چگونه با تقویت فنون برقراری ارتباط به پیشرفت خود کمک کنیم ؟

بخش عمده ای از پیام هایی که ما به دیگران منتقل می کنیم ، برخاسته از ارتباطات غیر کلامی است ، یعنی جنبه هایی از حالات بدنی ، احساسات و نگرشها یمان که شاید تا کنون به آنها بی توجه بوده ایم . در واقع ارتباطات غیر کلامی عبارتند از کلیه پیامها یی که افراد علاوه بر خود کلام آنها را نیز مبادله میکنند ، برخی از این روابط غیر کلامی عبارتند از :

-نحوه پوشش
- نحوه ایستادن ، راه رفتن و نشستن
- نحوه گوش دادن
- نحوه استفاده از دستان
- تماس چشمی
- نحوه آرایش مو ، صورت و غیره
- نگرش و اعتماد به نفس
- احساسات و ...

ما معنای حرکات بدن خود را درک می کنیم ، بدون آنکه متوجه آنچه انجام می دهیم باشیم ، به عنوان مثال با دقت در چشمان و عضلات صورت یک فرد تا حدود زیادی می توان پی برد در مورد یک موضوع خاص فرد حقیقت را بیان می کند یا خیر . در مقایسه با دیگر ابزارهای ارتباط غیر کلامی چشمها از اهمیت خاصی برخوردارند و بر خلاف سایر اندام بدن ، بخشی از مغز می باشند.
چشمها از میان کلیه وجوه ظاهری آشکار سازترند. به عنوان مثال 90 در صد انسانها در زمان یاد آوری یک موضوع که در گذشته اتفاق افتاده ، مردمک چشمهایشان به طرف بالا و سمت راست چشم می روند در حالیکه برای مسائلی که در آینده به وجود خواهد آمد و تصورات ، مردمک ها به طرف سمت چپ متمایل می شوند.
برخی از کارآگاهان در باز پرسی از متهمان از این روش ساده یعنی حرکت مردمکهای چشم برای دستیابی به حقیقت استفاده میکنند.
همچنین ما با حفظ تماس چشم با مخاطب خود در هنگام گفتگو یا سخنرانی می توانیم باز خور مخاطب خود را مشاهده کنیم و نحوه ارائه مطلب خود را تصحیح نماییم . محققان دریافته اند بدون بهره گیری از کلام می توان بخش عمده ای از پیام را منتقل نمود. اخیرا ، تلاشهای در جهت تجزیه و تحلیل ارتباطات غیر کلامی به روش علمی صورت گرفته است به عنوان مثال پژوهشی در دانشگاه استانفورد نشان می دهد به هنگام صحبت با یک شخص یا یک گروه ، پیام ما نه از طریق آنچه می گوییم ، بلکه بیشتر از طریق چگونگی گفتن ما منتقل می شود ، همین مطالعه حاکی است ادراک شنونده از موارد زیر نشات می گیرد :
7 درصد توسط واژه ها ، 38 درصد توسط آهنگ صدا ، 55 درصد توسط زبان بدن

این آمار های بدان معنی نیست که واژه های بی اهمیت هستند ، بلکه به این موضوع اشاره دارد که هرچه به ارتباط غیر کلامی خود در حین صحبت بیشتر دقت کنیم در انتقال پیام خود موفق تر خواهیم بود.

یکی از مهمترین بخش های ارتباط غیر کلامی ، که بخش پنهان آن است نگرشهای مان می باشد . شاید شما صاحب فکری درخشان ، شیوایی کلام ، حالات و ژستهای عالی ، زبان و ظاهری خوشایند باشید ولی نگرش منفی ابراز دارید ، در این صورت احتمال انتقال موفقیت آمیز پیام تان بسیار ضعیف است .
ما انسانها به نگرش بسیار حساس هستیم . ناخودآگاه احساس درونی افراد را نسبت به خودشان حس می کنیم . لاری کینگ مجری شبکه سی ان ان در کتاب خود با تکیه بر نگرش مثبت برای برقراری یک ارتباط موفق ، مهمترین عامل تقویت این موضوع را صداقت ، بی ریایی و رک بودن دانسته است . همچنین وی عامل دیگر در برقراری ارتباط موفق را احساس علاقه به طرف گفتگو ، دقت در حفظ تماس چشمی و گوش دادن فعال میداند.

بهر حال شما در هر نوع از ارتباط روزمره در محیط خانواده ، محل کار ، تحصیل و .... با دقت بیشتر در خصوص زبان غیر کلامی و بکار بردن فنون آن ، میزان موفقیت خود را در این گونه ارتباطات افزایش دهید و این مطلب را فراموش نکنید که دیگران ما را نه فقط بر اساس آنچه می گوییم بلکه بر اساس چگونگی ادای مطلب نیز مورد ارزیابی قرار می دهند .

