آهن

اطلاعات اولیه

آهن،عنصرشیمیاییاست که درجدولتناوبیبا نشان Fe وعدداتمی 26 وجود دارد. آهن فلزی است که در گروه 8 و دوره 4 جدول تناوبی قرار دارد.

تاریخچـــــه

اولین نشانه‌های استفاده از آهن به زمانسومریانومصریانبر می‌گردد که تقریبا" 4000 سال قبل از میلاد با آهن کشف شده از شهابسنگها اقلام کوچکی مثل سر نیزه و زیور آلات می‌ساختند. از 2000 تا 3000 سال قبل ازمیلاد ، تعداد فزاینده ای از اشیاء ساخته شده با آهن مذاب ( فقدان نیکل ، اینمحصولات را از آهن شهاب سنگی متمایز می‌کند ) در بین‌النهرین ، آسیای صغیر و مصر بهچشم می‌خورد؛ اما ظاهرا" تنها در تشریفات از آهن استفاده می‌شد و آهن فلزی گرانبهاحتی باارزش‌تر ازطلابه‌حسابمی‌آمد.

بر اساس تعدادی از منابع آهن ، بعنوان یک محصول جانبی از تصفیه مستولید می‌شد - مثل آهن اسفنجی – و بوسیلهمتالوژیآن زمان قابل تولید مجدد نبوده است. از 1600 تا 1200 قبل از میلاد در خاورمیانه بطور روز افزون از آین فلز استفادهمی‌شد، اما جایگزین کابرد برنز در آن زمان نشد.

تبر آهنی متعلق به عصرآهن سوئددرگاتلندسوئدیافت شده است. از قرن 10 تا 12 در خاورمیانه یک جابجایی سریع در تبدیلابزار و سلاحهای برنزی به آهنی صورت گرفت. عامل مهم در این جابجائی ، آغاز ناگهانیتکنولوژیهای پیشرفته کار با آهن نبود، بلکه عامل اصلی ، مختل شدن تامینقلعبود. این دوره جابجایی کهدر زمانهای مختلف و در نقاط مختلفی از جهان رخ داد، دوره ای از تمدن به نامعصر آهنرا بوجود آورد.

همزمانبا جایگزینی آهن به جای برنز ،فرآیند کربوریزاسیونکشف شد که بوسیله آن بهآهن موجود در آن زمان ، کربن اضافه می‌کردند. آهن را بصورت اسفنجی که مخلوطی از آهنو سرباره به همراه مقداری کربن یا کاربید است، بازیافت کردند. سپس سرباره آنرا باچکش‌کاری جدا نموده وم حتوی کربن را اکسیده می‌کردند تا بدین طریق آهن نرم تولیدکنند.

مردم خاور میانه دریافتند که با حرارت دادن طولانی مدت آهن نرم درلایه ای از ذغال و آب دادن آن در آب یا روغن می‌توان محصولی بسیار محکم‌تر بدستآورد. محصول حاصله که دارای سطح فولادی است، از برنزی که قبلا" کاربرد داشت محکمترو مقاوم‌تر بود. در چین نیز اولین بار از آهن شهاب سنگی استفاده شد و اولین شواهدباستان شناسی برای اقلام ساخته شده با آهن نرم در شمال شرقی نزدیکXinjiangمربوط به قرن 8 قبل از میلاد بدست آمده است. این وسایل از آهن نرم و با همان روشخاورمیانه و اروپا ساخته شده بودند و گمان می‌رفت که برای مردم غیر چینی هم ارسالمی‌کردند.

در سالهای آخر پادشاهی سلسله ژو ( حدود 550 قبل از میلاد) به سببپیشرفت زیاد تکنولوژی کوره ، قابلیت تولید آهن جدیدی بوجود آمد. ساخت کوره‌هایبلندی که توانایی حرارتهای بالای k 1300 را داشت، موجب تولید آهن خام یا چدن توسطچینِی‌ها شد. اگر سنگ معدن آهن را با کربن k 1470-1420 حرارت دهیم، مایع مذابی بدستمی‌آید که آلیاژی با 5/96% آهن و 5/53% کربن است. این محصول محکم را می‌توان بهشکلهای ریز و ظریفی در آورد. اما برای استفاده ، بسیار شکننده می‌باشند، مگر آنکهبیشتر کربن آنرا از بین ببرند.

از زمان سلسله ژو به بعد اکثر تولیدات آهن درچین به شکل چدن است. با این همه آهن بعنوان یک محصول عادی که برای صدها سال مورداستفاده کشاورزان قرار گرفته است، باقی ماند و تا زمان سلسله شین ( حدود 221 قبل ازمیلاد ) عظمت چین را واقعا" تحت تاثیر قرار نداد.

توسعه چدن در اروپا عقبافتاد، چون کوره‌های ذوب در اروپا فقط توانایی k 1000 را داشت. در بخش زیادی ازقرون وسطی در اروپای غربی آهن را همچنان با روش تبدیل آهن اسفنجی به آهن نرم بدستمی‌آوردند. تعدادی از قالب‌گیریهای آهن در اروپا بین سالهای 1150 و 1350 بعد ازمیلاد در دو منطقه در سوئد به نامهایLapphyttanوVinarhyttanانجامشد.

دانشمندان می‌پندارند شاید این روش بعد از این دو مکان تا مغولستان آنسوی روسیه ادامه یافته باشد، اما دلیل محکمی برای اثبات این فرضیه وجود ندارد. تااواخر قرن نوزدهم در هر رویدادی یک بازار برای کالاهای چدنی بوجود آمد، ماننددرخواست برای گلوله‌های توپ چدنی.

