تحقیق درباره چگونگی و سنجش باران
باران
دید کلی
همه ابرها ذرات آب یا کریستالهای یخ را با خود حمل میکنند، امااین ذرات بسیار کوچکتر از آن هستند که به زمین ببارند. اگر ارتفاعابرهابیشتر شود ، هوای سردتر ، باعثفشردهتر شدن بخار آب میشود و این ممکن است برای شکل دادن باران ، تگرگ یا برفمناسب باشد. باران آبی است که پس از سرد شدن بخارهای جوی بوجود آمده و بر زمینمیریزد. در زبان پهلوی بدان واران (waran) میگفتند.
باران سنجی با استفاده از امواج
تحقیقات یک دانشمند و همکارانش نشانمیدهد که میتوان مقدار ریزش باران را اندازه گرفت و حتی امیدوارانه با استفاده ازاطلاعاتی که شرکتهای تلفن همراه از این افت و خیزها جمع آوری کردهاند، بتوانندمدلهای خیلی دقیقتری برایآب و هوای کره زمینتهیه کنند. اصل پدیده ،چیز تازهای نیست و در واقع همه خیلی خوب میدانند که بارش باران روی مخابرهسیگنالهای تلفن همراه تأثیر میگذارد: قطرههای ریز آب موجود در هوا این سیگنالهارا ضعیف میکند.
بطور دقیقتر ، این قطرهها بسته بهاندازهشان
، شدت فرکانسهای خاصی از سیگنال را کاهش
میدهد و این پدیده ، آنقدرتأثیرگذار است
که در حال حاضر ایستگاههای مخابره امواج تلفن همراه ، بطور خودکاربسته به تغییر شرایط جوی ، شدت سیگنالهایشان را بالا و پایین میبرند. حالا یکدانشمند نشان داده است که این بالا و پایین شدنها حاوی اطلاعات مهمی است که اتفاقاًبه درد هم میخورد: او و گروهش توانستند با استفاده از افت و خیزهای مشاهده شده درشدت سیگنالهای مخابرهای بین ایستگاههای شهر در هنگام توفان مقدار بارش باران را هر۱۵دقیقه محاسبه کنند.
این اطلاعات با اندازه گیری مستقیمایستگاههای هواشناسیدو شهر مختلف همخوانیقابل قبولی دارد. البته این اولین باری نیست که از شدت سیگنالها چنین استفادهایمیشود. پیش از این سیگنالهای دریافتی ازماهوارههای GPSهم برای اندازه گیریهای جویمورد استفاده قرار گرفته بود: بسته بهرطوبت و دمای هوا ، تأخیرهای کوچکی در زمان دریافت سیگنالها مشاهده میشود و این تأخیرهارا میتوان به اطلاعات آب و هوایی ترجمه کرد. حتی از خود سیگنالهای تلفن همراه همقبلاً برای بیرون کشیدن اطلاعات متفاوت استفاده شده بود.
بعضی از محققان ،از جمله اریک هورویتز از شرکت مایکروسافت ، ایده استفاده از تعداد مکالمات تلفنهمراه هر منطقه برای تخمین میزان ترافیک راههای شهری را مطرح کرده بودند، غیر ازاین در جریان درگیریهای سال ۱۹۹۹ در کوزوو ، خیلیها فکر میکردند که صربها از رویاختلالات شبکههای تلفن همراه توانستهاند جنگندههای ضد رادار F -۱۱۷نیروی هواییآمریکا را ردیابی و یکی از آنها را سرنگون کنند. تحقیقات قبلی یکی از محققاندانشگاه اسکس هم استفاده پذیری این افت و خیزهای سیگنالی را برای اندازه گیری بارش، نشان داده بود.اما طرحهای پیشنهادی او به نوع خاصی از ارتباط بینایستگاههای تلفن همراه نیاز داشت. زیبایی و جذابیت تحقیقات این دانشمند در این استکه به بازآرایی شبکهها نیازی ندارد و از همان اطلاعات جمع آوری شده بوسیله شرکتهایتلفن همراه برای کسبدادههایهواشناسی استفاده میکند. به عبارت دیگر مواد خام طرح وی کاملاً مجانی از آب درمیآید. البته تا وقتی که شرکتهای ارتباطی در بودجهشان برای این اطلاعات ، ردیفتازهای باز نکنند.
یکی از مشکلات جدی محیط زیست که امروزه بشر در اکثر نقاطجهان با آن درگیر است، باران اسیدی میباشد. باران اسیدی به پدیدههایی مانند مهاسیدی و برف اسیدی که با نزول مقادیر قابل توجهی اسید از آسمان همراه هستند، اطلاقمیشود.
|
باران اسیدی
باران هنگامیاسیدی است که میزان PH آب آن کمتر از 5،6 باشد. این مقدار PH بیانگر تعادل شیمیایی بوجودآمده میان دیاکسید کربن و حالت محلول آن یعنی بیکربنات (HCO3) در آبخالص است. باران اسیدی دارای نتایج زیانبار اکولوژیکی میباشد و وجود اسید در هوانیز بر روی سلامتی انسان اثر مستقیم دارد. همچنین بر روی پوشش گیاهی تأثیراتنامطلوبی میگذارد.
در چند دهه اخیر میزان اسیدیته آب باران ، در بسیاری ازنقاط کره زمین افزایش یافته و به همین خاطر اصطلاح باران اسیدی رایج شده است. برایشناخت این پدیده سوالات زیادی مطرح گردیده است که به عنوان مثال میتوان به اینموارد اشاره کرد: چه عناصری باعث تغییر طبیعی باران میشوند؟ منشأ این عناصر چیست؟این پدیده در کجا رخ میدهد؟
معمولا نزولات جوی به علت حل شدن دیاکسید کربنهوا در آن و تشکیل اسید کربنیک بطور ملایم اسیدی هستند و PH باران طبیعی آلوده نشدهحدود 5.6 میباشد. پس نزولاتی که به مقدار ملاحظهای قدرت اسیدی بیشتری داشته باشندو PH آنها کمتر از 5 باشد، باران اسیدی تلقی میشوند.
نماز باران
وقتى رحمت الهى (باران) قطع شود و چشمهها و قناتها بخشکد وکمبود آب پدید آید، براى نزول رحمت الهى و آمدن باران ، نمازمىخوانند. نام ایننماز ،نماز استسقاء ،یا نماز باران است. این نیز یک درس توحیدى و توجه دادن به قدرتو رحمت الهى است. خداوند مىفرماید:
«قل ارایتمان اصبح ماؤکم غورا فمن یاتیکم بماءمعین؟»: بگو: اگر آب شما بخشکد، چه کسىبراى شما آب گوارا مىآورد؟
بى آبى یک منطقه و نیامدن باران ،نشان قهر خدا وگاهى به سببگناهانى است که مردم جامعه انجام مىدهند.پس توجه به خدا و گریه والتماس و توبه و تضرع ، سبب مىشود خداوند عنایت کند و کم آبى را بر طرف سازد. نماز باران براى جلب رحمت خداوند است. رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلم فرمودهاست:
وقتى خداوند بر امتى غضب کند و عذاب بر آنان نفرستد، نرخها گران مىشودو عمرها کوتاه مىگردد، تجار سود نمىبرند و درختها میوه نمىدهند و نهرها پر آبنمىشود و باران از مردم قطع مىشود و اشرار برآنان تسلط مىیابند. در حدیث دیگرى ،امام صادق علیهالسلام فرموده است:
و اذا جار الحکام فى القضاء امسکالقطر منالسماء»: هرگاه زمامداران و حاکمان ، در دادرسى ستم کنند، باران از آسمانقطع مىشود.
