سد ذخيره اي كريت طبس

چکیده :

سد ذخيره اي كريت در حوالي شهرستان طبس توسط شركت ساختماني اويول احداث شده و در سال 1384 به بهره برداري رسيد. هدف از اجراي اين طرح تامين آب شرب و كشاورزي، مهار سيلاب و حفظ سد تاريخي كريت است. در متن حاضر، ويژگيهاي سد و نكات اجرايي برخي از بخشهاي آن تشريح مي گردد .

موقعيت جغرافيايي و تاريخي

سد ذخيره اي كريت، با هدف تامين آب شرب شهرستان طبس و تامين آب كشاورزي و مهار سيلابها، در 56 كيلومتري جنوب شرق شهرستان طبس و در نزديكي روستاي چيروك احداث شده است. موقعيت اين سد بر روي رودخانه كريت در نزديكي محل سد قديمي كريت انتخاب گرديده است. رودخانه كريت در جنوب شرقي شهرستان طبس جاري بوده و از ارتفاعات شتري سرچشمه گرفته و يكي از سرشاخه هاي رودخانه نمك كه به كوير (دق) روح مرغوم مي ريزد، مي باشد. مختصات جغرافيايي محل سد عبارتست از ’14 و ْ57 طول شرقي و ’26 و ْ33 عرض شمالي.

سد قديمي كريت با مصالح بنايي (سنگ و ملات ساروج) مرتفع ترين سد قوسي باستاني در جهان است. بنابر اطلاعات و مدارك موجود، اين سد بالغ بر 700 سال قدمت دارد. ارتفاع كل آن 50 متر مي‌باشد كه نيمي از آن، حدود 25 متر، در رسوبات مدفون مانده است. طول تاج در حدود 55 متر و پهناي سد در تراز تاج 120 سانتيمتر است. لازم به توضيح است كه به منظور جلوگيري از فرسايش و سهولت بازديد، پوشش بتني و جانپناه بر باريكه ي تاج اين سد، توسط سازنده سد بتني، اجرا گرديده است. عليرغم انباشتگي رسوبات در پشت سد قديمي، اين سد تا قبل از احداث سد جديد، هرچند به ميزان محدود، مورد بهره برداري قرار مي گرفته است

1- مشخصات سد

سد جديد کريت از نوع بتني بوده و بشكل تركيبي قوسي – وزني طراحي شده است. از الزامات انتخاب اين شكل براي سد، حفظ سد باستاني بصورت دست نخورده است. جناح راست سد بصورت وزني و جناح چپ بصورت قوسي است. قسمت قوسي، از يك طرف به ديواره كوه تكيه دارد و از طرف ديگر به قسمت وزني سد. بديهي است پهناي قسمت تحتاني در قسمت قوسي، كمتر از قسمت وزني است. در ناحيه اتصال، اين دو قسمت بصورت تدريجي به يكديگر تبديل مي شوند. ارتفاع تاج سد از پايين ترين نقطه فونداسيون 53 متر و طول تاج 345 متر است، حجم سنگبرداري و حفاري پي سد 40000 متر مكعب و حجم بتن بدنه سد و سازه هاي جانبي مجموعاً 120000 مترمکعب است. سازه‌هاي جنبي سد، مشتمل بر سيستم انحراف آب، آبگيري و تخليه تحتاني و سرريز مي باشد . شكل 1: پلان سد و مخزن

2- روش اجراي بخشهاي مختلف سد

2-1- پي كني و سنگ برداري

برای رسيدن به ترازهاي تعيين شده جهت اجراي پي سد، لازم است با استفاده از روشهاي انفجاري نسبت به برداشت سنگ در محدوده مورد نظر اقدام گردد. با توجه به نزديكي محدوده اجراي سد به سد قديمي كريت و به منظور كاهش و يا حذف اثرات منفي ناشي از انفجار كه عمدتا به صورت شكستگيهاي ناخواسته و پديد آمدن ترك و شكاف در پي و بستر بروز مي كند، از روشهاي انفجار كنترل شده، استفاده گرديده است.

استفاده از روشهاي انفجار كنترل شده (smooth blasting)

نوع و مقدار مواد منفجره، آرايش هندسي چالها و فواصل زماني انفجارها بگونه اي انتخاب گرديد كه بيشترين سهم انرژي حاصل از انفجار، صرف جدا نمودن سنگ شود و حتي الامكان كمترين ميزان به انرژي لرزه اي تبديل گردد.

در شكل هاي زير دو روش انفجار كنترل شده گوه‌اي و موازي نشان داده شده است. درصورتيكه توده سنگ مورد نظر براي حفاري لبه آزادي نداشت، از روش گوه‌اي بعنوان اولين جبهه كاري استفاده مي‌شد. پس از ايجاد لبه هاي آزاد با استفاده از روش موازي، كار ادامه مي يافت. ارقام درج شده در كنار هر چال ترتيب انفجار را نشان مي‌دهند .

شكل2: مقطع كلي در روش انفجار كنترل شده (smooth blasting) گوه اي

شكل 3: آرايش چالها و توالي انفجار در روش انفجار كنترل شده (smooth blasting) موازي، در اين حالت سطح توده سنگ لبه آزاد دارد. اين لبه آزاد بعد از انجام انفجار به روش گوه اي ايجاد مي گردد.

ايجاد مانع در مقابل انتشار امواج از روش پيش شكافت (pre-split blasting) و ناحيه ضربه خور (buffer blasting)

اين دو روش به منظور جلوگيري از انتشار امواج ناشي از انفجار بكار رفته و مانع از ايجاد تخريب‌هاي ناخواسته گرديده است.

