تحقیق درباره تحليل نحوي جهت دار

تحليل نحوي جهت دار چيست ؟

توصيف توالي ورودي

چگونه تجزيه گر كار مي كند

يادداشتي بر نشان گذاري

پردازنده هاي كاهنده

ساختمان تجزيه گر

فراخواني تجزيه گر

برقراري ارتباط با تجزيه گير

ورودي تجزيه گير

كنترل خطا

تحليل نحوي جهت دار چيست ؟

هر برنامه نويسي به داده هاي ورودي ها مي پردازد . معمولا پردازش داده هاي ورودي به آنچه كه مقاوم مي باشد ، و اغلب حتي بر انچه كه دنبال مي كند ، ورودي تحت بررسي بستگي دارد . به منظور دانستن اينكه چگونه پردازش داده تجزيه ناميده مي شود اين تبعيتها را دنبال مي كنيم . اغلب هنگامي كه اول برنامه را مي نويسيم دنبال كردن تبعيتهاي ساده نسبتا آسان است . همان طور ك برنامه توسعه مي يابد ، همانطور كه ويژگي هاي جديد اضافه مي شوند و خطاها ثابت هستند ، اغلب متوقف كردن تبعيتها ساده مي باشد. چون دنبال كردن يا حتي تشخيص دادن تمام موارد خاص سخت است پردازش ورودي در دسري شده است . تغيير دادن برنامه باعث مي شود كه مسائل پيش بيني نشده و خطرات نگهداشت برنامه از كنترل خارج شوند . تحليل نحوي جهت دار تكنيكي است براي خطاب قرار دادن اين مشكلات است . در تحليل نحوي جهت دار ، بخش ورودي برنامه بوسيله الگوريتم استاندارد ، از توصيف سطح بالا درباره ساختار داده ورودي به طور خود كار ساخته شده است . دستورالعملهاي اجرا كردن پردزاش ضروري داده وابسته به توصيف در راهي مناسب است . شرحي كه رويه اي نمي باشد معمولا براي نوشتن و تغيير دادن دستورالعمل معادل برنامه و احتمالا خطاهاي حفاظي آسانتر است براي خواندن و حفظ كردن آسانتر است . براي استفاده شدن در برنامه هاي ضروري ديگر همان ورودي  آسان است ، بنابراين رابطهاي يكسان را تاييد مي كند . همچنين تكنيك با جدا سازي ورودي و پردازش مولفه ها و فراهم آوردن ساختار واحدي ، طبيعي در كل برنامه ساده مي شود. براي استفاده از تحليل نحوي جهت دار نخست شرح داده هاي ورودي كه دستور زبان ناميده مي شوند را بنويسيد. فايلي كه شامل دستور زبان است فايل نحوي ناميده مي شود .

سپس مولد تجزيه گر ، از قبيل Ana Gvam مي تواند از فايل نحوي عملي ( يا برنامه اي ) را بوجود آورد كه تجزيه گر ناميده مي شود و به صورت C يا C++ نوشته مي شود . تجزيه گر تمام تبعيتها را در ورودي شما دنبال مي كند ، عملهاي خاص پردازه هاي كاهنده را فرا مي خواند ، به واحدهاي معين يا توالي هاي داده همانطور كه با آنها مواجه مي شود مي پردازد . پردازه هاي كاهنده رمزي هستند كه براي پردزاش كردن داده هايتان مي نويسيد در دستور زبان تان طوري به ساختار ها در ورودي تان پيوست مي شوند كه تجزيه گر دقيقا در زمانهاي درست با داده هاي دقيقا درست آنها را فرا خواهد خواند . توجه كنيد كه با اين تكنيك فقط بايد شرح غير رويه اي از ورودي فراهم آوريد. جزئيات روند كنترل كاملا بوسيله تجزيه گر كنترل مي شوند هنگامي كه پردازه هاي كاهنده را مي نويسيد، كاملا مي توانيد روي آنچه كه با داده انجام داده ايد تمركز كنيد. براي مشخص كردن ساختار ورودي تان مجبور نيستيد رمزتان را با گزينه ها و آزمايشها پر كنيد. تجزيه گرهايي كه با استفاده از مواد تجزيه گير از قبيل Ana Gvam ساخته ايد ممكن است در برنامه هاي مستقل كامل شوند يا ممكن است به روالهاي ورودي براي برنامه گسترده تر كمك كنند. ممكن است بعضي از برنامه ها بيشتر از يك تجزيه گر را به كار برند.

توصيف يك توالي ورودي

نوشتن دستور زبان شامل توصيف توالي هاي مورد قبول ورودي براي برنامه تان است ابزار توصيف يك توالي ورودي توليد ناميده ميشود. توليدات نشان مي دهند كه چگونه مولفه منطقي ورودي مي تواند از توالي مؤلفه هاي بنيادي تر بوجود آيد . توليدي كه تاريخ را توصيف مي كند ممكن است به صورت زير نوشته شود :

 سال و ويرگول ، روز ، اسم ماه ـــ تاريخ مولفه هاي ورودي شاخه ها ناميده مي شوند . توالي مولفه ها در يك سمت از توليد قاعده دستور زبان يا قاعده براي رعايت اختصار  ناميده مي شود همچنين نشانه هاي خاص در سمت راست قاعده عناصر قاعده ناميده مي شوند . در سمت چپ توليد نشانه براي قاعده نشانه كاهنده ناميده مي شود. ممكن است نشانه ها همانطور كه از ارزشهاي نحوي متمايز مي شوند ، ارزشهاي معنايي داشته باشند كه مي توانيد در پردازه هاي كاهنده تان بكار بريد. به عنوان مثال ، ارزش اسم ماه مي تواند از گسترده صفر تا يازده يك عدد صحيح يا مي تواند براي يك رشته اسكي اشاره گر باشد . ارزش روز مي تواند از گسترده يك تا سيو يك عدد صحيح باشد . دستور زبان شامل شادي از چنين توليداتي است كه هر كدام مي تواند برخي از مولفه هاي ورودي را بر حسب مولفه هاي ديگر توصيف كند و همچنين بسياري از توليدات را براي توصيف جريانهاي ورودي كاملا پيچيده در نظر نمي گيرد.دستور زبان براي زبان C ، به عنوان مثال حدود 200 توليد نياز دارد. براي برخي از مردم اصطلاح توليد گيج كننده است واز زبان شناسي نظري ناشي مي شود كه براي توصيف اينكه چگونه فرد ممكن است تواليها را توليد كند كه مطابق با مجموعه اي از قواعد گرامري است استفاده مي شود . شگفت اينكه ، استفاده عمده از فكر به تحليل نحوي منجر شد كه به ايجاد تواليهايي كه قواعد گرامري را در رمزگشايي و تحليل چنين تواليها ارضا مي كند علاقه اي ندارد. با اين همه ، در مثال بالا مناسب است بگوييم كه تاريخ نشانه توالي از نشانه ها را توليد مي كند كه شامل اسم ماه ، روز ، ويرگول و سال است . همچنين ما مي گوييم كه توالي به تاريخ كاهش مي يابد . ممكن است براي توصيف مولفه مشخص بيشتر از يك توليد وجود داشته باشد ، اگر بيشتر از يك راه وجود دارد ممكن است به صورت زير نمايش داده شود: سال ، اسم ماه ، روز ـــ تاريخ كه راه مشترك ديگري از نوشتن تاريخ را توصيف مي كند . به عبارت ديگر ، نشانه كاهنده ممكن است شماري از قواعد مختلف گرامري را توليد كند . نشانه هايي كه در سمت چپ يك يا چند توليد ظاهر مي شوند نشانه هاي غير پايانه ناميده مي شوند و نشانه هايي كه فقط در سمتهاي راست توليدات ظاهر مي شوند نشانه هاي پايا ناميده مي شوند . نشانه هاي پايانه واحدهايي هستند كه واقعا در ورودي به طور طبيعي ظاهر مي شوند هنگامي كه توالي نشانه ها كه مطابق با سمت راست توليد است در ورودي ديده مي شود نشانه هاي غير پايانه تشخيص داده مي شوند . هنگامي كه Ana Gvam دستور زبان را تحليل مي كند ، به هر نشانه اي كه در دستور زبان يافته است شماري از نشانه هاي تك را اختصاص مي دهد. ممكن است نشانه هاي غير پايانه ، از قبيل تاريخ در مثال بالا ، در هر قاعده دستور زبان ظاهر شوند چنانكه گويي نشانه هاي ورودي بودند . نشانه درست چپ توليد حتي مي تواند در سمت راست هر ظاهر شود. چنين توليدي توليد بازگشتي ناميده مي شود . هنگامي كه نشانه غيرپايانه در سمت راست توليد ظاهر مي شود ، ممكن است در اين متن از طريق قواعد دستور زباني كه توليد مي كند نمايش داده شود . دستور زبان هاي توصيف شده به اين طريق دستور زبانهاي مستقل از متن ناميده مي شوند و چون براي قواعدي كه نشانه توليد مي كند محدوديت متني وجود ندارد مي توانند در هر متن معين بكار روند . ممكن است توليدات بازگشتي يا در بازگشتي چپ يا بازگشتي راست باشند . توليدات بازگشتي چپ توليداتي هستند كه غير پايانه تعريف شده را از راه بازگشتي به عنوان نخستين عنصر در قاعده بازگشت ظاهر مي كنند. توليدات بازگشتي راست توليداتي هستند كه باري آنها غير پايانه آخرين عنصر است . اگر توليد در هر جاي ديگري ظاهر شود گفته مي شود كه بازشگتي مركزي مي باشد. همچنين هر نشانه غير پايانه اي كه توليد بازگشتي دارد حداقل بايد يك توليد غير بازگشتي ساده داشته باشد . در غير اينصورت ، ممكن نيست كه توالي متناهي نشانه هاي پايانه را از نشانه غير پايانه بوجود آورد. همچنين هنگامي كه يكي از نشانه ها در سمت راست توليد خود مستلزم توليدي باشد كه نشانه را در چپ در بر دارد ممكن است بازگشت در دستور زبان بر طور تلويحي اتفاق افتد. گاهي اوقات ممكن است چنين بازگشت تلوحي سطوح متعددي از توليدات را در برداشته باشد . بازگشت تلويحي معمولا در توصيف ساختهايي از قبيل عبارتهاي حسابي يا ساختار قطعه اي زبانهاي برنامه نويسي روي ميدهد. دستور زبانها مسلما مي توانند سطوح متعدد ساختار را با تواليهاي ورودي كه توصيف مي كنند وفق دهند. بايد در بالا نشانه واحدي وجود داشته باشد كه تمام ورودي را در بر گيرد . اين نشانه ويژه به طرق مختلف نشانه دستور زبان ، نشانه هدف يا نشانه شروع ناميده مي شود. Ana Gvam به شما اجازه مي دهد كه نشانه هاي پايانه را به عنوان كاراكترهاي اسكي ، يا حتي مجموعه هايي از كاراكترهاي اسكي در سمت راست دستور زبان مشخص كنيد . بنابراين ، ممكن است 0 – 9 را براي نمايش مجموعه از ارقام اسكي يا A-Z را براي نمايش مجموعه اي از حروف بزرگ بنويسيد. ارزش معنايي چنين نشانه اي رمز كاراكتر اسكي است كه در حقيقت در جريان ورودي ظاهر مي شود. اگر مجموعه هاي متفاوتي كه در دستور زبان تان بكار مي بريد تداخل داشته باشند ، ممكن است نشانه هاي پايانه را به طور مناسبي نمايش ندهند . در اين حالت Ana Gvam به طور خودكار و به نحوي شايسته دستور زبان شما را توسعه مي دهد.

تجزيه گر چگونه كار مي كند.

هدف تجزيه گر تطابق ورودي اش با ساختار نحوي مشخص شده توسط توليداتي است كه دستور زبان را بوجود مي آورند . مولفه اصلي تجزيه گر يك ميانگير ورودي است ، گاهي اوقات به عنوان پشته اي تصور مي شود كه در آن نشانه ها تغيير مي يابند ، يا همانطور كه با ورودي روبرو مي شوند، به صورت متوالي ذخيره مي شوند . در همان زمانيكه نشانه در ميانگير ورودي ذخيره مي شود، ارزش معنايي اش روي پشته ارزشي افزوده مي شود. نشانه در ميانگير تغيير نمي يابد مگر اينكه معني دهد يعني مگر اينكه با قواعد دستور زبان و با ورودي كه بر آن مقدم مي باشد هماهنگ باشد . اگر ورودي معني ندهد ، تجزيه گر به خطاي نحوي اشاره مي كند . به منظور مشخص كردن اينكه آيا نشانه معني مي دهد ، تجزيه گر نوعي از جدول تصميم گيري دارد كه براي هر يك از حالتها ليستي از نشانه هاي قابل قبول را فراهم مي آورد . همچنين جدول مشخص مي كند كه با هر نشانه قابل قبول چه تجزيه گري استفاده مي شود. هنگامي كه جدول نشان ميدهد كه نشانه در ميانگير تغيير داده مي شود ، يك حالت جديد را مشخص مي كند . تجزيه گر حالت جاري از روي پشته حالت پشته مي كند و به حالت جديد مي پرد . بنابراين هر زمان كه نشانه در ميانگير ورودي تغيير مي يابد ، به تعداد حالت روي پشته حالت افزوده مي شود . براي هر حالت از تجزيه گير ، به جز حالت اوليه‌، نشانه تكي وجود دارد كه باعث جهش به آن حالت خوانده شد . اين نشانه ، براي حالت نشانه مشخصه ناميده مي شود. هنگامي كه سمت راست ترين ، يا جديدترين نشانه ها در ميانگير ورودي دقيقا مطابق با سمت راست توليد باشند ، ممكن است تجزيه گر نشانه هايي را جايگزين كند كه قاعده را با نشانه واحد ، نشانه در سمت چپ توليد تطبيق دهد. نشانه اي كه توالي نشانه ها را جايگزين  مي كند نشانه كاهنده ناميده مي شود . مكانيسم واقعي كاهش كاملا مهم است . در همان زماني كه نشانه هاي ورودي از ميانگير ورودي حذف مي شود ، شماره هاي حالت از پشته حالت برداشته مي شود طوري كه وقتي تمام نشانه هاي ورودي مطابق با قاعده حذف مي شوند ، حالت تجزيه گير به مقدار قبلي بر گردانده مي شود كه آن مقدار را در زماني كه نخستين نشانه در قاعده ديده مي شد در برداشت همانطور كه شماره هاي حالت از پشته حالت برداشته مي شود ، مقادير نشانه از پشته مقدار برداشته مي شود . اگر قاعده پردازده كاهنده اي دارد ، متغيرهاي موقتي با مقادير برداشته شده از پشته بار مي شوند و پردازده كاهنده ناميده مي شوند . اكنون نشانه كاهنده در ميانگير ورودي طوري  تغيير مي يابد كه گويي يك نشانه ورودي بودند. اگر پردازه كاهنده نتيجه را بر گرداند به عنوان مقدار نشانه كاهنده در پشته مقدار تغيير مي يابد . تجزيه گير دوباره حالت جراي را پشته مي كند و همانطور كه از طريق جدلوهاي تجزيه گير مشخص مي شود به حالت جديد مي پرد. اگر در ورودي شما خطا وجود ندارد ، هنگامي كه آخرين نشانه از  ورودي خوانده مي شود ، در ميانگير ورودي تغيير مي يابد ، و كاهش ها اجرا مي شوند ، دقيقا يك نشانه ، نشانه دستور زبان يا هدف كه كل ورودي شما را توصيف مي كند در ميانگير ورودي وجود خواهد داشت . در اين هنگام تجزيه گير اعلام مي كند كه پايان يافته است . در هر زمان كه قاعده نشانه ها را در ميانگير ورودي برابر مي كند كاهشها الزاما رخ نمي دهند . اگر نشانه كاهنده معني ندهد ، يعني اگر هماهنگ با قواعد دستور زبان و با ورودي كه بر آن مقدم مي باشد نيست ، تجزيه گر كاهش را اجرا نخواهد كرد . فرض كنيد نشانه هايي در ورودي وجود دارند كه يكي از قواعد مشخص بالا را براي تاريخ تطبيق مي دهد . كاهش رخ نخواهد داد مگر اينكه تاريخ يكي از نشانه هاي تجزيه گير باشد كه در حقيقت آن مرحله را در ورودي جستجو مي كند . حتي هنگامي كه نشانه كاهنده معني ميدهد ، هنوز موقعيتهايي وجود دارند كه كاهش اتفاق نمي افتد ، فرض كنيد دستور زبان شامل دو تا از توليدات مشخص در بالا براي تاريخ به علاوه براي نمونه زير است :

روز  و اسم ماه ـــ تاريخ

اين توليد همانند اولي اما بدون مشخصه سال است . هنگامي كه تجزيه گير جهت دار از طريق دستور زبان با اسم ماه و روز مواجه شود ، نمي تواند بدون نگاه كردن بگويد كه آيا تاريخ فرم طولاني را دارد يا تاريخ فرم كوتاه را . در چنين شرايطي تجزيه گر به نشانه بعدي كه نشانه پيش بيني ناميده مي شود نگاه مي كند . اگر نشانه پيش بيني ويرگول نيست ، سپس ورودي مطمئنا تاريخ فرم طولاني نيست ، و براي كاهش دادن توليد فرم كوتاه مناسب است . فرض كنيد كه نشانه پيش بيني ويرگول بود و همچنين دستور زبان شامل توليد زير بود :

زمان ـ ويرگول ـ تاريخ ــــ انتخاب

چون ويرگول مي تواند مطابق اين قاعده تاريخ را دنبال كند ، و همچنين مي تواند مطابق نخستين توليد روز را دنبال كند ، غير ممكن است با نگاه كردن به نشانه پيش بيني به سادگي مشخص كنيم كه آيا تاريخ در فرم كوتاه يا در فرم طولاني مشخص شده بود. فرد مي تواند به بعد از ويرگول نگاه كند تا ببيند آنچه كه ويرگول را دنبال مي كند قواعد را با زمان تطبيق مي دهد يا با سال . اگر چه ساختن تجزيه گر هايي كه اين كار را انجام مي دهند ممكن است ، اما معمولا امكان پذيرنيست . اين نوع موقعيتها تعارض ناميده مي شوند . هنگامي كه Ana Gvam دستور زبان تان را تحليل مي كند و امكانات متعدد را فراهم مي آورد تا براي درست كردن آن به شما كمك كنند در باره متعارض ها در دستور زبانتان به شما اخطار مي دهد.