1- رم، ام و همکاران (مدیریت ارتباطات) ترجمه : دکتر سید محمد اعرابی و داود ایزدی ، دفتر پژوهش های فرهنگ
2- لاری کینگ – بیل گیلبرت (راز سخنگویان موفق) ترجمه : رضا نیازی ، ویدا کیانا ، انشارات شرفی مشهد 1378
3- دکتر د، شوارتز ، جادوی فکر بزرگ ترجمه : ژنا بخت آور ، انتشارات فیروزه ، تهران 1346
4- مجموعه مقالات مرکز مشاوره دانشجویی دانشگاه تهران


 

****

منبع : مقاله " چگونه با تقویت فنون برقراری ارتباط به پیشرفت خود کمک کنیم ؟   "  تهیه کننده :  جواد فیاضی-برگرفته از  سایت http://www.fasleno.com

انواع هوش چندگانه کدامند؟

• هوش دیداری / فضایی
• هوش کلامی/ زبانی 
• هوش منطقی / ریاضی
• هوش بدنی/جنبشی
• هوش موسیقی / ریتمیک 
• هوش درون فردی 
• هوشبرون فردی (فرا فردی)

توضیحات در ادامه مطلب

با توجه به نظرات هوارد گاردنر ،هوشهای چندگانه هفت راه مختلف برای نشان دادن قابلیت فکری هستند.

انواع هوش چندگانه کدامند؟

هوش دیداری / فضایی

این نوع هوش توانایی درک پدیده های بصری است. یادگیرنده های دارای این نوع هوش ، گرایش دارند که با تصاویر فکر کنند و برای به دست آوردن اطلاعات ،نیاز دارند یک تصویر ذهنی واضح ایجاد کنند. آنها از نگاه کردن به نقشه ها، نمودارها، تصاویر، ویدیو و فیلم خوششان می‌آید.

مهارت های آنها شامل موارد زیر است:

ساختن پازل، خواندن، نوشتن، درک نمودارها و شکل ها، حس جهت شناسی خوب، طراحی، نقاشی، ساختن استعاره‌ها و تمثیل های تصویری (احتمالا از طریق هنرهای تجسمی)،دستکاری کردن تصاویر، ساختن، تعمیر کردن و طراحی وسایل عملی، تفسیر تصاویر دیداری.

شغل های مناسب برای آنها عبارتند از:

دریانورد،مجسمه ساز، هنرمند تجسمی، مخترع، کاشف، معمار، طراح داخلی، مکانیک، مهندس

هوش کلامی/ زبانی

این نوع هوش یعنی توانایی استفاده از کلمات و زبان. این یادگیرنده‌ها مهارت های شنیداری تکامل یافته ای دارند و معمولا سخنوران برجسته ای هستند. آنها به جای تصاویر، با کلمات فکر می‌کنند.

مهارت های آنها شامل موارد زیر می‌شود:

گوش دادن، حرف زدن، قصه گویی، توضیح دادن، تدریس، استفاده از طنز، درک قالب و معنی کلمه ها، یادآوری اطلاعات، قانع کردن دیگران به پذیرفتن نقطه نظر آنها، تحلیل کاربرد زبان

شغل های مناسب برای آنها عبارتند از:

شاعر، روزنامه نگار، نویسنده، معلم، وکیل، سیاستمدار، مترجم

هوش منطقی / ریاضی

هوش منطقی / ریاضی یعنی توانایی استفاده از استدلال، منطق و اعداد. این یادگیرنده‌ها به صورت مفهومی با استفاده از الگوهای عددی و منطقی فکر می‌کنند و از این طریق بین اطلاعات مختلف رابطه برقرار می‌کنند. آنهاا همواره در مورد دنیای اطرافشان کنجکاوند، سوال های زیادی می‌پرسند و دوست دارند آزمایش کنند.

مهارت های آنها شامل این موارد می‌شود:

مسئله حل کردن، تقسیم بندی و طبقه بندی اطلاعات، کار کردن با مفاهیم انتزاعی برای درک رابطه شان با یکدیگر، به کاربردن زنجیره طولانی از استدلالها برای پیشرفت، انجام آزمایش های کنترل شده، سوال وکنجکاوی در پدیده های طبیعی، انجام محاسبات پیچیده ریاضی، کار کردن با شکل های هندسی

رشته های شغلی مورد علاقه آنها عبارتند از :

دانشمند، مهندس، برنامه نویس کامپیوتر، پژوهشگر، حسابدار، ریاضی دان

هوش بدنی/جنبشی

 این هوش یعنی توانایی کنترل ماهرانه حرکات بدن و استفاده از اشیا. این یادگیرنده‌ها خودشان را از طریق حرکت بیان می‌کنند. آنها درک خوبی از حس تعادل و هماهنگی دست و چشم دارند (به عنوان مثال در بازی با توپ، یا استفاده از تیرهای تعادل مهارت دارند)انها از طریق تعامل با فضای اطرافشان قادر به یادآوری و فرآوری اطلاعات هستند.

