را دریافت داشته و سپس توسط چکش برق بین شمعها تقسیم می‎نماید.

خازن دلکو: جهت بالا بردن ولتاژ در ثانویه به کار می‎رود.

چکش برق: وظیفه دارد برق ولتاژ قوی در دلکو را بطور منظم به وایرها جهت جرقه شمع برساند. جنس چکش برق هم مانند در دلکو عایق بوده و در مقابل حرارت نیز مقاوم است.

تنظیم دهانه پلاتین:پس از هر تعویض یا سرویس باید دهانه پلاتین توسط فیلر اندازه گیری شود که این اندازه در اتومبیلهای مختلف متفاوت است. در مورد پیکان این مقدار 4ر0 میلیمتر میباشد.

نگهداری دلکو:

هر8000کیلومتر دردلکورابازکنیدوهنگامی که چکش برق راازروی میل دلکو برمی دارید،دوسه قطره روغن موتورداخل سوراخ میل دلکوبریزید.این کارباعث می شود وزنه های مربوط به آوانس وزنه ای دلکو روغنکاری شوندوگیرنکنند.درضمن این روغن شفت دلکورانیز روغنکاری می کند .همچنین مقداری گریس یاوالوالین به قسمت چهارضلعی میل دلکو که زایده فیبری پلاتین متحرک روی آن حرکت می کندبمالید.میل دلکورابیش ازاندازه روغنکاری نکنید،زیرا ممکن است مقدار زیادآن باعث شودکه دهانه پلاتین ها نیز چرب شودودرمدار جرقه اشکال ایجادکند.

بعدازهر 8000کیلومتر سطوح تماس پلاتین هابایکدیگررابررسی کنید.اگر روی سطح تماس یکی ازپلاتین ها برجستگی وروی سطح تماس پلاتین دیگر فرورفتگی به وجودآمده باشدبایدپلاتین هاراعوض کنید.

ه) شمع:

آخرین قطعه مدار ثانویه است که ولتاژ قوی کویل را بصورت پرتاب جرقه در آورده و باعث انفجار در اتاق احتراق می شود.

عیب‎یابی موتور از طریق شمع:

از رنگ الکترود شمع می‎توان به عیب آن پی برد:

اگر پایه شمع به رنگ قهوه‎ای و الکترود آن به رنگ خاکستری باشد نوع شمع برای موتور مناسب است. موتور در شرایط خوبی کار می‎کند. سوخت و هوای آن مناسب است. روغن سوزی ندارد. زمان جرقه زنی مناسب است.

اگر پایه شمع قهو‎ه‎ای روشن و الکترودهای آن به رنگ سفید باشد. نوع شمع برای موتور مناسب نیست. سوخت مناسب نیست یعنی هوا نسبت به سوخت بیشتر است به همین دلیل شمع حرارت زیادی دریافت می‎کند.

اگر پایه و الکترودهای شمع دوده گرفته باشد. شمع مناسب نیست. یعنی شمع سرد است. سوخت مناسب نیست یعنی بنزین نسبت به هوا بیشتر می‎باشد. موتور سرد کار می‎کند.

اگر پایه و الکترودهای شمع دود زده و چرب باشد. موتور روغن سوزی دارد. شمع مناسب نیست یعنی سرد است. سوخت مناسب نیست.

توصیه می شود هر 8000 کیلومتر شمع ماشین را تمیز و هر 16000 کیلومتر آنرا تعویض نمائید

و) استارت

دستگاهی است که انرژی الکتریکی را به مکانیکی تبدیل نموده و مکانیزم آن راه اندازی موتوربوده و انرژی اولیه خود را از باتری تأمین می کند.

ز) دینام

دستگاهی است که محرک آن موتور بوده و انرژی مکانیکی را به الکتریکی تبدیل می نماید کاربردآن جهت تأمین انرژی الکتریکی دستگاههای مصرفی خودرو و شارژ باتری می باشد.

ح ) آفتامات

دستگاهی است که به منظورتنظیم ولتاژ و جریان خروجی دینام بکار رفته است.

توجه:به یاد داشته باشید که معمولاً شمع های موتور بازائ هر 5000کیلومتر مسافت نیاز به سرویس دارند و عمر شمع ها نیز بین 25000تا 35000کیلومتر می باشند.

آشنایی بادستگاه انتقال نیرو ( انتقال حرکت به چرخها)

در خودرو دستگاههائی لازم است تا نیروی تولید شده موتور رابه چرخها منتقل نموده وخودرو رابه حرکت درآورد ویادرموقع توقفهای کوتاه نیروی موتور راازچرخها قطع نماید .برای انتقال نیروی موتوربه چرخها ، بین موتور وچرخها دستگاه مختلفی به نام دستگاههای انتقال نیرو واقع شده است.