در آغاز برای ذوب آهن از زغال چوب همبعنوان منبع حرارتی و هم عامل کاهنده استفاده می‌شد. در قرن 18 در انگلستان تامینکنندگان چوب کم شدند و اززغالسنگکه یک سوخت فسیلی است، بعنوان منبع جانشین استفاده شد. این نوآوریبوسیلـــهAbraham Darbyانرژی لازم برای انقلاب صنعتی را تامین نمود.

پیدایـــــــش

آهن یکی از رایج‌ترین عناصر زمین است که تقریبا" 5% پوستهزمین را تشکیل می‌دهد.
آهن ازسنگ معدن هماتیتکه عمدتا" Fe₂O₃ می‌باشد، استخراج می‌گردد. این فلز را بوسیله روش کاهشبا کربن که عنصری واکنش‌‌پذیرتر است جدا می‌کنند. این عمل درکورهبلنددر دمای تقریبا" 2000 درجه سانتی‌گراد انجام می‌پذیرد.

در سال 2000، تقریبا" 1100 میلیون تن سنگ معدن آهن با رشد ارزش تجاری تقریبا" 25 میلیارد دلارآمریکا استخراج شد. درحالیکه استخراج سنگ معدن آهن در 48 کشور صورت می‌گیرد،چین،برزیل، استرالیا،روسیهوهندبا تولید 70% سنگ آهن جهان پنج کشور بزرگ تولید کنندگان آن به‌حساب می‌آیند. برای تولیدتقریبا" 572 میلیون تن آهن خام 1100 میلیون تن سنگ آهن مورد نیاز است.

خصوصیات قابل توجه

جرم یکاتممعمولی آهن 56 برابر جرمیک اتم معمولیهیدروژنمی‌باشد. عقیده بر این است که آهن ، دهمین عنصر فراوان در جهان است. Fe مخفف واژهلاتینferrumبرای آهن می‌باشد. اینفلز، از سنگ معدن آهناستخراج می‌شود و به‌ندرت به حالت آزاد (عنصری) یافت می‌گردد.

برای تهیه آهنعنصری ، باید ناخالصیهای آن با روشکاهششیمیاییاز بین برود. آهن برای تولیدفولادبکارمی‌رود که عنصر نیست، بلکه یکآلیاژو مخلوطی است از فلزات متفاوت ( وتعدادی غیر فلز بخصوص کربن ). هسته اتمهای آهن دارای بیشترین نیروی همگیر در هرنوکلئون هستند بنابراین آهن با روش همجوشی ، سنگین‌ترین و با روش شکافت اتمی ،سبکترین عنصری است که بصورت گرمازایی تولید می‌شود.

وقتی یک ستاره که دارایجرم کافی می‌باشد چنین کاری انجام دهد، دیگر قادر به تولید انرژی در هسته‌اش نبودهو یک ابر اختر پدید می‌آید. آهن رایج‌ترین فلز در جهان به حساب می‌آید. الگوهایجهان شناختی با یک جهان باز پیش‌بینی زمانی را می‌کند که در نتیجه واکنشهای همجوشیوشکافت هسته، همه چیز به آهن تبدیل خواهدشد!

کاربردهــــــــــا

کاربرد آهن از تمامی فلزات بیشتر است و 95 درصد فلزاتتولید شده در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. قیمت ارزان و مقاومت بالای ترکیب آناستفاده از آنرا بخصوص در اتومبیلها ، بدنه کشتی‌های بزرگ و ساختمانها اجتنابناپذیر می‌کند. فولاد معروف‌ترینآلیاژ آهن است و تعدادی از گونه‌های آهن به شرح زیر می‌باشد:

·         آهن خام که دارای 5%-4% کربن و مقادیر متفاوتی ناخالصی از قبیلگوگرد،سیلیکونوفسفراست و اهمیت آنفقط به این علت است که در مرحله میانی مسیر سنگ آهن تاچدنوفولادقراردارد.

·         چدن ، شامل 5/3%-2% کربن و مقدار کمیمنگنزمی‌باشد. ناخالصی‌های موجود در آهن خام مثل گوگرد و فسفر که خصوصیات آنرا تحت تاثیر منفیقرار می‌دهد، در چدن تا حد قابل قبولی کاهش می‌یابند. نقطه ذوب چدن بین k 1470-1420 می‌باشد که از هر دو ترکیب اصلی آن کمتر است و آنرا به اولین محصول ذوب شده پس ازگرم شدن همزمان کربن و آهن تبدیل می‌کند. چدن بسیار محکم ، سخت و شکننده می‌باشد. چدن مورد استفاده حتی چدن گرمای سفید موجب شکستن اجسام می‌شود.

·         فولاد کربن شامل 5/1% - 5/0% کربن و مقادیر کم منگنز ، گوگرد ، فسفر و سیلیکوناست.

·         آهن ورزیده ( آهن نرم) دارای کمتر از 5/0% کربن می‌باشد و محصولی محکم وچکش‌خوار است، اما به اندازه آهن خام گدازپذیر نیست. حاوی مقادیر بسیار کمی کربناست ( چند دهم درصد). اگر یک لبه آن تیز شود، به‌سرعت تیزی خود را از دستمی‌دهد.

·         فولادهای آلیاژ حاوی مقادیر متفاوتی کربن بعلاوه فلزات دیگر مانندکروم،وانادیم،مولیبدن،نیکل،تنگستنو ... می‌باشد.