مهارت های آنها شامل این موارد می‌شود:

رقص، هماهنگی بدنی، ورزش، استفاده از زبان بدن، صنایع دستی، هنرپیشگی، تقلید حرکات، استفاده از دست هایشان برای ساختن یا خلق کردن، ابراز احساسات از طریق بدن

شغل های مورد علاقه آنها عبارتند از :

ورزشکار، معلم تربیت بدنی، رقصنده، هنرپیشه، آتش نشان، صنعتگر

هوش موسیقی / ریتمیک

این نوع هوش یعنی توانایی تولید و درک موسیقی. این یادگیرنده های متمایل به موسیقی با استفاده از صداها، ریتم‌ها و الگوهای موسیقی فکر می‌کنند. آنها بلافاصله چه با تعریف و چه با انتقاد، به موسیقی عکس العمل نشان می‌دهند. خیلی از این یادگیرنده‌ها بسیار به صداهای محیطی (مانند صدای زنگ، صدای جیرجیرک و چکه کردن شیرهای آب) حساس هستند.

مهارت های آنها شامل موارد زیر می‌شود:

آواز خواندن ، سوت زدن، نواختن آلات موسیقی، تشخیص الگوهای آهنگین، آهنگ سازی، به یاد آوردن ملودی ها، درک ساختار و ریتم موسیقی

شغل های مناسب برای آنها عبارتند از :

موسیقی دان، خواننده، آهنگساز

هوش درون فردی

یعنی توانایی ارتباط برقرار کردن و فهم دیگران. این یادگیرنده‌ها سعی می‌کنند چیزها را از نقطه نظر آدم های دیگر ببینند تا بفهمند آنها چگونه می‌اندیشند و احساس می‌کنند. آنها معمولا توانایی خارق العا د ه ای در درک احساسات، مقاصد و انگیزه‌ها دارند. آنها سازمان دهند ه های خیلی خوبی هستند، هرچند بعضی وقت‌ها به دخالت متوسل می‌شوند. آنها معمولا سعی می‌کنند که در گروه آرامش را برقرار کنند و همکاری را تشویق کنند. آنها هم از مهارت های کلامی (مانند حرف زدن) و هم مهارت های غیرکلامی (مانند تماس چشمی، زبان بدن) استفاده می‌کنند تا کانال های ارتباطی با دیگران برقرار کنند.

مهارت های آنها شامل موارد زیر می‌شود:

دیدن مسائل از نقطه نظر دیگران (نقطه نظر دوگانه)، گوش کردن، همدلی، درک خلق و احساسات دیگران، مشورت، همکاری با گروه، توجه به خلق و خو ، انگیزه‌ها و نیت های مردم، رابطه برقرار کردن چه از طریق کلامی چه غیر کلامی، اعتماد سازی، حل و فصل آرام درگیری ها، برقراری روابط مثبت با دیگر مردم

شغل های مناسب برای آنها عبارتند از :

مشاور، فروشنده، سیاست مدار، تاجر

هوش برون فردی (فرا فردی)

این هوش یعنی توانایی درک خود و آگاه بودن از حالت درونی خود. این یادگیرنده‌ها سعی می‌کنند احساسات درونی، رویاها، روابط با دیگران و نقاط ضعف و قوت خود را درک کنند.

مهارت های آنها شامل موارد زیر می‌شود:

تشخیص نقاط ضعف و قوت خود، درک و بررسی خود، آگاهی از احساسات درونی، تمایلات و رویاها،ارزیابی الگوهای فکری خود، باخود استدلال و فکر کردن ، درک نقش خود در روابط با دیگران

مسیرهای شغلی ممکن برای آنها عبارتند از:

پژوهشگر، نظریه پرداز، فیلسوف

****

 منبع : مقاله " هوش های چند گانه گاردنر   "برگرفته از سایت  http://www.amozesh5.ir

افزایش  کارایی  مغز  با  طراحی  خلاق  مدارس

مطالعات  جدید  در  مورد  مغز   و  شیوه  یادگیری مغز  برای  معلمان   و  والدین ،دیدگاه های  جدیدی  درباره  تدریس   و  یادگیری  ایجاد  کرده  است .پژوهش  های  جدید  نه  فقط   یافته  های   نوینی   را  عرضه  کرده  است ،بلکه  به  نوسازی  برداشت  های  قدیمی  درباره یادگیری   هم  کمک  کرده  است .یافته  ها،نشانگر  آنند  که  ایده  چپ  برتر  یا  راست  برتری مغزی  ،گمراه کننده است .مغز  پیچیده  تر  از  آن  است  که چنین  اظهار  نظری درباره آن  بشود .ما  با یک  نوع  کارکرد  مغز  به  ریاضی  و  با کارکردی  دیگر  از  آن  به  موسیقی  نمی پردازیم .