طبق روایات ، غیر از آنچه یاد شد، شیوع گناه ، کفران نعمت ، منعحقوق ، کم فروشى ، ظلم و حیله ،ترک امر به معروف و نهى از منکر ،ندادن زکات و ... نیز ،گاهى سبب قطع باران مىشود. در حدیث آمده: حضرت سلیمان با اصحاب خود براى نمازبارانبیرون مىرفت. در راه ، به مورچهاى برخورد که یکى از پاهایش را به آسمانبلند کرده و مىگوید: خدایا! ما مخلوقات ضعیف تو هستیم و از روزى تو بى نیازنیستیم، پس به سبب گناهان بنى آدم ، ما را به هلاکت مرسان.
حضرت سلیمانعلیهالسلام به اصحاب خود فرمود:برگردید! همانا بخاطر دعاى غیر خودتان سیرابشدید!... پس خیلى هم نباید مغرور بود، خداوند گاهى به خواسته مورچهاى ، رحمت خودرا بر بندگان نازل مىکند.حتى گاهى دعاى کافرى چون فرعون را مىپذیرد و باران وفراوانى آب را عطا مىکند. در حدیث است از قول امام صادق علیهالسلام که یارانفرعون از کاهش آب نیل پیش او سخن گفتند و اظهار کردند که این باعث هلاکت ما خواهدشد. فرعون از آنان خواست که آنروز برگردند. شب که شد، به میان رود نیل رفت و دستبسوى آسمان بلند کرد و گفت: خدایا! مىدانى که مىدانم، که جز تو ، کسى توان آبآوردن ندارد، پس به ما آب بده.
کیفیت نماز باران
مثل نماز عید ، دو رکعت است و رکعت اول ، پنج قنوت ورکعت دوم چهار قنوت دارد و بهتر است که با جماعت خوانده شود. در قنوتها ، هردعایى مىتوان خواند،ولى بهتر است دعایى خوانده شود که در آن ، از خداوند طلبباران شده باشد و قبل از هر دعا ،صلوات بر پیامبر و آلش فرستاده شود. مستحب است کهحمد و سورهاش بلند خوانده شود.
گردباد
ریشه لغوی
تورنادوتوفان بادشدیدیاست که به عنوان یک حلقه در حال چرخش معرفی شده است. کلمهتورنادواز زبان اسپانیایی و یا زبان پرتغالی گرفته شده است. کلمهتورنرهم به معنایچرخیدناست. این پدیده شگفت انگیز در هوا بطورناگهانی سراسر دنیا ظاهر میشود، گر چه معمولا در نواحی از آمریکا ، خاور دور وآمریکای شمالی اتفاق میافتد.
هنگام شروع گردباد ، ابرهای سیاهی در ارتفاع پایین پدیدار میشوندکه مناظر را به رنگ سبز و هم انگیزی در میآورند. هوا معمولا گرم و شرجی میشود،باد ملایمی میوزد و باران میبارد. همچنین دمای هوا در مدت کوتاهی 15 درجه کاهشمییابد. سپس بصورت ناگهانی از یک ابر ، ستونی لولهای شکل و در حال چرخش بسوی زمینحرکت میکند. گردباد که ابتدا رنگی روشن دارد به تدریج تیره می شود و به این علت کهفشار قسمت داخلی آن نسبت به قسمت خارجی کمتر است قدرت مکش دارد و تقریبا همه چیز رابه هوا بلند میکند.
گردباد زمانی ایجاد میشود که دو توده هوا با دما ورطوبت گوناگون با یکدیگر برخورد میکنند و لایه هوای گرم زیر لایه هوای سردتر جایمیگیرد. هوای گرم معمولا به طرف بالا صعود می کند و ضمن صعود دمای خود را از دستمیدهد و قطرات آب را میسازد که به صورت باران بر زمین فرو میریزند. اما اگر بادجانبی پدید آید که هوای گرم در حال صعود را منحرف کند، هوای گرم با سرعتی حدود 450کیلومتر بر ساعت شروع به چرخش حول محور خود میکند و بصورت پی در پی سرعت چرخشبیشتر و شعاع آن کمتر میشود
تشکیل گردباد
گردبادها همراه چندین توفان توسعه مییابند، بطوری کهلایهای از هوایسردبه زیر هوایگرممیرود و این عمل باعث صعود هوای گرم میشود. گردبادهای روی آب ،گردبادهای دریایی غالبا در نبود انتقال گرما و یا در دماهای مختلف مشاهده میشوند. صدماتوارده از یک گردباد در نتیجه سرعت بالای باد میباشد. فصل گردبادها در آمریکایشمالی ماه مارس و اوت است، گردبادها میتوانند چندین بار در سال رخ بدهند. آنهامعمولا در بعد از ظهر و عصرها اتفاق میافتند؛ بالای هشتاد درصد از گردبادها میانظهر تا نیمه شب رخ میدهند
مشخصات گردباد
هیچ دو گردبادی دقیقا شبیه هم نیستند. هیچ یک از دوگردبادها دقیقا مثل هم عمل نمی کنند. پیش بینی دقیق وقوع یک گردباد در یک زمان خاصتقریبا غیر ممکن است. ممکن است دو گردباد دقیقا شبیه هم نباشند، ولی آنها برای دستهبندی شدن در گروه گردبادها دارای مشخصات یکسانی هستند. یک گردباد از چرخش باد بهدور محور مشخصی ایجاد میشود. یکتندر استرمهم میتواند بچرخد، اما به اینمعنی نیست که آن یک گردباد میباشد. بنا به گفته بومیان کانادا ، کشته شدگان یکگردباد 12،000،000 نفر بودند. خسارات وارده از گردباد بالغ بر میلیونها دلار است.
ایجاد آگاهی و امنیت در مقابل گردباد
پس از گردباد بلافاصله ، از رادیو ورسانه خبری وقوع حادثه پخش می شود. وقتی که اطلاعیهای راجع به گردباد داده میشودانجمنهای عمومی توصیه به رفتن به پناهگاه میکنند. پیش از ساختمان سازی توصیه بهایجاد یک پناهگاهی در یک اتاق یا راهرو و یا حتی زیر زمین شده است، تا در هنگاموقوع یک گردباد بتوانیم زیر یک درگاهی برویم.