يادداشتي درباره نشان گذاري :

دستور زبانهاي مستقل از متن در آثار ادبي با استفاده از صورت بكوس ـ نوير گذاري يا نشانه BNF به طور سنتي نمايش داده شده اند . در صورت بكوس نوير گذاري ، كاراكترهاي خاصي كه فراكاراكتر ها ناميده مي شوند ، براي نقطه گذاري كردن توليدات و ديگر كاراكترهاي چاپ شدني استفاده مي شوند كه براي نمايش خودشان دقيقا در نظر گرفته مي شوند . نشانه هاي ذكر شده با ضميمه كردن اسم در علامتهاي زاويه دار مدلول مي شوند . سمت چپ توليد با كاراكترها = :: از سمت راست متمايز مي شوند . اگر چند تا از توليدات يك سمت چپ را داشته ابشند ميله عمودي | براي جدا كردن آنها استفاده مي شود . عناصر قاعده دستور زبان راي نشان دادن اينكه يكي ديگري را دنبال مي كند به سادگي كنار هم گذاشته مي شوند . فاصله ها ناديده گرفته مي شوند . بنابراين در نشانه BNF ، نخستين توليد مشخص براي تاريخ در بالا مي تواند (سال) ، ( روز ) ( اسم ماه ) = :: (تاريخ ) باشد.

Ana Gvam با استفاده از برنامه نويسي معمولي نشان گذاري را هم خوانتر بكار مي برد . بنابراين اسم هاي نشانه نياز ندارند كه داخل كروشه بشوند و كاراكترهاي لفظي بايد به نحوي شايسته نقل شوند . عناصر قواعد با ويرگول به هم پيوست مي شوند . با استفاده از اين روش ، نيازي براي فراكاراكترهاي وجود ندارد و بوجود آوردن شماري از توسعه هاي مفيد باري نشان گذاري ممكن ميباشد.

پردازه هاي كاهنده :

البته ، دليل تجزيه يك جريان ورودي تغيير كردن داده در جريان و پردازش آن در سبكي مفيد است . ابزار اصلي براي انجام اين كار پردازنده كاهنده است كه اغلب به آن به عنوان عمل معنايي اشاره مي شود . پردازه كاهنده قطعه اي از رمز C است و هنگامي كه قاعده خاص دستور زبان كاهش مي يابد اجرا مي شود اغلب ، پردازنده كاهنده مقداري را حساب مي كند كه مقدار معنايي نشانه كاهش مي باشد. ورودي براي پردازه كاهنده شامل مقاديري از نشانه هاست كه قاعده دستور زبان را بوجود مي آورد. Ana Gvam  به شما اجازه مي دهد كه اسم هاي متغير C را به نشانه ها در قاعده دستور زبان طوري نسبت دهيد كه بتوانيد در پردازه كاهنده به آنها اشاره كنيد . براي نسبت دادن اسم متغير C نشانه را در قاعده با علامت دو نقطه : و اسم متغير C به سادگي دنبال كنيد . پردازه هاي كاهنده ساده مي توانند همانند عبارتهاي C++ يا C نوشته شوند . در پايان قاعده ، نوشتن يك علامت تساوي و يك عبارت با واك و نقطه رو ، پايان مي يابد به عنوان مثال :

(int) hex digit                   `0 – 9 :  d               = d -- `0`                               

هنگامي كه هر يك از اين قواعد برابر مي شوند ، مقدار نشانه در قاعده به متغير موقتي نسبت داده مي شود . عبارت سمت راست علامت تساوي ارزيابي مي شود و مقدار عبارت به عنوان مقدار رقم شانزده شانزدهي كه اظهار نمره يك int مي باشد ذخيره مي شود . اين توليدات ارقام شانزده شانزدهي را به عنوان كاراكترهاي اسكلي مشخص مي كنند، و بر حسب رمز  كاراكتر اسلي ، d مقدار دودوئي رقم را حساب مي كنند. مقدار دودويي مقدار رقم شانزده شانزدهي مي باشد . ارقام شانزده شانزدهي مي توانند براي ايجاد اعداد شانزده شانزدهي با نوشتن توليدات زير تركيب شوند :

 :dرقم شانزده  :n/a  عدد شانزده ـــ رقم شانزده شاندزدهي ـــ  عدد شانزده شانزدهي (int)

چندين نكته مهم در اين مثال وجود دارند كه بايد به آنها توجه كنيم ، نخست ، پردازه هاي كاهنده از پايين به بالا اجرا مي شوند ، يعني ، پردازه كاهنده براي رقم شانزده شانزدهي قبل از هر پردازه كاهنده براي عدد شانزده شانزدهي اجرا مي شود. دوم ، اگر براي توليد پردازه كاهنده وجود ندارد ، مقدار نخستين نشانه در قاعده به نشانه كاهنده نسبت داده مي شود . بنابراين ، لازم نيست كه براي عدد شانزده شانزدهي در توليد نخستين پردازه كاهنده اي را فراهم آوريم . سوم ، اگر پردازه هاي كاهنده توليد غير بازگشتيي را داشته باشد كه بازگشت را شروع مي كند هميشه براي توليدات بازگشتي بعد از پرداز ، كاهنده اجرا مي شود و بالاخره ، هنگامي كه يك توالي ورودي با استفاده از بازگشت چپ توصيف مي شود ، عناصر توالي همانند اين مثال از چپ به راست پردازش مي شوند. اگر دوست داريد كه عناصر توالي را از راست به چپ پردازش كنيد ، ممكن است بازگشت راست را بكار بريد . به عنوان مثال ، گاهي اوقات مناسب است كه بخش كسري عدد دهدهي را مشخص كنيم بنابراين :

بخش كسري ( دو برابر)

`0 – 9` : d             = ( d –` 0` ) /10.,   

`0 – 9` : d / fraction port : f  = (d-`o` + f ) / 10` ,

در اين حالت ارقام مقدم در پشته تجزيه به طور موقت ذخيره مي شوند و سپس هنگامي كه رقم آ÷ر يافت مي شود بخش كسري از راست به چپ ارزيابي مي شود . پردازه هاي كاهنده مي توانند از عبارتهاي ساده پيچيده تر باشند . ممكن است بعد از علامت تساوي بلوك اختياري C يا رمز C++ را اضافه كنيد كه در آكولاد ضميمه شده اند . براي برگرداندن مقدار معنايي براي نشانه كاهنده دستور بازگشت را به سادگي به كار بريد ، البته ، پردازه هاي كاهنده منابع كاملي از C يا C++ را در اختيار خود دارند . ممكن است متغيرهاي سراسري را تنظيم و بازپرسي كنند و تابع ها را به راحتي فرا خوانند. چون پردازه هاي كاهنده اي كه مي نويسيد احتمالا به رمز پشتيباني از قبيل ++ كه شامل دستورات و اعلانات است نياز خواهند داشت ، ممكن است رمز C يا C++ را در هر نقطه در فايل نحوي تان بگنجانيد . فقط بايد آن را در آكولاد ها ضميمه كنيد. و چنين رمزي رمز جاسازي شده C ناميده مي شود . همچنين تمام رمز جاسازي شده C به فايل تجزيه گر كپي مي شود ، و بر تمام پردازه هاي كاهنده تان مقدم مي باشد.

ساختمان تجزيه گر:

به منوظر گرد كردن تجزيه گر در برنامه داير تجزيه گر به پردازه هاي ورودي ، به علاوه تشخيص خطا و قابليت بهبود نياز دارد. Ana Gvam تعدادي از انتخابات در دسترس دارد كه براي متناسب كردن نيازهاي خاص تان درجه بالايي از انعطاف پذيري را در پيكربندي تجزيه گير بر شما مي دهد. تمام انتخابات با پيش فرضهاي معقول فراهم مي شوند ، طوري كه با اطمينان بتوانيد هر انتخابي را ناديده بگيريد تابه مشخصه هايي كه آن را فراهم آورده نياز پيدا كنيد .

فراخواني تجزيه گر :

Ana Gvam معمولا تجزيهگير ها را به عنوان وظايفي كه مي توانيد از جاي ديگر در برنامه هايتان فرا خوانيد پيكربندي مي كند در اين موقعيت ، تجزيه گير را فرا مي خوانيد و ورودي اش را پردازش مي كند و يا هنگامي كه تكميل شود بر مي گردد يا بخاطر خطاها نمي تواند پيش رود . متناوبا اگر گزينه پيكربندي رويدادي را تنظيم كنيد ، پردازشگرتان طوري پيكربندي خواهد شد كه دو پردازه يك  ارزش آغازي دهنده و دو تجزيه گير را براي فراخواني داريد ، در پيكربندي رويداد با فرا خواندن ارزش آغازي دهنده تجزيه را آغاز كنيد و سپس براي هر واحد ورودي تجزيه گير را فرا خوانيد با استفاده از حالت رويدادي پيكربندي تجزيه گيري مانند فيلتر كاملا آسان مي شود وچند تا از تجزيه گيرها را طوري با هم زنجيره اي كنيد كه خروجي ازيك تجزيه گير ورودي تجزيه گير     باشد . براي پرداختن به ورودي پيچيده اي كه مستقل از متن نيست اين نوع تجزيه چند مرحله اي راهي مناسب است .

برقراري ارتباط با تجزيه گر:

وضعيت كامل تجزيه گر شما شامل ساختار داده اي واحد است كه بلوك كنترل تجزيه گر ناميده مي شود . تمام ارتباطات با تجزيه گر از طريق بلوك كنترل تجزيه گير اتفاق مي افتد. پردازه هاي ورودي بايد داده ورودي را در ميداني مناسب در بلوك كنترل تجزيه گير قرار دهند . هنگامي كه تجزيه گر كامل است يا با خطا مواجه مي شود ، ممكن است نتايج تجزيه در بلوك كنترل تجزيه گير يافت شوند هنگامي كه Ana Gvam تجزيه گر ساخت آن را در فايل سرآمدي كه ايجاد كرده بود و دستوري كه ساختار بلوك كنترل تجزيه گر را مشخص مي كرد گنجاند.

ورودي تجزيه گر:

ورودي تجزيه گيرتان ممكن است يا كاراكترهايي باشد كه از يك جريان ورودي مستقيما خوانده مي شوند يا نشانه هايي هستند كه از طريق پيش پرداز يا اسكندواژ گاني انباشته مي شوند. راهي كه ورودي را براي تجزيه گيرتان فراهم مي آوريد هم بستگي به اين دارد كه چگونه دستور زبانتان نشانه هاي ورودي را مشخص مي كند و هم به اينكه خواه يا نا خواه يك تجزيه گير رويدادي را درخواست مي كنيد . اگر تجزيه گر شما رويدادي است ، ورودي اش را با ذخيره كردن رمز ورودي و مقدار ورودي و اگر داشته ابشد در بلوك كنترل تجزيه گير و فراخوان تجزيه گير فراهم آوريد . اگر گزينه پيكربندي ورودي اشاره گرتان را در فايل نحوي تنظيم كنيد ، قبل از اينكه تجزيه گرتان را فرا خوانيد در بلوك كنترل تجزيه گرتان به فيلد اشاره گر ارزش آنازي مي دهيد . سپس همانطور كه لازم است تجزيه گيرتان ورودي اش را مستقيما از حافظه با نمو كردن اشاره گر به آساني خواهد خواند. در غير اينصورت ، تجزيه گيرتان هر زمان كه به ورودي بيشتري نياز داشته باشد درشت دستوري كه Get Input ناميده مي ش ود را فرا مي خواند . ممكن است Get Input را بر طبق نيازهايتان مشخص كنيد . مي توانيد آن را طوري مشخص كنيد كه يك تابع ورودي را فرا خواند ، يا هر زمان كه فرا خوانده ميشود زبان درون برنامه اي را اجرا كند ، درشت دستور Get Input شما مي تواند رمز ورودي اش را در فيلد برنامه ورودي بلوك كنترل تجزيه گير ذخيره كند . اگر درشت دستور Get Input را ننويسيد، Ana Gvam درشت دستوري فراهم خواهد آورد كه كاراكترها را از Stdin خواهد خواند. اگر دستور زبانتان نشانه هاي پايانه را بر حسب كاراكترهاي اسكي يا اعداد نشانه خارجي مشخص نكند ، Get Input شما براي هر نشانه ورودي عدد نشانه داخلي مناسب را معين خواهد كرد. Ana Gvam براي اينكه به شما در مشخص كردن اين اعداد نشانه كمك كند در فايل سرآمد دستور نوع شمارشي را فراهم مي آورد . سپس مي توانيد براي مشخص كردن اعداد نشانه داخلي براي نشانه هاي ورودي هم خوانهاي ناميده شده را بكار بريد.

كنترل خطا:

تجزيه گرتان بايد براي پرداختن به ورودي نادرست آماده باشد . دو جنبه براي كنترل خطا وجود دارد: تشخيص خطا ، و بازيافت از خطا .  تجزيه گيرتان هنگام مواجه شدن با يك خطا ، درشت دستوري را فرا مي خواند كه Syntax Error خطاي نحوي ناميده مي شود . اگر براي Syntax Error خطاي نحوي تعريفي را فراهم نياوريد Ana Gvam تشخيص خطاي ساده را فراهم خواهد آورد . همچنين Ana Gvam مي تواند تشخيص خطاي خودكاري را فراهم آورد كه مكان خطا را مشخص مي كند . Ana Gvam براي بازيفات خطا دو انتخاب فراهم مي آورد . دوباره همزماني نشانه خطا و دوباره همزماني خود كار . براي دوباره بدست آوردن تجزيه گيرتان در همزماني با ورودي اش تكنيكهايي وجود دارند سپس تجزيه گير مي تواند بعداز مواجه شدن با يك خطا پيش رود. معمولا ، اگر شما يكي از اين تكنيكهاي بازيافت راانتخاب نكنيد ، تجزيه گيرتان هنگامي كه با يك خطا مواجه مي شود پايان خواهد يافت با وجود اين ، اگر دوست داريد مي توانيد اين پيش فرض را لغو كنيد و تكنيك بازيافتن خودتان را فراهم آوريد.