·         اکسیدهای آهن برای ساخت ذخیره مغناطیسی در کامپیوتر مورد استفاده قرارمی‌گیرند. آنها اغلب با ترکیبات دیگری مخلوط شده و خصوصیات مغناطیسی خود را بصورتمحلول هم حفظ می‌کنند.

ترکیبات

معمولترین حالات اکسیداسیون آهن عبارتند از:

حالت فروس²⁺Fe

·         حالت فریک³⁺Fe

·         حالت فریل⁴⁺Fe که با تعدادی آنزیم ( مثلا" پیروکسیدازها ) پایدارشده است.

·         آهن ( VI) هم معروف است (اگرچه کمیاب می‌باشد). درصورتیکه به شکل فرات پتاسیمباشد، ( K₂FeO ) یکاکسیدکنندهانتخابی برای الکلهای نوع اول می‌باشد. این ماده جامد فقط در شرائط خلاءو ارغوانی تیره پایدار است، هم به صورت محلول سوزآور و هم بصورت یک ماده جامد.

·         کاربید آهن Fe₃C به نام سمنتیت معروف است.

بیولـــــــوژی

آهن ، اتم اصلی مولکولهِم ( بخشی از گلبول قرمز) و بنابراین جزءضروری تمامی هموپروتئین‌ها محسوب می‌شود. به همین علت ، وجود این عنصر در حیواناتحیاتی می‌باشد. همچنین آهن غیر آلی در زنجیره‌های آهن – گوگرد بسیاری ازآنزیمهایافتمی‌شود. باکتریها اغلب از آهن استفاده می‌کنند. وقتی بدن در حال مبارزه با یک عفونتباکتریایی است، برای عدم دستیابیباکتریبهآهن ، این عنصر را پنهان می‌کند.

ایزوتوپها

آهن بطور طبیعی دارای چهار ایزوتوپ پایدار Fe-54 , Fe56 , Fe-57 , Fe-58 می‌باشد. فراوانی نسبی ایزوتوپهای آهن در طبیعت تقریبا" Fe-54 8/5% ، Fe-56 7/91%، Fe-57 2/2% و Fe-58 3/0% است.Fe-60 که نوکلید پرتوزای غیر فعال است، داراینیمه عمر 5,1 (Myr) می‌باشد. بیشتر تلاش گذشته برای اندازه گیری ترکیبات ایزوتوپیآهن به‌علت فرآیندهایی که توام با نوکلئوسنتز ( مانند مطالعات شهاب سنگها ) وشکل‌گیری کانی‌ها هستند، حول محور تعیین انواع مختلف Fe-60 صورت گرفتهاست.

در وهله‌های مختلف ، شهاب سنگهایSemarkonaوChervony Kutمی‌توان بین تمرکز Ni-nickel|60 ( محصول اخترچه Fe-60 ) وفراوانی ایزوتوپهای پایدار آهن ارتباطی یافت که دلیلی برای وجود آهن 60 در زمانشکل‌گیری منظومه شمسی می‌باشد. احتمالا" انرژی آزاد شده توسط فروپاشی آهن 60 بههمراه انرژی رها شده بر اثر فروپاشی نوکلئید پرتوزای Al-26 ، در ذوب مجدد و تفکیکاخترچه‌های بعد از شکل‌گیری آنها 4,6 میلیارد سال پیش تاثیر داشته است. فراوانی Ni-60 موجود در مواد فرازمینی نیز ممکن است آگاهی بیشتری در مورد منشاءمنظومهشمسیو تاریخ ابتدایی آن ارائه نماید.

در بین ایزوتوپهای پایدار فقط آهن 57 دارای اسپین اتمی است،(2/1-). به همین خاطر آهن 57 در شیمی و بیوشیمی بعنوان یکایزوتوپ اسپینی دارای کاربرد است.

هشدارهـــــــــا

مصرف بیش از حد آهن خوراکی ایجاد مسمومیت می‌کند، چونمقدار زیاد آهن فروس با پروکسیدهای بدن واکنش کرده ، تولید بنیانهای آزاد می‌کند. وقتی مقدار آهن در بدن طبیعی است، مکانیسمهای ضد اکسیداسیون خود بدن قادر به کنترلاین فرآیند می‌باشد. اگر مقدار آهن بیش از نرمال باشد، مقادیر غیرقابل کنترلبنیانهای آزاد بوجود می‌آید.

مقدار کشنده آهن برای یک کودک 2 ساله تقریبا" 3گرم بوده و یک گرم آن مسمومیت جدی در پی خواهد داشت. گزارشهایی مبنی بر مسمومیتکودکان در اثر مصرف 10 تا 50 عدد قرص سولفات آهن در کوتاه مدت وجود دارد.مصرف بیشاز حد آهن بر اثر خوردن غیر عمدی داروها عامل جدی مرگ و میر در کودکان است. افزایشغیرقابل کنترل آهن در بدن ، موجب بروز بیماری به نامhemochromatosisمی‌گردد. آهن اضافی در کبد جمع شده ، موجب بیماریآهن زدگیsiderosisو آسیبهای عضوی می‌شود. به همین دلیل افرادیکه کمبود آهن ندارند، نباید مکملهای آهنمصرف کنند.

آلومینیوم

تاریخچه کشف آلومینیوم

"فردریک وهلر" بطور کلی به آلومینیوم خالصاعتقاد داشت .(لاتین :alum alumen). اما این فلز دو سال پیشتر بوسیله "هانسکریستین ارستد" شیمیدان و فیزیکدان دانمارکی بدست آمد. دررومویونان باستاناین فلز را بعنوان ثابت کننده رنگ در رنگرزی و نیز بعنوان بندآورنده خون در زخمها بکار می‌بردند و هنوز هم بعنوان داروی بند آورنده خون مورداستفاده است. در سال 1761 ، "گویتون دموروو" پیشنهاد کرد تا alum راآلومین (alumin) بنامند.

