«نقش والدين و مردمان در رشد زباني كودك»

«آيا به نواي ديگران به ترنم مي آييم»

گويند مرا چو زاد مادر                           پستان به دهان گرفتن آموخت

دستم بگرفت و پا به پا برد                      تا شيوه ي راه رفتن آموخت

يك حرف و دو حرف بر زبانم                 الفاظ نهاد و گفتن آموخت

«ايرج ميرزا»

تا مدتي نه چندان پيش عقيده ي عامه و بعضي از خواص همنوا با شاعر خوشكدام و بذله گوي تما ايرج ميرزا بود كه «زبان» نيز در راستاي ديگر مهارت ما ياد دادني است يعني مادر با گذاشتن الفاظ بر زبان كودك او را به ترني وا مي دارد همچون جوجه پرندگان كه به نواي مادر به ترنم در مي آيند .

نظريه ي تقليد يا رفتارگرايي :

از نظر رفارگرايان كودكان زبان را به عنوان فرآيندي تقليد و تقويت مي آموزند . كودك با تقليد كردن گفته هاي شنيده شده از اطرافيان و با تقويت پاسخ هايشان ، با تكرار و تصحيح اين شنيده ها و از طريق عكس العمل هايي كه بزرگترها نسبت به آن ها نشان مي دهند زبان را فرا مي گيرند . از نظر آن ها كودك با لوحي پاك به دنيا پا مي گذارد ؛ يعني با ذهني عاري از تصورات قبلي راجع به جهان يا زبان . كودك سپس ، به وسيله ي محيط خود به زبان شكل مي دهد و آرام آرام به كمك عوامل تقويت كننده نسبت به محيط خود شرطي مي شود . اين نظريه از چندين جهت مورد چالش قرار گرفته است .

شيوه ي فطرت گرايانه :

طرف مقابل رفتارگرايي مدعي است كه طفل همراه با دانش فطري خاصي به دنيا مي آيد ، دانشي كه نه تنها شامل آمادگي هاي قبلي و گرايشهاي كلي بلكه شامل علم بر ماهيت زبان و جهان است . سپس ، طفل از طريق اعمال اراده ي خود و با تكامل بخشيدن بدين مجموعه هاي دانش ، بر محيط خويش تأثير مي گذارد .

يكي از منتقدين رفتارگرايي نوام چامسكي زبان شناسي آمريكايي است كه ادعا كرد كه كودكان با توانائي ذاتي رشد زبان به دنيا مي آيند . يعني مغز انسان آماده ي فراگيري است به طوري كه وقتي در معرفي زباني خاصي قرار مي گيرد اصول كلي خاص براي كشف ساختار زبان به طور خودكار شروع به عمل مي نمايد . اين اصول «وسيله فراگيري زبان» را تشكيل مي دهند . كودك با اين وسيله براي فهميدن گفته هاي اطراف خود يا درون داد به فرضيه سازي درباره ي ساخت و ساختن سلامت به كار مي برد .

شيوه ي شناختي :

ژان پياژه رشد جامع الاطراف را نتيجه ي كنش متقابل و سن كودك و محيط او /// كنش متقابل و مكمل بين استعدادهاي شناختي در حال رشد او از يك طرف و تجربه ي زباني وي از طرف ديگر مي داند . آنچه كودك درباره ي زبان مي آموزد ، تابع چيزي است كه از قبل درباره ي دنيا مي داند . از نظر آنان فراگيري زبان را بايد در متن رشد فكري كودك مطالعه كرد . ساختارهاي زباني فقط هنگامي رشد خواهند كرد كه مباني شناختي قبلاً بوجود آمده باشد مثلاً قبل از به كارگيري مفهوم مقايسه كردن كودك بايد مفهوم اندازه را آموخته باشد .

شيوه ي همخوان (تداعي) :

در سال 1972 جان مك نامارا مقاله اي متشر كرد كه استدلال چامسكي را درباره ي وسيله ي فراگيري زبان واژگون كرد . به جاي اين ادعا كه كودكان يك وسيله اي فراگيري «ذاتي» دارند كه محتوي آن خاصي زبان است ، با اين نتيجه كه كسب زبان زودتر از ديگر مهارت هاي عقلي جريان مي يابد ، مك نامارا گفت كه كودكان دقيقاً به اين علت قادر به يادگيري زبان هستند كه برخي مهارت هاي ديگر دارند و به ويژه به اين علت كه كودكان توانايي نسبتاً تكامل يافته اي براي درك كردن برخي از انواع وضعيت هاي روابط بلافصل و سيستم انساني دارند . يادگيري زبان بي شك براي مدتي دراز پيوند ناگسستني بيشتري با عناصر غيرزباني خواهد داشت تا با هر چيز ديگري كه تاكنون گفته شده است .

زبان و رشد فرآيندهاي ذهني كودك :

براي پيوندهاي ميان و پيشرفت زباني و رشد كلي ذهن كار آساني نيست ، زيرا فرآيندهاي ذهن كودك ، هم بر اثر نضج و هم بر اثر شرايط زندگي دچار تغيير مي گردد و تفكيك اين دو عامل از عامل زبان كه در تشكيل فرآيندهاي ذهني كودك دخالت دارد ، بسيار دشوار است و غالب محققان در ريشه يابي و پيشرفت هاي ذهن كودك راه خطا رفته اند .

پياژه رشد فكري و /// آموزش را دو فرآيند كاملاً مجزا از هم مي داند و وظيفه ي آموزشي را صرفاً آشنا ساختن كودك با روش هاي تفكر اشخاص بزرگ سال مي داند ، در صورتي كه ويگوتسكي در بررسي تفكر كودك به تأثير متقابل رشد و آموزش توجه كافي دارد . به عقيده ي ويگوتسكي معناي واژه هنگامي پديده ي زباني محسوب مي شود كه زبان با انديشه در مي آميزد . او معترف است كه تفكر صرفاً در قالب واژه ها بيان نمي شود ، بلكه با استعانت آن ها به وجود مي آيد .