در روش پيش شكافت، قبل از آتشكاري اصلي و در پيرامون محدوده مورد نظر شكافهايي ايجاد گرديد كه موجب انعكاس امواج شده و از خروج آنها از محدوده مورد نظر جلوگيري مي نمود. اين شكافها با حفر چالهاي نزديك به هم و انفجار همزمان آنها با مواد منفجره اندك ايجاد مي شدند

در روش ضربه خور ناحيه اي ايجاد مي شد كه با جذب ضربات ناشي از انفجار موجب استهلاك انرژي ارتعاشي امواج مي گرديد. براي ايجاد اين ناحيه يك سري چال با فاصله كم حفر شده؛ سپس مواد منفجره با چگالي و مقدار كم درون اين چالها قرار گرفته و بطور متوالي بين چالهاي اصلي و مرزي منفجر شده است.

انتخاب روش انفجار با توجه به فاصله از سد قديمي

با توجه به كاهش اثرات تخريبي نسبت افزايش فاصله از محل انفجار، محدوده عملياتي بر حسب فاصله از سد قديمي به سه ناحيه تقسيم شد.

ناحيه با فاصله زياد؛ انفجارهاي انجام شده در اين ناحيه ارتعاش هايي در سازه ايجاد كرد كه در حد مجاز ايمني قرار مي گرفت. در اين ناحيه بدون نياز به كنترل هاي خاص انفجار، عمليات حفاري انجام مي يافت.

ناحيه با فاصله متوسط؛ در اين ناحيه لازم بود تا عمليات انفجار به روشهاي كنترل شده 
(smooth blasting) انجام گرفته و مقدار و نوع مواد منفجره بگونه اي انتخاب شود كه ارتعاشهاي ايجاد شده در سازه از حد مجاز فراتر نرود. در صورت لزوم در اين ناحيه موانع انتشار امواج (به روشهاي ذكر شده) ايجاد مي گردد.

ناحيه با فاصله كم؛ در اين ناحيه تعداد چالها زياد و مواد منفجره مصرفي بسيار اندك بود. به منظور كاهش انرژي لرزه اي دهانه چالها بسته نمي شد. در اين حالت انفجار فقط موجب ترك خوردن سنگها شده و جدا كردن آنها از توده سنگ بايد بصورت دستي انجام مي گرديد. با توجه به بازدهي كم عمليات در اين ناحيه اين امكان بود كه چالهايي با فواصل كم حفر كرده و از مواد منبسط شونده (مانند كتراك) براي ايجاد شكاف در توده سنگ استفاده نمود.

2-2- پرده آب بند

جهت كاهش گراديان هيدروليكي زير پي سد و كاهش ضريب نفوذ پذيري در پي و جناحين، پرده آب بند در سرتاسر محور سد ايجاد گردد. تزريق پرده آب بند موجب بهبود كيفيت سنگ از نظر تحكيمي نيز گرديد. عمق پرده آب بند معمولا تا قسمتي از توده سنگي در نظر گرفته شد كه آزمايش نفوذ پذيري در قطعات لوژن 1 را نتيجه بدهد.

ايجاد پرده آب بند از طريق عمليات حفاري و گمانه زني و تزريق دوغاب سيمان با فشار مناسب جهت آب بندي و پركردن درزه ها، شكافها و فواصل خالي در عمق پي انجام شده است.

در حالت طبيعي بهتر اين بود كه حفاري و تزريق قسمت پي اول انجام شود تا به تبع آن اجراي بتن بدنه از پايين ترين قسمت شروع گردد؛ ولي به لحاظ اينكه كار حفاري و تزريق در جناح راست تقريباً آماده انجام بوده و در قسمت پي با توجه به تداخل با رسوب برداری کف و سنگ برداری طرفين سد قديمی، هنوز اجراي عمليات حفاري و تزريق ميسر نبود، انجام عمليات از جناح راست شروع و متعاقبا در جناح چپ پی ادامه يافت. در اين طرح با توجه به جنس زمين كه سنگي است تزريقات از پايين به بالا انجام گرديد. در توده سنگ پی سد کريت لايه ها و قطعات كوارتز و سيليس به چشم مي‌خورد كه كار حفاري را تحت تاثير قرار مي داد و تجهيز لازم متناسب با حفاري در اين سنگها صورت پذيرفت.

جهت كنترل و تعيين شرايط كيفي تزريق در سنگ از گمانه هاي كنترل استفاده شد. اين گمانه‌ها در منطقه مورد نظر بصورت مايل و حداقل 5 تا 10 متر عميق تر از عمق پرده آب بند و محدوده تحكيم يافته حفر مي‌گرديد. با توجه به آثار سيمان در مغزه ها مي توان كيفيت تزريق را مورد مطالعه و سنجش قرار داد.

شكل 4: نحوه آرايش پرده آب بند در زير پي سد

2-3- دال بتني زير پي

در توده سنگ بستر زير پي سد و در عميق ترين ناحيه آن شكافي V شكل وجود دارد كه حاصل فرسايش در طي دوران گذشته است و در دوره بهره برداري از سد تاريخي، بتدريج با رسوبات آبرفتي انباشته شده است. حفاريهاي مطالعاتي و آزمايشها نشان دادند كه تراكم رسوبات در اين ناحيه به حدي است كه مي توان با تزريق مناسب، آنرا كاملا تحكيم و آب بند نمود. از اينرو طرح سد به گونه اي در نظر گرفته شد كه رسوبات شكاف مذكور به روش فوق اصلاح شده و يك دال بتني ضخيم بعنوان پي سد در اين قسمت، روي آن اجرا گردد.