پیدایش و منابع

اگر چه Al ، یک عنصر فراوان در پوسته زمین است(18%) ، اینعنصر در حالت آزاد خود بسیار نادر است و زمانی یک فلز گرانبها و ارزشمندتر ازطلابه حساب می‌آمد. بنابراین، بعنوان فلزی صنعتی اخیرأ مورد توجه قرار گرفته و در مقیاسهای تجاری تنها بیش از 100 سال است که مورد استفاده است. در ابتدا که این فلز کشف شد، جدا کردن آن ازسنگها بسیار مشکل بود و چون کل آلومینیوم زمین بصورت ترکیب بود، مشکل‌ترین فلز ازنظر تهیه به شمار می‌آمد.

آلومینیوم برای مدتی از طلا با ارزش‌تر بود، اما بعداز ابداع یک روش آسان برای استخراج آن در سال 1889 ، قیمت آن رو به کاهش گذاشت وسقوط کرد. تهیه مجدد این فلز از قطعات اسقاط (از طریق بازیافت) تبدیل به بخش مهمیاز صنعت آلومینیوم شد. بازیافت آلومینیوم موضوع تازه ای نیست، بلکه از قرن نوزدهمیک روش رایج برای این کار وجود داشت. با اینهمه تا اواخر دهه 60 این یک کار کممنفعتی بود تا زمانیکه بازیافت قوطیهای آلومینیومی آشامیدنیها بالاخره بازیافـت اینفلز را مورد توجه قرار داد. منابع بازیافت آلومینیوم عبارتند از: اتومبیلها ، پنجرهها ، درها ، لوازم منزل ، کانتینرها و سایر محصولات ... .

معرفی

آلومینیوم ،عنصرشیمیاییاست که درجدولتناوبیدارای علامت Al وعدداتمی 13 می‌باشد. آلومینیوم که عنصری نقره‌ای و انعطاف‌پذیر است، عمدتأ به صورتسنگ معدنبوکسیتیافت می‌شود و از نظر مقاومتی که در برابراکسیداسیوندارد، همچنین وزن و قدرت آن ،قابل توجه است. آلومینیوم در صنعت برای تولید میلیونها محصول مختلف بکار می‌رود ودر جهان اقتصاد ، عنصر بسیار مهمی است.

اجزای سازه‌هایی که از آلومینیومساخته می‌شوند، در صنعت هوانوردی و سایر مراحل حمل و نقل بسیار مهم هستند. همچنیندر سازه‌هایی که در آنها وزن پایداری و مقاومت لازم هستند، وجود این عنصر اهمیتزیادی دارد.

ویژگی‌های قابل توجه

آلومینیوم ، فلزی نرم و سبک ، اما قوی است، با ظاهرینقره‌ای - خاکستری مات و لایه نازکاکسیداسیونکه در اثر برخورد با هوا در سطح آن تشکیل می‌شود، از زنگ خوردگی بیشتر جلوگیریمی‌کند. وزن آلومینیوم تقریبأ یک سومفولادیامساست.ِ چکش خوار ، انعطاف پذیر و به راحتی خم می‌شود. همچنین بسیار بادَوام و مقاومدر برابر زنگ خوردگی است. بعلاوه ، این عنصر غیر مغناطیسی ، بدون جرقه ، دومین فلزچکش خوار و ششمین فلز انعطاف‌پذیر است.

کاربردها

چه از نظر کیفیت و چه از نظر ارزش ، آلومینیوم کاربردی‌ترین فلزبعد ازآهناست و تقریبأ در تمامیبخشهای صنعت دارای اهمیت می‌باشد. آلومینیوم خالص ، نرم و ضعیف است، اما می‌تواندآلیاژهایی را با مقادیر کمی از مس ، منیزیوم ، منگنز ، سیلیکون و دیگر عناصر بوجودآورد که این آلیاژها ویژگی‌های مفید گوناگونی دارند. این آلیاژها اجزای مهمهواپیماها و راکتها را می‌سازند.

وقتی آلومینیوم را در خلاء تبخیر کنند،پوششی تشکیل می‌دهد که هم نور مرئی و هم گرمای تابشی را منعکس می‌کند. این پوششهالایه نازک اکسید آلومینیوم محافظ را بوجود می‌آورند که همانند پوششهاینقرهخاصیت خود را ازدست نمی‌دهند. یکی دیگر از موارد استفاده از این فلز در لایه آینه‌های تلسکوپ‌هاینجومی است.

برخی از کاربردهای فراوان آلومینیوم عبارتند از:

·         حمل و نقل ( اتومبیل‌ها ، هواپیماها ، کامیون‌ها ، کشتی‌ها ، ناوگانهای دریایی، راه آهن و ... (

·         بسته‌بندی ( قوطی‌ها ، فویل و... (

·         ساختمان ( درب ، پنجره ، دیوار پوشها و ... (

·         کالاهای با دوام مصرف کننده ( وسایل برقی خانگی ، وسایل آشپزخانه ، ... (

·         خطوط انتقال الکتریکی ( به‌علت وزن سبک اگرچه هدایت الکترِکی آن تنها 60% هدایتالکتریکیمسمی‌باشد(

·         ماشین آلات

اکسید آلومینیوم (آلومینا) بطور طبیعی و بصورت کوراندوم ،سنگ سمباده (emery) ، یاقوت (ruby) و یاقوت کبود (sapphire) یافت می‌شود که در صنعتشیشه‌سازی کاربرد دارد. یاقوت و یاقوت کبود مصنوعی درلیزربرای تولید نور هم‌نوسان بکار می‌روند. آلومینیوم با انرژی زیادی اکسیده می‌شود و در نتیجه در سوخت موشکهای با سوخت ودمازاها مورد استفاده واقع می‌شود.