کانی  و  کانی (1990)  اعلام  کردند  که پژوهش  های  مغز محور،جدا  از  جنبش آموزش  و  پرورش  نیستند،بلکه  آنها  رویکرد  هایی هستند که  آموزش  و  پرورش  را  منتفع  می  سازند.با آن  که  برخی  پیشنهادهای  پژوهشی  مغز محور،دیر  به  بار  می  نشینند،ولی  بینش  ها   و  چشم  اندازهای  عملیاتی   هم  عرضه  م ی کنند-حتی  برای  ساختمان  سازی  و  آماده سازی  فضای  بازی  در  مدارس .

اریک  جنسن (1995) در کتاب  جدید  خود  تحت  عنوان  تدریس   مبتنی  بر  مغز   اظهار  می کند که  همگی  در  صددیم  تا  راه  حل  هایی  برای  مسایل  و  چالش  ها ی آموزش  و  پرورش  بیابیم   و  باید  در کاربرد  یافته  های  جدید  تا حدودی  احتیاط کنیم .آنگاه  که  فردی  رویکرد  خاص  سازگار  با مغز   برای  ارتقای  یادگیری  معرفی  می  کند،به  واقع،آن  نمی تواند گام  نهایی  درباره  یادگیری  و  تدریس  باشد.

انرژی  برای  یادگیری

اگرچه  مغز  انسان  بالغ  فقط  دو  درصد   از  وزن  بدن  او  را تشکیل  می  دهد،ولی  به  تنهایی  بیست  درصد  از  انرژی  جسمانی   را  مصرف  می  کند .انرژی  مصرفی  مغز از  طریق  خون  پراکسیژن  تدارک  می  شود ،اکسیژن  مصرفی  مورد نیاز  از  طریق  شش ها  تامین  می  گردد.مغز  انسان  در  هر  ساعت  به  گردش  8  گالن  خون یا  در هر  روز  تقریبا 200  گالن (800 تا 600لیتر) خون  نیاز  دارد .توازن  الکترونیکی  مناسب   بریا  کارکرد  مغز  از  طریق آب  بدن  به دست  م ی آید .برای  حصول  این  توازن ،هر  فرد  بالغ  باید 6 تا 12  لیوان  آب  بنوشد.

هانافورد(1995)،از  دست  دادن  آب  بدن  در  یط  ساعات  حضور  دانش  آموزان  در  کلاس  درس  را  عاملی   برای  آسیب  های  یادگیری ،تنبلی  و  بی  حالی  اعلام  کرده  است .خوب ،شیرهای  آب  یا  آبخوری  های  مدارس  پیش  دبستانی  در  خارج  از کلاس  درس  قرار  دارند  و  دانش آموزان  به  ندرت  در  طی  ساعات  درس   م ی توانند  به  آب  دسترسی  داشته  باشند.

عامل  حیاتی  دیگر  بریا  کارکرد مطلوب  مغز،اکسیژن  است .بدون  هوای  تازه،نمی  توان انتظار  داشت  که  مغز کارکرد  بهینه  ای  داشته  باشد .از  این  رو،طراحی  ساختمان  مدارس و  در  پیش  بینی  تسهیلات  و تجهیزات مدارس ،نباید  تامین  هوای  تازه  کلاس  های  درس مورد  غفلت   قرار  گیرد.

هنگام  یادگیری ،سلول  های  مغز-نرذونها-اطلاعات  را  تقریبا  با  سرعتی  بیش  از  300 کیلومتر  در  ساعت  انتقال  داده  یا  مورد تبادل  قرار می  دهند.هر  نرون  می  تواند  هزاران  سیگنال  یا  علامت  را  از  سایر منابع  نرونی ،بدون  آن که  با  آنها  ارتباط  فیزیکی  داشته  باشد ،دریافتکند.نرون ها،پیام  ها را  بیشتر   به  صورت  شیمیایی  تبادل می کنند(1998-Jensen).

انرژی  لازم  برای  فعالیت  نرونی ،انرژی  الکتریکی  و  شیمیایی است .ماهیت عمل  نرون  ها،مغز  را  به یک  پردازشگر  الکترو-شیمیایی  تبدیل  کرده  است .الگوی  یادگیری  مغز  از  زمان  تولد  و  بنا به  دیدگاهی  عمر  از  دوره  جنینی آغاز می  شود .شیوه  پاسخ  وی و  سازگاری  فرد با  محیط،نحوه زیست  و  یادگیری  مغز را  تعیین  می  کند.الگوی   یادگیری  پایه  گذاری  شده  را  فرو  بریزد .مدارس ،یکی  از  مراکز  عمده  بریا  ایجاد تغییر  در  الگو های  یادگیری  دانش  آموزان  هستند.