2-4- اجراي بدنه سد

يك مشكل اصلي در اجراي سازه هاي بتنــي حجيم، كنترل يا حذف ترك خوردگي حرارتي و در مورد سازه هاي آبي، نشتي درزهاي ساخت است. به دليل وجود حجمهاي بزرگ بتن، گرماي ناشي از هيدراته شدن سيمان نسبت به ديگر موارد بتن سازه اي مشكلات بيشتري ايجاد مي كند و اتخاذ برخي تدابير براي محدود ساختن افزايش دما برروي قالب بندي تاثير حياتي دارد. دماي بتــن به ويژه در آب و هواي گرمتر بايد در زمان بتن ريزي و هيدراتاسيون به روشهاي زير در كمترين حد حفظ شود: استفاده از سيمان كم حرارت، استفاده از نرمـه خاكستر آتشفشاني يا پوزولان ديگري به جاي بخشي از سيمان، سرد سازي، تكنيكهاي عمل آوري ويژه و استفاده از قالبهاي فولادي گرما - پراكنشي. مراحل، پلان و ترتيب بتن ريزي بلوكها به گونه اي انتخاب شده است كه گرماي حاصل به طور مناسبي كنترل شود. علاوه بر آن، اين نكته نيز مورد توجه قرار گرفته است كه بين بلوكها اختلاف ارتفاع زياد ايجاد نشود تا بارگذاري روي پي بتدريج و بصورت يكنواخت انجام گيرد. بطور كلي اختلاف ارتفاع بلوكها هنگام بتن ريزي به گونه‌اي انتخاب مي‌گردد، كه هم شرايط بتن ريزي تسهيل گردد و هم قالب بندي سطوح درز به حداقل ممكن كاهش يابد. باز كردن قالبها نيز طوري برنامه ريزي شده است كه از ايجاد شوكهــاي حرارتي كه به ترك خوردگي سطح بتن منجر مي گردد، جلوگيري شود.

2-4-1- قالب بندي مراحل بتن ريزي

متداول ترين روش براي تعديل جمع شدگي و گرماي ناشي از هيدراتاسيون در سازه بتني حجيم، محدود كردن ارتفاع مراحل بتن ريزي است. در اين سد ارتفاع بلوكها 2.5 متر در نظر گرفته شده است.

به جز در مرحله اول بتن ريزي پي، قالب هاي مــورد استفاده از نوع طره اي پشت بند دار است. مراحل بتن ريزي مستلزم قابليت استفاده مجدد از قالبها بطور متعدد است؛ از اينرو قالبها از فولاد ساخته مي شوند تا در برابر بارهاي وارده و در طول زمان استفاده مكرر خود، پايداري نشان دهنــد. در اين قالبها از جك بعنوان پشت بند استفاده شده است. اين جك ها علاوه بر تنظيم نمودن قالب به هنگام نصب، از حركات آن به بيرون نيز به هنگام بتن ريزي جلو گيري مي نمايند. در پشت قالب پياده روهاي پيش‌بيني گرديده است كه نصب قالب و همچنين رفت و آمد عوامل اجرايي را امكان پذير نمايد. قالب ها با مهارهايي كه از قبل در بتن نصب مي گردد به بلوك پايين محكم مي شوند.

سريعترين چرخه بتن ريزي مجاز در كارهاي بتني حجيم مستلزم باز كردن و برپايي مجدد قالبها در عرض 24 تا 48 ساعت پس از تكميل يك مرحله بتن ريزي و تكميل مرحله بتن ريزي بعدي در عرض 72 ساعت است. تحت چنين شرايطي لوازم مهار قالب بايد در بتني عمل كنند كه مقاومت فشاري يا پيوستگي آن 15 در صد مقاومت 28 روزه است. حتي زماني كه بين مراحل بتن ريزي متوالي 5 روز فاصله وجود دارد، بتن كم سيمان كه مستلزم استفاده از لوازم نگهداري ويژه اي در قالبها است تا براي حمايت قالبها مرحله بتن ريزي بعدي مقاومت كافي ايجاد كنند.

2-4-2- بتن ريزي

در هر مرحله بعد از آماده شدن قالب، واتر استاپ، نصب لوله هاي پس سرمايش (post-cooling)، نصب لوله هاي تزريق و نصب ابزار دقيق و كنترل نقشه بردار و اخذ مجوز بتن ريزي، يك لايه ملات ماسه و سيمان اجرا گرديد. ملاتي كه بدين ترتيب ريخته مي شود به منظور يكپارچه كردن بتن قديم و جديد و همچنين آب بندي بين بلوك هاي بتن است.

بعد از پخش يك لايه ملات ماسه و سيمان، بتن اصلي با مشخصات طرح اختلاط مصوب ساخته و در محل آماده شده براي اينكار ريخته مي شود. روش بتن ريزي بدين طريق است كه اولا" بتن ريزي پيوسته اجرا شده و از قطع بتن به هر دليل بايستي جلوگيري شود تا درز سرد بوجود نيايد. براي بالابردن كيفيت، با ويبره هاي قوي متناسب با حجم بتن و دانه بندي، ويبره زده مي شود. بديهي است، به همان ميزان كه كم ويبره زدن باعث پايين آمدن مقاومت مي‌گردد، ويبره بيش از حد نيز باعث جدا شدن دانه ها مي‌شود. از ريختن بتن در يكجا خودداري شده و بتن در لايه هاي 50 سانتيمتري ريخته شده است.

بعد از اتمام بتن ريزي و صاف كردن سطح بتن و پس از اتمام زمان گيرش، سطح بتن با واتر جت شسته شده و يك سطح مضرس جهت بتن ريزي مرحله بعد آماده مي شود.

بعد از هر مرحله، عمل آوري (curing) بتن براي مدت حداقل سه روز متوالي انجام شده است. براي اين منظور از فواره هايي كه روي سطح بتن قرار مي گرفتند استفاده مي شد.