استخراج آلومینیوم

آلومینیوم یک فلز واکنشگر است و نمی‌تواند از سنگ معدنخود بوکسیت (Al₂O ) بوسیله کاهش باکربنجدا شود. در عوضروش جداسازی این فلز از طریقالکترولیزاست. (این فلز در محلول اکسیده شده ، سپس بصورت فلز خالص جدا می‌شود.) لذا جهت اینکار ، سنگ معدن باید درون یک مایع قرار بگیرد. امابوکسیتدارای نقطه ذوب بالایی است (2000درجه سانتی‌گراد) که تامین این مقدار انرﮊی از نظر اقتصادی مقرون به صرفهنیست.

برای سالهای زیادی بوکسیت را در فلورید سدیم و آلومینیوم مذاب قرارمی‌دادند و نقطه ذوب آن تا 900درجه سانتی‌گراد کاهش می‌یافت. اما امروزه مخلوطمصنوعی ازآلومینیوم ، سدیم و فلوئورید کلسیم ، جایگزین فلورید سدیم و آلومینیوم شدهاست. این فرایند هنوز مستلزم انرژی بسیار زیاد است و کارخانجات آلومینیوم دارایایستگاههای برق مخصوص خود در اطراف این کارخانه‌ها هستند.

الکترودهایی که درالکترولیز بوکسیت بکار می‌روند، هر دو کربن هستند. وقتی سنگ معدن در حالت مذاب است،یونهای آن آزادانه حرکت می‌کنند. واکنش در کاتد منفی اینگونه است:

Al³⁺ + 3e ----> Al

در اینجا یون آلومینیوم در حالت کاهش است(الکترونها اضافهمی‌شوند). سپس فلز آلومینیوم به سمت پایین فرو می‌رود و خارج می‌شود.

آندمثبت ، اکسیژن بوکسیت را اکسیده می‌کند که بعد از آن با الکترود کربنی واکنش کردهتا تولیددی‌اکسیدکربننماید.

اینکاتدباید عوض شود، چون اغلب تبدیل به دی‌اکسید کربن می‌شود. بر خلاف هزینهالکترولیز، آلومینیوم فلزی ، ارزان با کاربرد وسیع است. امروزه آلومینیوم را می‌توان از خاکهمعدنی (clay) استخراج کرد، اما این فرایند ، اقتصادی نیست.

ایزوتوپها

آلومینیوم ، دارای 9ایزوتوپاست که عمده‌ترین آنها بین 23 تا 30 مرتب شده‌اند. تنها Al-27 ( ایزوتوپ پایدار ) و AL-26 (ایزوتوپ رادیو اکتیو) بطور طبیعی وجود دارند. AL-26 از پراشیدن ذرات اتمآرگوندراتمسفرکهدر نتیجه پروتونهای اشعه کیهانی رخ می‌دهد، تولید می‌شود. ایزوتوپهای آلومینیوم ،کاربردهای عملی در تعیین قدمت رسوبات دریایی ، خاستگاه منگنز ، یخهای دوران یخبندان، کوارتز در صخره‌ها و شهاب سنگها دارد.

AL-26 اولین بار در مطالعات ماه وشهاب‌سنگها بکار رفت. اجزاء شهاب‌سنگها بعد از جدا شدن از پیکره مادر در مدت سفرخود در فضا در معرض شدید بمباران اشعه کیهانی هستند که باعث تولید آلومینیوم 27پایدار می‌شود. بعد از سقوط روی زمین ، حفاظ اتمسفر مانع از تولید AL-26 بیشتر ازقطعات شهاب‌سنگها می‌شود و واپاشی آن در تعیین عمر زمینی آنها موثر است. تحقیقاتروی شهاب‌سنگها ثابت کرده است که AL-26 در زمان شکل‌گیری سیاره ما نسبتا به مقدارفراوان وجود داشته است. احتمالا انرژی آزاد شده در نتیجه واپاشی AL-26 ، ذوب شدنمجدد و جدایی سیارکها بعد از شکل گیری آنها را 2-4 میلیارد سال پیش در پی داشتهاست.

هشدارها

آلومینیوم یکی از معدود عناصر فراوانی است که ظاهرا هیچ فعالیتموثری در سلولهای زنده ندارد. اما درصد کمی از مردم به آن حساسیت دارند. آنها تجربهکرده‌اند تماس هر نوع از آن موجب التهاب پوستی می‌شود. مصرف داروهای بند آورنده خونو مواد ضد عرق باعث ایجاد جوشهای خارش آور و سوء هاضمه می‌گردد. عدم جذب مواد غذاییمفید از غذاهای پخته شده در ظروف آلومینیومی همچنین تهوع و سایر علائم مسمومیت درنتیجه خوردن اینگونه محصولات مانند Maalox ، Amphojel ، Kaopectate .

درسایر افراد آلومینیوم مانند فلزات سنگین ، سمی نیست، اما در صورت مصرف زیاد علائمیاز مسمومیت دیده شده است. اگرچه استفاده از ظروف غذای آلومینیومی به خاطر مقاومت دربرابر زنگ‌زدگی و خاصیت هدایت گرمایی بالای آنها بسیار رایج است، در کل ، هیچگونهعلامتی در مورد ایجاد مسمومیت آنها دیده نشده است. مصرف زیاد داروهای ضد اسید ومواد ضد عرق که حاوی ترکیبات آلومینیومی هستند، احتمال مسمومیت بیشتری دارند. بعلاوه احتمال ارتباط آلومینیوم بابیماری آلزایمرمطرح شده است، گرچه اخیرااین فرضیه رد شده است.