دستگاههای انتقال نیرو شامل دستگاههاوقطعاتی هستندکه بین موتوروچرخهاقرارگرفته ونیروی حاصله موتورراپس ازتغییر وتبدیل به چرخها منتقل وسبب حرکت خودرومی گردند. محور حرکت بستگی به سیستم خودروممکن است درچرخهای عقب ویاچرخهای جلو قرار گرفته باشد.

دستگاه انتقال به ترتیب بعدازموتورعبارتنداز:

1-دستگاه کلاچ

2- دستگاه جعبه دنده

3- میلهای گاردان وقفلهای گاردان

4-محورها (گرداننده های نهائی دیفرانسیل، میل پلوسها)

الف)تعریف کلاچ

کلاچ برای قطع و وصل نیروی موتور به گیربکس به کار می رود.حرکت اتومبیل از حال سکون باید به نرمی صورت گیرد پس ارتباط بین موتور و گیربکس باید به تدریج برقرار شود .تعویض دنده در حرکت و یا خلاص کردن دنده به منظور توقف خودرو نیز از وظایف کلاچ است .

به طور کلی کلاچ وظیفه دارد

1- انتقال قدرت مطمئن بدون لرزش وبوکسباد خود دستگاه کلاچ

2- سبک بودن تا در مقابل دور موتور دور کافی داشته باشد.

و قطعات آن عبارت است از

1- صفحه کلاچ

2- دیسک کلاچ

3- پدال

4- دوشاخه کلاچ

5- بلبرینگ کلاچ

نحوه عمل دستگاه کلاچ:

توسط فشار پای راننده به پدال کلاچ نیروی وارده از طریق اهرم بندی یا فشار هیدرولیکی به دو شاخه کلاچ و سپس به آسیابک یا خورشیدی دیسک منتقل شده و در نتیجه صفحه فشار دهنده به عقب کشیده شده و صفحه کلاچ از فلایویل جدا و در نتیجه انتقال نیروی موتور از گیربکس قطع می‎شود و با رها کردن مجدد پدال کلاچ فنرهای صفحه فشار دهنده دیسک ، صفحه کلاچ را مجدداً به فلایویل محکم چسبانده و در نتیجه نیروی موتور انتقال پیدا می کند.

نگهداری سیستم کلاچ :

مفصل بندیهاوگریس خورآن بایدبه موقع گریس کاری شود ومیزان خلاصی کلاچ اندازه باشد.

بازدیدازعمل کلاچ ازنظر بکسبادکردن ، صداکردن ، ارتعاش یا لرزش ولق بودن اهرم بندیها وترک خوردگی یا شکستگی باید امتحان شودودرصورت وجودمعایب به موقع به تعمیرگاه مراجعه شود.

پس از هر 8000 کیلومتر ویا هر سه ماه ، هر کدام که زودتر اتفاق بیفتد، سطح مایع داخل مخزن ذخیره ای که در بالای پمپ کلاچ واقع شده است را نگاه کنید. سطح مایع مخزن بالای پمپ ترمز را نیز ببینید. اگر سطح مایع کمی پایین است آن را پر کنید ولی اگر سطح مایع به مقدار خیلی زیادی افت کرده است، احتمالاً سیستم دارای نشتی است. اگر نشتی وجود داشت، کارهای لازم را انجام دهید. درپوش مخزن ذخیره را تمیز و سوراخ هواکش واقع روی درپوش را کاملاً بازکنید. 

عیوب کلاچ، نحوه تشخیص ورفع آنها :

معمولاً عیب عمده ای که در سیستم کلاچ به وجود می آید یکی فرسایش سریعتر از حد طبیعی زغال کلاچ و تمام شدن آن و دیگری فرسایش لنت (صفحه کلاچ) است.

عیب اول در اثر نیم کلاچ گرفتن زیاد و استفاده بی مورد از پدال و قرار دادن پا روی آن ناشی می شود.

عیب دوم در اثر فرسایش بیش از حد طبیعی صفحه کلاچ شروع می شود و با بکسباد کردن کلاچ آشکار می گردد. یعنی در این حالت موتور با سرعت طبیعی می چرخد اما خودرو به طور مناسب شتاب نمی گیرد و در سربالایی ها حرکت آن آهسته می شود. 

2- اشکال در آزاد شدن صفحه کلاچ هنگامی که پدال کاملا فشرده است .این اشکال ممکن است به واسطه یک یا چند عامل مختلف باشد. از نشانه ها یا علائم این اشکال جا نرفتن یا مشکل جا رفتن دنده ها است هنگامی که خودرو ایستاده و موتور روشن است و همچنین هنگامی که دنده جا می رود همراه با صدا و تکان خودرو است.

3- گاهی اوقات ممکن است هم زغال کلاچ و هم صفحه کلاچ همراه با هم فرسوده شده باشند. از نشانه های این عیب ایجاد صدای نا متعارف هنگام فشار دادن پدال کلاچ است و در این حالت نیز پیاده کردن کلاچ ضروری است.