بسم الله الرحمن الرحيم

مؤسسه عالي سجاد

عنوان مقاله :

 مقدمه اي بر تحليل نحوي جهت دار

تهيه كنندگان :

پريا نوربخش

آزاده پور عطار

بهاره جغتايي

مربوط به درس : كامپايلر

زير نظر : استاد محترم جناب آقاي مهندس سالخورده

تابستان 81

باسمه تعالی
تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي
چكيده :
يكي از ويژگيهاي مهمي كه پديده فناوري اطلاعات و ارتباطات از آن برخوردار است ،‌اينست كه باعث مي‌شود ارتباط انسان با انسان ، همچنين انسان با محيط تسهيل يافته و ارتقاء يابد . فناوري اطلاعات و ارتباطات به دليل قدرت تحول‌پذيري و توانايي برقراري ارتباط پويا كه مي‌تواند با دانش‌آموزان داشته باشد ، از نقش مهمي در انتقال دانش برخوردار است . درباره تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات درحوزه تعليم و تربيت دو ديدگاه وجود دارد . رويكرد اول كه به رويكرد اصلاح‌گرا نام گرفته ، براين باور است كه اثر فناوريهاي جديد ( اطلاعات و ارتباطات ) بر آموزش و پرورش تدريجي بوده و اين پديده باعث مي‌شود كه آموزش به شيوه سنتي ، تنها به گونه‌اي كارآمدترانجام شود . بعبارت ديگر ICT باعث تسريع اصلاحات در آموزش و پرورش مي‌شود . در كنار اين رويكرد ، رويكرد تحول‌گرا مطرح است كه معتقد به تحول‌زايي ICT در آموزش و پرورش مي‌باشد و بر اين باور است كه فناوري اطلاعات و ارتباطات ، ابزارها و حتي خط‌مشي‌ها و اهداف تعليم و تربيت را به صورت اساسي تغيير داده و متحول مي‌كند . اين مقاله تلاش دارد با بيان نقش فناوري اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعليم و تربيت ، به بررسي تاثير اين پديده بر روي برنامه درسي بپردازد . برنامه درسي را مي‌توان دستور كار آموزش دانست بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي فوايد فراواني به همراه دارد . از جمله اينكه امكان بهره‌گيري از يك برنامه درسي تلفيقي را براي معلم و دانش‌آموزان فراهم مي‌آورد . اين نوع برنامه درسي ، بيش از آنكه بخواهد دانش معيني را به دانش‌آموزان القاء كند ، زمينه‌اي را فراهم مي‌كند كه از طريق آن امكان شكوفايي قابليتهاي فردي دانش‌آموزان و گسترش تجربه‌هاي فردي و مستقل آنها افزايش مي‌يابد . در اين رابطه به تاثيرات ديگري مي‌توان اشاره كرد كه در مقاله به آنها پرداخته شده است .
كليد واژه‌ها : ICT ، برنامه درسي ، ICT در تعليم و تربيت ، ICT در برنامه درسي .
تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي

مقدمه
عصر حاضر كه عصر تغيير از جامعه صنعتي به جامعه فراصنعتي يا جامعه اطلاعاتي لقب گرفته است ، طبيعي است كه اطلاعات ، دانش و آگاهي بعنوان اساسي‌ترين دارائيها براي انسانها و جوامع بشري بحساب آيد . رشد و گسترش فناوري اطلاعات و ارتباطات(ICT) در جامعه امروز به حدي سرعت گرفته است كه ميزان توجه به آنرا بعنوان مهمترين شاخص توسعه‌يافتگي براي كشورهاي در حال توسعه در نظر گرفته‌اند ، و معتقدند كه عصر حاضر ، دنياي متفاوتي خواهد بود كه راهبري آنرا فناوري اطلاعات برعهده خواهد داشت . ويژگي مهمي كه پديده فناوري اطلاعات از آن برخوردار است اينست كه باعث مي‌شود ارتباط انسان با انسان و همچنين انسان با محيط تسهيل يافته و ارتقا يابد . فناوري اطلاعات به دليل تحول‌پذيري و قدرت تاثير فراواني كه در رشد آموزشي ، فرهنگي ، اقتصادي، امنيت ملي ،‌جهاني شدن و تعديل مشكلات اطلاع‌رساني سنتي دارد ، يكي از پويا‌ترين و بحث‌انگيزترين رشته‌هاي علم و فناوري محسوب مي‌شود . البته اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه فناوري اطلاعات(IT) به دليل ويژگيهاي خاصي كه از آنها برخوردار است ، همواره مورد سوءاستفاده‌هايي نيز قرار گرفته است كه اين سوءاستفاده‌ها ، سؤتعبيرهايي را در زمينه بكارگيري از اين پديده موجب شده است . با اين وجود بايد به اين مسئله اعتراف كرد كه فناوري اطلاعاتي داراي قابليتهاي فراواني به منظور انتقال دانش ، تسهيل ارتباطات و تعاملات و سرعت بخشيدن به روند رو به رشد توسعه دانش و اطلاعات مي‌باشد كه البته همه اينها در صورت بهره‌گيري صحيح از اين پديده امكان‌پذير است .

ماهيت فناوري اطلاعات و ارتباطات
فناوري اطلاعات ، واسطه‌اي است كه امكان بيان طيف گسترده‌اي از اطلاعات ، انديشه‌ها ، مفاهيم ، و پيام‌ها را فراهم مي‌كند . اين پديده به دليل برخورداري از ويژگيهاي متفاوت ، داراي تعاريف گوناگوني است.
فناوري اطلاعات به مجموعه‌اي از ابزار و روشها اطلاق مي‌شود كه به نحوي اطلاعات را در اشكال مختلف جمع‌آوري ، ذخيره ، بازيابي ، پردازش و توزيع مي‌كند . فناوري اطلاعات در جهت گسترش توانمنديهاي انديشه انسان تكوين يافته است1 . اصطلاح فناوري اطلاعات را مي‌توان از دو ديدگاه مورد مشاهده قرار داد . از ديدگاه اول ، اصطلاح فناوري اطلاعات براي توصيف فنوني بكار مي‌رود كه ما را در ضبط ، ذخيره‌سازي، پردازش ، بازاريابي ، انتقال و دريافت اطلاعات ياري مي‌كند . از ديدگاه دوم، فناوري اطلاعات به مجموعه‌اي از ابزارها و روش‌ها گفته مي‌شود كه امكان توليد ، پردازش و عرضه‌ي اطلاعات را براي كاربر انساني فراهم مي‏آورد.
همچنين فناوري را مي‌توان بعنوان يك فعاليت هدفمند بشري دانست كه براي طراحي و ساخت محصولات مختلف از آن بهره گرفته شده و نوع خاصي از دانش اطلاعاتي كه فناوري براي حل مسأله علمي به صورتي علمي به كار مي‌برد ، فناوري اطلاعات گفته مي‌شود . فناوري اطلاعات به دليل تحول‌پذيري و قدرت تاثير فراواني كه در رشد اقتصادي ، اجتماعي ، امنيت ملي ، جهاني شدن2 و تعديل مشكلات اطلاع‌رساني سنتي دارد ، يكي از پوياترين و بحث‌انگيزترين رشته‌هاي علم و فناوري محسوب مي‌شود . اهميت اين پديده در حدي است كه آنرا « همانند محور و مركز مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي هدايت شده دانسته‎اند كه كنترل مديريت ، بهره‌وري ، توليد ، آموزش و ارتقاي يك سيستم را با يك مركزيت از به عهده دارد.»3 تعريف كرده‌اند در جاي ديگر و با افقي بالاتر در تعريف فناوري اطلاعات آورده شده است كه : فناوري اطلاعات بيشتر يك استراتژي ،‌انديشه ، فكر و ابزار در حوزه انسانها است كه با نوآوري همراه مي‌باشد .1
در كنار تعاريفي كه اين پديده را با نگاهي مثبت نگريسته‌اند بايد توجه شود كه آن از محدوديتهائي نيز برخوردار است . قرار گرفتن ويژگيهائي همچون شمول مفاهيم عمومي ، پيچيدگي ، سرعت ، رشد ، مقياس‌هاي تعيين‌پذيري و در عين حال انعطاف‌پذيري و … نشان دهنده برخي محدوديتهاي فناوري اطلاعات هستند كه در بهره‌گيري از آن نمي‌توان اين محدويتها را از نظر دور داشت .

فناوري اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعليم و تربيت
فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) را مي‌توان به باراني تشبيه كرد كه اگر در جاي مناسب ببارد مي‌توان باعث رويش و زنده شدن طبيعت شود ولي در صورتي كه در جاي نامناسب ببارد مي‌تواند سبب جاري شدن سيل يا منشاء شكل‌گيري باتلاق شود . ورود اين پديده به حوزه تعليم و تربيت نيز خالي از اين دو نقش نيست . بنابراين لازم است به اين نكته توجه شود كه پيش از فراهم كردن امكان آميختگي اين دو مقوله بايد زمينه‌سازي فرهنگي ـ علمي مناسب براي آن صورت گيرد . اگر اساس تعليم وتربيت انتقال دانش و آگاهي است و دانش نيز چيزي جز اطلاعات شناخته شده نمي‌باشد ، پس لازم است براي انتقال اطلاعات به مهارتهاي مناسب براي اين منظور توجه كرد . فناوري اطلاعات و ارتباطات در طي زماني كوتاه ، توانسته است به يكي از اجزاي اساسي تشكيل‌دهندة جوامع مدرن تبديل شود بگونه‌اي كه در بسياري از كشورها به موازات خواندن ، نوشتن و حساب كردن ، درك فناوري اطلاعات و ارتباطات و تسلط بر مهارتها و مفاهيم پايه فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان بخشي از هسته مركزي آموزش و پرورش اين جوامع مورد توجه قرار گرفته است . ( به نقل از دانيل معاون مدير كل در امور آموزش و پرورش يونسكو ). در حوزه تعليم و تربيت، فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات مجموعه وسايل و تركيبات به كارگيري كامپيوتر و برقراري ارتباط است كه به اشكال مختلف معلمان، دانش‎آموزان، فرايند يادگيري و گستره بالايي از فعاليتهاي آموزشي را مورد حمايت قرار مي‎دهند.1
رويكردها :
به طور كلي درباره تاثير ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعليم وتربيت دو ديدگاه وجود دارد. در اين‏باره مي‌توان به گستره‌اي از آراء اشاره كرد كه همه آنها به اين نكته قائلند كه : اثر فناوري‌هاي جديد بر آموزش و پرورش ، تدريجي است و اين اثر سبب مي‌شود كه آموزش به شيوه سنتي به گونه‌اي كارآمدتر انجام شود . بر اين اساس ICT باعث تسريع اطلاعات در آموزش و پرورش مي‌شود. ( رويكرد اصلاح‌گرا ) در كنار اين رويكرد ، رويكرد ديگري وجود دارد كه معتقد به تحول‏زايي ICT در آموزش و پرورش بوده و بر اين باور است كه فناوريهاي جديد، ابزارها و حتي اهداف تعليم و تربيت را به صورت اساسي تغيير داده و آنها را متحول مي‌كند ( رويكرد تحول گرا )2. از جمله كساني كه ديدگاه اصلاح‌گرانه ICT را پذيرفته‌اند ، مي‌توان به ماسون 3 اشاره كرد . او تاريخ شكل‌گيري فناوري جديد را تاريخ يك انقلاب ناكام مي‌داند و ايده تحول بنيادي آموزش و پرورش بر اثر فناوري‌هاي جديد را رد مي‌كند . به عبارت ديگر او معتقد است كه فناوريهاي جديد فرايند تعليم وتربيت را تسريع مي‌كند و نه متحول . در مقابل راست4 در ديدگاه تحول‌گرانه خود ، معتقد است كه فناوري اطلاعات و ارتباطات بر مرزهاي ساختاري نظام آموزشي سنتي فائق آمده است . در اين رابطه بيگم و گرين5 نيز معتقدند كه ورود فناوري جديد به مدارس و محيطهاي آموزشي ، صرفاً منجر به كارآمد كردن روش انتقال دانش نشده ، بلكه موجب خلق زمينه‌هاي جديد اجتماعي ( و اطلاعاتي ) براي يادگيري شده است. همچنين رزنيك به سه ديدگاه درباره اينترنت (بعنوان جزئي از فناوري اطلاعات و ارتباطات) اشاره مي‎كند1: به زعم او عده‎اي اينترنت را به عنوان يك راه و روش جديدي براي آموزش مي‎دانند. (در اينجا با تأكيد بر رويكرد تحول گرايي ICI در آموزش و پرورش، اعتقاد بر اينست كه اينترنت، فرايند آموزش را متحول كرده و اهداف آموزشي و متناسب با آن روشهاي آموزش را تغيير مي‎دهد.)
عده‎اي ديگر اينترنت را بعنوان يك پايگاه اطلاعاتي وسيع مي‎دانند كه براي دانش‎آموزان فرصت كشف كردن را فراهم مي‎آورد. (اين ديدگاه با تأكيد بر دو رويكرد تحول‏گرانه و اصلاح‏گرانه ICI در آموزش و پرورش، اينترنت را ابزاري مي‎داند كه بوسيله آن دانش‎آموزان امكان خودآموزي و خودمحوري2را به دست مي‎آورد و در نتيجه آن امكان كشف پديده‎هاي علمي،براي آنها فراهم مي‎شود.
عده‎اي نيز آنرا بعنوان يك رسانه جديد مي‎بينند كه فرصت جديد را براي دانش‎آموزان به منظور بحث و گفتگو، مشاركت و همكاري بر روي ساخت‎ها و موضوعات علمي فراهم مي‎آورد. (اين ديدگاه با تأكيد بر رويكرد اصلاح گرانه ICI در آموزش و پرورش، معتقد بر اينست كه اينترنت، سبب مي‎شود كه آموزش به همان شيوه سنتي ولي با ابزاري جديد كه فرصت‎هاي مناسب‎تري را براي دانش‎آموزان فراهم مي‎كند، انجام پذيرد.) (Resnick,1996)
بنابر آنچه گفته شد، توجه به اين نكته حائز اهميت است كه در جهان امروز و با وضعيتي كه بر اثر حركت بسوي دهكده جهاني3 بوجود آمده است ، ديگر رويه‌هاي سنتي انتقال دانش از طريق متن ،‌ ورقه ، تمرين و مانند آنها نمي‌تواند توجه جواناني را كه در جهان اشباع شده از رسانه‌ها بسر مي‌برند را به خود معطوف كند . به نظر ضروري مي‌رسد كه عناصر اصلي نظامهاي آموزشي بويژه معلمان در معرض تحولات آموزشي متناسب با پيشرفتهاي جهان امروز قرار گيرند و آگاهي بيشتري از قابليت فناوري‌هاي جديد بيابند و به موازات آن راهبردهايي طرح شود كه به ورود فناوري‌هاي جديد به كلاسها و محيطهاي آموزشي، منجر به آموزش و يادگيري بهتر شود . و در عمل باعث شود كه نقش معلم به عنوان منبع قدرت كه اطلاعات در انحصار اوست از بين برود . و نقش او از ناشر اطلاعات به نقش تسهيل‌كننده فرايند كسب اطلاعات تغيير يابد .1
به موازات تغييراتي كه در عناصر نظام آموزشي در نتيجه ورود فناوري اطلاعات به وجود مي‌آيد ، تغييرات در سطح مدارس نيز قابل توجه است. در اين رابطه به هشت تغيير اساسي مي‌توان اشاره كرد :
1. تغيير در بصيرت2 افراد درون مدرسه : بصيرت به آرزوها و آرمانهاي افراد درون مدرسه و درون نظام آموزشي به عنوان يك كل اشاره دارد .3 با ورود فناوريهاي جديد به مدرسه ، رسالت‌ها شفاف‌تر مي‌شود و مبناي روشن‌تري را براي تصميم‌گيري فراهم مي‌كنند . بيان واضح و روشن رسالتها به اعضاي جامعه يادگيري اين امكان را مي‌دهد تا آرمانهاي مدرسه را براي آينده و اقدام موزون و هماهنگ به طور مناسب‌تري تجسم نمايند .
2. تغيير در فلسفه يادگيري و پداگوژي : نحوه تعامل معلمان و دانش‌آموزان و نحوه ادارة مدرسه براي يادگيري، بخشي از فلسفه يادگيري و پداگوژي مدرسه است . با ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات به محيط مدرسه ، اين فلسفه دچار تغيير شده و محيطي كه در آن معلم به عنوان فراهم‌كننده اصلي محتواي آموزش شناخته مي‌شود ( فلسفه معلم محور ) به محيطي تبديل مي‌شود كه در آن معلم نقش تسهيل‌كننده فرايند كسب اطلاعات توسط دانش‌آموزان را بر عهده دارد ( فلسفه دانش‌آموز محور ).
3. تغيير در تدوين طرحها و خط‌مشي‌ها : ورود فناوري اطلاعات به محيط مدرسه و تغييري كه در نتيجه آن در فلسفه آموزش و يادگيري در مدرسه بوجود مي‌آيد اين زمينه را فراهم مي‌كند كه خط‌مشي‌هاي آموزش نيز دچار تغيير شوند . با شكل‌گيري اين تغيير رويه‌هاي دستيابي به اهداف كلي و جزئي نيز تغيير مي‌كنند .
4. تغيير در تسهيلات و منابع اطلاعات1 : علاوه بر تغييرات ساختاري كه جهت آنها بسوي طراحي ارگونوميك ( امنيت و مهندسي محيط كار ) مي‌باشد ورود فناوري‌هاي جديد به مدرسه اين امكان را فراهم مي‌آورد كه دانش‌آموزان و معلمان بتوانند از اطلاعات روز جهان در سطحي وسيع آگاهي يابند. همچنين ابزارهاي جانبي مانند ميكروسكوپ‌هاي ديجيتالي ، نرم‌افزارهاي مختلف تحقيقاتي و غيره اين امكان را فراهم مي‌كند كه دانش‌آموزان ارتباط نزديكتري با محتواي آموزشي برقرار نمايند .
5. تغيير در توانائي‌هاي حرفه‌اي كاركنان مدرسه ، بويژه معلمان : به موازات توسعه فناوري‌هاي اطلاعات در مدرسه ، اين احساس نياز در كاركنان شكل مي‌گيرد كه توانائيهاي خود را بالا برده و به مهارتهاي اساسي در سطحي وسيع دست يابند .
6. تغيير در ميزان مشاركت جامعه : همانطور كه مشخص است فناوري اطلاعات اين امكان را فراهم مي‌كند كه تعامل ميان مدرسه با جامعه ( والدين ، بنگاههاي علمي ، صنعت ، مؤسسات خصوصي ، سازمانهاي اجتماعي ، مذهبي و حرفه‌اي و همچنين ساير موسات آموزشي ) به طور چشم‌گيري افزايش يابد .
7. تغيير در شيوه ارزيابي : ارزيابي هم شامل ارزيابي از دانش‌آموزان و هم ارزشيابي كلي نظام آموزشي بعنوان دو جنبه‌اي كه كاملاً در هم تنيده هستند ، مي‌باشد . ارزشيابي كلي نظام آموزشي از طريق بررسي حجم تعاملات ميان نظام آموزشي با ابعاد مختلف جامعه مانند صنعت ، دانشگاه و … سنجيده مي‌شود . فناوري اطلاعات اين امكان را هم فراهم مي‌كند كه ارزيابي دانش‌آموزان بجاي شيوه قلم و كاغذ ، روش تركيبي و تحولي باشد بگونه‌اي كه متناسب با ويژگيهاي هر دانش‌آموز تهيه گردد.

تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي
مقدمه :
اگرچه كه تعاريف متعددي در رابطه با برنامه درسي1 وجود دارد اما در تعريفي ابتدايي و ساده مي‌توان آنرا عبارت از موضوعات و مواد درسي دانست كه بايد توسط معلم به دانش‌آموزان تدريس شود . در اين رابطه الكساندر و سيلور2 برنامه درسي را نقشه‌اي دانسته‌آند كه در آن فرصت‌هاي مناسب يادگيري براي رسيدن به هدفهاي كلي و جزئي مربوط به آن براي جمعيت معين فراهم مي‌شود3 . دكتر شريعتمداري معتقد است كه كليه تجربيات ،‌ مطالعات ، بحث‌ها ، فعاليتهاي گروهي و فردي و ساير اعمالي كه شاگرد تحت سرپرستي و راهنمايي مدرسه انجام مي‌دهد ، برنامه درسي نام دارد .4 برنامه درسي را مي‌توان دستور كار آموزش دانست ، آن طرح كلي و كلان فعاليت آموزشي است كه محتواي دوره ،‌ انتظارات يا خواسته‌هاي فراگيران ،‌روش تدريس محتوا ، روشهاي تسهيل فرايند يادگيري ، نحوه ارزشيابي ميزان يادگيري و حتي چهارچوب زماني فعاليتهاي آموزش را مشخص مي‌كند5 . بطور كلي برنامه درسي مشخص مي‌كند كه چه مطالبي بايد آموزش داده شود و اين مهم ، چگونه و با چه روشي بايد انجام گيرد .
بررسي روند تحولات برنامه درسي حكايت از اين دارد كه توجه به برنامه درسي به عنوان يك حوزه تخصصي و بعنوان محصول فرايند برنامه‌ريزي درسي ، عملاً در اوايل قرن بيستم و با انتشار كتاب برنامه درسي توسط فرانكلين بوبيت6 آ‎غاز شد . در طول اين زمان تاكنون محتواي برنامه درسي در اثر تحولات گوناگون ، تغييرات بسياري را پذيرفته و همواره ، در خدمت نظامها و حكومتها براي دستيابي به اهداف و آرمانهايشان بوده است . تدوين برنامه‌ درسي از فرايندي پيروي مي‌كند كه اين فرايند شامل نه مرحله است :
مرحله اول ـ تعيين نيازهاي آموزشي : براي آنكه محتواي برنامه درسي بتواند از سوي فراگيران پذيرفته شود ،‌مي‌بايست يك تجزيه و تحليل مناسب از نيازها صورت گيرد . براي اين منظور مي‌توان به بررسي تفاوت و يا ناهمخواني ميان عملكرد مطلوب و عملرد واقعي فراگيران پرداخت تا در نتيجه آن نيازها جهت تكميل يا اصلاح برنامه درسي مشخص گردد .
مرحله دوم ـ تعيين اهداف آموزشي : پس از آنكه نيازهاي آموزشي مشخص شدند ، مورد تشريح قرار مي‌گيرند تا از طريق آن اهداف آموزش مشخص شوند . اهداف آموزشي تعيين‌كننده جهت فعاليتهاي آموزشي هستند تا از اين طريق بتوانند نيازهاي آموزشي را مرتفع سازند .
مرحله سوم ـ سازماندهي محتواي آموزشي : هريك از اهداف آموزشي داراي اطلاعات خاصي هستند كه برنامه‌ريز آموزشي مي‌تواند آنها را در فعاليت آموزشي منظور كندتا فراگيران بتوانند براي تحقق اهداف آموزشي ، براساس آنها عمل كنند . سازماندهي محتواي آموزشي اين امكان را فراهم مي‌آورد كه تك‌تك جزئيات درس مورد برنامه‌ريزي قرار گيرد .
مرحله چهارم ـ‌انتخاب فنون و روشهاي آموزشي : از طريق تعيين فنون و روشهاي مناسب آموزش ، زمينه‌هاي لازم براي يادگيري اثربخش محتواي آموزشي براي فراگيران فراهم مي‌شود . انتخاب فنون و روشهاي مناسب آموزش به معلم كمك مي‌كند تا بتواند يك رهيافت يا راهبرد مؤثر را براي اجراي آموزش مورد استفاده قرار دهد .
مرحله پنجم ـ شناسايي منابع آموزشي مورد نياز : در اين مرحله ، معلم بايد مشخص كند كه چه منابع و امكاناتي براي ارائه آموزش موردنياز است . بعلاوه او ، بايد هم نوع تسهيلات ، تجهيزات و مواد موردنياز را تعيين كند و هم بايد نوع پشتيباني موردنياز اداري و نيروي انساني را مشخص سازد .
مرحله ششم ـ تهيه طرح درس : بعبارت ديگر ، تنظيم يك طرح مناسب كه در آن اهداف آموزشي ، محتواي آموزش ، روشهاي آموزش و منابع آموزشي در كنار هم تنظيم شده‌اند . اين طرح بعنوان يك سند مكتوب است كه چگونگي برنامه‌ريزي براي هدايت روند آموزش را به معلم نشان مي‌دهد .
مرحله هفتم : تهيه مواد كمك آموزشي : مواد كمك آموزشي ، عبارت از هر آنچيزي است كه به معلم كمك مي‌كند تا درتدريس محتواي آموزشي به فراگير در يادگيري مطالب ، به نحو مؤثرتري عمل نمايد .
مرحله هشتم ـ تهيه آزمونها و روشهايي براي سنجش ميزان يادگيري فراگير : ارزيابي فراگيري محتواي آموزشي توسط فراگيران اين امكان را به معلم مي‌دهد كه بتواند اصلاحاتي در نحوه تدريس و روش كار خود بوجود آورد تا در نتيجه آن فرايند ياددهي ـ يادگيري به شيوه بهتري انجام گيرد .
مرحله نهم ـ آزمايش‌ و بازنگري آموزش : در اين مرحله ارزشيابي مناسبي از مواد آموزش و سنجش كيفي ميزان دقت فني آنها صورت مي‌گيرد و امكان بازنگري مجدد و انجام اصلاحات موردنياز را براي معلم فراهم مي‌سازد .
برنامه‎ريز آموزشي براي ادغام فنآوري‎ اطلاعات و ارتباطات در برنامه‎ريزي درسي به سه نوع فعاليت مي‎پردازد :1
1 – فعاليتهاي توسعه‎اي :
- با همكاران درون مدرسه درباره راهبردها و منابعي كه ICI را با فضاي كلاس درس هماهنگ مي‎كند، مشورت مي‎نمايد.
- از منابع و اطلاعات الكترونيكي به منظور برنامه‎ريزي جهت استفاده از ICI در كلاس درس كمك مي‎گيرد و در رابطه با آن به پژوهش مي‎پردازد.
- براي بهبود عملكرد معلمان در زمينه استفاده از استانداردهاي بكارگيري ICI در كلاس درس، بازخوردهائي را ايجاد مي‎كند.
- به منظور يكپارچه سازي (هماهنگ كردن) ICI با فعاليتهاي درون كلاس براي رسيدن به خورجيهاي علمي، برنامه‎ريزي مي‎كند.
- از رويكردهاي متنوعي (همچون حرفه‎اي كردن همكاران) براي دسترسي به منابع ICI در سطح كلاس درس استفاده مي‎كند.
- اثربخشي استفاده از ICI در واحدهاي كار كلاسي را مورد ارزشيابي قرار مي‎دهد.
- با نگرشي مثبت، اجازه مي‎دهد كه دانش‎آموزان، اطلاعات مربوط به نيازهايشان را جستجو كنند. (از طريق منابع ICI) و از ICI به صورتهاي مختلف در واحدهاي كار كلاسي استفاده مي‎كند.
2 – فعاليتهاي نوآورانه :
- گفتگوهاي تخصصي را با همكارانش فراهم مي‎كند تا از طريق راه‎اندازي اينگونه بحثهاي مؤثر، گروه منسجمي را در مدرسه بوجود آورد.
- در كارگاه‎‎هاي آموزشي مربوط به كاربردهاي ICI در برنامه درسي شركت فعال دارد.
- نيازها را شناسايي كرده و براساس آنها منابع شبكه اينترنت را تعيين مي‎كند و ميزان برخورداري آنها از واحدهاي كاركلاسي مناسب را ارزيابي مي‎كند.
-راهبردهاي مشاركت جويانه و متنوعي را براي ايجاد هماهنگي در بهره‎گيري از ICI بكار مي‎بندد.
- دانش‎آموزان را به فعاليتهاي چالش انگيز شناختي در زمينه بكارگيري مداوم ICI مشغول مي‎كند.
3 – فعاليتهاي رهبري :
- كارگاههاي آموزشي مربوط به ICI كه در آنها موضوعاتي چون نيازهاي يادگيري، برنامه‎ريزي درسي و مديريت كلاس درس هم رديف شده‎اند را رهبري مي‎كند.
- معلمان را در زمينه فعاليتهاي تخصصي، هدايت مي‎كند.
- بعنوان يك دوست منتقد كه اقدام پژوهي را لازمه استفاده از ICI در مدرسه مي‎داند، عمل مي‎كند.
- ادراكات سطح بالائي از ICT را پرورش مي‎دهد تا از اين طريق، تفكر توسعه يافته و منظم به همراه ادبياتي انتقادي مورد حمايت قرار گيرد.
ويژگيهاي برنامه درسي كه با فناوري اطلاعات و ارتباطات آميخته شده است :
پيش از آنكه به بررسي ويژگيهاي يك برنامه درسي كه با فناوري اطلاعات و ارتباطات آميخته شده است ، پرداخته شود ، لازم به اشاره است كه تحقق چنين برنامه‌اي بدون برنامه‌ريزي مناسب جهت توسعه مهارتها و بالندگي معلمان امكان‌پذير نيست . به عبارت ديگر ، پيش شرط بهره‌گيري از فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي اينست كه ابتدا معلمان از فنون بهره‌گيري از چنين پديده‌اي آگاهي يابند . در صورتي كه اين بسترسازي انجام نگيرد يا بطور ناقص انجام شود ، نمي‌توان اميد داشت كه ورود فناوريهاي جديد بتواند موجب تحول در برنامه درسي و بطور كل فرايند آموزش شود . بلكه ممكن است صدماتي همچون ايجاد فاصله هر چه بيشتر ميان معلمان و دانش‌آموزان را سبب شود . در ادامه به ويژگيهاي يك برنامه درسي كه بخوبي در آن از فناوري اطلاعات و ارتباطات استفاده شده است ، اشاره مي‌شود :
1. امكان بهره‌گيري از يك برنامه درسي تلفيقي را فراهم مي‌آورد : منظور از برنامه درسي تلفيقي برنامه‌اي است كه به نحوي فرصت لازم براي يادگيري تلفيقي يا مطالعه تلفيقي توسط آن فراهم مي‌شود . در برنامه درسي تلفيقي ديوارهاي بلند و مستحكم ميان موضوعات و مواد درسي در رشته‌هاي مختلف كوتاه‌تر و منعطف‌تر مي‌گردد . اين نوع برنامه بيش از آنكه بخواهد دانش معيني را به دانش‌آموزان القا كند ، به دنبال فراهم كردن زمينه‌هاي لازم براي شكوفايي قابليت‌هاي فردي دانش‌آموزان و گسترش تجربه‌هاي فردي و مستقل آنها مي‌باشد .1
2. ميزان اهميت و اعتبار محتواي برنامه درسي را افزايش مي‌دهد : گسترش روزافزون دانش در عصري كه تحت عنوان « انفجار دانش » ناميده شده است و قابليت فناوريهاي جديد اطلاعات و ارتباطات در انتقال دانش سبب شده است كه در هر لحظه نظريه‌هاي علمي جديدتري مطرح شود كه نسبت به دانش قبلي از اعتبار بيشتري برخوردارند . بنابراين بهره‌گيري از علوم و دانش‌ روز كه بواسطه فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات صورت مي‌پذيرد ، باعث مي‌شود كه محتواي برنامه درسي به گونه‌اي تنظيم شود كه از درجه اعتبار و اهميت بيشتري برخوردار باشد .
3. افزايش ميزان علاقمندي فراگيران را به همراه دارد :‌ برنامه درسي كه براساس نيازهاي واقعي فراگيران تعيين شده است به گونه‌اي وافر ،‌علاقه آنها را جهت يادگيري بيشتر افزايش مي‌دهد . فناوريهاي جديد ، اين ويژگي را دارند كه به دليل متنوع بودن و برخورداري از حجم بالاي اطلاعات ،‌ بتوانند نيازهاي گوناگون فراگيران را تحت پوشش قرار داده و باعث افزايش علاقمندي آنان به محتواي برنامه درسي گردند .
4. ارائه دانش با ساختاري مناسب : بهره‌گيري از فناوري اطلاعات و ارتباطات در تنظيم برنامه درسي ،‌ اين امكان را فراهم مي‌كند كه بتوان اطلاعات ، مفاهيم و اصول محتواي مورد يادگيري را به گونه‌اي در اختيار فراگيران قرار داد كه آنها اطلاعات علمي موضوع موردنظر خود را در حد مناسب در اختيار داشته باشند . به عبارت ديگر فناوريهاي جديد باعث مي‌شوند كه محتواي غني از دانش مورد يادگيري در برنامه درسي ، در اختيار فراگيران قرار گيرد .
5. ميزان سودمندي برنامه درسي را افزايش مي‌دهد : ميزان كارايي و كاربرد برنامه درسي در حقيقت ،‌سودمندي آن برنامه را مشخص مي‌كند . برنامه درسي كه بتواند دانش و مهارتهاي به‏روز و اساسي فراگيران را جهت كسب مشاغل آينده فراهم كند ، يا آنان را در مهارت‌آموزي ياري كند، قطعاً از سودمندي بيشتري برخوردار است .
6. افزايش ميزان يادگيري فراگيران را به همراه دارد : برنامه درسي كه متناسب با رشد ذهني ، جسمي ، رواني يا عاطفي فراگيران تنظيم شده باشد و در آن به تفاوتهاي فردي فراگيران توجه شده باشد ، مي‌تواند موجب افزايش يادگيري فردي فراگيران شود . فناوريهاي جديد اين امكان را فراهم مي‌آورد كه بتوان بوسيله آنها ، محتواي برنامه درسي را متناسب با ويژگيهاي فردي فراگيران تنظيم كرد . و از اين طريق باعث افزايش ميزان يادگيري آنها شد .
7. فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات ،‌ انعطاف‌پذيري برنامه درسي را موجب مي‌شود : محتواي برنامه درسي بايد به گونه‌اي باشد كه فراگيران بتوانند براساس مهارتهاي مورد علاقه خود، به تسهيل و كسب دانش بپردازند . محتواي برنامه درسي كه در آن انواعي از امكانات به گونه‌اي استفاده شود كه باعث افزايش انگيزه و توانايي فراگيران شود ، بسيار مهم است . فناوريهاي جديد باعث مي‌شوند كه برنامه درسي از قدرت انعطاف‌پذيري مناسب برخوردار بوده و بتواند انگيزه و توجه تمام فراگيران را جهت يادگيري محتواي مورد آموزش جلب نمايد .
فنآوري تدريس بعنوان بخشي از برنامه‎ درسي :
فنآوري تدريس مكانيزم فرايندهاي آموزشي در موقعيت‎هاي كلاس درس، سطوح تدريس، تئوريهاي تدريس، عملكردهاي اصلي تدريس و تعيين روابط بين تئوريها و عملكردهاي تدريس را شامل مي‎شود.1
فناوري تدريس بعنوان يك مفهوم در چهار مؤلفه بخوبي طبقه‎بندي شده است. اين مؤلفه‎ها عبارت از : نيروي انساني[منابع انساني]، روشها، مواد و رسانه‎ها مي‎باشد. روش (متد)، دلالت بر استفاده از توصيه‎هاي مفيدي همچون يادگيري برنامه‎ريزي شده، تدريس گروهي، تدريس با موضوعات تخصصي، سيستم آموزش فردي (مبتني بر فرد) و ... دارد. مواد، شامل مواد آموزشي، كتابهاي درسي برنامه‎ريزي شده، كتابهاي راهنما، مواد آموزشي متني كه محتواي منابع و مواد آموزشي را در معرض دسترسي يادگيرنده قرار مي‎دهد، مي‎شود. رسانه‎ها نيز شامل رسانه‎هاي شنيداري يا ديداري يا هر دوي آنها است، همچون راديو، كاست‎ها، فيلم‎ها، برنامه‎هاي آموزشي تلويزيوني، كه همه بعنوان مكمل‎هاي تدريس براي افزايش اثربخشي و ارتقاء بيشتر يادگيري محسوب مي‎شوند.
لازم به توجه است، هر جقدر روش‎ها، مواد يا رسانه‎ها وجود داشته باشند، آنها نيازمند نيروي انساني[منابع انساني] مناسب براي بكارگيري آنها در محيط يادگيري تدريس هستند. بنابراين چهار مؤلفه مورد نظر، تشكيل حلقه‎هاي متوالي و كاملي را از وروديها يا وسايل تسهيل كننده (تدريس) در فناوري تدريس مي‎دهند.
فناوري تدريس، بعنوان بخشي از فناوري برنامه‎ درسي، مي‎تواند نقش مهمي در اثر بخشي آموزش ايفا كند. تحولات صورت گرفته در چند دهه اخير بويژه توسعه فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات سبب شده است كه فناوري نوين تدريس از رويكردي متفاوت و توسعه يافته نسبت به فناوري سنتي تدريس برخوردار شود كه در ادامه به مقايسه آنها مي‎پردازيم.(J.C.Aggarwal,P.31-33)
فنآوري نوين تدريس فنآوري سنتي تدريس
1 – اساس آن بر روي اصول و اكتشافات علمي جديد است.
2 – تأكيد بر توسعه قدرت تفكر انتقادي يادگيرنده دارد.
3 – از تيم تدريس استفاده مي‎كند.
4 – دلالت بر فعاليتهاي گروهي دارد.
5 – از فنون آموزش متناسب با هر يك از يادگيرندگان استفاده مي‎كند.
6 – اهداف تدريس به وضوح تعيين مي‎شود.
7 – مواد تدريس به طور كامل فراهم شده‎اند.
8 – زمان مورد نياز براي مربي جهت بكارگيري مواد آموزشي بسيار مناسب با قابليتهاي دانش‏آموزان تعيين مي‎شود.
9 – نقش معلم در تدريس بعنوان عامل اصلي ارائه درس نيست، اما براي مديريت محيط آموزشي، شناخت دانش‎آموزان به استفاده مستقيم از منابع در دسترس، نقش اصلي دارد.
10 – مواد آموزشي بكارگرفته شده در كلاس درس شامل رسانه‎هاي جديد و فنون اندازه‏گيري نوين است كه آنها بخوبي هماهنگ شده‎اند.
11 – اهداف آموزشي در معرض بازنگري و مرور مداوم هستند.
12 – هدف از ارزشيابي دانش‎آموز كمك به دانش‎آموز از طريق فراهم كردن بازخوردهايي بر عملكرد، تشخيص نقاط قوت و ضعف و فراهم كردن اطلاعات براي تصميم‎گيريها است.
13 – تدريس به صورت دانش‎آموز محور است.
14 – محيط كلاس، آزاد وخودانگيز است. 1 – پايه آن بر روي تكنيكهاي (فن‎هاي) قديمي تدريس است.
2 – تأكيد آن بر حفظيات است.
3 – تدريس توسط شخص معلم(يك فرد) انجام مي‎شود.
4 – گوش كردن به سخنراني معلمان در كلاس مرسوم است.
5 – از يك فن عام براي تدريس به همه يادگيرندگان استفاده مي‎شود.
6 – اهداف تدريس معمولاً مبهم هستند.
7 – تداركات كمي از پيش صورت گرفته است.
8 – زمان براي انجام فعاليتها، براي همه‎ دانش‎آموزان مشابه است.
9 – معلم، مسئول اصلي همه مسائل در موضوعات است همچنين مي‎بايست آزمونها را فراهم كرده و اجرا كند بر تكاليف خانه نظارت داشته باشد.
10 – عموم هدايتها(خطوط راهنما) از سوي مدير ارائه مي‎شود.
11 – به طور كلي مرور بسيار كمي(بر روي اهداف درس) انجام مي‎گيرد.
12 – در حالي كه آزمونها(تستها) براي منظورهاي تشخيصي فرض شده‎اند، به طور كلي آنها فقط براي برقراري درجات آموزشي بكار گرفته مي‎شوند.
13 – تدريس، معلم محور است.
14 – محيط كلاس انعكاس دهنده نگرش مقتدرانه معلم است.
نتيجه‌گيري :
همانطور كه در تعاريف برنامه درسي اشاره شد ، برنامه درسي نقشه‌اي است كه در آن فرصت‌هاي مناسب يادگيري براي رسيدن به هدفهاي كلي و جزئي مشخص ، براي گروهي از فراگيران فراهم مي‌شود . همچنين اشاره شد كه برنامه درسي طرح كلان و كلي فعاليت آموزشي است كه محتواي دوره ، انتظارات يا خواسته‌هاي فراگيران ( متناسب با نيازها ) ، روش تدريس محتوا ،‌ روشهاي تسهيل فرايند يادگيري ، نحوه ارزشيابي ميزان يادگيري و حتي چهارچوب زماني فعاليت‌هاي آموزشي را مشخص مي‌كند . براي آنكه برنامه درسي از قابليت اثربخشي لازم برخوردار باشد ، عوامل مختلفي مي‌بايست در كنار هم قرار گيرند ، پديده فناوري اطلاعات و ارتباطات اين توانايي را دارد كه نه بعنوان يك ابزار بلكه بعنوان يك زمينه‌ساز تحول و نوآوري در كار آموزش مطرح شود . در جهاني كه بسوي دهكده جهاني حركت مي‌كند ، ديگر رويه‌هاي سنتي انتقال دانش همچون متن ،‌ ورقه ، تمرين و مانند آنها نمي‌توانند توجه جواناني را كه در جهان اشباع شده از رسانه‎ها به سر مي‎برند را به خود معطوف كنند. با اين وصف، به نظر ضروري مي‎رسد كه تعليم و تربيت و عناصر آن همچون برنامه درسي نيز متناسب با تحولات پيراموني دچار تحول شده و تغيير يابند . بهره‌گيري از پديده فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي داراي فوايد فراواني است .فناوري اطلاعات ، امكان بهره‌گيري از يك برنامه درسي تلفيقي را در آموزش فراگيران فراهم مي‌نمايد . همچنين اين پديده مي‌تواند دانش ساختارمندتري را در اختيار فراگيران قرار دهد . افزايش ميزان اهميت و اعتبار محتواي برنامه درسي از ديگر فوايد بهره‌گيري از فناوري‌هاي جديد در تنظيم برنامه درسي است . انعطاف‌بخشي به محتواي برنامه درسي ، افزايش ميزان علاقمندي فراگيران و افزايش سودمندي برنامه درسي از ديگر فوايدي هستند كه استفاده از فناوريهاي جديد ، رسيدن به آنها را ممكن مي‌سازد ، اما لازم به توجه است كه اين پديده محدوديتها و معايبي را نيز مي‎تواند به همراه داشته باشد . از جلمه اينكه بكارگيري فنارويهاي اطلاعات در آموزش مي‌تواند باعث ايجاد فاصله ميان معلم و دانش‌آموز گردد و … براي آنكه نظام تعليم وتربيت دچار چنين معايبي نگردد نيازمند بسترسازي علمي و فرهنگي مناسب جهت بهره‎گيري هر چه بيشتر و بهتر فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش مي‎باشد.
بنابراين ضروري است به موازات اينكه محتواي برنامه درسي در جهت بهره‌گيري بيشتر از فناوري اطلاعات و ارتباطات دچار تغيير مي‌شود، فرايند بسترسازي علمي و فرهنگي آن نيز به اجرا گذاشته شود .
فهرست منابع :
1. ابراهيمي ، علي . برنامه‌ريزي درسي ( راهبردهاي نوين ) . تهران : فكر نو ،‌1377
2. انجمن اولياء و مربيان . خانواده و پيامدهاي فناوري اطلاعات . تهران : انتشارات انجمن اولياء و مربيان ، 1382
3. زرگر ، محمود . اصول و مفاهيم فناوري اطلاعات . تهران : بهينه ، 1380
4. سركار آراني ، محمدرضا . فرهنگ آموزش در ژاپن . تهران : روزنگار ،‌ 1381 .
5. عطاران ، محمود . جهاني شدن ، فناوري اطلاعات و تعليم و تربيت . تهران : آفتاب مهر ، 1381
6. قورچيان ، نادرقلي . فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش . تهران : فراشناختي انديشه . 1382
7. ونتلينگ ،‌ تيم . برنامه‌ريزي براي آموزش اثربخش . ترجمه مجمد چندري . تهران : دانشگاه تربيت مدرس ، 1375
8 – Aggarwal.j.C, Principles, Methods and Technigues of Teaching, Second Revised Edition, 2001.
9 – Garrison.D.R & Anderson.T, E-Learning in the 21st Century, FirstPublished , 2003.
10- Without Name ; Globalization and pedagogy ;[ on-line] http://www.handong.edu/english/introduction/globalization.asp.
11 – http://safety . ngfl. gov.uk/schools/glossary.php3? mode = kw & GL = 43
12 – without name; ICT and curriculum Integration,
http://www.hornislass.eq.edu.au/home/mtann4/docs/icts – for – learning/continua-examples.doc