بسیاری  بر  این  باورند  که  وراثت ،محدوده های  یادگیری  را  شکل  م ی دهد،ولی  این  باور،گمراه  کننده  است .آنچه  روشن  است ،این  که  محیط  قبل  از  آمخته  ها  یا  افکار پیشین بر  رشد  مغز تاثیر  می  گذارد.به  تازگی ،بسیاری  از  دانشمندان  به  اثر  محیط و  وراثت  در  رشد  مغز،سهم 50 درصدیقایل  شده  اند.50  درصد  وراثت  و 50  درصد محیط.

بازی ،ورزش ،تجربیات  عملی  و  انواع  فعالیت  ها ی چالش برانگیز  منبع  اصلی  یادگیری  هستند.با  این  همه ،هنوز مدارس  بر  خلاف  الگو های  یادگیری  دانش  آموزان  طراحی  می  شوند .برای  نمونه ،.استخر  شنا  از  محیط  های  محرک  و چالش  برانگیز برای  کودکان ابتدایی  و  راهنمایی  اند،ولی  مدارس  به  ندرت  به آن  دسترسی  دارند،حتی  در  مدارس،این  امکان  که  دانش آموزان  بتوانند  دو گلدان گل  پرورش  دهند  ایجاد  نمی  شود.

محیط  هنری

یادگیری  بهینه   زمانی  به  وقوع  می  پیوندد که ، مغز  به  صورت  مناسبی  به  چالش  کشیده  شود.زمانی  که  فعالیت  یادگیری ،همراه  با  تهدید  و  تحت  فشار  روانی  باشد ،کارایی  مغزی  پایین  می  آید(1983-Hart)

در  مدرسه  ای  که  پرورش و رشد  مغزی  با  شیوه  های  غیر تهدید  کننده  به  چالش  کشیده  می شود ،بریا  تدریس  تفکر  و  ساخت  حافظه  و  انواع  هنرها  بهره  گیری  می  شود.یادگیری  از  طریق  بصری  و  عملی سبب  می شود مغز  یادگیرنده،ارتباطات قوی  تر  و  تازه  تری  پدید آورد(1990،Kolb  and  Whishaw ) موسیقس ،معماری،نقاشی  و سایر  هنرها  بریا  یادگیری  موثر،برنامه  و  موسیقس   را  جدی  تلقی  می  کند  و از ان  حمایت  می  کند.معماری  و  نمای  مدارسی  که  با اصول  و  اسلوب  مناسبی طراحی  شده  اند از نظر زیبا شناسی تحریک کننده اند.چنین  محیط های  مدرسه  ای ،با  رشد  مغز در  ارتباط  بوده  و  سبب فعالیت  مغزی  بیشتری  می  شوند.

فعالیتهای  جسمانی

برای  رشد  کارکردهای  مغزی،فعالیت  جسمانی   بسیار حائز  اهمیت   است .فعالیت  هایی  چون  دویدن ،پریدن،جهیدن ،شنا کردن  سبب  تقویت عقده  های پایه ،مخچه،جسم پینه ای  می  شود.ورزش  و تمرین  بدنی ،اکسیژن ،زیادی  را به  مغز  می رساند  و  بر  میزان   ارتباط  بین  نرونی  می  افزاید(1980-Palmer-     , و 1995 -Brink  ). جنسن (1998)  اظهار  می  کند که یادگیری  از  طریق پیاده  روی ،حرکات کششی ،رقص  و  سایر فعالیت  های  جسمانی  ارتقاء  یافته  و  تقویت  می  گردد.

آیا  مدارس  فضای  حرکتی  مناسبی  بریا  دانش آموزان در نظر  گرفته  اند؟ چند  درصد  دانش آموزان  می  توانند  به  فعالیت  جسمانی   ترجیحی  خود  بپردازند،آیا  کلاس  درس  بریا  تحرک  جسمانی -حرکتی  دانش  آموزان  مناسب  است ؟ این  سوال ها  و  ده  ها  سوال  دیگر  از این  دست ،برخاسته  از حقایق  مربوط  به  مغز  و  به  تبع  آن  مربوط  به  محیط  های  مدرسه  ای   است  که  بر خلاف  یافته  های  مغز  محور  عمل می  کنند.