4- عیب دیگر کلاچ لرزش خودرو است .این لرزش مخصوصاً هنگامی که پا از روی پدال برداشته می شود و موتور و جعبه دنده در گیر می شوند قابل ملاحظه تر می شود. هر چند که با کلاچ گرفتن امکان دارد لرزش خودرو مشهود تر شود با این وجود ممکن است عیب اصلی از کلاچ نباشد.

دستگاه جعبه دنده

جعبه دنده برروی خودرو بلافاصله بعد از کلاچ واقع شده ونیرو راازکلاچ گرفته وبه محورها ویاسایر قسمتهای دستگاه انتقال می رساند . جعبه دنده قادر است مانند کلاچ نیروی موتورراقطع ووصل نمایدوهمچنین می تواند دور وقدرت موتور رابه قدرت وسرعتهای مختلف تنظیم نماید.راننده خودرو به کمک دسته دنده می تواند دروضعیتهای مختلف سرعت وقدرت لازم رابه چرخهابدهد(دنده های 1و2و3و... ) وجعبه دنده قادر است جهت حرکت خودروراتغییر داده تا مواقعی که لازم است خودروبه طرف عقب حرکت نماید.

تعویض دنده معکوس: هنگامیکه مجبور هستید در ترافیک سنگین سرعت خودرو را کاهش دهید و یا در سر بالایی ها رانندگی کنید، قبل از آنکه به موتور فشار آید ،از دنده معکوس مناسب استفاده کنید.دنده معکوس احتمال ریپ زدن موتور را کاهش داده و برای افزایش سرعت ، شتاب بهتری به خودرو می دهد.

نگهداری جعبه دنده:

دسته دنده درمحل دنده های مختلف به طرز صحیح قرارداده شود . حداکثر سرعت مجاز درهردنده رعایت شود. دنده صحیح درشرایط رانندگی انتخاب شود.خودروزیادترازظرفیت بارگیری نشود ازجعبه دنده درغیرازمواقع ضروری به عنوان ترمزاستفاده نشود.سطح روغن ونوع روغن کنترل شود.

علاوه بر بررسی سطح روغن جعبه دنده که باید پس از هر 8000 کیلومتر انجام دهید کارخانه سازنده توصیه کرده است که برای خودرو نو پس از 800 وپس از آن هر 50000 کیلومتر روغن جعبه دنده را عوض کنید.

برای بررسی سطح روغن جعبه دنده باید خودرو را روی سطح افقی قرار دهید و پیچ ریختن و بررسی روغن جعبه دنده را که در طرف راست پوسته آن قرار گرفته است، باز کنید. در صورت پایین بودن سطح روغن، آنقدر به آن واسکازین با مشخصات صحیح اضافه کنید تا اینکه سرازیر شود. برای دیدن این حالت در هوای سرد ممکن است کمی زمان لازم باشد. درچنین حالت بیش از اندازه جعبه دنده را از روغن پر نکنید زیرا ممکن است فشار داخلی اضافی که در حین کار به وجود می آید باعث ترکاندن کاسه نمد و یا نشت روغن شود.

برای تخلیه وپر کردن مجدد واسکازین جعبه دنده ابتدا خودرو را برای زمان کافی به کار اندازید تا گرمای کافی از موتور به جعبه دنده منتقل شود وواسکازین جعبه دنده را رقیق تر کند. آنگاه خودرو را روی سطح افقی قرار دهید و پیچهای تخلیه و پر کردن واسکازین جعبه دنده را باز کنید

جعبه دنده اتوماتیک:

از مزیت های جعبه دنده اتوماتیک این است که دنده ها را بطور خودکار تعویض می کند و وظایف راننده را کاهش می دهد، در نتیجه او مجبور نخواهد بود در تعویض دنده ها مهارت خاص رانندگی را داشته باشد.در این نوع سیستم های انتقال قدرت ، متناسب با مقاومت مسیر حرکت ،که به وزن،سرعت و موقعیت خودرو بستگی دارد ، در مواقع لزوم تعویض دنده ها بطور خودکار صورت می گیرد.در جعبه دنده های معمولی سرعت بیش از حد و یا ناهماهنگی بین سرعت چرخهابه ویژه اگر راننده غیر ماهر باشد، به استهلاک سریع قطعات خواهد انجامید ، در صورتیکه در جعبه دنده های اتوماتیک راننده تنها به اهرم تغییر وضعیت دنده ها و پدال گاز برای سرعت گیری نیاز دارد. جعبه دنده های اتوماتیک به مجموعه ای به نام مبدل گشتاور مجهز می باشند.مجموعه نامبرده با روغن کار می کندو دوام کافی دارد . با انتقال حرکت آرام از موتور، از وارد شدن ضربات ناگهانی به اجزای مسیر انتقال قدرت جلوگیری میکند و در نتیجه تعمیرات را کاهش میدهد.

جدول عیب یابی جعبه دنده

منبع:khalilabdi.blogsky.com