وسایل نقلیه در هنگام یک گردبادخطرناک هستند. هنگام وقوع یک گردباد ، ایجاد ترافیک سنگینی میکند، ممکن شما قادربه رانندگی خارج از مسیر آن باشید. در غیر این صورت ، بهتر است که هر چه زودتر آنرا ترک کنید و خود را به امن ترین جای ممکن برسانید. تحت هیچ شرایطی نباید شما دروسیله نقلیه بمانید، چون وسیله نقلیه به راحتی بوسیله بادهای شدید به اطراف پرتمیشود. تعدادی از مردم زیر یک پل هوایی پناه میگیرند، اما توجه به ایمنی آنجانمیکنند. پلها تنوع زیادی در ساختمانها دارند، ولی تعداد انبوهی از آنها در مقابلاینگونه حوادث مقاوم نیستند
باد
باد به دلیل حرکت هوا از مناطق پر فشار به مناطق کم فشار ایجادمیشود. اختلاف فشار ، روی سرعت باد تأثیر میگذارد. در صورتی که اختلاف کم باشد،باد خفیف است، اما در صورتی که اختلاف زیاد باشد، باد شدید است.
|
مقیاسبیوفورت |
انواع بادها طبق تصویر
نیروهای صفرتا 2: سرعت باد تا 11 کیلومتر (صفر تا 7 مایل) در ساعت ؛ هوا آرام یا دارای حرکت آهسته بوده و همراه با غبار وحرکت آهسته برگها میباشد.
نیروهای 3تا4: سرعت باد از 12 کیلومتر (8 مایل) در ساعت تا 29 کیلومتر (18 مایل) در ساعت میباشد. نسیم یا باد متوسط وجوددارد که پرچمها را به هم میزند، کاغذها را به هوا بلند میکند و به اطراف میبرد وبرگها و شاخههای کوچک درختان را حرکت میدهد.
نیروهای 5 تا6: سرعت باد از 30 کیلومتر (19 مایل) در ساعت تا 50 کیلومتر (31 مایل) در ساعت است. باد نیمه قوی یا قوی وجود دارد و درختان کوچک و شاخههای بزرگ به حرکت در میآیند واشیاء سبک در سطح زمین به اطراف پرتاب میشوند.
نیروهای7 تا 9: سرعت باد از 51 کیلومتر (39 مایل) تا 87 کیلومتر (54 مایل) در ساعت است. تند باد یاطوفانشدید وجود دارد. تمام درختان تکانمیخورند، شاخهها میشکنند و دودکشها و سقفهای خانهها از جا کندهمیشوند.
نیروهای 10 تا12: سرعت باد از 88 کیلومتر (55 مایل) درساعت تا بیش از 118 کیلومتر (74 مایل) در ساعت میباشد. طوفان یا طوفان شدید وجوددارد. درختها از ریشه کنده میشوند و خرابیهای گسترده ایجاد میشود.
استفاده از انرژی باد
نیروی باد (فن آوری استفاده از باد برای
ایجاد برق) جزء منابع جدید تولید برق
است که امروزه سریعترین رشد را در
سطح جهانی بخود اختصاصداده است.
نیروی باد توسط توربینهای عظیم سه پرهای تولید میشود که در بالایبرجهای بلند نصب میشوند و کار کردشان مانند پنکه معکوس است. بجای استفاده ازانرژیبرق برای تولید باد و خنکی ، توربینها از باد استفاده میکنند که نیروی برقتولید کنند. باد پرهها را میگرداند و پرهها از طریق شافت یا میله گردان انتقالدهنده حرکت و یک سری چرخ دندهژنراتورالکتریکی را به حرکت وا میدارد.
توربینهای بزرگ برای دستگاهها و ماشینآلات از 750 کیلو وات تا 1.5 مگا وات برق تولید میکنند (یک کیلو وات معدل 1000 واتو یک مگا وات معادل یک میلیون وات است). برای منازل ،ایستگاههایمخابراتی و پمپ آب توربینهای کوچک با توان حداکثر 100 کیلو وات کفایت میکند؛بویژه در نقاط دور افتاده که هیچ منبع انرژی دیگری برای ارائه خدمات وجود ندارد. درکارخانجات باد یا اصطلاحا در مزارع باد ، گروههایی از توربین های بادی بهم متصل شدهتشکیل یک شبکه را میدهند و برق تولید میکنند. برق تولیدی از طریق دستگاه انتقالنیرو و شبکه خطوط توزیع به دست مصرف کننده می رسد.
باد و آب
چگونه میتوان از باد و آب بطور همزمان و با همکاری یکدیگر بهرهبرداری کرد تا منبعی مستمر و ثابت از برق بادی و آب شیرین بدست آورد؟ یکی از مشکلاتروزافزون جهانی مسئله کمبود آب شیرین در آیندهای نزدیک است. طبق آمار سازمان ملل ،جمعیت در حال افزایش دنیا تا سال 2025 روزانه به میلیاردها متر مکعب آب شیرین اضافیدر روز نیاز خواهد داشت. در حالیکه ظرفیت جاری جهانی آب شیرین کنی رقمی در حدود 28میلیون متر مکعب در روز برآورد میشود.
یک راه حل اساسی برای مبارزه باکمبود آب در آینده، شیرین کردن و نمک گیری آب شور اقیانوسها در مقیاس وسیع میباشد،لکن نمک گیری و آب شیرین کنی پروسهای بسیار پر خرج و فن آوری انرژی بر در اغلبنقاط گیتی است. در میان کلیه فن آوریهای جاری آب شیرین کنی ،سیستم اوسموسیس معکوسبالاترین کارآیی انرژی برقرا دارد و میان 3 تا 8 کیلووات ساعت برق به ازای هر متر مکعب آب راندمان آناست.
اوسموسیس معکوس متدی است که آب شیرین و خالص را از طریق تزریق یا فشارآب نمکی از داخل یک غشا یا پرده نیمه ضد آب (که اجازه میدهد گروهی از سلولها و نههمه آنها ، از آن بگذرند) که اجازه گذشت نمک را نمیدهد، میگذرانند. با وجودراندمان بالای سیستم اوسمس معکوس ، 40 در صد قیمت آب شیرین به مصرف انرژی مورد نیازمیرسد. از نقطه نظر قیمت و محیط زیست ،منابعانرژی جایگزین ارزان و تمیز برای راه حلهای آب شیرین کنی مقرون به صرفه موردنیاز میباشد.
انرژی باد بهر حال یکی از ارزانترین منابع انرژی قابل تجدیداست که دارای آیندهای امیدوار کننده نیز میباشد. معهذا چون طبیعتی متغیر و قانونناپزیر دارد و به هیچ فرمول و دستورالعملی پایبندی نشان نمیدهد، محققین میبایدهنوز عواقب و عوارضی که بر سیستمهای آب شیرین کنی از خود نشان میدهد و عملکردش برکل سیستم را ارزیابی دقیق کنند.