مقدمه

پيشرفت محاسبات در كامپيوتر بستگي به شبكه دارد اين وضعيت قطعا ادامه پيدا ميكند. امروزه ، خدمات شركت نرم افزارهاي Windows 2000 رو به پيشرفت است و اغلب آنها جايگزين شبكه سخت افزارهاي مشخص ، كليدهاي تلفن ، تجهيزات كنفرانس هاي ويدئويي و حتي خود تلفن شده است .

مسيريابي و دستيابي از راه دور به مشتركين اجازه مي دهد تا از طريق خط هاي تلفن هاي معمولي با اين شبكه ارتباط برقرار كنند. و همچنين به خدمات دهندگان اينترنت اين اجازه را ميدهد كه مشتريان آنها با اينترنت ارتباط برقرار كنند و مهمتر از همه اينكه تمام اين خدمات در كمال صحت ، قابل مقياس ، دقيق و انعطاف پذير تامين مي شود.

The Telephony API به توسعه دهندگان كمك مي كند تا خدمات دهندگان Windows 2000 را به شبكه هاي صدا وصل كند. از آنجاييكه تكنولوژي هنوز هم در حال پيشرفت است ، مديراني كه Windows  شبكه ها را نصب مي كنند خود را با استفاده از مزاياي Thelephony API تنها بوسيله اضافه كردن يك نرم افزار آماده مي كنند.

كنفرانسهاي ويدئويي و شنيداري در آينده ساختاري از خدمات دهندگان Windows 2000 هستند و خدمات رسانه هاي ويندوزها با يك سيستم عمل كننده مشكل ميگيرد و به همه كساني كه نرم افزار را خريداري مي كنند اجازه ميدهد كه از مزاياي تكنولوژي هاي رسانه هاي پيشرفته رايج بهره ببرند. اين بخش تكنولوژي ها را معرفي مي كند و پس از خواندن اين بخش شما دركخوبي از اينكه چه تكنولوژي موجبات سوددهي سازمان شما را فراهم مي كند خواهيد داشت .

مسيريابي و دستيابي از راه دور

خصوصيت مسيريابي و دستيابي از راه دور Windows 2000 به سيستم ها اين اجازه راميدهد تا از طريق خطهاي تلفن معمولي ارتباط برقرار كنند و همچنين به نام خدمات دستيابي از راه دور و يا ارتباط شبكه اي ايستگاه به ايستگاه نيز ناميده مي شود و به يك شكل و يا به صورتهاي مختلفي در انواع متفاوت ويندوزهاي NT وجود دارد. به عنوان نمونه ويندوز 95 و ويندوز 98 و سيستمهاي كاري ويندوز NT به عنوان مشتريان دستيابي از راه دور عمل مي كند و خدمات دهندگان ويندوزهاي NT به عنوان سرويس دهندگان دستيابي از راه دور عمل مي كنند.

ويندوز 2000 حرفه اي به حمايت خود از مشتريان و خدمات دهندگان ارتباطات دستيابي از راه دور ادامه ميدهند.

گونه هايي از اين ارتباطات كه حمايت مي شوند

ـ مقايسه خطهاي تلفن با تفكيك كننده ها

ـ خطهاي ISPN

ـ خطهاي x.25

ـ كابلهاي تفكيك كننده تهي

مشتريان و خدمات دهنگان با استفاده از اين گونه هاي ارتباطي با امنيت كامل مي توانند با هم ارتباط برقرار كنند و موارد شبكه را Transpasiathy اجرا مي كنند. امروزه بهترين استفاده از دستيابي از راه دور ارتباط برقرار كردن با يك شماره گير براي ايجاد مكالمه تلفني ايستگاه به ايستگاه و استفاده از خطهاي تلفن قياسي و تفكيك كننده 56K است .

خدمات دهنده ويندوزهاي 2000 تواناييهايي مرسوم دستيابي از راه دور را با اجازه دادن به مشتريان كه ارتباط شبكه داخلي خود را با اينترنت برقرار كنند گسترش مي دهند. همچنين ميتوانند ارتباط ايستگاه به ايستگاه را براي بوجود آوردن يك شبكه خصوصي مجازي در.vpn        تقويت كنند .    

بنابراين تمام ارتباطات شبكه اي خصوصي و ايمن هستند. چنين خصوصتهايي به اين معناست كه خدمات دهندگان ويندوزهاي 2000 بيشتر به عنوان مشتريان دستيابي از راه دور استفاده مي شوند زيرا آنها ارتباط ايستگاه به ايستگاه را با بقيه شبكه تقسيم مي كنند.