يكي از پيشاهنگان اين نظر كه زبان بر انديشه تأثير مي گذارد ، بنجامين و ورف بود كه با ادوارد ساپير فرضيه ي بسيار مشهور ساپير ـ ورف درباره ي نسبيت زباني را مشكل دادند . طبق اين فرضيه هر زبان «جهان بيني» خاصي بر گويندگان خود تحميل مي كند .

جروم برونر ، الور ، و گرين فيله (1966) منابع رشد ذهني را ، كه متأثر از زبان است را مشخص نمودند ، منابع مانند : كلمات كه مفاهيم را شكل مي دهند ، مكالمات ميان والدين و كودك ، يا بين معلم و كودك كه در جهت دادن به ديدگاه كودك و تربيت وي مؤثر است و نيز منابع ديگر . پژوهشها بدين واقعيت اشاره داشته است كه رشد شناختي و رشد زباني به وجهي تفكيك ناپذير در هم پيوسته است و وابستگيهاي متقابل بين آن ها وجود دارد .

نقش تقليد در زبان آموزي كودك :

براون (1980) اظهار مي دارد كه عقيده ي شايع اين است كه كودكان «مقلدهاي خوبي» هستند . ما كودكان را مشخصاً تقليد كننده هاي مي دانيم و بعد نتيجه گيري مي كنيم كه تقليد يكي از استراتژه هاي مهمي است كه كودك در فراگيري زبان به كار مي برد . اين نتيجه گيري در سطح كلي نادرست نيست . در واقع ، تحقيقات نشان داده است كه بازگويي استراتژي مخصوصاً بارزي در اوايل يادگيري زبان و جنبه ي مهمي از فراگيري دستگاه واجي زبان در اين دوره است .

اما بايد پرسيد كه چه نوع تقليد مورد نظر است . به گمان رفتارگراها يك نوع تقليد وجود دارد ، ولي تقليد عميق تري داريم كه در فرآيند فراگيري زبان از اهميت بيشتري برخوردار است . نوع اول تقليد روساختي است ، كه در آن شخص اجزاء سطحي زبان را تقليد مي كند و به جاي توجه به نظام معنايي ، به نظام واجي زبان مي پردازد . مراحل آغازين فراگيري زبان كودك ممكن است شامل مقدار زيادي تقليد سطحي باشد ، ولي وقتي كه به اهميت سطح معنايي زبان پي برد ، عمدتاً به اين سطح معنايي يعني ژرف ساخت زبان مي پردازد . او ديگر دست به كار تقليد ژرفساخت مي شود .

درون نهاد زباني كودك :

براي سال ها در غالب نظريه ي فطرت گرايانه اهميت زباني كه بزرگسالان در صحبت كردن با كودكان به كار مي برند (به خصوص مادران) از اهميت كمتري برخوردار بود . اما در سال هاي 1970 اهميت زبان مادرانه يا گفتار پرستار كودك نقش آن را آشكار ساخت . طرفداران نظريه ي فطرت گرايي ادعا مي كردند كه درون ـ نهاد فراهم شده براي كودكان از ساختاري پيچيده و بريده بريده ، تشكيل شده است . اما امروزه آشكار شده است كه مادران در صحيت خود با كودكان خردسال ، تقريباً تغييرات مداومي به عمل مي آورند . طبق تحقيقات به عمل آمده اين تغذيه ي كلامي از نظر نحوي ساده و به شدت روان و تكراري ، حاوي بخش عمده اي از جمله هاي /// و امري و هم اينكه با زير و بي بالاتر همراه با آهنگ نماهاي شدت يافته ادا شده بود . به علاوه ، اين تغييرات بي توجه به طبقه ي اجتماعي ، موقعيت مادر يا جنسيت كودك ، صورت مي گرفت (1977 show) در تحقيقات تعدي معلوم شد كه پدران و همسالان نيز قادر به فراهم آوردن گونه ي كاربردي ساده شده در صحبت خود با خردسالان زبان آموز هستند . مطالعات اوليه مربوط به تغذيه ي كلامي حاكي از آن بود كه مادران طول متوسط گفته هايشان را در رابطه با ميزان درك كودك تغيير مي دهند .

ديويد كريستال (1989) اظهار مي دارد كه اين گفتگوي مادر با كودك به نظر مي رسد كه پايه ي مكالمات در هنگام همين تعامل اوليه ريخته شود . به موازات رشد كودك اين تعامل نيز تغيير مي يابد . در حول و حوش 5 هفتگي اين دادوستد به هنگام لبخند زدن بيشتر احساس مي شود . حرف هاي مادر همراه با رشد تغيير مي كند . وقتي كودك شروع كرد به توجه كردن به اطراف مادر بلندتر صحبت مي كند و توجه خود را به اشياء دوروبر مي كشاند . تن صدا كشيده تر مي شود و جملات را بيشتر تكرار مي كند . در 6 ماهگي مادر در توجه به پاسخ هاي كودك توجه خاص به آن قسمت هايي كه بيشتر ساختمندتر هستند مي كند در 8 تا 10 ماهگي كودكان با اشاره كردن به اشياء شروع به دنبال كردن مكالمه بزرگسالان مي پردازند . وقتي كه اولين كلمات كودك ظاهر شد ، كودكان در چيزهاي فراواني هم از مشاهده و هم از تمرين و توجه به اين كه مكالمه چيست و چگونه بايد در آن شركت جست آموخته است .