در 2004 پروژه باد یک طرح مطالعاتی در موردسیستم ترکیبی انرژی باد و سیستم آب شیرین کنی را مورد توجه قرار داد که پروژه مزبورهنوز هم در کنکاش و جستجوی اثرات باد و آب شیرین کنی بطور توأما میباشد؛ و به اینمنظور مسائل فنی ، بررسی امکانات عملی و مناسب و قابل قیاس با ایدههای جایگزین وارزیابی عملی و دوام پذیر اقتصادی هر کدام از عمده امور مورد توجه پروژه میباشد. برای اطمینان از عرضه دائمی و بی وقفه برق به شبکه خدمات شهری ، پروژه باد مشغولمطالعه در مزایای بالقوه ادغام انرژیهای باد و آب بصورت همزمان است (که انرژی حرکتییا سقوط آب را در مهار میآورد.
سیل و سیلاب
آشنایی
در خلال یا پس از یک بارندگی شدید ، مقدار دبی رودخانه به سرعتافزایش یافته و درنتیجه آب از بستر عادی خود سر ریز نموده و دشت سیلابی و مناطقاطراف را دربر میگیرد. با بررسی دشت سیلابی قدیمی و آبرفتهای آن ، شاید بتوان بادرجهای از تقریب احتمال وقوع و بزرگی سیلهای آتی منطقه را مشخص کرد. اصولا بزرگیسیلها و تکرار آنها در طول زمان تابع شدت بارندگی ، نفوذپذیری زمین و وضع توپوگرافیمنطقه است.
البته امروزه به دلیل دخالتهای بی رویه در بسیاری نقاط که قبلاسیل نمیآمده ، طغیانهای بزرگی مشاهده میشود. فعالیت بشر به چند صورت احتمال وقوعسیل را افزایش میدهد. از آن جمله میتوان به ساختمان سازی در دشت سیلابی رود کهمستلزم اشغال بخشهایی از آن است و باعث کاهش ظرفیت طبیعی رود میشود، اشاره کرد. بهاین ترتیب محدودهای از دشت سیلابی که در زمان طغیان زیر آب میرود، گسترده ترمیگردد.
شهر سازیها و حذف گیاهان باعث کاهش مقدار آب نفوذی و افزایش آبسطحی میشود. حجم زیاد آب از یک طرف بر برزگی طغیان میافزاید و از طرفی با افزایشفرسایش ، رسوباتی به وجود میآورد که با برجای گذاشتن آنها ظرفیت بستر اصلی رود کاهشمییابد. موارد پیش معمولا تاثیر تدریجی دارند، ولی سیلهای ناگهانی و فاجعه آمیزاغلب بر اثر تخریبسدهاو بندها ، ایجاد میشوند.
|
|
|
|
پیش بینی سیل
هدف از پیش بینی سیل برآورد دبی جریان و سطح سیلابی است کهدر یک دوره بازگشت مشخص (مثلا در یک دوره 25 ، 50 یا 100 ساله) احتمال وقوع آن وجوددارد. نتایج این پیش بینی که سیلاب طراحی نام دارد، به عنوان مبنایی برای انتخابروشهای مقابله با سیل مورد استفاده قرار میگیرد. سیلاب طراحی معمولا بر مبنایهزینه لازم برای کنترل آن و میزان ریسک و خطری که تخریب سیستم کنترل سیلاب پیشنهادیبرای جان انسانها دارد، انتخاب میشود.
در مواردی که گسیختگی سازه آبی منجربه از دست رفتن جان انسانها و اموال زیادی بشود، طراحی بر مبنای سیلابها با احتمالرخداد کمتر و دوره بازگشت طولانی تر ، مثلا سیلاب 1000 ساله و حتی بیشتر ، انجاممیشود. سطح گسترش و ارتفاع این سیلابها بیش از سیلابهایی است که از احتمال رخدادبیشتری برخور دارند. پیش بینی سیلاب طراحی به دو صورت تحلیلی و زمین شناسی انجاممیشود که اغلب مکمل یکدیگرند. عواملی که برای پیش بینی تحلیلی سیلاب مورد توجهقرار میگیرند شامل موارد زیر است.
بررسی توپوگرافی بخشی ازحوضهآبریز که جریان آب را به منطقه مورد مطالعه تامین میکند.
تعیین نوع پوشش سطح زمین (سنگ ، خاک ، گیاهان) ، جهت تخمین نسبت آب جاری شده بهآب نفوذی و تبخیرشده.
تعیین بزرگترین رگبار و بارندگی محتمل با توجه به دادههای موجود.
توجه به فصل ، زیرا شرایطی مثل اشباع بودن زمین از آب یا پوشیده بودن سطح آن ازبرفتاثیر مستقیمی بر جریان سطحی آبدارند.
تعیین ظرفیت ذخیره بستر اصلی رود و دشت سیلابی اطراف آن ، تغییرات احتمالی درظرفیت ذخیره بخشهای پائین رود در آینده نیز مورد توجه قرارگیرد.
|
|
|
|
محاسبه حداکثر سیل محتمل
بطور کلی محاسبه حداکثر سیل محتمل محتاج برآوردپتانسیل بارش و مقدار و نحوه توزیع بارش در داخل حوضه آبریز است. مقدار آبدهی یاسطح آب رودخانه بر حسب زمان ، معمولا توسط منحنیهای خاصی به نام هیدروگراف نشانمیدهند. به این منظور اغلب از هیدروگراف واحد استفاده میشود. مقدار آبدهی رود دریک مدت زمان مشخص از روی هیدروگراف قابل محاسبه است.
به منظور پیش بینی سیلمعمولا مقادیر محاسبه شده برای جریان به تراز (ارتفاع) آب تبدیل میشود. مبنای پیشبینیهای زمین شناسی شامل تعیین مرزهای دشت سیلابی توسط تصاویر فضایی و عکسهای هوایی، جهت تعیین پراکندگیآبرفتها و خاکهای جدید (کواترنر) دردرهو شناسایی اشکالی که به وقوع سیل مربوطمیشوند، ازجمله پادگانهها ، گودالها و مانند آن است، میباشد.
اینبررسیها زمان دقیق وقوع یک سیل در گذشته را مشخص نمیسازد. بلکه ضمن تاثیر وقوع آندر زمانهای جدید زمین شناسی احتمال رخداد مجدد آن را گوشزد میکند. نتایج بررسیهایزمین شناسی مخصوصا در جاهایی که رکود طولانی از وضعیت آب و هوایی وجود ندارد،میتواند از روش تحلیلی دقیق تر باشد.
اهمیت پیش بینی وقوع سیل
اطلاع از چگونگی جریان ، حجم ، شدت ، مدت ، مکانو بالاخره زمان وقوع سیلها اهمیت ویژهای در طراحی و نگهداریسازههای مهندسی، مخصوصا تاسیسات آبی وهمچنین پیش بینی خطرات و زیانهای احتمالی ناشی از سیل دارد. به دلیل شرایط آب وهوایی کشورمان سیلابها ، چه از نوع بهاره و ناشی از ذوب برف باشند و چه از نوعناگهانی ناشی از رگبار ، بخش عمدهای از جریان سطحی اغلب رودهای حوضه مرکزی راتشکیل میدهد.