املا

املاء رسمی این عنصر ، IUPAK) Aluminium) است، گرچه عموماآمریکایی‌ها و کانادایی‌ها آنرا بصورت Aluminum نوشته و تلفظ می‌کنند. "همفریدیوی" در سال1807 Aluminum را برای عنصر کشف شده در آنزمان ارائه کرد، اما بعدا تصمیم گرفت تا این نام را بهAluminium تغییر دهد که باوجودiumدر نام بیشتر عناصر تطبیق کند. بعدها املا Aluminium در بریتانیا وآمریکا متداول شد، اما بعد بتدریج آمریکایی‌ها برای اهداف غیرتخصصی این نام را به Aluminum برگرداندند. نام رسمی این عنصر در آمریکا و در رشته شیمی تا سال 1926بصورت Aluminium بکار رفت. از این تاریخ به بعد انجمن شیمی آمریکا تصمیم به استفادهاز املاء Aluminum در نشرِات خود گرفت.

پلاستیک

تاریخچه

اولین قدم در موردصنعت پلاستیک، توسط فردی به ناموایسا هیکاتانجام گرفت که تلاش می‌کرد ماده‌ای بجای عاج فیل تهیه کند. چونعاج فیل بعنوان ماده‌ای سخت ، گرانقیمت و همینطور کمیاب کاربردهای فراوانی داشت. ویتوانستنیترات سلولزرا (که به غلط نیتروسلولز گفتهمی‌شود) ازسلولزتهیه کند. پس نیترات سلولز اولین پلاستیک با منشا طبیعی است.

ویژگیهای مواد پلاستیکی

یک ویژگی مهم مواد پلاستیکی در صنعت ، فرآیند پذیربودن یاProcessibleبودن آن است. اگر ماده‌ای قابل ذوب یا قابل حل باشد، درصنعت قابل استفاده است و گرنه نمی‌توان از آن استفاده صنعتی کرد. چون نمی‌توانیم آنرا برای تهیه مواد بکار ببریم.

ویژگی سلولز و نیترات سلولز

سلولز نه قابل حل و نه قابل ذوب است و قبل ازذوب تجزیه می‌شود. پس فرآیند پذیر نیست. اما نیترات سلولز هم قابل حل و هم قابل ذوباست. یعنیوایسا هیکات، سلولز فرآیند ناپذیر را به نیترات سلولز فرآیندپذیر تبدیل کرد.

ویژگی استات سلولز

نیترات سلولزایراداتی دارد. از این رو تلاشبرای جایگزین کردن یک پلاستیک دیگر به جای آن آغاز شد. در سال 1908مایلزاستات را تهیه کرد که هم مزیت نیتروسلولز را دارد و هم کارکردن با آن آسانتر است وخطرات کمتری دارد.

اولین پلاستیک سنتزی

اولین پلاستیک سنتزی ،رزین فنل- فرمالدئیدبود که در تلاش برای ساخت مواد پلیمری کاملا سنتزی ، در سال 1907لئو بلکندموفق شد از متراکم کردنفنلبافرمالدئید، رزین فنل فرمالدئید را که بعدها تحت عنوانبالکیت (بعنوان محصول نهایی) نامیده شد، تولید کند. اینرزینهم در محیطهای اسیدی و هم قلیایی قابلتهیه است.

فنوپلاستها

از متراکم شدن فنل با فرمالدئید در محیط اسیدی یا بازیفنوپلاستیا رزین فنل-فرمالدئید حاصلمی‌شود. ماکزیمم PH که در صنعت با آن کار می‌شود 8/5 است و برای ایجاد این PH البتهدر محیط بازی به محیط ،NH₃یا NaOH اضافه می‌شود. برای این که چسب نجاریحاصل شود، در انتهای مولکول ، باید گروه OH باشد. هر چه گروههای OH بیشتر باشدچسبندگی بیشتر خواهد بود. پس برای تولید چسب بهتر ، باید فرمالدئید اضافی برداریم. بهترین چسب آن است که گروه فرمالدئید آزاد داشته باشد.

آمینوپلاستها

این پلاستیک‌ها از متراکم شدناورهیاملامینبا فرمالدئید در محیط اسیدی یا بازیبدست می‌آیند. دمایاین واکنش باید بین 60تا 80 درجه سانتیگراد باشد. چسب فنل فرمالدئید بعلت بدبویی در بازار نیست. ولی اینچسب ، در بازار موجود است. ملامینیا 8 ، 4 ، 6 _ تری آمینو _ 1 ، 3 ، 5 _ تری آزیدبافرمالدئید می‌تواند در محیط اسیدی یا بازی ،واکنش چند تراکمیانجام دهد وبرحسب شرایط تنظیم واکنش ،پلیمریک بعدی ایجاد کند.

وقتی که شرایط را با تنظیم PH در محیط اسیدی و دمای زیادتغییر دهیم، پلیمر یک بعدی به سه بعدی تبدیل می‌شود و همراه با 20 درصدکائولنتبدیل بهفرمیکالمی‌شود که ماده استخوانی روی میزهایکابینت‌هاست که در خلا تحتفشاربالا پرس می‌شود. حال اگر 40 - 30 درصدکربناتکلسیماضافه کنیم، تبدیل به زیر سیگاری و مواد دیر اشتعال پذیر می‌شود که قیمتآن ، فوق‌العاده افت می‌کند. اما قدرت مکانیکی آن بالا می‌رود.