براون (1980) اشاره مي كند كه طبق پژوهش هاي جديدتر آنچه كودك از بزرگسالان و همسالان خود ياد مي گيرد به مراتب مهمتر از آن است كه احتمالاً فطرت گرايان در گذشته معتقد بوده اند . به نظر مي رسد درون ـ نهاد كه اهميت درون ـ نهاد والدين به عنوان بخش از كل درون ـ نهاد تا چه اندازه است مطلبي است كه هنوز آشكار نشده است .

××××××××××××××××××××××××

جين اچسون (1982) اظهار مي دارد كه استناد به زبان مادرانه نمي تواند مراحلي را كه كودكان در طول فراگيري زبان طي مي كنند توجيه نمايد . اما بايد اعتراف كرد كه زبان مادرانه عامل مهمي است كه در بررسي مربوط به تحول زبان كودك بايد مورد توجه قرار گيرد .

به گفته ي لوريا و يودوويچ (1975) زبان كودك بازتابي از واقعيت است ، لاجرم خواهيم پذيرفت كه همزمان با پيشرفت هاي زباني كودك ، ساختمان ذهن كودك نيز دستخوش تغيير مي گردد و با اين تغيير ، رفتار او نيز دگرگون مي شود و كودك در سازگاري با محيط موفق تر خواهد بود . لذا پدران و مادران و مربيان آموزشي بايسته است كه با مطالعه و غور درباره ي نقشي كه زبان در ايجاد و تقويت قوي ي شناخت كودك ، قدرت تجزيه و تحليل و به طور كلي رشد فكري و تكوين شخصيت وي ايفا مي كند ، به لزوم و اهميت آموزش صحيح زبان پي برد ، و با بارور ساختن قواي دماغي و شكوفا ساختن استعدادها و نيروهاي خلاق وي او را براي زندگي سالم و سودمند آماده تر سازند . زبان فقط يكي از چند وسايلي است كه به كمك آن جهان را براي خود از نو خلق مي كنيم .

به گفته ي لوريا (1975) رفتار كلامي عمدتاً از گفت و گو با شخص بزرگسال نشأت گرفته و نضج مي گيرد ، متناسب بودن «دستورالعمل هاي» نخستين شخص بزرگسال با علائق خود كودك و اشتياق و اعتمادي كه كودك در اطاعت از دستورالعمل هاي وي ابراز مي دارد به حصول شرايط مساعد كمك مي كند .

لوريا معتقد است كه نه تصحيح كردن هاي مستقيم از جانب والدين و نه تكرار فوري از جانب كودك هيچكدام تأثير مهمي در يادگيري زبان ندارد . ولي منطقي به نظر مي رسد كه انتظار داشته باشيم كه لغات و ساخت هايي كه مكرراً در گفتار بزرگسالان به كار مي روند زودتر از ساخت ها و كلمات ديگر در حرف هاي كودكان ظاهر شوند .

جين اچسون مي گويد : گفته هاي والدين و مربيان كودك مي تواند عجيب و غيرعادي باشد بعضي از والدين بيشتر نگران حقيقت كدام هستند نه دستور . جمله غلط دستوري «بابا كلاه سر» ممكن است مورد تأييد گيرد اما جمله دستوري خوش ساخت «بابا كلاه سرش گذاشته» وقتي كه بابا دنبال كلاهش مي گردد نادرست جلوه كند . شايد انتظار اين باشد كه كودكان ما «حقيقت گو» بزرگ شوند تا جمله هاي دستوري درست بسازند . اما واقعيت برعكس اين را نشان مي دهد .

والدين و مربيان بيشتر نگران ادب كودك خود هستند : بگو لطفاً … اين حرف بده . دوباره نشنوم اينو گفته باش … و گاهي اوقات سعي در اصلاح تلفظ او را دارند .

لحن شاكيانه ، غرغر كردن راجع به نحوه ي حرف زدن كودك ممكن است كه اعتماد به نفس كودك را سلب كند . كودك شايد بفهمد كه چيزي را اشتباه كرده ولي نمي داند چه چيزي را . فقط آن دسته از حرف ها كه مستقيماً با او زده مي شود اثر دارد . اچسون از كودكي نام مي برد كه در خانواده اي با والدين ناشنوا متولد شد .

او زبان اشاره را ياد گرفته بود كودك با اشتياق جلو تلويزيون مي نشست و به آن چشم مي دوخت اما او به صداها گوش نمي داد . تنها وقتي كه به مدرسه رفت و فرصت يافت تا با كسي حرف بزند ، شروع به صحبت كرد . نتيجه ي تحقيقي در منچستر نشان داد كه تلويزيون مي تواند رشد زبان حتي در كودكان سالم به تأخير اندازد. اين كودكان مجذوب رنگ ها و نور مي شوند و صداها را فراموش مي كنند . اين رقصي است كه دو نفره آن را

اجرا مي كنند بدون طرف مقابل يادگيري در كار نخواهد بود .

نادري و سيف (1372) در يك پژوهش كه بر روي 30 نوزاد به صورت روش مقطعي صورت گرفت با توجه به نتايج آن پيشنهاد مي كنند كه :

1ـ اهميت تأمين سلامت رواني و ذهني كودكان ، لازم است والدين از آموزشي هاي پيش از موقع محرك هاي شنوايي پرهيز كنند .

2ـ براي آموزش مناسب و مؤثر لازم است ، مربيان دقيقاً مراحل رشد تكلم در كودكان را مورد توجه قرار دهند و آن را درك كنند .

3ـ نويسندگان كتاب هاي كودكان براي جذابيت كتاب هاي خويش لازم است از روند رشد تكلمي كودكان به خوبي مطلع باشند .

با توجه به مطالب نقل شده مي توان گفت كه تعامل نقش مهمي در رشد زباني كودك داشته و رشد زباني كودك رشد فكري و درك بهتر جهان را در پي خواهد داشت . والدين و مربيان بايد آگاه باشند كه نگران اشتباهات مربوط به رشد زباني همچون تعميم هاي نادرست ، خطاهاي دستوري و تلفظي نباشند . آنها بايد ياد بگيرند كه در اين رقص «تانگو» تعامل خوبي داشته باشند تا رقص به حد اعلاء برسد .