رنگ  و  نور

پژوهش  های  مربوط  به  مغز  نشان  می دهد  که  میزان و نوع  رنگ بر  یادگیری  اثرگذار  است . برین(1977)  گزارش  کرده  است  که  رنگ های  گرم و  نور پردازی درخشان  و چشم  زننده،بر میزان  گرفتگی  عضلانی ،سرعت  تنفس ،ضربان  قلب،فشار خون و  فعالیت  مغزی می  افزاید.نور ناکافی  در  محیط سبب  خستگی  چشم  می شود .ترکیب  رنگی  نامتجانس  محیط می  تواند  سبب  کاهش   واکنش و  اختلال  در انجام  کار  باشد.روشنایی  و  رنگ  آمیزی  مناسب  سبب  بهبود پردازش  بصری  اطلاعات  و  کاهش  فشار  روان ی م ی شود.(1972-Berren)

گرمایش  و  صدای  محیطی

پژوهش ها تایید  می  کنند  که  محیط  یادگیری  مناسب  باید  از نظر  دما  مطلوب  بوده  و  عاری  از  صداهای  مزاحم  باشد.نارحتی  جسمی  و  صداهای  مخل پیام های  مخربی  به  مغز  می فرستد.دریافت  پیام  مخرب  از  سوی  مغز،عملکرد محچه  را ،که  پردازشگر  اصلی  مغز  به شمار  می  آید،مختل  می سازد.

مسایل  محیطی

اهمیت  محیط  یادگیری   را  نمی  توان  دست  کم  گرفت .مغز  در  محیط های  ایمن  و  بهداشت ی،خلاق،چالش  انگیز و  سازگار کننده،بیشتر  می  آموزد .در  طراحی  مدارس نباید  فراموش شود  که  محیط طراحی  شده ،محیطی  برای  رشد مغزی  و  ارتقای  یادگیری  دانش  آموزان  است ،هر گونه قصور  می  تواند آثار  زیانبار جبران  ناپذیری  پدید آورد.

****

منبع : مقاله " افزایش  کارایی مغز  با  طراحی  خلاق  مدارس  " -وشته :تک چیونگ چان  و گارت اف.پیتری ،ترجمه :افسانه  سنه (دانشجوی  دکترای  رشد  و  تکامل  و  یادگیری  حرکتی ) روزنامه  همشهری  27  اردیبهشت 1382- صفحه 19

Chan,T.C,and Petrie,G.F(1998).The Brain learns Better in well-school Environment,classrom Leadership  online.vol.2,No.3,Nov.1998

توصیه‌ها و تمرینات ساده متخصصان برای بهبود عملکرد مغز

فکر می‌کنم تا مغزم جوان بماند

مغز یکی از مهمترین اعضای بدن است؛ عضوی که در بدن تمام جانوران نقش مرکز سیستم عصبی را بر عهده دارد، فرمان تمام حرکات ارادی بدن را صادر و تمام احساسات را پردازش می‌کند و در شکل‌گیری شخصیت مؤثر است. مغز هر انسانی حدود 2 درصد از وزن بدن او را شامل می‌شود. بنابراین یک انسان 75 کیلوگرمی مغزی در حدود 5/1 کیلوگرم دارد.

شگفتی‌های مغز انسان به قدری زیاد است که بسیاری از مردم درباره آنها بی‌اطلاعند؛ همان گونه که با روش‌های ساده برای بهبود عملکرد مغز خود در هر سنی بخصوص اواخر میانسالی ناآشنا هستند. مغز انسان قادر است بیش از تعداد کل اتم‌های موجود در دنیا ایده در خود داشته باشد و آنها را تجزیه و تحلیل کند. مغز انسان حدود 100 میلیارد یاخته دارد که به صورت یک شبکه بسیار پیچیده با یکدیگر در ارتباط هستند.

دانشمندان بر این باورند که هر بار که یک فکر جدید به ذهنتان خطور می‌کند یا چیزی را در ذهن خود حفظ می‌کنید یک پیوند عصبی جدید در مغز ایجاد می‌شود. همه این شگفتی‌ها و دانستنی‌های حیرت‌انگیز در مورد مغز انسان کافی است تا افراد را به مراقبت بیشتر از مغز وادارد. با این تمرین‌ها و توصیه‌ها عملکرد مغز را بهبود بخشیده و قدرت حافظه خود را تقویت کنید.

مغز انسان نیازهای غذایی ویژه‌ای دارد که به عملکرد بهتر آن کمک می‌کند. از همین رو این جمله که «هر چیزی که شما می‌خورید بر نحوه فکر کردنتان تأثیر می‌گذارد» چندان هم بی‌ربط نیست. یکی از جالب‌ترین یافته‌ها در این زمینه خوردن صبحانه است. با هر بار صبحانه خوردن میزان زیادی گلوکز که غذای اصلی مغز است به بدن وارد می‌شود و از همین رو افرادی که صبحانه مصرف نمی‌کنند کارآیی کمتری در مدرسه یا محل کار خود دارند. تحقیق دیگری که در زمینه خوردن صبحانه انجام شده، نشان می‌دهد کودکانی که در صبحانه خود از نوشیدنی‌های گرم و شیرین استفاده می‌کنند، در انجام تست‌های حافظه و توجه بسیار خوب عمل می‌کنند.