2-4-3- تزريق درزهاي انقباض

به منظور يكپارچه كردن بدنه سد، در بين بلوك هاي مختلف سد لوله هايي بمنظور تزريق دوغاب سيمان نصب شده است كه روي آنها در فواصلي كه مشخصات فني تعيين كرده كلاپه هايي نصب تعبيه شده است. بعد از اتمام بتن ريزي سد، از روي سد و از داخل گالري ها نسبت به تزريق دوغاب طبق مشخصات فني اقدام مي گردد. زمان و شرايط تزريق از اهميت خاصي برخوردار است و به گونه اي انتخاب شده است كه، فرآيند هيدراتاسيون تمام شده و حداكثر انقباض در بلوك هاي بتن بوجود آمده باشد. اين كار به صورت همزمان در درزها انجام شده بطوريكه از حركات افقي بلوك ها جلوگيري شود.

منابع:

- اسناد قرارداد سد ذخيره اي كريت طبس، مشخصات فني سد

- گزارش هاي پيشرفت فيزيكي پروژه طي سالهاي 1380 الي 1383، دفتر فني كارگاه سد كريت

- تكنولوژي اجرايي سد كريت، 1380، دفتر فني شركت ساختماني اويول

برگرفته از سایت انجمن بتن ایران

سد های شگفت انگیز جهان

سد بزرگ آسوان

این سد در جنوب شهر آسوان مصر واقع شده است. هدف از ساخت این سد تنها سامان دهی به سیلاب های سالانه رود نیل نیست بلکه هدف اصلی ایجاد یک دریاچه پشت سد به منظور فراهم آوردن ذخایر آبی برای جلوگیری از قحطی و کمبود آب در مواقع خشکسالی، می باشد.

کار ساخت این سد از سال 1960 بعنوان یک پروژه ملی شروع شد و رئیس جمهوری مصر_ناصر_عهده دار تامین هزینه های این طرح بود. پس از این که مصر نتوانست نظر قطعی آمریکا و انگلیس را در رابطه با دریافت وام برای ساخت سد را به خود جلب کند، روسیه ساختار زمینی این سد را طراحی کرده و تجهیزات لازم برای ساختن نیروگاه برق را در اختیار مصر گذاشت. در طی اجرای عملیات ساخت، تدابیر و امکاناتی در نظر گرفته شد تا ساکنان اصلی نوبه(یک سرزمین باستانی در مصر) به وطن اصلی شان بازگردند و در یک اقدام چند ملیتی به بازیابی آرامگاه عظیم ابو سیمبل پرداخته شد.

سد بزرگ آسوان درسال 1970 توسط رئیس جمهور "سادات" افتتاح شد. امروزه این دریاچه با نام دریاچه ناصر تقریبا 500 کیلومتر عرض دارد و مرز مصر و سودان را به هم متصل می کند. علیرغم وجود مشکلات زیست محیطی که توسط سد ایجاد شده است اما این سد یک موهبت الهی برای ملت مصر محسوب می شود. به دلیل وجود این سد در سالهای 1980 و 1990 هنگامی که کل قاره آفریقا دچار قحطی و خشکسالی شده بود کشور مصر دچار هیچ مشکلی در رابطه با کمبود آب نشد و در موارد بسیاری از سیلاب های عظیم و غیر منتظره ایی که پیش می آمد در امان ماند.

اکنون سیستم کشاورزی بطور منظم و سازمان دهی شده در این کشور رواج دارد اما در سال 1996 برای اولین بار آب پشت سد دریاچه ناصر سرریز شد. پروژه هایی در دست است که طی آنها نواحی در امتداد آبریز "توشکا" را دارای سکنه می کند و محله جدیدی را در راستای کانال تازه تاسیس "زاید" در قلب صحرای بزرگ آفریقا برای اسکان مردم احداث کند.

سد هوور(Hoover)

سد هوور در تنگه سیاه و بر روی رود کلرادو در حدود 48 کیلومتری جنوب شرقی لس وگاس واقع شده است. و ارتفاع آن از سنگ های پایه تا راس سد که در آن جاده ساخته شده، در حدود 41/221 متر است. برج و نقطه بالایی سد که در کنار نرده ها قرار دارد 19/12 متر از سطح جاده ارتفاع دارد.

وزن تقریبی این سد به بیش از شش میلیون و ششصد تن می رسد و از نوعی بتون ثقیل و چگال ساخته شد که در پشت آن فشار آب حاصل از نیروی گرانشی زمین و نیروی منحنی افقی بر آن وارد می شود. نیروی وارده در هر فوت مربع(48/30 سانتی متر) فشاری معادل با 20430 کیلوگرم بر دیواره سد وارد می شود.

در حدود 4357000 متر مکعب بتون در این سد به کار رفته است.با این میزان بتون می توان ساختمانی را به مساحت 100 فوت مربع و ارتفاع 1600 تا 3200 متر یعنی ساختمانی بلندتر از ساختمان امپراطوری(1250 فوت ارتفاع دارد) را در یک شهر ساخت و یا یک راه ارتباطی با عرض 16 فوت از سانفرانسیسکو به نیویورک کشید.

اولین بتون این سد در ماه ژوئن سال 1933 و آخرین بتون آن در ماه می سال 1935 کار گذاشته شد.بطور تقریبی می توان گفت که در هر ماه 156800 متر مکعب بتون در این سد کار گذاشته شده است.بیشترین میزان کار گذاری بتون در یک روز 10253 متر مکعب بتون (مقداری از این بتون ها در برج ورودی و مکان موتور برق به کار رفته است) بوده و کمترین میزان 269500 متر مکعب در هر ماه بوده است.

آنچه سد هاوور را از دیگر سد ها متمایز می کند این است که این سد از بلوک های سیمانی و یا ستون های عمودی ساخته شده که این بلوک ها دارای سایز های متفاوتی است مثلا در دیواره مخالف جریان آب سد سایز این بلوک ها 60 فوت مربع است و در دیواره موافق جریان آب سد سایز بلوک ها 25 فوت مربع است. بلوک های مجاور در هم فقل می شوند. برای جایگزین کردن بتون در هر بلوک در فضای 5 فوت به زمانی در حدود 27 ساعت زمان نیاز است. هنگامی که دمای بتون پایین می آید مخلوط سیمان و آب که به آن ملات می گویند به فضایی که در نتیجه انقباض بتون در هوای سرد ایجاد می شود فشار وارد می کند و این بتون نوعی ساختار تک سنگ(یک تکه) پدید می آورد.