خلاصه

«نقش والدين و مربيان در رشد زباني كودك»

فراگيري زبان يكي از بحث برانگيزترين مباحث روانشناسي و زبانشناسي بوده است . نظرياتي همچون يادگيري از طريق تقليد و تمرين و تقويت از طرف رفتارگرايان ، ذاتي بودن توانايي سخن گفتن و متولد شدن با توانائي سخن گويي همچون رو به وديعه نهاده بودن قدرت پرواز در پرندگان از طرف فطرت گرايان ، بررسي رشد زبان در ميان رشد شناختي كودك و همخواني و تداعي زبان همراه با يادگيري ديگر توانائي اجتماعي شدن از جمله موارد مطرح شده مي باشند . نقش اطرافيان به خصوص مادر و در مقام ثانويه پدر و پرستار و يا كساني كه با كودك سروكار دارند تا چه اندازه است ؟ و چه نقشي مي تواند ايفا كند ؟ عده اي اين نقش را كمرنگ مي دانند ولي طبق تحقيقات جديد ثابت شده است كه زباني خاص كه زبان شناسان به آن نام زبان مادرانه و يا زبان پرستاران كودك داده اند نقش مهمي در روند تقويت و شكوفايي زبان كودك و با /// رشد ذهني او در بهتر درك كردن جهان هستي و دستيابي به زندگي آسوده تر مي انجامد . آشنايي با فرآيند تكلم و رشد آن هم براي والدين ، مربيان ، مؤلفان كتاب هاي كودكان امري ضروري به شمار مي آيد . 

منابع و مراجع

فارسي :

پهلوان ، پرويز (مترجم) و /// (مؤلف) «عقل هاي كودكان» نشر البرز تهران 1379 .

حاجتي خليل (مترجم) جين اچسون (مؤلف) «روانشناسي زبان» انتشارات اميركبير 1364. غرب دفتري ، بهروز (مترجم) و يگوتسكي (مؤلف) «زبان و تفكر» نشر نيما تبريز 1367 .

غرب دفتري ، بهروز (مترجم) آ . ار . لوريا و الف يودوويچ «زبان و ذهن كودك» نشر نيما تبريز 1368 .

كيواني ، مجدالدين (مترجم) اچ . داگلاس براوان (مؤلف) «اصول يادگيري و تدريس زبان» تهران نشر دانش 1363 .

معزي پور ، غلامحسين (مترجم) نيوهاف مريلين ، ب لانر (مؤلف) «درون داده به مشابه تعامل» فصلنامه علي پژوهش دانشگاه آزاد اسلامي سبزوار ، شماره 1 زمستان 72 .

نادري ، عزت اله و سينو نراقي ، مريم «بررسي روند رشد تكلم و زبان فارسي كودكان از تولد تا سالگي» مجموعه مقالات نخستين كنفرانس زبانشناسي نظري و تكاربردي . انتشارات دانشگاه علامه طباطبائي .

خارجي :

Crystal David (1989) “The encyclopead of language” Cambridge university press.

Aitchson. Jane. “Kidspeak” www. Fathom. Com

ناتواني هاي يادگيري و مشكلات در تشخيص و درك بينائي

تهيه و تدوين:

مربيان مركز آموزش و توانبخشي مشكلات ويژه يادگيري شماره 2 مشهد

********************************

بينايي

اگرچه نوزادان از همان بدو تولد قدرت بينايي دارند ولي بسيار نزديك بين هستند. تيزي حس بينايي نوزادان در بدو تولد بين 200/20 تا 400/20 است كه نشان مي دهد تقريباً تا 6 متري خودشان را مي بينند. اين در حالي است كه بچه هاي بزرگسال تر با قوه بينايي عادي مي توانند تقريباً 61 متري 121 متري خودشان را ببينند.

نوزادان در كانوني كردن نيز مشكل دارند (كلمن و بنكس 1998). وقتي به صندلي در 5/1 متري خودتان نگاه مي كنيد و سپس به تخته سياهي كه در 6 متري شما قرار دارد نگاهي كنيد درجه انحناي عدسي چشمتان طوري تغيير مي كند تا تصوير را در كانون نگه دارد. اين در حالي است كه قدرت تطابق بينايي نوزادان يك سوم قدرت تطابق بزرگسالان است. (برنر.1965). بهترين فاصله كانوني براي نوزادان 19 سانتي متر است. نوزادان نمي توانند چشم خود را به خوبي روي اشياي دور متمركز كنند يا به اشيا نزديك شوند. اما همين تيزي ضعيف بينايي نوزادان نيز به آنان كمك مي كند. وقتي مادر نوزاد مي تواند در هنگام شير خوردن صورت مادرش را ببيند. اما توانايي هاي بصري نوزادان خيلي سريع بهبود مي يابند. توانايي كانوني كردن آن ها تقريباً در 2 ماهگي نزديك به توانايي كانوني كردن بزرگسالان مي شود و ظرف يك سال تيزي حس بينايي اطفال به تيزي حس بينايي بزرگسالان مي رسد. اطفال انگيزه عجيبي براي تعقيب محركهاي بصري دارند و حتي در محيطهاي تاريك نيز با چشمان خود محركها را دنبال مي كنند.