کلید و پریزبرق بدون استثنا از اینمادهمی‌باشد.

ترموپلاستها

پلیمرهایی هستند که در اثر فشار ، تغییر شکل می‌دهند و بعد ازحذف نیروی خارجی ، این تغییر شکل همچنان ادامه می‌یابد و باقی می‌ماند. به عبارتدیگر ،خاصیت پلاستیسیتیدارند. این پلیمرها در اثرگرمابتدریج نرم می‌شوند و با افزایش دما بهحالت فیزیکیجامدخود تبدیلمی‌شوند. این خصلت ، کاربرد این پلیمرها را تضمین می‌کند یا بوجود می‌آورد. اگرترموپلاستیکی را بصورت پودر یا حلقه‌های کوچک حرارت دهیم، ابتدا نرم و سپس مذاب ووسیکوز می‌شود و اگر آنها را قالب بگیریم، شکل قالب را به خود می‌گیرد.

مس

اطلاعات اولیه

مسیکی از عناصرجدولتناوبیاست که نشان آن Cu وعدداتمیآن 29 می‌باشد.

پیدایش

مس معمولا" به شکلمعدنییافت می شود.کانیهایی مثلآزوریت،مالاکیتوبرنیتهمانند سولفیدهایی از جملهکالکوپیریت ( CuFeS2) ،کوولین ( CuS)،کالکوزین ( Cu2S) یا اکسیدهایی مانندکوپریت (Cu2O) از منابع مس هستند.

خصوصیات قابل توجه

مسفلزنسبتا" قرمز رنگی است کهاز خاصیت هدایت الکتریکی و حرارتی بسیار بالایی برخوردار می باشد.( در بین فلزاتخالص ، تنها خاصیت هدایت الکتریکینقرهدر حرارت اطاق ازمس بیشتر است) چون قدمت مصنوعات مسی کشف شده به سال 8700 قبل از میلاد برمی گردد،احتمالا" این فلز قدیمی ترین فلز مورد استفاده انسان می باشد.مس علاوه بر اینکه درسنگهای معدنی گوناگون وجود دارد ، به حالت فلزی نیز یافت می شود.( مثلا" مسخالصدر بعضی مناطق).
این فلز را یونانیان تحت عنوان Chalkos می شناختند. چون مقدار بسیار زیادی از این فلز در قبرس استخراج می شد رومیان آنرا aes Cyprium می نامیدند. بعدها این کلمه به فرم ساده تر cuprum درآمد و در نهایت انگلیسی شده وبه لغت Copper تبدیل شد.

کاربردها

مس فلزی قابل انعطاف و چکش خوار است که کاربردهای زیادی در موارزیر دارد:

·         سیمهایمسی

·         لوله هایمسی

·         دستگیره های درب و سایر وسایل منزل

·         مجسمه سازی. مثلا" مجسمه آزادیشامل 179000 پوند مس می باشد.

·         آهنرباهای الکتریکی.

·         موتورها، بخصوص موتورهای الکترومغناطیسی.

·         موتور بخاروات.

·         کلیدهاوتقویت کنندههای الکتریکی.

·         لامپهای خلاء،لامپهای پرتوی کاتدیومگنترونهایاجاقهای مایکرو ویو.

·         هدایت کننده موجبرای تشعشع مایکروویو.

·         به علت خاصیت هدایت بهتر آن نسبت بهآلومینیوم،کاربرد مس درICها به جای آلومینیوم رو به افزایش است.

·         بعنوان جزئی ازسکه ها.

·         دروسایل آشپزی، از جملهماهی تابه .

·         بیشتر سرویسهای قاشق چنگال ( flatware) قاشقها،چنگالهاوچاقوهادارای مقادیری مس هستند(نقره نیکلی).

·         اگرنقره استرلینگدر ظروف غذاخوری بکار رفتهباشد ،حتما"باید دارای درصد کمی مس باشد.

·         بعنوان بخشی ازلعابسرامیکی و در رنگ آمیزیشیشه .

·         وسایل موسیقی،بخصوصسازهای بادی.

·         بعنوان یکبیواستاتیکدر بیمارستانها وپوشاندن قسمتهایمختلف کشتی برای حفاظت در برابربارناکلهاوماسلها.

·         ترکیباتی مانندمحلول فلینگکه در شیمی کاربرد دارد.

·         سولفات مسکه بعنوان سم و تصفیه کننده آبکاربرد دارد.

تاریخچه

مس برای تعدادی از تمدنهای قدیمی ثبت شده ، شناخته شده بود وتاریخ استفاده از آن حد اقل به 10000 سال پیش می رسد. یک آویزه مسی ، متعلق به سال 8700 قبل از میلاد در شمال عراق کنونی پیدا شد.نشانه هایی مبنی برذوبو خالص کردن مس از اکسیدهای آن مانندمالاکیتوآزوریتتاسال 5000 قبل از میلاد وجود دارد.در عوض اولین نشانه های استفاده ازطلاتقریبا" به 400 سال قبلاز میلاد بر می گردد.