همچنین بر نقش مؤثر لوبیا در رژیم غذایی صبح تأکید شده است. این ماده سرشار از پروتئین به همراه نان در برنامه غذایی کودکان باعث می‌شود آنها سخت‌ترین تست‌های مرتبط با آگاهی فکری را به راحتی انجام دهند. دانشمندان بر استفاده فراوان از تخم‌مرغ و سالاد در رژیم غذایی تأکید می‌کنند. در تخم‌مرغ میزان فراوانی کولین وجود دارد که از این ماده در بدن برای تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی استیل‌کولین استفاده می‌شود. کمبود این ماده در مغز همچنین می‌تواند باعث آلزایمر شود و تحقیقات نشان می‌دهد افزایش این ماده در مغز می‌تواند روند فراموشی مربوط به پیری را کند کند. از دیگر غذاهای توصیه شده سالادها هستند که حاوی مقادیر بسیار زیادی آنتی‌اکسیدان‌اند. افزایش‌ آنتی‌اکسیدان‌ها در مغز باعث افزایش قدرت یادگیری حتی در سن بالامی‌شود. بهترین دسر پس از صرف غذا ماست است چراکه دارای تیروزین‌های آمینواسید است و از این ماده در مغز برای ساخت انتقال‌دهنده‌های عصبی و نورآدرنالین استفاده می‌شود. این دو ماده تأثیر زیادی در برطرف کردن استرس دارند. 60 درصد ساختار مغز چربی است، به همین خاطر این قسمت از بدن بیش از هر چیزی به اسید چرب امگا 3 احتیاج دارد.

ماهی و غذاهای دریایی سرشار از امگا3 هستند. به همین دلیل ماهی بهترین غذای مغز است و مصرف همیشگی آن تأثیر مثبتی در کارآیی مغز دارد. در مورد میوه‌ها نیز توت‌فرنگی و تمشک در تقویت حافظه کوتاه‌مدت تأثیر زیادی دارد. عامل مؤثر دیگر در بهبود کارآیی مغز خواب است. در خواب،  مغز فرصتی برای پردازش اطلاعات و استراحت سلول‌های عصبی پیدا می‌کند و از همین رو کمبود خواب اثرات بدی برای مغز در پی خواهد داشت. همچنین خواب باعث بهبود روش حل مسائل می‌شود. هراز گاهی از «دست غیرغالب» خود استفاده کنید. یک اصل مهم علمی وجود دارد و آن این است که انجام کارها و فعالیت‌های جدید، توانایی و کارآیی مغز را در افراد جوان بهبود می‌بخشد و تأثیری سازنده بر آن دسته از فعالیت‌های مغزی‌ای دارد که در اثر عوامل مختلف (محیطی، کهولت سن و ...) رو به زوال یا کاهش است.

قدرت مغز خود را هرازگاهی با انجام فعالیت‌های معمول روزمره با دست غیرغالب تقویت کنید. اگر راست‌دست هستید از دست چپ خود برای غذا خوردن، نوشیدن، شانه کردن موهایتان یا مسواک زدن استفاده کنید. سعی کنید اسم خود را با دست چپ بنویسید و یا موس کامپیوتر خود را در سمت چپ کیبورد کامپیوترتان قرار دهید. عکس همین تمرین‌ها در مورد افرادی که چپ‌دست هستند، صدق می‌کند.

مغز انسان پس از سن 30سالگی به تدریج کارآیی و قدرت اولیه خود را از دست می‌دهد. با استفاده از دست غیرغالب شما در حقیقت هرازگاهی به مغزتان ورزش می‌دهید و نیمکره مخالف را تحریک و جریان خون را در آن تقویت می‌کنید. این عمل فرآیند کهولت مغز را کند کرده و کارآیی و توانایی‌های آن را افزایش می‌دهد. تقویت ارتباط بین دو نیمکره مغز حتی به تعادل فیزیکی نیز کمک می‌کند. ازهمین رو در بسیاری از ورزش‌های جسمی – روانی بر استفاده از هر دو نیمه چپ و راست بدن بطور مساوی تأکید می‌شود.

از مغز خود کار بکشید چراکه بیکاری بزرگترین دشمن مغز است. می‌توانید همانطور از مغز خود کار بکشید که از بدن خود کار می‌کشید. ورزش‌ها یا تمرین‌های ذهنی که می‌توانند سلامت مغز را در درازمدت حفظ کنند، حل کردن جدول‌ و معما، بازی شطرنج، حفظ کردن اسامی، شماره تلفن و یا حتی لیست خرید است! حفظ کردن اشعار شعرای مختلف نیز مؤثراست. ماشین حساب را کنار بگذارید و جمع و تفریق را ذهنی یا حتی دستی انجام دهید. سعی کنید بطور مداوم خود را با انجام کارهای جدید به چالش بگیرید. کلید موفقیت در انجام هر کدام از این تمرینات ذهنی استمرار انجام آن بطور روزانه و در یک زمان مشخص است. شما با این کار در حقیقت راههای عصبی جدیدی تولید می‌کنید که همواره ذهنتان را فعال و هوشیار نگه می‌دارد.