فرم و ترجيح

نوزادان برخي محرك هاي بصري را بيشتر ترجيح مي دهند و آن ها خطوط خميده را به خطوط راست ترجيح مي هند و سطوح منقوش را بيش از سطوح صاف دوست دارند. همچنين لبه ها و زاويه هاي داراي كنتراست زياد را بيشتر ترجيح مي دهند. نگاه هاي نوزادان نيز تصادفي نيست. نگاه هاي نوزادان تابع قواعدي است و همين قواعدند كه باعث مي شوند نوزادان روي كل تصوير متمركز شوند تا جزئياتش. الگوهاي نگاه كردن اطفال تا 8 هفتگي يا كمي بيشتر شبيه الگوي نگاه كردن بزرگسالان مي شود و علاوه بر خطوط اصلي تصاوير به درون آن ها نيز توجه و دقت مي كنند.

ترجيح دادن صورت ها.

برخي از بررسي ها نشان مي دهند كه نوزادان صورت هاي عادي را بيش از صورت هاي مغشوش تا توخالي دنبال مي كنند. اما نتايج بررسي هايي كه از روش هاي آزمايشي ديگري استفاده كرده اند نشان داد كه تا 2 تا 3 ماهگي خبري از ترجيح چهره ها نيست. براي مثال فانتر (1961) دريافت اطفال 2 تا 3 ماهه چشمان خود را روي صورت ها بيشتر تثبيت مي كنند تا روي خال هدف- روزنامه يا صفحه هاي قرمز- سفيد يا زرد.

اطفال در 2 تا 4 ماهگي نقاشي صورت را به هر نقاشي ديگري ترجيح مي دهند.

آيا اطفال مي توانند صورت هاي متفاوت را تشخيص دهند؟

اطفال از همان روزهاي نخست مي توانند برخي صورت ها را تشخيص دهند. برخي از محققان مدعي هستند كه نوزادان به صورت مادرشان بيش از صورت غريبه ها نگاه مي كنند. عده اي مي گويند اطفال 2 ماهه صورت مادرشان را از صورت زنان غريبه تشخيص مي دهند. اما اين تشخيص و بازشناسي در 3 ماهگي حالت دوام به خود مي گيرد. اختلاف در نتايج تحقيقات مي تواند معلول روش هاي متفاوت آزمايش اطفال خردسال باشد. همچنين اطفال برخي از صورت ها را به صورت هاي ديگر ترجيح مي دهند. اطفال 2 ماهه و 12 ماهه به صورت هاي جذاب بيش از صورت هاي غير جذاب خيره مي شوند.

رنگ بيني

نوزادان با اين كه برخي از رنگها را مي بينند ولي قوه رنگ بيني آنها بسيار محدود است. دليل به دست آمدن نتايج متفاوت در آزمايش ها نيز استفاده از روش هاي متفاوت است. نوزادان يك روزه مي توانند فرق محرك سفيد و سايه هاي زرد-سبز را بفهمند. اطفال چهار روزه فرق قرمز و سبز را مي فهمند و اطفال سه روزه محرك هاي رنگي را به محرك هاي غيررنگي ترجيح مي دهند. اندازه محرك نيز مهم است چون در شرايط آزمايشي نوزادان تفاوت رنگ مستطيل 2 سانتي متري را مي فهمند ولي تفاوت رنگ مستطيلهاي كوچكتر را درك نمي كنند. نوزادان در برخي نواحي طيف رنگها واكنشي در برابر رنگ نشان نمي دهند. اما تا 2 ماهگي قوه تميز رنگ اطفال بسيار بهبود مي يابد. البته معلوم نيست آيا نوزادان رنگ ها را با همان كيفيت بزرگسالان مي بينند يا خير. ولي اطفال 4 ماهه همان رنگ هايي را ترجيح مي دهند كه بزرگسالان ترجيح مي دهند و به آبي و قرمز بيش از زرد خيره مي شوند.

ادراك فضا و عمق

آيا دنياي بچه هاي خردسال دوبعدي است يا سه بعدي؟

گيبسون و واك براي آزمودن ادراك عمق اطفال آزمايش استادانه اي ترتيب دادند. آنها سكويي درست كردند كه تقريبا يك متروبيست سانتي متر ارتفاع داشت و اطفال را روي آن مي گذاشتند. سكوي مزبور دو بخش شيشه اي داشت. بخش اول شطرنجي بود و بخش ديگر يك سره شيشه اي. در زير بخش كاملاً شيشه اي يك بخش شطرنجي ديگر وجود داشت كه باعث مي شد آن قسمت شبيه پرتگاه شود. اين آزمايش كه در آن به اصطلاح از پرتگاه ديداري استفاده شده بود نشان مي داد كه اطفال 6 ماهه يا بزرگتر حتي وقتي مادرشان از آنها مي خواهد نيز از بخش امن به بخش پرتگاه نمي روند.

اما كودكان خردسال تر چطور؟

آزمايش اطفال كم سن و سال تر با اين دستگاه دشوار است چون نمي توانند چهار دست و پا بروند. با اين حال وقتي نوزادان دو ماهه را روي بخش پرتگاه مانند و عميق اين دستگاه مي گذاريم ضربان قلب آنها آرام است كه نشانگر علاقه مندي آن ها مي باشد نه ترسشان. اگرچه اطفال خردسال خيلي زود مي توانند عمق را درك كنند ولي ترس از پرتگاه در شش ماهگي يا بعد از آن در آنها ايجاد مي شود. اين در حالي است كه اين ترس در سگ ها – بزها و گربه ها خيلي زودتر ايجاد مي شود.

رديابي بصري

نوزدان مي توانند اشياء متحرك را به كندي رديابي كنند. وقتي نوزادان 1 تا 4 روزه در برابر يك نور ثابت نوري كه به شكل مستطيل حركت مي كرد قرار مي گرفتند در برابر نور متحرك از ميزان مك زدن هاي خود كم مي كردند. نوزادان سه روزه با وجود مهارت ناكافي خود مسير هدف متحرك را دنبال مي كردند. حتي در دو ماهگي مي توانستند مقصد محرك هاي بصري را پيش بيني كنند. اگر اطفال را در برابر رايانه اي قرار دهيم كه بطور ثابت تصاويري را در سمت چپ و راست صفحه نشان مي دهد با نگاه كردن به جايي كه تصور مي كنند تصوير بعدي نمايش داده خواهد شد محل آن را پيش بيني مي كنند.