اندازه گیری دبی رودها در کشور ما از 40 سال پیش و ابتدا ازرودخانههای اطراف تهران آغاز شد. شبکه ایستگاههای اندازه گیری سطح آب و مقدارجریان رودهای کشور (شبکه هیدرومتری) ، در حال حاضر دارای 870 ایستگاه است که بخشیاز آن فعال است. شبکه آب شناسی کشور شامل ایستگاههای اندازه گیری آب ،تبخیر ، باران ، برف و آزمایشگاههای تعیین کیفیت آب و رسوب زیر نظر دفتر بررسیهای منابعآب وزارت نیرو اداره میشود
سيل و امواج مد
اغلب سيلها در اثر بارندگي شديد، آب شدن برفها و تكه يخهاي بزرگ و يا طغيان رودخانهها جاري ميشوند. بعضي از رودخانهها هر ساله به طور منظم طغيان ميكنند و از گزارشهاي سالهاي گذشته ميتوان زمان وقوع و ارتفاع بالاآمدن آب را پيشبين يكرد. سيلهاي غيرقابل پيشبيني در اثر بارانهاي سيلآساي غيرطبيعي روي زمين لخت، خيس و يا يخزده جاري ميشوند. بعضي سيلها در اثر امواج كنار دريا جاري ميشوند. در يك موج مدي توده عظيمي از آب دريا، كه گاه 6 تا 9 متر ارتفاع دارد، ناحيه گستردهاي از زمين ساحلي را كه ممكن است حد آن به 80 تا 100 كيلومتري كناره دريا برسد فرا ميگيرد. اغلب اين امواج مد دريا در اثر زلزلههاي زير دريايي اتفاق ميافتند ولي گاهي به دنبال طوفان نيز حادث ميشوند.
مناطقي كه خاكهاي چسبنده و بدون پوش گياهي دارند براي ايجاد سيل بسيار مستعد هستند دانههاي باران بر اثرضربه به خاك باعث به هم فشردگي و چسبندگي لايه سطحرويي خاك شده و از قدرت جذب خاك و نفوذ آب در عمق خاك ميكاهد و به همين علت آب بارندگي در خاك نفوذ نكرده و جاري ميشود و در همين حال شدت ضربات باران باعث حركت دانههاي خاك شده و اين دانهها را همراه خود به حركت در ميآورد و معلق شدن اين ذرات خاك باعث زياد شدن حجم آب جاري شده ميگردد.
اين آبهاي گلآلود حوضههاي كوچك، در حوضه خود اگر نيروي كوچكي به شمار آيند با پيوستن به هم و تشكيل حوضههاي بزرگ و زياد شدن حجم جاري قدرت مخربي را به وجود ميآورند كه در نهايت سبب خسارات مالي و جاني فراوان ميگردند.
بعضي اوقات بعد از يك بارندگي شديد كوتاه مدت، در سطح حوضه آبريز و يا در يك قسمت اعظم از حوضه، باعث بوقوع پيوستن سيل ميشود اين بارندگيهاي دوم هميشه باعث سيلهاي وحشتناك و تخريبگي شده است. از بارندگيهايي كه باعث سيل يمشود يكي هم بارندگيهاي خارج از فصل ميباشد (مانند بارندگيهاي تابستاني) در تابستان رودخانهها در حد كامل جاي هستند، ديگر اين كه به علت گرم بودن خاك و اختفاي هواي گرم مرطوب در حفرههاي خاك، باران شديد تابستاني نميتواند در روزنههاي خاك نفوذ كند و ناچاراً جاري ميشود و سيل و طغيان بوجود ميآيد.
عامل ديگري كه در بروز سيل مؤثر ميباشد شكسته شدن سدها و آببندها است، كه بر اثر سهلانگاري فني و يا عوارض زميني چون زلزله بوجود ميآيد و يا خرابي آب بندهاي طبيعي كه بر اثر ريزش كوه و بسته شدن گذرگاه آب حوضه آبريز درياچهاي را تشكيل اده و بر اثر فشار زياد آب سد از هم ميپاشد نيز عامل ديگري از عوامل بروز سيل ميباشد.
يكي ديگر از عوامل بروز، شكسته شدن سدهاي يخي ميباشد. مكانيسم عمل بدين صورت است كه وقتي رودخانه مقدار زيادي يخ از مناطق كوهستاني را همراه ميآورد، پس از كاهش سرعت جريان، يخها به هم پيوسته و اولين شبكه يخي را تشكيل ميدهند و با پيوستن ديگر يخها به صورت ديوارهاي در شكاف به دام افتاده و سد يخي تشكيل ميشود. شكسته شدن اين ديوار بر اثر گرما يا فشار باعث سرازير شدن آب جمع شده ميگردد. ذوب سريع برف و يخ نيز عامل مهم ديگي در بروز سيل ميباشد. برف معمولاً در كوهها بيشتر بوده و از فصل بهار به تدريج ذوب ميشود، برف به علت نياز بيشتر به گرما نميتواند يكباره ذوب شود و براي ذوب هرگرم برف بيش از79 كالري حرارت لازم است. اين مقدار كالري بيشتر از گرماي خورشيد و يا بادهاي گرم مداوم تأمين ميشود. گاهي اين ذوب به همراه بارندگيهاي شديد، طغيان رودخانهها را سبب ميگردد. فعاليتهاي آتشفشاني نيز باعث ذوب سريع برف كوهها و سيل آتي و پرحجم ميشود.
تفاوت سيل با طغيان
سيل حركت آب به صورتي كه هر چه در مسير خود دارد را به همراه ببرد و طغيان به سكون اين آبها و پيوستن آن به آب رودخانهها، درياچهها و در نتيجه بالاآمدن سطح آبهاي جاري و زير آب رفتن مناطق مسكوني و كشاورزي گفته ميشود. معمولاً طغيان در پي سيل بوده و به همين علت هر دو را به يك معني به كار ميگيرند.
معمولاً سيل در اثر عوامل زير ايجاد ميشود:
1. ريزش سريع نزولات آسماني و عدم گنجايش محل نزول.
2. عدم نفوذپذيري زمين محل و ذوب سريع برفها.
3. عدم گنجايش و عدم طراحي صحيح مسير رودخانه و سيلها
4. عدم استفاده از سيل بند و ديوارهاي محافظ در مناطق سيلخيز
5. عدم گنجايش صخرهها و جويها جهت عبور آب درمناطق شهري و مسدود شدن رودخانه به علت ريزش كوه
6. عدم لايروبي رودخانه و تجمع رسوبات سنگين و غيرطبيعي پشت سدها.
7. خرابي سيلبندها، سدها و مخازن آب.
سيلابها بر دو گونهاند:
1. سيلابها آرام : كه در اثر افزايش حجم ناگهاني آب رودخانهها و درياچهها در اثر بارندگي در طي روزها و هفتهها ايجاد ميشود.