خصوصت مسيريابي و دستيابي از راه دور كه خدمات دهندگان ويندوزهاي 2000 را شامل مي شود . به جز اينكه به مشتريان اجازه مي دهد كه تماس بگيرند و به شبكه داخلي راه پيدا كنند ، خصوصيتهاي بيشمار ديگري هم دارد . اين خصوصيت جديد به صورت يك فهرست راهنماي فعال در ‌آمده است . بنابراين شما مي توانيد كنترل كنيد كه چه وقت يك مصرف كننده اجازه دارد كه شماره بگيرد و مواردي را كه مي خواهد تايپ كند. اين مزيت اين ويندوز نسبت به گونه هاي قبلي  ويندوز است كه نيازمند مديراني كه از وسايل مجزا استفاده كنند.

اكنون مديران كنترل بيشتري بر روي قرار داد نقطه به نقطه چند پيوندي MPPP دارند . پهناي باند تخصصي قرارداد BAP مديران را قادر مي سازد تا شرايطي را مهيا مي كنند كه بطور همزمان چند خط ارتباطي قابل استفاده باشند . با گذشتن شرايط ويژه براي اضافه و كم كردن خطهاي اضافي هزينه شركت مخابرات كاهش پيدا مي كند . هنوز راههايي ديگري هم وجود دارد كه به خدمات دهندگان ويندزوهاي 2000 كمك مي كند تا هزينه هاي كلي يك سازمان را كم كنند.

اكنون مشتريان شبكه هاي تلفني مكينتاش Macintash براي استفاده از قرارداد دستيابي از راه دور ريز كامپيوتر حمايت مي شوند. اين خصوصيت جديدي براي گروه ويندوزها در سيستم عامل شده است . البته مشتريان مكينتاش مي توانند به استفاده خود از قرارداد نقطه به نقطه براي ايجاد ارتباط ، ادامه دهند. دستيابي از راه دور از طريق مسيريابي و دستيابي از راه دور MMC وابسته به ابزاري كه در برنامه ابزارهاي اداري موجود در فهرست اوليه دارد ، اداره مي شود.

قرارداد اعتباري توسعه پذير

قرارداد اعتباري توسعه پذير ، راههاي تازه اي را براي استفاده كنندگان از دستيابي از راه دور داراي اعتبار مي كند. مشخص ترين مزيت اين ويندوز نسبت به گونه هاي قبلي آن به گسترش دهندگان نرم افزارها اجازه مي دهد تا وسايل ديگر اعتبار را علاوه بر وسايلي كه سيستم عامل آنها را داراست تامين كنند. با اين حال ، شركت نرم افزاري چنين شيوه اعتبار دادن به قراردادهاي توسعه پذير را تامين كرده تا از آن بدون نياز داشتن به هيچ گسترش استفاده شود . علاوه بر اينها ويندوزهاي 2000 از قرارداد اعتباري EAP – MD 5 CHAP نقل و انتقال ايمن EAP – TLS و معتبر ساختن از راه دور خط تلفن مصرف كننده EAP – RAPIU را حمايت مي كند.

كارتهاي هوشمند كه در يك لحظه ، حكم رمز را معتبر مي سازند در شبكه هاي تركيبي رايج شده اندكه نياز به درجات بالايي از امنيت دارند. قرارداد اعتباري توسعه پذير به ويندوزهاي 2000 اجازه ميدهد تا از تكنولوژي جديد بهره مند شوند. قرارداد اعتباري توسعه پذير ـ نقل و انتقال ايمن قويترين شيوه معتبر ساختن متفاوت است و همچنين گونه اي صحيح براي استفاده از كارتهاي هوشمند است .

بسياري از سازمانها به خدمات دهندگان معتبر ساختن از راه دور خط تلفن مصرف كننده گوناگون اعتماد مي كنند تا براي خدمات دهندگان بر روي شبكه اعتبار كسب كنند . اين روش مخصوص در شبكه هايي با دسترسي چندگانه رايج است . زيرا معتبر ساختن خط تلفن از راه دور مي تواند مورد استفاده Netware سيستم عامل  Unix و خدمات دهندگان ويندزوها قرار گيرد. اجزاء تشكيل دهنده قرارداد توسعه پذير ، معتبر ساختن خط تلفن از راه دور مصرف كننده ، درخواستهاي دستيابي از راه دور را به يك مصرف كننده اعتباري را به خط تلفن از راه دور مشخص بر روي شبكه انتقال داد ، و به مشتريان دستيابي از راه دور اجازه مي دهد كه اعتبار پيدا كنند. تا همان روشي كه در شبكه داخلي آنها استفاده مي شود ، قرارداد معتبر ساختن توسعه پذير ، استفاده از مسيريابي و دستيابي از راه دور را به طور يك جا ممكن مي سازد. با نگاهي به امكانات خدمات دهنده ، برگ امنيت را انتخاب كرده و ديسك چك شده قرارداد توسعه پذير معتبر ساختن انتخاب كنيد.

سياستهاي دستيابي از راه دور:

سياستهايدستيابي از راه دور اجازه ميدهد تا كنترل زيادي بر اينكه چه كسي مي تواند ارتباط دستيابي از راه دور داشته باشد ، و چگونه شخص مي تواند معتبر شود  و اينكه چه موقع مي تواند ارتباطبرقرار كند. همچنين سياستهاي دستيابي از راه دور ، فهرست راهنماي فعال را تقويت مي كند. و همچنين آنها ميتوانند به راحتي در درون يك سازمان از تمام خدمات دهندگان دستيابي از راه دور درخواست كنند . مديران شبكه هاي كوچك ممكن است ، احتياج به تشكيل چنين سياستهايي نداشته باشند، اما در شبكه هاي بزرگتر استفاده از چنين سياستهايي ، براي عملكرد كامل دستيابي از راه دور لازم و قطعي    است .

حمايت جديد از سياستهاي دستيباي از راه دور امنيت شبكه را افزايش مي دهد و همچنين براي مديران ، شانس بيگانگان براي دستيابي به شبكه را ازطريق دستيابي از راه دور محدود مي سازد. زماني است كه استفاده كنندگان از ويندوز ارتباط برقرار مي كنند. براي مثال اگر يك استفاده كننده فقط بين ساعت 8 صبح تا 5 بعد از ظهر در روزهاي تعطيل ارتباط برقار كنند ، يك سياست اينگونه اعمال مي شود كه استفاده كننده در روزهاي ديگر از ايجاد ارتباط منع شود . اين سياستها همچنين براي پايين آوردن هزينه ها هم استفاده مي شود . مديران مي توانند تعداد پيوندهاي فعال ، اما بيكار دستيابي از راه دور را با اجرا كردن اين سياست كه تعداد جلسات را براي گروهها و مصرف كننده هاي مشخص كم كنند. همچنين مديران ميتوانند تعداد خطهايي كه شامل ارتباطات قرار داد چند پيوندي نقطه به نقطه مي شود را با اجرا كردن سياست قرارداد تخصيصي پهناي باند BAP را محدود كنند. علاوه بر اينها ، يازده داده متفاوت ديگر نيز مي توان براي بوجود آوردن يك سياست بكار برد كه شامل :

ـ مشتريان دستيابي از راه دور و آدرسهاي IP خدمات دهندگان

ـ مشتريان دستيابي از راه دور و شماره تلفنهاي خدمات دهندگان

ـ گونه ارتباطي

ـ زمان روز

ـ گروههاي استفاده كننده

ـ نام كامپيوتر مشتريان دستيابي از راه دور

براي بوجود آوردن سياستهاي دستيابي از راه دور ، بايد با تغذيه مسيريابي و دستيابي از راه دور MMC – Snapin شروع كرد. دكمه مشخصي كه مي خواهيد سياستهاي مورد نياز را بوجود آوريد فشار داده و سپس سياستهاي دستيابي از راه دور را انتخاب كنيد.

درخواست تلفني برنامه ارتباطي TAPI

 برنامه ارتباطي تلفني تكنولوژي است كه داده و شبكه هاي صدا را با هم تركيب مي كند . در بسياري از سازمانهاي مدرن دوشبكه مجزا مشخص شده اند .

ـ يك شبكه صدا كه از يك شاخه تغيير يافتشخيته خصوصي استفاده مي كنند PBX و تلفنهاي بعدي ، پست صوتي ، تلفنهاي چند نفره و ديگر اعمال تلفن تجاري مرسوم را آسان مي سازد.

ـ يك داده شبكه اي است كه به كامپيوترها اجازه مي دهد تا با يك داده مشترك ارتباط برقرار كنند. پستهاي صوتي را تغيير دهند و كنفرانسهاي تصويري را اجرا كنند.

تركيب اين دو شبكه باعث مي شود كه يك سازمان از چند طريق بسيار موثر تر عمل كند.اول ، بيشتر سازمانهاي بزرگ ابزارهاي مجزايي براي مشخص كردن هر كدام از اين شبكه ها دارند. اگر اين دو شبكه بتوانند تركيب شوند ، به مديران كمتر نيازمند هستيم . دوم سيم پيچي و لوازم مجزايي براي هر كدام از اين شبكه ها وجود دارد. تركيب اين دو باعث كاهش هزينه شروع يك تجارت و همچنين كاهش هزينه هايي كه مربوط به استفاده از سخت افزار مي باشد . در آخر ، كامپيوترها و خيلي از تلفنها وسايل انعطاف پذير و قدرتمندي مي باشند.

وقتي شما اجازه مي دهيدكه يك كامپيوتر، يك داده صدا را منتقل كند ، خيلي از ويژگيهاي پيشرفته ممكن مي شود .

خدمات دهنده ويندوزهاي 2000اولين شركت نرم افزاري سيستم عمل كننده استكه از درخواست تلفني برنامه ارتباطي حمايت مي كند. برنامه ارتباطي درخواست تلفني راهي را براي درخواستهاي استفاده از اعمال تلفني براي سيستم عامل مهيا مي كند. شركت نرم افزاري تنها  اسكلت نرم افزار را براي توسعه دهندگان آماده مي كند. نرم افزار نميتواند با سيستمهاي عامل طوري تركيب شود تابه خدمات دهنده ويندوز 2000 اجازه دهد كه برنامه ارتباط تلفني را اجرا كند. با وجود اين ، آماده كردن يك شكل نامنسجم از رابط ها براي توسعه دهندگان ، شركت نرم افزاري را مطمئن مي سازد تا هنگاميكه تكنولوژي پيشرفت كند، ويندوز براي شركت در برنامه ارتباطي تلفني آماده شود.

برنامه ارتباطي درخواست تلفني (3) از تكنولوژي هاي پيشرفته زيادي بهره مند مي شود .زيرا استفاده از اجزاي الگوي مورد نظر اعلام شد ه است . توسعه دهندگان مي توانند از محيط توسعه انتخاب خود استفاده كنند. جمع كردن برنامه هاي ارتباطي درخواست تلفني در يك فهرست فعال به مديران اين اجازه را ميدهد كه به راحتي خدمات برنامه هاي ارتباطي درخواست تلفني را در سازمانهايي كه جهاني مي باشد اداره كند. در آخر ، برنامه ارتباطي درخواست تلفني از تعداد زيادي از تواناييهاي خدماتي كه در بخش 6 در شبكه Infrastructwer استفاده مي كند.

خدمات ويندوزهاي رسانه

خدمات ويندوزهاي رسانه شركت نرم افزاري كه اصطلاحا Net show ناميده مي شود شامل خدمات دهندگان ويندوزهاي 2000 مي شود . در گذشته خدمات ويندوزهاي رسانه به عنوان درخواستهاي كاملا مجزا در دسترس بود. شركت نرم افزاري آن را به عنوان بخشي از سيستم عمل كننده براي تامين مديران ويندوزها با تواناييهاي رايج خدمات دهندگان رسانه انتخاب كرده ، اين قسمت ويژگيهاي خدمات ويندوزهاي رسانه را توصيف مي كند ولي پرداختن به شرح اجزاء از عهده اين كتاب خارج است .

خدمات Windows رسانه اي چه چيزي را تامين مي كند.

خدمات Windows رسانه اي خدمات رسانه هاي رايج در شبكه هاي داخلي و اينترنت را تامين مي كند . رسانه رايج يك واژه پيشرفته براي راديوي به موقع Real _ time audio و رسانه هاي تصويري و كنفرانسي است .

استفاده كنندگان يك شبكه مشترك مي تواند از خدمات Windows رسانه اي براي كنفرانسهاي تصويري با ديگر كارمندان ، بدون اعتماد به سخت افزار غير وابسته استفاده كنند . آنها همچنين مي توانند رسانه هاي تصويري و صوتي را براي استفاده هاي بعدي ضبط كنند هنگام استفاده از اين روش خدمات Windows رسانه اي براي آموزش كارمندان يك ابزار عالي به شمار مي رود.

سازمانهايي كه ميزبان شبكه هاي جهاني هستند ، مي توانند استفاده هاي بيشتري براي خدمات Windows رسانه اي پيدا كنند. استفاده از ابزار در اينترنت از شبكه هاي داخلي متفاوت است زيرا پهناي باندي كه از اينترنت در اختيار داريم كمتر و همچنين تاخير آن نيز بيشتر است . كنفرانسهاي تصويري و سمعي هنوز هم امكان پذير هستند ولي در شبكه هاي داخلي از كيفيت كمتري برخوردار هستند. يكي از استفاده هاي خدمات Windows رسانه اي در اينترنت اين است كه باعث حضور و كم شدن فشار موجود براي مشتراين مي شود البته بعد از اينكه اين اتفاقها مي افتد.

همزمان با خدمات Windows رسانه اي ، خدمات دهندگان Windows 2000 ابزاري را مهيا كرده اند تا به نويسنده كمك مي كند تا شكل فايلهاي رايج را پيشرفته تر كند. شكل فايلهاي رايج ، شامل داده اي است كه خدمات دهندگان Windows رسانه اي استفاده مي كند تا يك رسانه رايج را بوجود آورند. براي اطلاع يافتن از ابزار موجود ، به خدمات Windows 2000 كه بر روي خط Windows 2000 است مراجعه كنيد.

ـ اما مشتريان چه ؟

مشتريان بايد نرم افزارهاي مخصوص داشته باشند تا از خدمات رايج ويندوزهاي رسانه استفاده كنند خوشبختانه ، نرم افزار ويندوز هاي رسانه را شركت جهاني نرم افزار به راحتي در اختيار همه قرار ميدهد.

چگونه خدمات Windows رسانه را نصب و اداره كنيم .

هنگاميكه شما ويندوزهاي 2000 را نصب مي كنيد ، به طور اتوماتيك براي شما ( در فهرست برنامه هاي خدمات ويندوز هاي رسانه شما ) يك فايل باز مي كند تا خدمات ويندوزهاي رسانه شما مراحل خو درا بگذراند. اين فايل راهنماي شما را آماده ميكند تا شما را راهنمايي كند كه چگونه خدمات دهندگان ، خدمات ويندوزهاي رسانه را نصب كنيد . بعد از اينكه نصب شد ، خدمات ويندوزهاي رسانه براي استفاده از رابط HTML اداره مي شود. رابط HTML به خدمات ويندوزهاي رسانه اجازه مي دهد تا از هر سيستمي كه نرم افزار استفاده از اينترنت DCOM را براي آنها مهيا مي كند حمايت شوند.

چگونه خدمات ويندوز هاي رسانه كار مي كنند.

خدمات دهندگان ويندوز هاي رسانه چندين روش را براي فرستادن داده به مشتريان فراهم مي كنند. مهيا كردن انواع تكنولوژي ها به مشتريان پيشرفته تر اجازه مي دهد تا از قراردادهاي جديد طراحي گسترش يافته سود ببرند. و اين در حالي است كه به نرم افزار ها و سخت افزارهاي قديمي اجازه مي دهد تا در اين امر شركت داده باشند.

به علاوه ، استفاده كنندگان را يك Fire wall حمايت ميكند تا از چندين قرارداد موجود يكي را كه با امنيت شبكه آنها سازگار است انتخاب كند. براي اطلاعات دقيقتر درمورد قراردادهاي موجود ، به خدمات ويندوزهاي رسانه كه بر روي جعبه اسناد  ويندوزهاي 2000 است مراجعه كنيد.

خلاصه :

مسيريابي و دستيابي  از راه دور ، درخواست برنامه هاي ارتباط تلفني و همچنين خدمات ويندوز هاي رسانه ، قابليتهاي پيشرفته ارتباطي را براي ويندوز هايي كه بر روي شبكه هستند ايجاد مي كند. جديدترين گونه از هر كدام از اين اجزاء در خدمات ويندوز 2000 موجود است و خصوصيتهاي زيادي كه در اين گونه هاي قبلي نرم افزارها وجود نداشته را اضافه مي كند.