روانشناسي رشد،كاپلان. 1381

كودكان LD و مشكلات در تشخيص و درك بينايي

متخصصان بسياري از پژوهش هاي خود دريافته اند كه كودكان LD اگرچه از ديد كافي يا قدرت بينايي لازم برخوردارند اما مشكلاتي در تشخيص و درك بينايي دارند.

شناسايي و تصحيح اين مشكلات به علت ارتباط مستقيمي كه با موفقيت در توانايي خواندن از روش (نگاه كردن) دارد مورد توجه بسياري از متخصصان كودكان استثنايي بوده است. وقتي مشكلات تشخيص و درك بينايي شدت پيدا كند (آگنوزي بينايي) ناميده مي شود.

مدل ها و تئوري هاي ديداري

1- نظريه گتمن

ديد حركتي visumotor-theory سال 1965 در مدل گتمن تاكيد زيادي بر روي رشد ديد داشته است و مفهوم ديد در اين مدل قابل مقايسه با مفهوم ادراك مي باشد.

ديد فرايندي است كه طي آن آدمي فضا و مكان را به عنوان يك كل درك مي كند كه اين با مفهوم بينايي و حساسيت بصري متفاوت است. در اين تعريف ديد شامل توانايي است كه انسان با استفاده از آن مي تواند جهان و رابطه خود را با آن تفسير و تعبير كند.

ديد وسيله اي است كه كارايي حواس را در يادگيري افزايش مي دهد. زيرا بيشتر برداشت ما از محيط اطراف از طريق ديدار است.

تئوري ديد حركتي گتمن

گتمن معتقد است چشم ما در هنگام حركت تصاوير بيشتري را نسبت به زماني كه حركت نمي كنيم از جهان اطراف دريافت مي كند. بنابراين معتقد است كودكاني كه در دوران طفوليت در گهواره بزرگ شده اند با كودكاني كه گهواره نداشته اند در سنين بالاتر دو ديد مختلف از زندگي خواهند داشت. زيرا كودك به دليل حركت گهواره زواياي ديد بيشتري از محيط خود دارد و از اجسام اطراف خود اطلاعات بيشتري در مغزش جمع آوري نموده است. در نتيجه در مراحل يادگيري با توجه به معلومات قبلي در مغز خود در ايجاد طرحواره هاي اوليه موفق تر خواهد بود.

بنابراين بالا و پايين پريدن كودكان- تاب بازي- سرسره بازي- الاكلنگ و ساير وسايل و بازي هاي حركتي تغييرات مثبتي در كاركرد ادراك ديداري بوجود مي آورند.

ديدن اجسام مختلف مانند: يك مكعب- يك تخم مرغ- يك اتومبيل و... از زواياي مختلف و رسم تصوير اين اجسام به اشكال متفاوت در بالا بردن ديد حركتي كودك بسيار مؤثر مي باشد.

مشكلات ناشي از ضعف در ديد حركتي گتمن

1- ضعف در ادراك بينايي

2- كندي حركات

3- رسم خطوط به صورت بريده بريده

4- ضعف در تجسم فضايي

5- وجود مشكل در روان خواني و نارسانويسي در دوران دبستان

نحوه رفع اين مشكلات

تشخيص نقاط ضعف و سپس طرح بازي و فعاليت هايي كه كودك بتواند جهان را بعنوان يك كل درك نمايد و حركات دنياي اطرافش را يكپارچه ببيند.

مشكلات فردي و اجتماعي ناشي از ضعف ديد حركتي

نگرش كودك نسبت به زندگي مقطعي و غير منسجم مي باشد. اين افراد مغرور- خود پسند- افسرده- غمگين- ناراضي و ناآرام مي شوند.

مزاياي قوت در ديد حركتي

احساس رضايت از زندگي

داشتن ديد والايي از اين عالم و خالق هستي

2- مدل كرك (مدل هنجار- مرجعي)

كرك و همكارانش براي اين كه بتوانند با روشي منظم توانايي و ناتواني كودك را مشخص كنند، با توجه به تفاوت هاي دروني كودكان و بر اساس نظريه ارتباط كلاس ((آزگود)) آزموني را تهيه كردند، كه كودكان 3 تا 10 ساله را از طريق دو كانال ارتباطي اصلي يعني: ارتباط بينايي حركتي و شنوايي كلامي، مي سنجد.

اين آزمون ايلي نوير يا (ITPA) نام دارد. كه 12 خرده آزمون دارد.

- در اين آزمون دو سطح مجسم كننده يك نشانه يا نماد به جاي يك شيء يا فكر قرار مي گيرد.

- در سطح اتوماتيك يا خودكار محركهاي بينايي و شنيداري تكميل مي گردند. يعني از ديدن قسمتي از يك محرك به كل آن پي مي بريم.

خرده آزمون هاي سطح مجسم كننده مربوط به حيطه ديداري:

1- آزمون دريافت بينايي (به نمادهاي بينايي معني مي بخشد و آنها را تجزيه و تحليل مي كند.)

2- آزمون تداعي بينايي- حركتي (بتواند يكي از 4 تصويري كه تصوير وسط را احاطه كرده و بيشترين ارتباط و شباهت را با تصوير وسط دارد، مشخص كند.)

خرده آزمون هاي سطح اتوماتيك يا خودكار مربوط به حيطه ديداري:

1- آزمون تكميل بينايي (استنتاج كل از جزء- كودك بتواند با ديدن قسمتي از يك تصوير شكل موردنظر را درك كند و نام آن را بگويد.)