مواد اصلی کاربردی در این سد ،که تمام این مواد توسط دولت خریداری شد، عبارتند از فولاد مقاوم معادل 45000000 پوند(هر پوند معادل 454 گرم است)، دریچه تنظیم آب 21670000 پوند، صفحات فولادی و لوله های برون ریز 88000000 پوند، لوله ها و ابزار آلات در حدود 1344 کیلومتر، فولاد های ساختاری 18000000 پوند، فلزات کاربردی متفرفه 5300000 پوند است.

پیمانکار از 20 آپریل سال 1931 به مدت هفت سال قرار داد بست که البته تا 29 ماه می 1935 کار بتون گذاری آن تمام شد و بقیه کار های تکمیلی آن تا 1 مارس 1936 به پایان رسید. 21 هزار نفر در کار سد سازی مشارکت داشتند که دستمزد ماهانه آنها 500000 دلار برآورد شده است.

سد ایتایپو(Itaipu)

موتور برقی_آبی این سد بزرگ ترین موتور برق پیشرفته جهان محسوب می شود. کار ساخت این سد از سال 1975 شروع و تا سال 1991 به طول انجامید بعنوان یک توسعه دو ملیتی می توان از آن نام برد این سد بر روی رود پارانا بسته شد که حاصل تلاش دو کشور همسایه برزیل و پرتغال می باشد. موتور برق این سد دارای 18 ژنراتور است که گنجایش تولید نهایی برق آن به 12.600 مگا وات می رسد و بطور قطع می توان گفت که خروجی برق سالانه آن 75 میلیون مگاوات است. در سالهای اخیر انرژی تولیدی سد ایتایپو پس از نصب آخرین دستگاه ژنراتور در سال 1991 چندین رکورد جهانی را شکسته است. تولید 77.212.396 مگاوات انرژی در سال 1995، در سال 1996 افزایش یافت و رکورد کنونی تولید برق هم اکنون 80 میلیون مگاوات در سال محاسبه می شود.

عظمت این سد زمانی هویدا شد که در سال 1995 توانست جوابگوی 25% ذخایر انرژی برزیل باشد و 78% ذخایر انرژی پرتغال را تامین کند. موتور برق این سد یکی از جاذبه های توریستی منطقه "فوز دو ایگواکو" است که تا کنون پذیرای 9 میلیون توریست از 162 کشور جهان بوده است. شهر "فوز دو ایگواکو" برزیل که در آن آبشار های مشهوری قرار دارد در کرانه غربی رود پارانا و درست در مرز میان برزیل و پرتغال واقع شده است.

موتور برق این سد در 14 کیلومتری شمال پل اینترنشنال ،که دو شهر "فوز دو ایگواکو" برزیل و "سوداد دل استی" پرتغال را به هم متصل می سازد قرار دارد. در کشور پرتغال چندین سد وجود دارد که ارتفاع نهایی آنها 7.744 متر و عرض آنها حداکثر به 225 متر می رسد. میزان مصالح کاربردی در این سد هم در نوع خود بی نظیر است با استفاده از آهن های کاربردی در این سد می توان 380 برج ایفل ساخت و با استفاده از بتون های مصرفی در این سد می توان 15 بار کانال تونل_پل ارتباطی فرانسه و انگلیس را ساخت. این سد یکی از اعجاب انگیز ترین بنا های کنونی جهان است که بر روی رود پارانا _که از نظر بزرگی هفتمین رود جهان به حساب می آید_ بسته شده است. کارگران یکی از دشوارترین کارهای جهان را به اتمام رساندند که طی آن 50 میلیون تن خاک و سنگ جابجا کردند

منبع : mehrzadcivilengineer.blogfa.com

تایپه 101 برجی بر فراز آسمان

بزرگترین برج مسکونی جهان در منطقه‌ای زلزله‌خیز ساخته شد تا میزان مقاومتش را به نمایش بگذارد. تایپه 101نام برج 101 طبقه‌ای است که با 508 متر ارتفاع به‌عنوان بلندترین برج مسکونی در کتاب رکوردهای جهان "گینس" ثبت شده است.

سرعت بعضی از توفان‌های این منطقه بیش از 250 کیلومتر در ساعت است و گاهی در این منطقه سالی 200 بار زلزله می‌‌آید.

تا پیش از آغاز سال 2005، برج‌های دو قلوی پتروناس در شهر کوالالامپور، پایتخت مالزی رکورد بلندترین ساختمان مسکونی جهان را داشتند، اما امروز «تایپه 101» 56 متر بلندتر از آنهاست و رکورد بلندترین را در اختیار دارد.

هزينه ساخت اين برج 1.5 ميليارد يورو و بيشتر آن صرف فن اورى ايمن سازی اين برج شده است .

پس از حادثه تروريستى 11سپتامبر و ويرانى برج هاى دوقلو مركز تجارت جهانى نيويورك ،سازندگان اين برج همه سيستم هاى ايمنى ساختمان را بار ديگر مورد بازنگرى قرار دادند .

حادثه 11 سپتامبر به معماران و مهندسان ثابت كرد كه حادثه اى مثل اتش سوزی در یک آسمانخراش ميتواند حتی از زلزله يا توفان هم خطرناك تر باشد ، به همين دليل اسکلت فولادي برج را با نوعي ماده ضد حریق پوشاندند .