مديران ميتوانند با استفاده از اجراي سياستهاي دستيابي از راه دور با كنترل بيشتر بر روي استفاده از ارتباط شبكه اي بهره هايي زيادي ببرند. قرارداد اعتباري توسعه پذير امنيت ارتباط شبكه اي را بيشتر مي كند و بهتر از اينها اين است كه به روشهاي گوناگون اجازه مي دهد تا در مورد هويت مصرف كننده تحقيق كنند . شبكه هاي Windows آماده هستند تا در برنامه ارتباط تلفني شركت كنند و از گنجايش TAPI . 3 . 0 متشكريم . در آخر ، خدمات Windows رسانه اي قابليتهاي عمومي صوتي و تصويري رايج را براي خدمات دهندگان Windows هاي 2000 به ارمغان آوردند.

شبكه در 

 windows 2000

استاد محترم :

 جناب آقاي مهندس شاكري

تهيه كننده : 

ساناز جلالي مهماندوست

آموزش عالي سجاد

بهار   81

پردازش اسمبلي

مقدمه

وظيفه يك اسمبلر آ ن است كه كد منبع زبان اسمبلي را به كد هدف تبديل نمايد در سيستمهاي كامپيوتري ساده تر اين كد هدف همان زبان ماشين است

كه در حافظه قرار گرفته و اجرا ميگردد .

در سيستمهاي كامپيوتري پيچيده تر كد هدفي كه به وسيله اسمبلر ايجاد مي شود بايد به وسيله لينكر و يا لودر در قبل از اجرا تنظيم گردد.

اسمبلي دو گذاري

 ماكرو اسمبلر مايكرو سافت يك اسمبلر دو گذاري است . اين به آن معني است

كه يك برنامه منبع زبان اسمبلي دو به وسيله  پويش مي شود تا فايل كد هدف آن ايجاد شود مي توان يك اسمبلر را به صورت يك گذري طرح كرد و

بعضي اسمبلرها برنامه منبع را سه بار يا بيشتر پويش مي كنند اما بيشتر اسمبلرها

از دو گذر بهره مي برند . اين بخش به توضيح يك اسمبلر دو گذري نمونه مي پردازد.

يك مزيت نوشتن برنامه به زبان اسمبلي نسبت به زبان ماشين آن است كه در آن مي توان از شناسه ها يا نمادها براي رجوع به داده ها در سگمنت داده و دستور العمل ها در سگمنت كد استفاده نمود. براي آن كه بتوان برنامه را به زبان ماشين نوشت برنامه نويس بايد آدرسهاي داده ها و دستورالعمل ها را بداند

يك وظيفه اسمبلر آن است كه يك جدول علائم در ارتباط با هر شناسه با مشخصه هاي مختلف را تشكيل داده و آنرا حفظ كند . يك مشخصه برابر نوع يك نماد است اين انواع شامل برچسب داده ها و دستور ا لعملها  نمادهائي كه مساوي ثابتها در نظر گرفته شده اند اسامي روالها  اسامي ماكروها و اسامي سگمنت ها مي با شند بعضي اسمبلرها كار ترجمه برنامه منبع را با يك جدول

علامت كه حاوي مشخصه تمام نام دستور العمل هاي زبان اسامي تمام ثباتها و

نمادهاي ديگر مي باشد شروع مي كنند.

اگر نمادي مربوط به يك بر چسب و يا داده باشد آنگاه جدول  علائم حاوي اندازه داده ها نيز خواهد بود. بطور مثال اگر        شبه دستور زير را اسمبل

نمايد :

آنگاه          بعنوان برچسب يك كلمه ثبت خواهد گرديد . بدين ترتيب       

مي تواند استفاده غلط از علامت ها را تشخيص دهد . با توجه به دستور اسمبلر

فوق        دستور زيررااشتباه تشخيص  خواهد داد .

زيرا اندازه ثبات     برابر بايت است ولي از جدول علائم            بعنوان يك كلمه

ذكر شده است علا وه  بر اندازه چنانچه نمادي در ارتباط با چندين كد باشد ممكن است جدول علائم تعداد كدها يا تعداد كل بايت هاي در ارتباط با نماد مزبوربرخورد نمايد  مقدار ضبط شده در جدول علائم را به جاي آن قرار مي دهد. چنانچه نمادي مربوط به داده يا دستورالعمل باشد آنگاه موقعيت آن در جدول علائم وارد مي شود . اسمبلر داراي يك شمارنده موقعيت است كه اين مقدار را محاسبه مي كند معمولا در يك اسمبلر شمارنده موقعيت در ابتداي برنامه يا در ابتداي بخشهاي مهمي از برنامه  صفر مي گردد .

ماكرو اسمبلرمايكرو سافت شمارنده موقعيت رادر ابتداي هر سگمنت صفر مي گردد همانطور كه اسمبلر كد منبع را پويش مي نمايد موقعيت هر داده يا دستور العمل عبارت از مقدار شمارنده موقعيت قبل از اسمبل شدن عبارت مزبور مي باشد تعداد بايت هاي مورد نياز  به شمارنده موقعيت اضافه مي شود تا موقعيت

دستور العمل بعدي بدست آيد.

بعنوان يك مثال براي آنكه بدانيم شمارنده موقعيت چگونه مورد استفاده قرار مي گيرد  فرض كنيد كه يك برنامه زبان اسمبلي 8088   حاوي سگمنت داده زير

مي باشد :

شمارنده موقعيت (كه به صورت چهار رقم بيان مي شود ) از آدرس 0000 شروع مي شود بنابراين در جدول علائم مقدار0000 به موقعيت    نسبت

داده مي شود . سپس دستور اسمبلر     ترجمه گرديده  و يك كلمه براي  

ذخيره مي گردد دو بايتي كه براي اين كلمه لازم هستند به شمارنده موقعيت

اضافه شده و مقدار 0002 براي آن به دست مي آ يد بنابراين وقتي اسمبلر

به نماد    مي رسد مقدار شمارنده موقعيت برابر 0002 است و اين موقعيت

براي    ثبت مي گردد ده بايت در با    مي باشد بنابراين بعد از اسمبل شدن دستور اسمبلز     شمارنده موقعيت حاوي مقدار         خواهد بود

وقتي نوبت به نماد     مي رسد شمارنده موقعيت  حاوي مقدار        است

بنابراين همين مقدار به عنوان موقعيت     ذخيره مي شود

به عنوان نتيجه دستور اسمبلر         شمارنده موقعيت به مقدار      افزايش پيدا مي كند.

پايگاه هاي داده

پيشرفت سريع علم كامپيوتر و كاربرد وسيعي كه اين تكنولوژي در كليه امور زندگي بشردارد از يك سو و حجم زياد اطلاعات و نياز بشر به سرعت،دقت و انسجام اطلاعات از سويديگر ،موجب گرديد تا اينجا بانك هاي اطلاعاتي به عنوان يكي از موضوعات مهم و اساسيجامعه بشري مطرح شود. بانك اطلاعاتي با ساختار خاص خود،ذخيره ساختن اطلاعات رابراحتي ممكن ساخته و كاربران مجاز نيز به سادگي به اطلاعات دسترسي مي يابند. سعيداريم شما را با مفهوم بانك اطلاعاتي،سيستم مديريت بانك اطلاعاتي و فوايد استفادهاز اين سيستمها آشنا سازيم.

داده ( Data ) و اطلاعات (‌Information )
دو اصطلاح داده و اطلاعات كه بيشتر اوقات به جاي يكديگر برده مي شوند درسيستمهاي اطلاعاتي مفاهيم متفاوتي دارند. داده ها در اين سيستمهاي اطلاعاتي عبارتنداز : كلمات و ارزشهاي واقعي كه از طريق مشاهده و تحقيق بدست مي آيند در حالي كهاطلاعات داده هاي پردازش شده مي باشند كه براي گيرنده قابل درك بوده و با دانستن آنشروع به تصميم گيري مي كند. به عبارت ديگر داده نمودي از وقايع، معلومات،رخدادها،پديده ها و مفاهيم مي باشد در حاليكه اطلاعات تكوين و پردازش يا تفسير داده بوده وشامل خواص ارتباط دهندگي و انتقال دهندگي مي باشد.

موجوديت ( Entity )
موجوديت مصداق كلي هر پديده،فرد يا شي ء يا مفهومي است كه مي خواهيم در مورد آناطلاعاتي داشته باشيم به عنوان مثال اگر در نظر داريم يك سيستم پايگاه داده براي يكدبيرستان پياده سازي كنيم مواردي چون دانش آموزان ، دبيران، دروس ،كلاسها و .... جزء موجوديت هاي سيستم بشمار مي روند.

صفت خاصه ( Attribute )
هرموجوديت از يكسري صفات تشكيل شده است كه داراي مقادير واقعي هستند و به عباراتي وجهتمايز يك موجوديت از موجوديت ديگر بشمار مي رود. به عنوان مثال در سيستم دانشگاهاگر موجوديت دانشجو را در نظر بگيريم مي توانيم صفات خاصه: نام ،نام خنوادگي،سن،سالتولد،رشته تحصيلي،سال ورود و ... را برگزينيم و يا براي موجوديت درس: نوع موجوديت: درس صفات خاصه: كد درس،نام درس، تعداد واحد ‎ايجاد سيستم خودكار ذخيره و بازيابيداده ها دو روش كلي براي ذخيره ساختن و بازيابي خودكار داده ها وجود دارد:
1-روش استفاده از سيستمهاي اطلاعاتي ساده يا روش غير بانك اطلاعاتي
2-روشاستفاده از بانكهاي اطلاعاتي

روش غير بانك اطلاعاتي
در اين روش ،دادهها در فايلهاي جداگانه اي قرار مي گيرند و براي استفاده از داده هاي موجود در آنفايلها،سيستمهاي جداگانه اي طراحي مي شوند. به اين نوع سيستمها سيستم پردازش فايل ( File-System ) گفته مي شود. در اين سيستمها هر برنامه ي كاربردي به فايل اطلاعاتيمربوط به خود مراجعه مي كند.



 فايل 1« برنامه كاربردي 1«كاربر 1 
 فايل 2« برنامه كاربردي 2«كاربر 2 
 فايل 3« برنامه كاربردي 3«كاربر 3 

در اين روش بسياري از داده هاي مورد نياز كاربر 1 در بين داده هاي دراختيار كاربر 2 و 3 وجود دارد و در نتيجه عدم تجمع داده ها و عدم وحدت ذخيره سازياطلاعات مورد نياز كاربر 1 در فايل 1 با تكرار ذخيره سازي اطلاعات روبرو هستيم واين به معني افزونگي داده است. از طرفي حفظ امنيت اين سيستم مشكل است در صورت ايجادتغييراتي در فايل 1 در زمينه اطلاعات موجود در آن، برنامه كاربردي مربوط نيز بايدتغيير پيدا كند.

روش بانك اطلاعاتي
در اين روش كليه داده ها به صورتمجتمع يا بانك ذخيره شده ولي هر كاربر ديد خاص خود را نسبت به داده ها دارد. در اينصورت كاربران مختلف مي توانند بصورت مشترك با بانك كار كنند همچنين افزونگي داده هابه حداقل ممكن كاهش مي يابد. در اين روش نرم افزار مديريت بانك اطلاعاتي ( DBMS ) به عنوان واسطه بين برنامه هاي كاربردي و بانك اطلاعاتي ايفاي نقش مي كند لذا امنيتداده ها در اين روش بيشتر است.

« برنامه كاربردي 1«برنامه كاربردي1 
 فايل« DBMS « برنامه كاربردي 2«برنامه كاربردي2 
«برنامه كاربردي 3«برنامه كاربردي 3 

تعريف بانك اطلاعاتي ( Date Base )
به صورت جامع ميتوان گفت: « بانك اطلاعاتي يا پايگاه داده ها مجموعه اي سازمان يافته از اطلاعات وداده هاي مرتبط به هم است ” و در يك تعريف كاملتر بانك اطلاعاتي عبارت است از ” مجموعه اي از داده هاي ذخيره شده بصورت مجتمع و مبتني بر يك ساختار، با حداقلافزونگي، تحت كنترل متمركز كه استفاده از آن بصورت اشتراكي و همزمان نيز مسير ميباشد.»

•مجتمع و مبتني بر يك ساختار بدين معني است كه كل داده هاي عملياتيمحيط مورد نظر در يك ساختار مشخص به صورت يكجا ذخيره شده باشند و لازمه هر تجمعيوجود يك ساختار است.
•منظور از عدم افزونگي در يك تعبير ساده به حداقل رساندنذخيره داده هاي تكراري و بهينه سازي استفاده از محيط هاي ذخيره اطلاعات مي باشد.

سيستم مديريت بانك اطلاعات ( DBMS )
DBMS مهمترين جزء نرم افزاري درسيستم بانك اطلاعاتي است كه به عنوان رابط بين بانك اطلاعاتي و كاربر عمل مي نمايد،به طوريكه كليه فايلهاي بانك اطلاعاتي فقط در اختيار اين نرم افزار قدرتمند قرارگرفته و كليه دستيابي ها به بانك از طريق DBMS صورت مي پذيرد. آنچه در مورد يكسيستم مديريت بانك اطلاعاتي اتفاق مي افتد عبارت است از :
1-كاربر با استفادهاز بعضي زير زبان داده ها مانند SQL ( كه به تفضيل در فصل هاي آتي به آن اشارهخواهد شد) در خواست يك دسترسي مي نمايد.
2-DBMS در خواست مورد نظر را دريافتوآن را تحليل مي كند.
3-DBMS بترتيب ديد كاربر از داده هاي ذخيره شده و حفظامنيت داده در محيط بانك اطلاعاتي را بازرسي و مرور مي كند. (‌كنترل امنيت و جامعيتداده ها )‌
4-DBMS عملكردهاي لازم را براي داده هاي ذخيره شده اجرا مي كند.

 فايل و داده ها« سيستم عامل« DBMS «برنامه هاي كاربران 

محيط DBMS
اجزاء اصلي سيستم بانك اطلاعاتي عبارتنداز : داده ها، سخت افزار، نرمافزار و كاربران كه در اين جا به تشريح آنها خواهيم پرداخت.

داده ها ( Data )‌ داده كه قبلا به آن شاره گرديد از مهمترين اجزاء DBMS مي باشد. مجتمع و اشتراكيبودن داده ها به عنوان مزاياي اصلي سيستم پايگاه داده ها در محيط هاي بزرگ بشمار ميرود.

سخت افزار ( Hardware )
سخت افزار مورد نياز DBMS معمولا عبارتنداز:
1-سخت افزار ذخيره سازي داده: در عمليات ذخيره سازي اده ها در محيط هايبانك اطلاعاتي از ديسكهاي سريع و با ظرفيت بالا استفاده مي شود.
2-سخت افزارپردازنده هاي مركزي: با پيشرفت فناوري انفورماتيك، سيستم هايي به بازار عرضه شدهاند كه از نظر معماري پردازنده مركزي، حافظه اصلي و ساير قسمتها از پيكربندي ويژهاي جهت ذخيره و بازيابي اطلاعات برخوردارند و به لحاظ اين ويژگي ها كاربرد بيشتريدر محيط هاي بانك اطلاعاتي خواهند داشت.
3-سخت افزار ارتباطي: مجموعه امكاناتسخت افزاري كه براي برقراري ارتباط بين كامپيوترها و دستگاهها جانبي و همچنين مابينچندين كامپيوتر ( به صورت شبكه اي ) استفاده مي شوند را تحت عنوان سخت افزارهايارتباطي بانك هاي اطلاعاتي مي شناسند.

نرم افزار ( Software )
نرمافزار شامل خود DBMS و برنامه هاي كاربردي، سيستم عامل و نيز نرم افزارهاي شبكه اياست. براي استفاده DBMS در محيط شبكه عمدتا از برنامه هاي كاربردي نوشته شده بهزبانهاي برنامه نويسي نسل سوم مانند C ، كوبول، پاسكال و .... و يا زبانهاي نسلچهارم مانند SQL استفاده مي شود. هدف نرم افزارهاي DBMS ارائه چهار ابزار اصلي استكه عبارتند از :
1-زبانهاي پرس و جو (‌Query Language )
2-گزارش ها ( Report )
3-فرم ها ( Forms )
4-تصاوير ( Graphics )‌

كاربران (‌Users )
كاربران يا كساني كه به نحوي با سيستم در ارتباط هستند به چهار دستهمهم تقسيم مي شوند:
1-مديران بانك اطلاعاتي يا DBA
2-طراحان بانك اطلاعاتييا DBD
3-برنامه نويسان بانك اطلاعاتي يا DBP
4-كاربران نهايي يا ساتفادهكنندگان سيستم ( End Users )

اصول معماري سيستم هاي بانك اطلاعاتي
باتوجه به گفته هاي بالا در مي يابيم كه سيستم بانك اطلاعاتي ،سيستمي چند سطحي است. اين سيستم بوسيله امكانات سيستم مديريت بانك اطلاعاتي ايجاد شده و در اختياركاربران قرار مي گيرد. در نظر داشته باشيد كه اين سيستم چند سطحي داراي يك معماريخاص مي باشد كه بيانگر نحوه تعريف داده ها در سطوح مورد نظر است.