2- آزمون توالي حافظه بينايي (تصاوير را به ترتيب ببيند- ترتيب آن را به هم بزنيم و او بتواند دوباره به همان ترتيب اوليه مرتب كند.)

تشخيص مشكلات در حيطه ديداري از طريق آزمون هاي مختلف امكان پذير مي باشد.

1- وكسلر

2- بندر گشتالت (آزموني بصري- حركتي مي باشد.) ادراك ديداري

3- فراستيك

4- آزمون ديترويت (DITA)- تضادهاي تصويري فراخناي دقت ديداري در اشيا- حافظه طرح و علايم- فراخناي دقت ديداري در حروف

5- كيم كاراد (حافظه ديداري را مي سنجد).

6- ايلي نويز يا (ITPA).

- آزمون هاي غير رسمي: آزمون خواندن- املاء نويسي و رياضي نيز نقاط ضعف در حيطه ديداري را نشان مي دهند.

آزمون وكسلر و نحوه تشخيص مشكلات در حيطه ديداري:

از طريق مقياس هاي عملي وكسلر كه توانايي يكپارچه كردن محرك هاي ادراكي و بينايي و شنوايي و...) با پاسخ هاي حركتي مناسب را مي سنجد.

خرده آزمون

1- تكميل تصاوير: PICTURE COMPLETION

دقت ديداري- درك كل و ارتباط آن با اجزاي كل- توانايي مفهوم سازي ديداري توانايي تميز ديداري

نمره بالا: توانايي زياد در تشخيص اطلاعات ديداري و داراي بينايي خوبي است، اين خرده آزمون نسبت به مشكلات ديداري (ادراك پريشي يا آگنوزي ديداري كه همان اشكال در بازشناسي اشياء است)، حساس است.

2- تنظيم تصاوير: Picture arrangement

سازمان دهي ديداري- ادراك نشانه هاي ديداري

3- طراحي مكعب ها: (block designßنسبت به اضطراب خيلي حساس است)

تحليل و تركيب روابط فضايي- هماهنگي ديداري- حركتي

نمره بالا: درك ديداري حركتي و فضايي بالايي دارد. نمره پايين: دشواري در يكپارچگي ديداري

4- الحاق قطعات: object assembly

سازمان ديداري حركتي- توانايي تميز شكل بندي هاي آشنا

نمره بالا: سازمان ديداري برتر

نمره پايين: درهم ريختگي ديداري- حركتي

5- نماد ارقام: coding

سرعت و هماهنگي ديداري حركتي

نمره بالا: توانايي ديداري حركتي عالي

نمره پايين: استعداد يادگيري تداعي ديداري پايين- كاركرد ديداري- حركتي مختل

6- مازها: mazes

هماهنگي و سرعت ديداري حركتي

نمره پايين: هماهنگي ديداري- حركتي ضعيف

آزمون فراستيك و نحوه تشخيص مشكلات در حيطه ديداري:

دكتر مارين فراستيك در سال 1963 براي ارزيابي 5 زمينه ادراك بينايي اين آزمون را ساخت.

خرده آزمون هاي مورد سنجش عبارتند از:

1) توانايي هماهنگي حركتي- ديداري

تقويت هماهنگي چشم و دست- رفع نارسانويسي

2) تشخيص شكل از زمينه:

تشخيص حروف و كلمات از حروف و كلمات اطرافشان- مهم براي خواندن اساس تجزيه و تحليل و تركيب كلمات- عبارات و پاراگراف ها

3) پايداري يا ثبات شكل:

توانايي درك و تشخيص هر شكل صرف نظر از نظر اندازه، وضعيت يا رنگ آن را مي سنجد –جهت تشخيص كلمات ناآشنا در زمينه اي كه شكل و رنگ و اندازه آن ناآشناست ضروري مي باشد.

مشكلات ناشي از ضعف در اين خرده آزمون موجب عدم درك هندسه فضايي –ايجاد مشكلات در خواندن و املاء مي گردد.

4) طرز قرار گرفتن شكل در فضا: (شباهت ها و تفاوت ها)

براي درك مهارت در تشخيص محل قرار گرفتن نقطه براي هر حرف ضروري مي باشد و نيز جزييات حروف نسبتاً مشابه مانند ك و گ- ف و ق و... را به خاطر بياورد.

5) درك روابط فضايي:

مهارت در اين زمينه كودك را در تشخيص توالي حروف در يك كلمه يا توالي كلمات در يك جمله ياري مي كند و نيز مشكلات وارونه نويسي و يا قرينه نويسي را نيز حل مي كند. مشكلات مربوط به يادگيري رياضيات نيز تا حد زيادي مربوط به مشكل در اين آيتم مي باشد.

تشخيص مشكلات در ادراك ديداري از طريق بندر گشتالت:

1) صرف وقت اضافي براي تكميل طرح ها

2) ايجاد تكيه گاه براي طرحها با گذاشتن انگشتان خود روي آنها به هنگام كشيدن طرحها

3) از حفظ كشيدن طرح پس از اولين نگاهي كه به آن مي اندازد.

4) بازبيني و بررسي مكرر تعداد نقاط –با وجود اين نداشتن اطمينان به درستي تعداد نقاط كه بايد در طرح گنجانيده شود.

5) چرخاندن برگ كاغذ يا خودكارت بندر براي اينكه آسانتر بكشد.

6) نشان دادن نارضايتي در مورد طرح هايي كه به خوبي كشيده نشده اند همراه با تلاش مكرر براي اصلاح آنها

- اين موارد مي تواند در اثر (دريافت نادرست اشكال در ادراك ديداري) باشد.

بعد از تشخيص مشكل درهر يك از زمينه هاي حيطه ديداري با استفاده از تمرينات مختلفي كه براي رفع اين مشكلات طراحي شده اند – سعي در برطرف كردن آن مي كنيم.