2. سيلابهاي ناگهاني : كه در اثر افزايش حجم آب رودخانهها و درياچهها ايجاد شده و با خود مرگ و مصدوميت افراد و تخريب منازل را به همراه دارد. اين سيلابها ممكن است بر اثر بارانهاي سيلآسا، گردباد تخريب ديوارهاي سد و ذوب شدن سريع يخ به وجود آيد.
مهمترين خسارات سيل
تخريب پلها، تخريب جادهها، تخريب زمينهاي كشاورزي، تخريب چاهها و قناتها و تخريب بندها و سدها، تخريب منازل مسكوني ازدياد ناقلين (مالاريا)، آلودگي آب، از بين رفتن محصولات و حيوانات اهلي (سوء تغذيه) آسيب به مكانهاي بهداشتي و ارتباطي.
زيانهاي ناشي از سيل مربوط به پوشيده شدن زمين از آب و نيز فشار خود آب است. سيل ممكن است لولههاي آب يا فاضلا را جابهجا كند. در يك مورد، 5 كيلومتر از يك لوله 90 سانتيمتري آب را سيل با خود برده است.
ممكن است تأسيسات تصفيه آب و تلمبه خانهها زير آب فرو روند و گل و لاي داخل تلمبهها، موتورها و ساير تجهيزات شوند كه اين امر سبب تعميرات گران و وقتگيري خواهد شد. آسيب ساختمانهاي محافظ چاهها و چشمهها ممكن است منجر به آلودگي آب آشاميدني شود. تأسيسات تصفيه فاضلاب و لولههاي خروج فاضلاب بيشتردر معرض صدمات سيل قرار ميگيرد. پس زدن آب در لولههاي فاضلاب بيشتر در معرض صدمات سيل قرار ميگيرند. پس زدن آب در لولههاي فاضلاب سبب سرريز شدن آدمروها، مخازن فضولات و چاههاي فاضلاب ميشود. به علت بالا آمدن سطح آب انواع زباله در نقاط مختلف پخش ميشوند كه جمعآوري و دفع آنها مشكل مهمي ايجاد ميكند. جمع شدن زباه و فضولات سبب افزايش مگس و جوندگان ميشود. دفن مردگان و زير خاك كردن لاشه حيوانات مرده مواقعي مشكل فوري و مهمي را به وجود ميآورد.
شگفت اين كه هنگام وقوع سيل خطر آتشسوزي نيز افزايش مييابد. بالا آمدن سطح آب ممكن است سبب واژگون شدن مخازن نفت يا بنزين شود و يا ورود آب به مخازن برگ مواد سوتي سبب پخش شدن آنها در منطقه وسيعي گردد. اگر جرقهاي به اين مواد سوختي برسد آتش به سرعت همه جا را فرا ميگيرد، زيرا اشغال شناور در سطح آب و ساير اشياء معمولاً همگي مواد قابل اشتغالاند. گاه اتصال در شبكه برق ساختمانهايي كه زير آب رفتهاند،باعث آتشسوزي و برقگرفتگي ميشود. تأسيسات بهسازي مناطق ساحلي ممكن است به هنگام هجوم اين امواج ويران شوند و يا در اثر شسته شدن زمين و فرو ريختن آن، در معرض صدمه قرار گيرند.
اين حوادث ممكن است موجب مرگ و مير فراوان ولي تعداد محدودتر، مجروح گردند، علل عمده بيماري و مرگها اصولاً در اثر غرق شدن، برقگرفتگي، عفونتهاي حاد تنفسي، حيوان گزيدگي و زخمها و در بين ضعيفترين افراد جامعه اتفاق ميافتد. در طوفانهاي استوايي و يورش امواج خروشان، در نوامبر 1977 كه تعداد 70000 نفر را در آندارپرادش هند مورد تهاجم قرار داد، حداقل تعداد 10000 نفر كشته و فقط 177 نفر مجروح غالباً داراي شكستگي پا و بازو بر جاي گذاشت.
در ايران گرچه در بسياري از نقاط بارندگي كم است اما در بيشتر مناطق ممكن است 60 درصد بارندگي ساليانه در يك شبانه روز رخ دهد. همين عامل به همراه شيبهاي تند كوهستاني البرز و زاگرس – كه شهرهاي ما را در دامنه خود جاي دادهاند – باعث شده است كه بروز سيل يكي از نگرانيهاي عده – تقريباً در تمام فصول سال – باشد. سيل در ايران به دليل ويژگيهاي زمينشناسي و تخريبهاي زيست محيطي بسيار آلوده بوده و گل و لاي زيادي به همراه دارد. به همين دليل نيز اغلب سيلابها در ايران، خسارات زيادي وارد ميكنند. سيل روزانه 200 ميليون تومان زبان به اقتصاد ملي وارد ميسازد.
طبق يكي از گزارشهاي طرح ملي آمادگي و كنترل سوانح طبيعي كشور ايران در 25 سال گذشته يا 967 سيل روبرو بوده كه از اين ميان 117 سيل بسيار مهم و يا خسارات و تلفات فراوان همراه بوده است. طي اين سالها به طور متوسط با 39 سيل در سال، 916 ميليارد و 200 ميليون تومان به كشور خسارت وارد شده است كه متوسط خسارت سالانه 36 ميليارد و 600 ميليون تومان بوده است. طي 25 سال گذشته (از 1351 تا 1375) 5/42 ميليون نفر از جمعيت كشور تحت تأثير سيل بودهاند. طي اين مدت دو ميليون و 892 هزار و 400 نفر بيخانمان شده و سالانه به طور متوسط 500 واحد مسكوني ويران و يا آسيب ديه است. در گزارش ديگري از ستاد حوادث غير مترقبه كشور آمده است كه فقط در سال 1370 در كشور 61 سيل و 27 زلزله رخ داده است.
خانهسازي در حريم رودخانهها، آن هم با مصالح نامناسب علت اصلي خسارات سيل در بسياري از شهرهاي كشور بوده است. در شهرهاي بسياري از كشورها كه از لحاظ وجود رودخانه شرايط مشابهي با ما دارند، به دليل پر ارزش بودن زمين و يا به جهت استفاده از زيبايي رودخانه، خانههايي زيادي بر ساحل رودخانهها ساخته ميشوند اما تدابير كارشناسي ظريفي نيز جهت پيشبيني خطرات سيل به كار ميرود. اغلب درچنين شهرهايي هيچگاه مجوز زيرزمين به ساخت و سازها تعلق نميگيرد.
خانهها به گونهاي ساخته ميشوند كه آب بتواند به راحتي از زيربنا عبور نمايد. دادن مجوز ساخت زيرزمين در ساختمانهايي كه در نزديكي مسير و يا سواحل رودخانهها بنا ميشوند، توسعه بيرويه شهر كه به دليل تغيير سطح پوشش زمين، قابليت نفوذپذيري آن را از بين ميبرد، تنگ كردن مجاري و مسيرهاي مهم شهرها بتون كردن آنها كه شتاب آب را بالا ميبرد، پمپاژ كردن آب به ارتفاعات بالا كه به رانش زمين حساس هستند و ... از جمله اشتباهات مديريتي هستند كه شهرداريها و مديران شهري نبايد مرتكب آنها شوند.