راز مقاومت این برج در کره فولادی است به وزن 660 تن که در بین طبقه 87 تا 92 تایپه 101 به 16 بازوی فولادی آویخته شده است. این پاندول غول پیکر تعادل ساختمان را در برابر زلزله‌های بسیار شدید و توفان‌های مهیب که در این منطقه امری عادی و همیشگی است، حفظ می‌‌کند.

داستان ساخت اين برج مربوط به شش سال پیش است . " چن شوى بيان " رئيس جمهور فعلي تايوان و شهردار آن زمان تايپه قصد داشت تا در تايپه ، پايتخت تايوان ، یک بناى يادبود بسازد.

طرح اوليه مربوط به سه ساختمان بلند بود ، اما شهردار تايپه مي خواست یک بناي منحصر به فرد و بي همتا براى شهر و كشورش بسازد ، بنايى كه بتواند ركورد بشکند و در كتاب گينس ثبت شود. او و همکارانش پس از بررسي طرح هاي مختلف ، اين آسمانخراش 101 طبقه را كه براساس شاخه گياه بامبو طراحی شده است ، انتخاب كردند . جالب است بدانيد براى طراحی داخلي اين ساختمان از راهنمایی و ديدگاه های استادان " فنگ شويى " كه روش باستانى فرهنگ شرق در طراحی و چیدمان بناهاست استفاده شده است . هدف فنگ شويى ايجاد حس هماهنگي در فضاى ساختمان است .

شهر ممنوعه و ديوار چين براساس اصول فنگ شويى ساخته شده است . در تايپه 101 ، پنجره ها ، چارچوب درها ، جهت اتاق ها و ... نيز براساس اصول فنگ شويى تنظيم شده است .

یك گروه ژاپنی سیستم‌های ساختمان‌سازی و آسانسور، سریع‌ترین آسانسور دنیا را در ساختمان 101 تایپه مركز تایوان كه با 508 متر ارتفاع ، بلند‌ترین ساختمان جهان شمرده می‌شود، نصب كرده است.

دو دستگاه از این آسانسور كه در ساختمان اداری 101 طبقه تایپه نصب شده است می‌تواند با سرعتی حدود یك هزار و 10 متر در دقیقه یعنی 6/60 كیلومتر در ساعت صعود كند. این آسانسور كه به‌عنوان پرسرعت‌ترین بالابر جهان دركتاب ركوردهای جهانی گینس به ثبت رسیده است، گنجایش 24 نفر و یا ظرفیت حمل یك ‌هزار و 600 كیلوگرم را دارا است.

آیا تایپه 101 واقعا بلندترین سازه جهان است ؟

بسیاری معتقدند عناصری همچون تیر پرچم ، آنتن و منارهای مخروطی كه از ملحقات تعداد زیادی از ساختمان‌های بلند هستند، نباید در اندازه‎گیری ارتفاع ساختمان به حساب آورده شوند. همچنین از نظر فنی، برج‌های مشاهده و برج‌های مخابراتی بایستی به عنوان سازه در نظر گرفته ‎شوند و نه ساختمان، چون این نوع برج‌ها قابل سكونت نبوده و فاقد فضای مسكونی یا اداری هستند.

با این اوصاف، به نظر می‎رسد برج تایپه 101 (Taipei 101 Tower) در تایوان، با ارتفاعی بالغ بر 508 متر، بلندترین ساختمان حال حاضر جهان باشد.

اما بایستی توجه داشت كه منار مخروطی بزرگ آن (با ارتفاع 60 فوت) باعث این افزایش ارتفاع ‎شده است. پیش از ساخت برج تایپه 101، برج‌های دوقلوی پتروناس (Petronas Twin Towers) در كوالالامپور مالزی ، بلندترین ساختمان‎های جهان به شمار می‌رفتند. همانند برج تایپه 101 ، بخش قابل توجهی از ارتفاع برج‌های دوقلوی پتروناس نیز به مناره‌های مخروطی‌شان مربوط است ، نه به فضای قابل استفاده آنها.

اگر در محاسبه ارتفاع ساختمان، تنها فضای قابل سكونت مد نظر قرار گیرد و از سطح پیاده‎رو ورودی اصلی تا رأس سازه‎ای ساختمان (بدون احتساب تیرهای پرچم و مناره‌ها) اندازه‌گیری شود، در این صورت برج سیرز (Sears Tower) شیكاگو، با ارتفاع 442 متر ، كه در سال 1974 ساخته شده است ، هنوز نیز عنوان بلندترین ساختمان جهان را برای خود حفظ خواهد كرد.

اما اگر در اندازه‌گیری ارتفاع ساختمان‌ ، مناره‌ها ، تیرهای پرچم و آنتن‌ها نیز به حساب آورده شوند ، در این صورت رده‌ بندی بلندترین ساختمان‎های جهان ، بایستی تمام سازه‎های ساخت بشر را ـ چه فضای قابل سكونت داشته باشند و چه نداشته نباشند ـ در بر بگیرد. با این فرض ، برج CN در كانادا ، برج مخابراتی و جاذبه گردشگری تورنتو با ارتفاعی بالغ بر 33/553 متر ، بلندترین ساختمان حال حاضر جهان خواهد بود.

نكته جالب توجه اینجاست كه هیچ یك از این ساختمان‌ها ، بدون توجه به اینكه بر اساس چه معیاری عنوان بلندترین ساختمان جهان را به خود اختصاص داشته باشند ، این عنوان و جایگاه‌ را برای مدت طولانی در اختیار نخواهند داشت. با توجه به رقابت شدیدی كه در حال حاضر میان كشورهای مختلف برای برافراشتن ساختمان‌های هر چه بلندتر وجود دارد ، حتی ساختمان‌های بلندتری كه هم اینك در مرحله طراحی و بر روی كاغذ هستند ، نیز نبایستی از حفظ درازمدت جایگاه‌شان در آینده مطمئن باشند .