به نظر شما ما دانش آموزان چه درس هایی می توانیم از شهدا بگیریم؟

دفاع از استقلال و آزادی ایران–ایثار و فداکاری-مقاومت و ایستادگی در برابر دشمنان اسلام

در میان انسان‌ها برخی افراد به مقام بالای معرفت، قرب الهی و ... رسیده‌اند که از جمله این انسان‌ها شهدا بوده‌اند که با نثار جان خود و ایثار و فداکاری توانستند به مقام معرفت و طهارت برسند.

این دسته افراد کسانی بودند که پیمان‌شکنی نکردند و به عهد خود وفا کردند، از این رو شهدای گرانقدر ما در دوران هشت سال دفاع مقدس درس‌های فراوانی به ما دادند.

شهدای دوران دفاع مقدس الگوهای شایسته‌ای بودند که برای همیشه تاریخ جاودانه ماندند و درس همیشگی و جاودانه را به ما آموختند.

 یکی از درس‌هایی که شهدا به ما آموختند مقاومت جانانه بود؛ اینکه در راه خدا ایستادگی کنیم و ایستادگی جاودانه جز تکلیف الهی چیز دیگری برای شهدا نبوده است.

شهدا با نثار جان خود مدال افتخار و سربلندی را به افتخار آوردند و امروز ملت ایران به برکت خون شهدا در تمام عرصه‌ها نشان داده است که مقاومت جانانه می‌کند، زیرا مقاومت جانانه علاوه بر عزت و عظمت باعث پیشرفت‌های جامعه در زمینه‌های مختلف به ویژه پیشرفت‌های علمی شده است.

امروز دانش آموزان و دانشجویان ما باید احساس کند که باید در سنگر علم‌آموزی برای پیشرفت کشور قدم بردارد زیرا دشمنان تلاش می‌کنند که مانع پیشرفت علمی کشور شوند.

 تمام امید دشمنان را باید دانشجویان با تولید علم تبدیل به یأس کنند زیرا دشمن خیال می‌کرد که با تحریم‌ها می‌تواند جلوی پیشرفت را بگیرد اما نه تنها نتوانست جلوی پیشرفت علمی کشور را بگیرد بلکه ما هر روز شاهد پیشرفت‌های علمی و فناوری هسته‌ای در جمهوری اسلامی ایران هستیم که این مرهون رهپویان راه شهدا بوده است.

دستیابی به فناوری هسته‌ای با رهپویی راه شهدا اتفاق افتاده است از این رو وظیفه ما سنگین است زیرا توطئه دشمن عمیق است و هرگز دشمن دست از مبارزه با ملت ایران برنمی‌دارد.

اگر دشمن پای میز مذاکره حاضر می‌شود به برکت خون شهداست و ما امروز اعلام می‌کنیم که دشمن به این مذاکره نیازمند است و مجبور است که پای میز مذاکره بیاید زیرا شهدا راه را به ما نشان داده‌اند.

شهدا در مسیر کربلا و مسیر امام حسین جان خود را فدا کرده‌اند از این رو ما باید قدرت اسلام را در اربعین حسینی به رخ دنیا بکشانیم.

 دشمن با این فرهنگ شهادت و مقاومت خلع سلاح شده است و تنها راه خلع سلاح دشمن تقویت فرهنگ ایثار و شهادت است.

در طول جنگ تحمیلی مردم عادی زیادی آسیب دیدند و همچنین خسارات زیر به کشور وارد شد :

هشت سال جنگ تحمیلی در ایران با تحمل هزینه های فراوانی همراه بود، جنگی که علاوه بر هزینه های انسانی خسارتهای فراوانی را به دنبال داشت ، براساس منابع جمع آوری شده در کتاب اقتصاد ایران در دوران جنگ تحمیلی به قلم فرهاد دژپسند، میزان خسارتهای مستقیم وارد شده به ایران از محل تخریب ساختمان ها و تاسیسات، ماشین آلات و تجهیزات و مواد کالاها سر جمع رقمی بالغ بر 3081 میلیارد تومان به نرخ جاری سال 59 تا 67 خواهد بود این رقم در صورتی که بر مبنای دلار رسمی و تغییر آن به ریال و دلار تبدیل شود می توان گفت سرجمع خسارات جنگ تحمیلی برای ایران رقمی معادل 440 میلیارد دلار بوده است، این رقم در صورتی که بر مبنای تغییر نرخ ارز رسمی از 7 تومان به 2480 تومان امروز مورد محاسبه قرار گیرد به نرخ روز رقمی معادل 1.1 تریلیون تومان را شامل می شود.

این ارقام نشان دهنده عمق بالای خسارات جنگ تحمیلی به نظام نوپای ایران است. کل درآمد نفتی ایران طی سالهای 1359 تا 1383 یعنی قبل از دوران طلایی رونق بازار نفت معادل 432 میلیارد دلار بوده است یعنی کمی کمتر از خسارت های جنگ تحمیلی و با احتساب درآمدهای طلایی هشت سال اخیر کل درآمد حاصل از صادرات نفت خام ایران طی 32 سال اخیر به رقمی حدود 1000 میلیارد دلار می رسد که می توان گفت معادل 44 درصد این درآمدها در دوران جنگ از زیر ساختهای اقتصادی کشور حذف شده است، زیر ساختهایی که بعضا در برخی از مناطق جنگ زده کشور هنوز هم به مانند آنچه پیش از آغاز جنگ بود بازسازی نشده است.

هرچند ایران توانست با سر بلندی دفاع مقدس را با پیروزی به پایان ببرد و هیچ بخشی از خاک کشور از ایران جدا نشد ولی آنچه در این دوران از میان رفت سرمایه های انسانی بود که می توانست در سالهای ابتدایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به جای شهادت و هزینه شدن برای حفظ مرزهای کشور برای سر بلندی و آبادانی ایران تلاش کنند.