وظايف DBMS
وظايف سيستم مديريت بانك اطلاعاتي بستگي به نوع كاربران آن دارد اين وظايفدر چارچوب واحدهاي نرم افزاري طراحي و پياده سازي مي شوند. هر چند وظايف DBMS درسيستم هاي مختلف تا حدودر متفاوت است، اما به طور كلي اين وظايف عبارتند از:
•تعريف داده ها
•تامين امكان دستكاري داده ها
•ايجاد ديكشنري داده ها
•كنترل امنيت و جامعيت داده ها
•ايجاد امكان بازيابي از بانك اطلاعاتي
•بهنگام سازي داده ها
•تامين امكان كنترل كارايي
•تامين تسهيلاتي برايكاربران به منطور توسعه سيستم

براي انجام اين وظايف مي بايست واحدهاي نرمافزاري مربوط در سيستم مديريت بانك اطلاعاتي وجود داشته باشد. هر كدام از اينواحدها ممكن است مركب از چند واحد كوچكتر باشند. توجه داشته باشيد كه هر سيستمنيازمند يك بخش كنترلي است. در سيستم مديريت بانك اطلاعاتي ، مجموعه واحدهايي كهوظايف كنترلي را بر عهده دارند اصطلاحا به سيستم كنترل بانك اطلاعاتي معروف ميباشند. به طور كلي واحدهاي زير در سيستم كنترل بانك اطلاعاتي وجود دارند:
•واحدنظارت بر اجراي برنامه كاربر
•واحد كامپايل كننده احكام و درخواستها
•واحددستيابي به بانك فيزيكي
•واحد ثبت رويدادها و تغيراتي كه در بانك ايجاد مي شوند

زبان تعريف داده ها DDL
همانطور كه اشاره شد تعريف داده ها يكي از وظايف DBMS است. DDL از زبانهاي فرعي داده اي جهت تعريف داده ها است كه از آن جهت تعريف صفحاتمشخصه و خصوصيات يك بانك استفاده مي شود. ساختار ركوردها، تعريف فيلدها، محل فايلهاو شيوه ذخيره سازي داده ها در بانك به وسيله احكام DDL انجام مي پذيرد.

زبان پردازش و مديريت داده ها DML
تامين امكان دستكاري داده ها نيز ازوظايف DBMS عنوان شد. زبان دستكاري ،پردازش و مديريت بانك اطلاعاتي به زباني گفتهمي شود كه براي درج داده ها بروز رساني آنها و اجراي پرس و جو از يك بانك اطلاعاتيمورد استفاده قرار مي گيرد. اين زبانها اغلب داراي قابليت انجام محاسبات رياضي وآماري مي باشند كه به وسيله آنها عمليات گزارش گيري از بانك اطلاعاتي آسان تر خواهدشد.

ديكشنري داده ها
يكي ديگر از وظايف DBMS ، ايجاد ديكشنري يا فرهنگداده است. ديكشنري داده ها يكي از امكاناتي است كه در محيط هاي بانك اطلاعاتي دراختيار اداره كنندگان بانك قرار مي گيرد. ديكشنري داده ها كه به آن راهنماي سيستمنيز مي گويند در واقع بانكي در مورد خود بانك و داده هاي ذخيره شده در آن است. بطوركلي اطلاعات و محتواي ديكشنري داده ها بشرح زير مي باشد:
• شرح ساختار و پيكربندي فيزيكي بانك .
• تاريخ ايجاد داده ها .
• مكانسيم ورود داده ها بهبانك .
• ارتباط بين برنامه هاي كاربردي و داده ها .
• مشخصات كاربران وچگونگي حق دستيابي آنها .

آشنايي با جداول و اجزاء تشكيل دهنده آنها دربانك هاي اطلاعاتي
جدول مهمترين ساختار داده اي در سيستم بانك هاي اطلاعاتيرابطه اي است (‌در ادامه اين فصل به تشريح سيستم هاي رابطه اي خواهيم پرداخت. ) جدول در سيستم رابطه اي تشكيل شده از چندين سطر و ستون مي باشد كه مقادير داده درهر سطر و ستون در طول زمان متغير خواهد بود. به طور كلي جداول ساختار بنيادين رابطهها هستند. سطرهاي موجود در جداول را « ركورد» و ستونهاي آن را « فيلد» مي نامند.

ركورد
ركورد يك ساختار داده اي متشكل از مجموعه فيلدهاست كه هر يك ازاين فيلدها نام و نوع خاص خود را دارند. برخلاف يك آرايه كه تمام عناصر آن نمايانگرانواع يكساني از اطلاعات هستند و دستيابي به آنها با يك شاخص (‌ايندكس )‌انجام ميشود، عناصر يك ركورد نمايانگر انواع مختلفي از اطلاعات مي باشد كه بوسيله نامشانمورد دستيابي قرار مي گيرند.

فيلد
فيلد محلي است در يك ركورد كه نوعخاصي از داده ها در آن ذخيره مي شود. به عنوان مثال چنانچه قرار باشد براي ذخيرهسازي اطلاعات كارمندان يك سازمان از جداول استفاده شود،ركورد اين جداول ممكن استفيلدهايي براي ذخيره سازي نام خانوادگي، نام، نشاني ،مدرك تحصيل و .... داشته باشد. فيلدها بوسيله بيشينه طول و نوع داده هايشان (‌كاراكتري ، عددي، تاريخ و ... )‌ ازيكديگر تميز داده مي شوند. توجه داشته باشيد كه امكان تعريف اين مشخصات معمولا درزبان تعريف داده ها (‌DDL )‌ قرار دارد.

آشنايي با روشهاي ارتباط و مدلهايبانك هاي اطلاعاتي
سه مدل داده اي براي سيستم هاي بانك اطلاعاتي وجود دارد. لازمه هر مدل داده اي وجود يك ساختار داده اي است كه علاوه بر مدل داده عناصر ديگريرا نيز در بردارد. عناصر مدل داده اي عبارتند از ساختارداده اي ، عملگرهاي عملكننده روي ساختار و قواعد عام براي تامين جامعيت مي باشند. در ادامه اين بحث قصدداريم مدلهاي موجود را مورد مطالعه قرار دهيم. از آنجا كه بانك اطلاعاتي اوراكلمبتني بر مدل رابطه اي است، لذا بيشتر بحث خود را بر مدل رابطه اي معطوف مي داريم .

مدل سلسله مراتبي
اين ساختار ،قديمي ترين مدل براي طراحي بانك هاياطلاعاتي است، در اين ساختار داده ها و ارتباط بين آنها به كمك يك درختواره نمايشداده مي شوند. در رختواره گرافي است داراي يك ريشه و N گره كه در حالت بسته و غيرچرخشي قرار دارد. منظور از حالت بسته اين است كه بين هر دو گره پيوندي وجود دارد كهيك مسير منطقي را از گرهي به گره ديگر تامين مي كند و هميشه از سطح بالاتر به سطحپايين تر است . غير چرخشي نيز يعني مسيري از گره سطح پايين تر به گره سطح بالاتروجود ندارد. هر گره از هر سطح مي تواند تعدادي گره وابسته يا فرزند داشته باشد وليهر گره فرزند فقط يك گره پدر دارد. هر گره از رختواره مي تواند ركوردي حاوي يك نوعموجوديت باشد. از آنجا كه ريشه سلسله مراتب، نقطه ورود به ساختار بوده و مسير منطقياز سمت بالاتر به سمت پايين تر است، براي عمليات بازيابي ، علاوه بر دستيابي بهريشه، امكان دستيابي به فرزند نيز بايد وجود داشته باشد. در بحث ذخيره سازي نيز اينسيستم داراي اشكال است.

مدل شبكه اي
در اين ساختار موجوديت ها به كمكانواع ركوردها،و ارتباطات به كمك پيوندهاي بين ركوردها نمايش داده مي شوند. چنانچهخواسته باشيم اين ساختار را با مفاهيم موجود در رختواره توضيح دهيم، بايد گفت كه دراين ساختار، هر گره فرزند مي تواند بيش از يك گره پدر داشته باشد. بنابراين به كمكاين ساختار مي توان ارتباطات يك به چند را نمايش داد. مدل شبكه اي پيچيده تر از مدلسلسله مراتبي است و به همان نسبت عمليات ذخيره و بازيابي پيچيده تري دارد.

مدل رابطه اي
پايگاه داده رابطه اي از ديد كاربران يك مجموعه ازجدولهايي است كه به درستي قابل درك مي باشند. چهار مفهوم اساسي در اين مدل به شرحزير وجود دارد:
1- جدول 2- ستونها 3- رديفها 4- فيلدها
اين مدل داده ها رادر روابط سازماندهي نموده و از قوانين رياضي تبعيت مي كند. صفات خاصه يك موجوديت دريك سيستم به عنوان يك رابطه در اين مدل مطرح مي شود. به عنوان مثال در سيستمدانشگاه مي توانيم رابطه دانشجو را در نظر بگيريم :
( شماره شناسنامه، سالورود، رشته، نام ، شماره دانشجويي ) دانشجو
صفت خاصه نام رابطه

اينرابطه بر طبق مدل رابطه اي بصورت زيرنمايش داده مي شود:
شماره شناسايي سالورود رشته نام
1012 1379 كامپيوتر علي 245
2578 1380 رياضي حسين 265
3920 1379 آمار رضا 327
17 1381 كامپيوتر بهرام 493

هر ستون در مدلرابطه اي همچنان كه در بالا مشاهده مي كنيد نشان دهنده يك صفت خاصه ( فيلد)‌ از يكنوع موجوديت ( دراين مثال دانشجو)‌ و هر سطر نمايانگر يك نمونه از يك موجوديت (‌ركورد)‌ مي باشد.

خواص ارتباطات رابطه اي
يك جدول يا رابطه شامل خواصزير است:
• رديفهاي تكراري در آن وجود ندارد.
• ترتيب رديفها مهم نيست.
• ترتيب ستونها مهم نيست.
• مقادير اتميك (‌Atomic )‌ مي باشند ( يا بهعبارتي همه مقادير صفات غير قابل تجزيه هستند.)

كليد در مدل رابطه اي
كليد در مدل رابطه اي صفت خاصه يا نام ستوني است كه براي هر كدام از سطرهايمقدار منحصر بفردي دارد به عنوان مثال در رابطه دانشجو شماره دانشجويي مي تواند يككليد باشد زيرا هر دانشجو شماره دانشجويي مخصوص به خود را دارد اما نام را نمي توانيك كليد در نظر گرفت . كليد مي تواند تركيبي از صفات باشد به عنوان مثال در رابطهدانشجو مجموعه نام و شماره شناسنامه نيز مي توانند به عنوان كليد در نظر گرفتهشوند. كليد كانديد: از مجموعه كليدهايي كه مي توانيم براي يك رابطه در نظر بگيريمآنهايي كه در دو ويژگي زير صدق كنند به عنوان كليد كانديد در رابطه مذكور مطرح ميشوند.
1- منحصر به فرد بودن: مقدار اين صفت براي هر سطر منحصر به فرد است.
2- خاصيت غير قابل كاهش بودن: هيچ زير مجموعه مناسبي از صفات تشكيل دهنده كليد. داراي خاصيت منحصر به فرد بودن نباشد.
به عنوان مثال اگر مجموعه دو صفت شمارهدانشجويي و نام را به عنوان كليد در نظر بگيريم شرط اول در مورد اين كليد صادق استولي شرط دوم برقرار نيست زيرا شماره دانشجويي به عنوان زير مجموعه اي از دو صفتشماره دانشجويي و نام داراي خاصيت منحصر به فرد بودن است. پس اين مجموعه كليدكانديد نيست. اما كليد اصلي، كليد كانديدي است كه توسط طراح بانك اطلاعاتي انتخاب ومعرفي مي شود يا به عبارتي طراح بانك،يكي از كليدهاي كانديد را به عنوان كليد اصليبر ميگزيند در تعيين كليد اصلي از بين كليدهاي كانديد بايد دو ضابطه زير را در نظرگرفت:
1- در نظر گرفتن اهميت كليد اصلي نسبت به ساير كليدهاي كانديد كه درپاسخگويي به نيازهاي متنوع كاربران از اهميت بيشتري برخوردار است.
2- كوتاهتربودن طول كليد كانديد از نظر طول رشته بايتي.

سيستم بانك اطلاعاي رابطه اي
سيستم مديريت بانك اطلاعاتي رابطه اي داراي شرايط زير است:
1- بانكاطلاعاتي مبتني بر رابطه ها ( بطوريكه كاربر بانك را بصورت مجموعه اي از جداولببينيد. جداولي كه دو سطر تكراري در آن وجود ندارد. ترتيب رديفها و ستونها در آنمهم نيست و ستونها قابل تجزيه نيستند.)
2- حداقل سه عمل زير روي جداول آن قابلانجام باشديا به عبارتي داراي عملگرهايي جهت انجام سه مورد زير بر روي جداول باشد.
1) عملگري جهت انتخاب سطرهاي خاصي از بانك اطلاعاتي (‌ عملگر گزينش )‌
2) عملگري جهت انتخاب ستونهايي از بانك اطلاعاتي (‌ عملگر گزينش)‌
3) عملگري جهتتركيب دو جدول اطلاعاتي و ايجاد جدول جديد (‌ عملگر پيوند)‌

مزاياي مهمسيستم هاي بانك اطلاعاتي
اهميت و اعتباري كه فن آوري بانكهاي اطلاعاتي درسالهاي اخير كسب كرده است به حدي است كه اينك به مثابه فن آوري برتر هم در محيط هايتك كاربردي و هم در محيطهاي چند كاربردي ، بطور فراگير مورد استفاده قرار مي گيرد. مهمترين مزاياي سيستم بانك اطلاعاتي به شرح زير مي باشد:
• وحدت ذخيره سازيداده هاي عملياتي .
• كاهش افزونگي: در صورت عدم استفاده از سيستمهاي بدونپايگاه داده، به دليل آنكه هر برنامه كاربردي داراي فايلهاي خاص خودش مي باشد،تكرار اطلاعات در برنامه هاي كاربردي سبب افزونگي شده و موجب هدر رفتن فضاي منبعذخيره سازي مي گردد.
• پرهيز از ناسازگاري: با كنترل و كاهش افزونگي، سيستمپايگاه داده ها سازگاري و يكپارچگي داده ها را تضمين مي كند.
• به اشتراكگذاتشتن داده ها: در سيستم پايگاه داده ها برنامه هاي كاربردي موجود قادر به اشتراكگذاردن داده ها در بانك اطلاعاتي بوده و برنامه هاي كاربردي جديد نيز مي توانند ازاين داده ها استفاده كنند. در واقع عليرغم ديدگاههاي متفاوت كاربران، چند كاربر ميتوانند در يك زمان به بانك دسترسي داشته باشند.
• اعمال محدوديتهاي امنيتي : وجود سيستمهاي امنيتي در پايگاه داده ها كه از مهمترين مشخصه هاي اين گونه سيستمهااست امكان اعمال كنترل هاي مختلف را براي هر نوع دسترسي (‌ بازيابي،اصلاح، حذف وغيره) بر روي بانك اطلاعاتي را فراهم مي كند.
• ايجاد تعادل بين درخواستهايتداخلي: در سيستمهاي بانك اطلاعاتي، ساختاري جهت دسترسي سريع به منبع ذخيره سازيوجود دارد كه بهترين و بهينه ترين امكانات را براي سيستم فراهم مي آورد.

خلاصه: در اين فصل شما را با مفهوم بانك اطلاعاتي ، اجزاء و عناصر مهم بانكاطلاعاتي و سيستم مديريت بانك اطلاعاتي آشنا ساختيم همچنين سه مدل سلسله مراتبي،شبكه اي و رابطه اي براي سيستم هاي بانك اطلاعاتي معرفي شد كه با بيان مزايا وتعريف مدل رابطه اي اهميت و لزوم استفاده از بانك هاي اطلاعاتي رابطه اي جهت طراحينرم افزاري و سخت افزاري سيستم هاي اطلاعاتي مشاهده گرديد.