اقدامات قبل از وقوع سيل
1. لزوم رعايت اصول و ضوابط مهندسي رودخانه در احداث پلها مطابق استاندارد.
2. مطالعه و اجراي طرحهاي سيستم هشدار سيل (مناطق پرجمعيت، كوهستاني و رودخانههاي بزرگ).
3. حفاظت و جلوگيري از دخل و تصرف غيرمجاز در بستر رودخانهها و مسيلها.
4. پاكسازي و دفع انباشتههاي طبيعي و مصنوعي در محدوده پلها و زيرگذرها با هماهنگي شركتهاي آب منطقهاي.
5. لزوم استفاده از كارشناسان شركتهاي آب منطقهاي در هنگام بروز سيلاب به منظور ثبت آمار و خسارات سيلاب و يكنواختسازي آمار و اطلاعات و استفاده از نظرات كارشناسي شركتهاي آب منطقهاي در زمينه تحليل علل بروز و تشديد سيل و چگونگي مقابله و كاهش خسارات در حين وقوع سيل.
6. نصب تابلوهاي هشدار سيل در مسير رودخانههاي سيل خيز (در نقاط خاص و مهم و با توجه به شرايط رودخانهها و مسير سيلها).
7. ايجاد نظام هشدار و مديريت سيل (حوزههاي كوچك و پرجمعيت كوهستاني – مناطق شهري – رودخانههاي بزرگ).
8. لزوم به كارگيري و توسعه نقش بيمه در سرمايهگذاري طرحهاي پيشگيري و جبران خسارات ناشي از سيل.
9. ارايه خدمات آموزش عمومي از طريق جمعيت هلالاحمر، آموزش و پرورش و رسانههاي عمومي با هماهنگي كميتههاي فرعي پيشگيري از سيل در استانها.
10. اصلاح بستر رودخانهها:
الف) عريض كردن بستر رودخانه
ب) عميق كردن در اثر لايروبي
ت) عريان كردن رودخانه از نباتات
ث) تسطيح رودخانهها
ج) تصحيح مسير براي كم كردن طول رودخانه
11. ايجاد سيل برگردان:
الف) ايجاد ديوارهها در كنار رودخانهها.
ب) كندن كانالهاي عرضي و موانع در مسير سيل.
پ) منحرف كردن آبهاي تجمع شده به مناطق ديگر.
ت) ايجاد سيل شكن در درهها براي جلوگيري از تجمع آب.
12. ايجاد و ساخت سدها و آب بندها: بهترين چاره است كه ميتوان در توليد برق و آبياري از آن استفاده كرد.
13. حفاظت از بستر رودخانهها: در حوضههاي مرتفع با استفاده از مصالح ساختماني.
14. حفاظت بيولوژيكي : عدم كاشت درخت در كنار رودخانهها و ايجاد پوشش گياهي و جنگلها براي كم كردن سرعت قطرات باران.
15. ايجاد سرعت شكنهاي بتوني و سنگي در مسير بستر رودخانهها و مسير سيلابها
اقدامات هنگام سيل
1. هميشه و همه جا اصل خونسردي را حفظ كنيد.
2. براي اطلاع از وضعيت و گرفتن دستورات لازم به راديو، تلويزيون و يا اعلام بلندگوهاي عمومي گوش دهيد در صورتي كه دستور تخليه داده شد فوراً اين كار انجام دهيد.
3. وسيله روشنايي تهيه كنيد (چراغ قوه، شمع و ...)
4. به سرعت كمي غذا و آب ذخيره كنيد. (ممكن است منابع آب آلوده گردد و مواد غذايي يافت نشود) و از مصرف مواد غذايي در تماس با سيل و فاقد ظرف ضد آب خودداري شود. از غذاهاي كنسرو شده سالم استفاده نماييد.
5. در خارج از منزل مواظب سيمهاي برق كه روزي زمين افتاده (خصوصا در آب) باشيد تا دچار برقزدگي نشويد.
6. در هنگام رانندگي مراقب شيبها و پيچهاي جاده باشيد به آرامي و با خونسردي رانندگي كنيد (ترمزها بخوبي كار نميكند).
7. اگر خانه شما در محل مرتفعي است و خطر آب گرفتگي شما را تهديد نميكند نياز به خروج از منزل نميباشد.
8. جريان برق، آب و گاز را براي اجتناب از آتشسوزي و برقگرفتگي و انفجار قطع كنيد.
9. در صورت ترك خانه اشياء گران قيمت را به محلهاي بالاتري در منزل ببريد درها را قفل كنيد.
10. مناطق كم ارتفاع را سريعا ترك نماييد.
11. به نقطه مرتفعي دور از رودخانهها، نهرها و زهكشي برويد.
12. از فاضلابها و جويبارهاي به ظاهر آرام دوري نماييد. و از ورود به جريان پرشتاب آب بدون توجه به قابليت شناگري كه خطر غرق شدن را به دنبال دارد، اجتناب كنيد.
13. سيلابهايي كه سطح جاده و پلها را پوشانده است داراي قدرت مافوق تصور است.
14. راهرفتن و يا رانندگي در سيلاب خطرناكترين كاري است كه ممكن است انجام دهيد.
15. وسايل نقليه، حيوانات مزرعه و اشياء قابل حمل و نقل را به نزديكترين محل مرتفع انتقال داده شود. خودروها و وسايل نقليه محلهاي امني در مقابل سيل نميباشد زيرا خودرو ممكن است در آب جاري از كار بيافتد و يا توسط آب حركت داده و برده شود.
16. حشرهكشها را از آب دوري كنيد چون امكان دارد آلودگي خطرناكي را موجب شود.
17. هيچگاه به تنهايي در يك ناحيه سيلزده، به اين طرف و آن طرف ندويد.
18. آبهاي جمع شده در گودالهاي مناسب براي رشد حشرات بخصوص پشهها ميباشد. لذا از توري در محل اقامت استفاده گردد و پوشاك آستين بلند و چكمههاي ساق بلند بپوشيد.
بارها لغت سونامی را شنیده اید ولی ایا در مورد آن و علت وقوعان چیزی می دانید؟!
سونامی یک کلمه ی ژاپنی به معنی امواج ساحلی است. امواج سونامی بر اثر برخوردصفحات پوسته ی زمین با هم در بستر اقیانوس ایجاد می شوند. وقتی دو لایه از پوسته یزمین مانند دو جانوری که شاخ به شاخ می شوند به همدیگر فشار وارد می کنند نیرویزیادی همانند فنر جمع شده در ان ها جمع می شود. سرانجام لایه ها ناگهان از هم عبورمیکنند و در محل گذر لایه ها حالت شکستگی پدید می آید.