منابع : مرکز عمران ایران ، آرونا ، روزنامه آسیا

سد یانگ تسه

ساخت سد بيست و پنج ميليارد دلاری سه دره ، با هدف مهار کردن قدر مخوف رودخانه باستانی يانگ تسه (رودخانه زرد) ، سرانجام در سال 1933 آغاز شد. با سرعت کنونی پيشرفت کارها ، تمام 26 واحد ژنراتور در حال ساخت بايد تا سال 2009 به کار افتند و توليد برق ر آغاز کنند. اين سد ، با ظرفيت توليد نيروی 2/18 ميليون کيلو وات ، معادل توليد 18 نيروگاه هسته ای ، بلند پروازانه ترين طرح در حال اجرا از نوع خود در جهان به شمار می آيد. عرض اين سد ، پس از تکميل ، بيش از 1600 متر و ارتفاع آن متجاوز از 550 متر خواهد بود. کل سازه به حدود 26 ميليون تن بتن ، و برپاداشتن 281000 تن سازه فلزی نياز دارد. در مجموع 250000 نفر در اين پروژه کار خواهند کرد. " سد سه دره چندان عظيم است که هماهنگ کردن پيشنهادهای مناقصه و تهيه و تدارک کارها می توانسته يک کابوس بوده باشد." بالها يانگ ، طراح ، شرکت توسعه و عمران پروژه سه دره چين در کشوری که نيازهای انرژی اش عمدتا از سوخت ذغال سنگ تامين می شود ، تغيير جهت به توليد برق آبی، سالانه گسيل 100 ميليون تن کربن و دی اکسيد و 10000تن کربن مونوکسيد به جو را می کاهد. که به راستی ارقام خيره کننده ای اند. بدون شك مانند هر کار و وظيفه دولتی (عمومی) ديگری در اين مقياس ، در اينجا هم نقطه ضعفی وجود دارد. گروه های زيست محيطی از اين بابت نگران اند که اين سد با تغيير دادن مسير چرخه آب رودخانه ، می تواند محيط زيست را تهديد کند و بر معيشت 75 ميليون نفری تاثير نامطلوب گذارد که از طريق ماهيگيری يا زراعت در امتداد يانگ تسه روزگار می گذرانند.

نگرانی گروه های حقوق بشر هم بر اين عقيده اند که تعدادی سدهای کوچک و متوسط می تواند گزينه ارزانتری برای اين پروژه عظيم باشند و می توانند نياز به اسکان دادن تقريبا يک ميليون نفر در جای جديد را برطرف کنند. باستان شناسان خاطر نشان می کنند که که بخش چشمگيری از ميراث چينی به محض آبگيری درياچه پشت سد از بين خواهد رفت ، و اين اتفاق می تواند بر گردشگری منطقه ، که يکی از منابع عمده درآمد آنجاست ، تاثير بگذارد. امتيازها و سودهای فراوان اما ، فوايدی که تکميل اين پروژه دربر خواهد داشت ، چندين برابر زيان های آن است. برق آبی ، مستقل از اين که فارغ از گسيل گازهای گلخانه ای است ، يکی از ارزانترين منابع سوخت تجديدپذيری است که تاکنون بشر شناخته است. مدافعان ساخت اين سد بر سهم آن در مهار سيلابها تاکيد می ورزند ، و تصريح می کنند که ظرفيت انباشت سيلاب پرحجم درياچه پشت سد تناوب سيلاب های عظيم در مسير رودخانه را از يک بار در هر ده سال به يک بار در هر يکصد سال خواهد کاست. درياچه پشت سد حتی می تواند تاثير تعديل کننده بر اقليم منطقه برجای گذارد.

اين پروژه از طريق افزايش نواحی قابل کشتي رانی يانگ تسه توسعه اقتصادی بسيار ضروری را به درون نواحی روستايی خواهد برد ، و اين امکان را فراهم می آورد که ترابری و تجاريت رودخانه ای به اعماق نواحی باختری رسوخ کند. به علاوه کارشناسان دولتی اظهار می دارند که انرژی (برق) توليد سد هر سال تا 65 ميليارد دلار در بخش های صنعتی درآمد کسب و ميليون ها فقره اشتغال ايجاد خواهد کرد. طراحی ساخت يک سد در بهترين شرايط هم کار پيچيده ای است. از اين رو ، چالشی را تصور کنيد که طراحی سدی پديد می آورد که سد هوور در برابرش يک اسباب بازی به نظر می آيد. Primanera (مختلط) برای اين کار بزرگ وارد شدن Primanera: اين نرم افزار مديريت پروژه برای طراحان چينی ابزاری آرمانی بود. باي هوا يانگ ، يکی از طراحان شرکت توسعه و عمران پروژه سد دره چين، می گويد که اين نرم افزار از آغاز پروژه ضروری و اجتناب ناپذير بوده است."اين نرم افزار به خصوص در سه جنبه مفيد و دسترس پذير بود: طراحی ، زمان بندی و تنظيم بودجه." يانگ توضيح می دهد که اين نرم افزار برای کاربران اين امکان را فراهم می آورد که به پايگاه های داده ای تامين کننده طراحان ، مديران ساخت و مشاوران دسترسی پيدا کنند. اين نرم افزار آنگاه طرح مفروض را با برآوردهای قيمت ها ، عملی بودن فنی و زمان بندی ، از روی پايگاه داده ای آن ، منطبق می کند.