بسیاری از مردم می‌پرسند چرا بچه‌های آسیایی باهوش‌ترند؟ علت این امر می‌تواند بدین خاطر باشد که آنها از انگشتان خود بطور مداوم برای انجام کارهای مختلف استفاده می‌کنند. حتی کودکان زمانی در مدارس از چرتکه برای محاسبات ریاضی خود استفاده می‌کردند.

مطالعات و تحقیقاتی در زمینه استفاده روزانه از چرتکه در میان کودکان انجام گرفته که نتایج آن نشان داده استفاده مکرر از انگشتان، پایانه‌های عصبی مرتبط یا منتهی به مغز را تقویت می‌کند و جریان خون را در مغز تسریع می‌بخشد. می‌توانید از نتایج این یافته‌ها برای افزایش فعالیت‌های مختلف با انگشتان همچون گلدوزی، بافتنی و انجام هنرها و مهارت‌های دستی دیگر استفاده کنید. انجام برخی تمرین‌های فیزیکی نیز در این زمینه مؤثر است. به عنوان مثال یک انگشت خود را روی انگشت کناری آن سوار کنید و آن را با حفظ تعادل بین سایر انگشتان خود بغلتانید. این تمرین بخصوص برای افراد بالای 40 یا 50 سال بسیار مفید است. یک نقشه از مغز انسان نشان داده است پایانه‌های عصبی در سرانگشتان بیشتر از هر عضو دیگر در بدن مستقیماً با مغز در ارتباطتند، بنابراین ورزش و تمرینات مختلف با انگشتان و حتی حرکت دادن مداوم آنها در حقیقت می‌تواند برای تقویت ذهن مؤثر باشد.

در حدود یک دهه پیش یک روانشناس در امریکا در یک تحقیق علمی اعلام کرد گوش دادن به سمفونی موتزارت استدلالات ریاضی انسان را پیشرفت می‌دهد. این یافته او در آن سال واکنش‌های بسیاری در پی داشت چراکه تأثیر موسیقی بر فعالیت‌های مغز را دقیقاً اثبات کرد و از آن روز به بعد از موسیقی‌درمانی برای بهبود بسیاری از اختلالات ذهنی و وسواس‌های روحی – روانی که منشأ عصبی دارند استفاده شد. موسیقی می‌تواند در قالب «درس‌های موسیقی» تأثیر بیشتری بر مغز داشته باشد. محققان با مقایسه کودکان شش‌ساله‌ای که آموزش موسیقی می‌بینند با دیگر کودکان متوجه شدند ضریب هوشی این کودکان دو تا سه امتیاز بیشتر از کودکان دیگر است.

کمتر از نیم ساعت در روز برای انجام این عمل کافی است. استوار و صاف بنشینید. چشمان خود را ببندید و به آنچه در آن لحظه احساس و دریافت می‌کنید، تمرکز کنید مثلاً صدای تنفس یا جیک‌‌جیک صبحگاهی گنجشکان. افکار منفی را از ذهن خود دور کنید و با تمرکز انرژی کافی برای مثبت‌اندیشی را به ذهن خود بفرستید.

باور

روزی دانشمندی آزمایش جالبی انجام داد .او یک اکواریم ساخت و با قرار دادن  یک دیوار شیشه ای  در وسط آکواریم آن را به دو بخش  تقسیم کرد.در یک بخش  ، ماهی بزرگی قرار داشت و در بخش  دیگر ماهی کوچکی که غذای مورد علاقه ماهی بزرگ تر بود .ماهی کوچک فقط غذای ماهی بزرگ بود و دانشمند به او غذای دیگری نمی داد . او برای شکار ماهی کوچک  بارها و بارها به سویش حمله برد، ولی هر بار به دیوار نامریی که وجود داشت برخورد می کرد. همان  دیوار شیشه ای  که او را از غذای مورد  علاقه اش  جدا می کرد .پس از مدتی ، ماهی بزرگ از حمله  و یورش  به ماهی کوچک دست برداشت .او  باور کرده بود  که رفتن  به آن سوی آکواریم  و شکار ماهی کوچک ، امری محال  و غیر ممکن است .در پایان  دانشمند شیشه  وسط آکواریم  را برداشت  و راه ماهی بزرگ  را باز گذاشت .ولی  دیگر هیچگاه ماهی بزرگ به ماهی  کوچک  حمله  نکرد و به آن سوی  آکواریم  نیز نرفت !

دیوار شیشه ای دیگر وجود نداشت ، اما ماهی بزرگ در ذهنش  دیواری  ساخته بود  که از دیوار  واقعی  سخت تر و بلندتر می نمود و آن دیوار ، دیوار بلند باور خود بود !

باوری که از جنس محدودیت !  باوری به وجود  دیواری  بلند  و غیرقابل عبور ! باوری  از ناتوانی خویش