در این زمان٬ یکی از لایه ها به سرعت زیر لایه ی دیگری می لغزد و بخشی از زمینزیر دریا خالی می شود و فرو می ریزد و ناگهان بخش دیگر بالا می اید. در نتیجه حجمعظیمی از اب یکدفعه جا به جا می شود و به این ترتیب امواج مهیب سونامی متولد میشوند
هر چه عمق اب بیش تر و بر خورد لایه های زمین با یکدیگر شدیدتر باشد بر شدت امواجسونامی نیز افزوده می شود. سرعت امواج سونامی گاه به ۸۰۰ کیلومتر در ساعت می رسد وتا زمانی که به ساحل نزدیک نشده اند ارتفاع چندانی ندارند. اما با نزدیک شدن بهساحل خصوصا ساحل هایی که عمق کمی دارند از سرعت امواج کاسته و به ارتفاع ان هاافزوده می شود. به طوری که ارتفاع امواج هنگام برخورد با ساحل به حدود ۳۰ متر (بهارتفاع یک ساختمان ۱۰ طبقه) می رسد! در ساحل های کم عمق و خلیج هایی که دهانه ی انها باز است٬ اما رفته رفته باری می شود٬ امواج سونامی خرابی بیشتری بر جای میگذارند .
ایا سونامی می تواند به دلیل انفجار اتمی در اقیانوس پدیداید؟!
هر چیزی که بتواند حجم عظیمی از اب اقیانوس را جا به جا کند می تواند موجبپیدایش امواج سونامی شود. بنابر این انفجارهای اتمی هم که می توانند نیروی فراوانیبر اب اقیانوس وارد کنند ممکن است باعث ایجاد سونامی کنند.
کشور ما و سونامی
با وجود فاصله ی زیادی که بین کانون زلزله وشهرهای ساحلی ایران در دریای عمانوجود دارد امواج سونامی در شهر چابهار اندکی خسارت بر جای گذاشت. این بدان معناستکه اگر کانون زلزله به ساحل های ایران نزدیک تر باشد ما نیز از این امواج در اماننخواهیم بود. به گفته ی زمین شناسان در بستر دریای خزر نیز گسل های عمیقی وجود داردو در ان ها احتمال وقوع سونامی هر چند اندک ولی به هر حال وجود دارد .
شما هم اغلب در جاده های اسفالته ی مستقیم یا در بیابان هامنظره ی اب و دریاچه ای را دیده اید که وقتی به سوی ان حرکت می کنید ان هم با همانسرعت و در همان جهت حرکت می کند... این منظره راسرابمی گویند.
اگر بخواهیم علت تشکیل سراب را عنوان کنیم اولین مرحلهتابیدن پرتوهاینور خورشید بر سطح مین و گرم شدن ان است.لایه های هوا که در نزدیکی سطحزمین قرار دارندنسبت به لایه های بالایی گرمتر و رقیقترمی شوند. سپسپرتوهای نور که از خورشید به سوی سطح زمین منتشر می شوند از لایه هایغلیظ تر که به لایه های رقیق تر می رسند شکست می یابند و از خط عمود دورتر می شوندو زاویه ی تابش ان ها به زاویه ی حد نزدیک می شود. هنگامیکهزاویه ی تابش به حد برسد پرتو نمی تواند از محیطغلیظ به محیط رقیق تر پایین برسد و در نتیجه بازتابش کلی می یابد و به سوی بالا بازمی گردد.این پرتوضمن برخورد با مولکول ها ی هوا رنگ ابی را بیشاز سایر رنگ ها پراکنده می کنند و باعث می شود که ناظر رنگ ابی را بر سطح زمینببیند و تصور کند که دریاچه ای برابر او قرار دارد...
اما جالب است اگر بدانيد كه گه گاهي در درياها و رودخانه هاي وسيع هم سرابمشاهده مي شود... به تصوير كنار نگاهي بيندازيد... چه حدسي مي زنيد؟
رنگین کمان چیست؟
یکی از نویسندگان به نامدنالد اهرنس(donald ahrens)در کتابخود به نام "هواشناسی امروز" رنگین کمان را به عنوان یکی از خارق العاده تریننورهای با شکوه مشاهده شده در زمین تعریف کرده است(حال انکه ما با چه اسودگی ازکنار این پدیده ی فوق العاده می گذریم و لحظه ای در اندیشه اش غرق نمی شویم...!!) یقینا رنگین کمان سنتی؛ نور خورشیدی است که به طیف های رنگی گسترده شده و توسطقطرات ریز اب به چشم بیننده برگردانیده شه است. قسمت کمان کلمه ی رنگین کمان اینحقیقت را بیان می کند که رنگین کمان تقریبا یک دسته از هلال های گرد رنگی می باشدکه همگی مرکز مشترکی دارند.
وقتی رنگین کمان را می بینید؛ خورشید کجا قرار دارد؟
این سوال خوبی برای شروع تفکر در باره ی روند فیزیکی بوجود امدن رنگین کمان است. بیشتر مردم (اکثر افراد) هرگز توجه نکردند که وقتی که با یک رنگین کمان روبرو میشوید و نیز مرکز هلالهای دوار رنگین کمان در خلاف جهت نسبت به خورشید است و البتهباران در همان جهت رنگین کمان استخورشید همیشه پشت سر شماست
تا به حال به هفت رنگی که خداوند پس ار باران بر اسمان بومنقاشی دنیا می نگارد؛ توجه کرده اید؟! شاید با وجود اینکه رنگین کمان؛ زیبایی خارقالعاده ای دارد و همیشه به شدت جذب زیبایی اش می شوید؛ اطلاعات چندانی راجع بهمنشع ان و اینکه چگونه تشکیل می شود ندارید...بد نیست در مورد این کمان جذاب چندسطری بخوانید...
به طور کلی، رنگین کمان به علت وقوع پدیده هایی از جملهشکست،پاشندگی، وبازتابش داخلیدر قطره های باران ویا ذرات ریز بخار اب در اسمان تشکیل می شود. وقتی نور سفید خورشید به قطرات بارانبرخورد می کند قطره های باران بمانند یک منشور نور را می پاشند (تجزیه می کنند). نورهای پاشیده شده پس از بازتابش داخلی در قطره ی باران، بار دیگر در سطح قطره یباران شکست می یابند و به چشم ناظر می رسند... بنابراین؛ هر قطره ی باران باعثپاشیدگی نور سفید به رنگهای اصلی طیف می شود اما همه ی نورهای حاصل از پاشیدگی دریک قطره ی باران به چشم ناظر نمی رسد بلکه از قطره های باران در ارتفاع بالاتر،پرتو قرمز و از قطره های باران در ارتفاع پایین تر پرتو بنفش به چشم می رسد؛بنابراین از قطره های باران در مکان های مختلف رنگ های مختلم طیف نور سفید به چشمناظر می رسد و رنگین کمان تشکیل می شود .
منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان -- صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: شنبه 09 اسفند 1393 ساعت: 23:31 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره چگونگی و سنجش باران,چگونگی و سنجش باران,باران سنجی با استفاده از امواج,