به گفته يانگ: " سد سه دره چندان عظيم است که هماهنگ کردن مناقصه با تدارکات می توانست به يک کابوسی بدل شود. اما هرچند که ما با سيل پيشنهادهای شرکت های متعدد ساخت و ساز مواجه بوديم ، نرم افزار Primanera ما را توانايی بخشيد تا به طور سامان مندی پيشنهادهای مناقصه را تحليل و آنها را که غيررقابتی بودند حذف کنيم." هم اکنون که ساخت و ساز عملا آغاز شده است ، اين نرم افزار کماکان نقش چشمگير و مهمی در نظارت بر گزارش های ميدانی و همزمان کردن اطلاعات در ميان اعضای مختلف گروه بازی می کند. جهان ناظر است در اين پروژه ، جايی برای خطا وجود ندارد. سال بعد ، جريان آب از مسير دائمی اش بازخواهد ايستاد و مطابق برنامه زمان بندی چهار مولد اول برق اين نيروگاه برقی آبی آغاز به کار خواهند کرد.

وجهه يک ملت در معرض آزمونی خطير قرار گرفته است. و در حالی که جهان نظاره گر همه جريانهاست ، نسل کنونی چين در کار است تا بلندپروازی های نسل های پيشين را تحقق بخشد. سد به مرحله نهايی می رسد يادداشت سردبير: وقتی اين مجله زير چاپ می رفت ، چين اعلام کرد که ساخت کانال های انحرافی سد تکميل شده، و به اين صورت جريان طبيعی يانگ تسه امکان پيدا می کند از گودال های بده طغيان آب سد بالقوه تکميل شده عبور کند. در برنامه راه افتادن اين سد انحرافی ، که به طور زنده از تلويزيون چين پخش می شد ، اعلام شد که مرحله نهايی اين پروژه عظيم آغاز شده است .

پلهاي دهانه بلند در جهان

اين نوشته خلاصه مقاله اى است كه در مجله تياراكنوسمستارى شماره 3-2 سال 1995 به چاپ رسيده است . اين مجله نشريه رسمى اداره راه فنلاند است و به شكل فصلنامه منتشر مىشود.

پل هاى دهانه طويل مستحكم شده با كابل

در آغاز هزاره سوم ميلادى 17 پل در جهان وجود داشته است كه دهانه آنها بيش از هزار متر مىشود. اين پل ها يا در حال بهره بردارى هستند و يا ساختمان آنها به ما پايان نرسيده است .

اين پلها همه از نوع پل هاي معلق هستند و تعداد آنها در كشورهاي مختلف به ترتيب زير است :

در آمريكا و ژاپن چهار پل ، در انكلستان ، تركيه و چين هر يك دو پل و در پرتغال , دانمارك و سوثد هر يك ، يك پل وجود دارد.

از بين پلهاى معلق , پل هاى زير حائز اهميت هستند :

اول , پل عظيم آكاشى -كاى كيو در ژاپن كه دهانه اصلى آن 1991 متر است و در ماه آوريل ساله 1996 آماده بهره بردارى شده است . اين پل در نزديكى كوبه در راه كوبه - ناروتو بين جزاير هونشو و شىكوكو قرار دارد.

دوم , پل بزرگ كمرى شرقى در دانمارك كه دهانه اصلي آن 1624 متر و در ماه ژوثن 1998 اماده استفاده شده است .

در بين پل هاى معلقى كه در مسير شاهراه ها و راه اهن قرار دارند ، پل هاى زير حايز اهميت هستند :

اول ، پل تسينك ما در هنگ كنگ كه دهانه اصلي آن 1377 متر و در سال 1997 بهره بردارى از آن آغاز شده است .

دوم ، پل مينامى - بيزان ستو در ژاپن كه در راه كوجى ما – ساكايد ، بين جزاير هونشو و شي كوكو قرار دارد . . اين پل در حدود صد كيلومترى غرب كوبه واقع شده است و دهانه اصلى آن 1100 متر است و در سال 1998 بهره برداري از آن شروع شده است .

پل هاى كابلى

دهانه پلهاي كابلى امرزه به هزار متر هم رسيده است . در حال حاضر در جهان 13 پل كابلي وجود دارد كه ساختمان آنها به پايان رسيده و يا در شرف اتمام است .

دهانه اين پلها بين 1000-500 متر است .

در بين پل هاى كابلي ، پل هاى زير حايز اهميت است :

اول تاتارا كه دهانه اصلى آن 890 متر است و در سال 1999 مورد بهره بردارى قرار گرفت . اين پل در ژاپن و در 200 كيلوميرى غرب كوبه در راه انوموچي-ايمابارى بين جزاير هونشو و شي كوكو قرار دارد .

دوم , پل پونت د.نرماندى در فرانسه با دهانه اصلى 856 متر قرار دارد و در سال 1995 ساختمان آن به پايان رسيده است .

پل سنگ تراش ها

پل سنگ تراش ها در هنگ كنگ به احتمال قوى يك پل كابلي است كه طول دهانه آن بيش از هزار متر مىشود .

در بين پلهاى كابلى كه در مسير شاهراه ها و يا راه آهن قرار دارد , پلهاى زير حايز اهميت است :

اول پل ارسوند بين دانمارك و سوئد واقع است و دهانه آن 430 متر مىشود كه در سال 2000 آماده بهره بدارى شده است .

دوم , پل كاپ شوى مون در هنگ كنگ واقع است كه دهانه آن 430 متر مىشود و در سال 1997 بهراه برداري از آن آغز شد است . اين پل در نزديكى پل سينگ ما قرار دارد .

در بين پل هاى كابلى يك ستونى ، مقام اول به پل سوگورت در روسيه تعلق ميگيردكه دهانه آن 408 متر است و بهره بردارى از آن سال 2000 آغاز شده است . مقام دوم را نيز پل كارنالى در نپال با دهانه اى به طول 325 متر به خود اختصاص مىدهدكه از سال 1992 مورد استفاده قرار گرفته است .

پروژه پل اولياناوسك كه قرار بود يك ستونى و با دهانه اى به طول 407 متر ساخته شود با پل شاه تيري با چهار دهانه هر كدام به طول 203.5 متر تعويض شود .