مصنوعات مسی وبرنزیکه از شهرهایسومریو مصنوعاتمصریکه از مس و آلیاژ آن با قلع یافت شدهتقریبا" متعلق به 3000 سال قبل از میلاد هستند.در یکی از اهرام یک سیستم لوله کشیبا مس پیدا شده که مربوط به5000 سال پیش است.مصریان دریافتند افزودن مقدار کمیقلع، قالب گیری مس را آسانتر می کند لذا آلیاژهای برنزی که در مصر کشف می شوند تقریبا" قدمتی همانند مسدارند. استفاده از مس درچینباستان حداقل به 2000 سالقبل از میلاد مربوط بوده و تا 1200 سال قبل از میلاد در این کشوربرنز مرغوب ساختهمی شده است.در نظر داشته باشید چون مس به راحتی برای استفاده و کاربرد مجدد ذوب میشود ، دوران ذکر شده تحت تاثیر جنگها و کشورگشائیها قرار می گیرد.در اروپا مردیخیOetzi ،مردی که به دقت نگهداری می شود و متعلق به3200 سال قبل از میلاد است،تبری با نوک مسی در دست دارد که درجه خلوص فلز آن 7/99% می باشد.مقدار زیادآرسنیکموجود در موهای او نشان دهنده سرو و کار او با پالایش مس می باشد.
استفاده اربرونزدر مرحله ای از تمدن به قدری فراگیربود که آن مرحله راعصر برونزمی نامند.
برنجبراییونانیانشناخته شده بود اما اولین بار بصورت گسترده توسطرومیانبکار رفت.
به خاطر زیبایی درخشانش- بطوریکه در باستان برای ساخت آئینه از آناستفاده می شد -ونیزبه دلیل ارتباط آن با قبرس که مربوط به الهه بود ،در اسطورهشناسی وکیمیاگریفلز مس با الهه هایآفرودیتوونوسپیوند دارد.در کیمیا گری علامتی را کهبرای مس در نظر گرفته بودند ،علامت سیارهزهره(ونوس) نیز بود.

نقش بیولوژیکی

وجود مس برای کلیه گیاهان و حیوانات عالی ضروری می باشد. مسدرآنزیمهایمتنوعی،از جمله مراکز مس cytochrome c oxidase و آنزیم حاوی Cu-Zn بهنام superoxide dismutase وجود دارد و فلز اصلیدر رنگدانه حامل اکسیژن hemocyanin است.RDA برای مس در بزرگسالانسالم 9/0 میلی گرم در روز می باشد.
مس در جریان خون عمدتا" رویپروتئین پلاسماییبنام ceruloplasmin حرکت می کند. اگرچه مس اول درروده جذب می شود، این عنصر همبسته باآلبومینبه سوی کبد منتقل می شود.
یکحالت ارثی کهبیماری ویلسوننامیده می شود موجب باقیماندن مس در بدن و عدم ورود آن بهصفراتوسطکبدشود.این بیماری در صورتعدم درمان می تواند منجر به آسیبهای کبدی ومغزیشود.

ترکیبات

آلیاژهایبسیاری از مس وجود دارد- برنجآلیاژ مس/رویوبرنزآلیاژ مس/ قلعاست.
متداول ترین حالات اکسیداسیون مس شامل حالت مربوط به مس یک طرفیتیcuprous، 1+Cu و حالتcupric،2+Cu می باشد.

کربنات مسبه رنگ سبز است که بوسیله آن ظاهرمنحصر به فرد بامها یا گنبدهای با پوشش مس روی بعضی ساختمانها ساخته می شوند.
اکسیدهای مس ( مانند :اکسید مسایتریموباریم 7δ Yba2Cu3O یا YBCO) پایه های بسیاری ازابر رساناهای غیر معمولرا تشکیل می دهند.
ترکیبات دیگر : سولفید مس

ایزوتوپها

علاوه بر تعداد زیادی رادیوایزوتوپ ، دو ایزوتوپ پایدار Cu-63 و Cu-65 موجود است.تعداد بسیار زیادی از این رادیوایزوتوپها دارای نیمه عمرهایی بهمقیاس دقیقه یا کمتر دارند ، طولانی ترین نیمه عمر متعلق به Cu-64 است که مدت آن 7/12 ساعت ،با دو حالت فرسایشی که منجر به محصولات جداگانه می شود.

هشدارها

با تمامی ترکیبات مس باید طوری رفتار شود گوییسمی هستند ( مگر خلاف آن مشخص باشد). این فلز در حالت پودزی خطر آتش زاییدارد.30 گرم سولفات مس برای انسان کشنده است.مس موجود در آب آشامیدنی با غلظتی بیشاز 1 میلی گرم در لیتر موجب لک شدن لباسها و اقلام در آب می گردد.مقدار بی خطرمس درآب آشامیدنی انسان بر حسب منبع آن متفاوت است اما مرز آن بین 5/1 تا 2 میلی گرم درهر لیترمی باشد.

شناخت محیط رشد:مس

مس نیز به مقدار بسیار کم در تولید کلروفیل، پروتئین،کربوهیدرات ها و همچنین در فعال ساختن برخی از آنزیم ها مورد نیاز است. در صورتکمبود مس برگها کوچک مانده و سرشاخه های جوان را دچار برگ سوختگی می کند. هر چهواکنش خاک اسیدی تر باشد، مس قابل استفاده تر است. برای رفع کمبود مس از سولفات مسبه تنهایی و گاهی مخلوط با آهک (به نام محلول بردو) استفاده می شود که البته بازدهآن در خاکهای ایران بسیار کم است.

منبع : دانشنامه رشد

دانش آموز: فاطمه لطفی

آهن زنگ نزن

فرایند زنگ زدن

زنگ زدن عبارتی است که به اکسیداسیون آهن اطلاق می‌شود. اکسیداسیون آهن معمولا از طریق واکنش با اکسیژن صورت می‌گیرد اما نوع‌های دیگری از زنگ زدن وجود دارد که حاصل واکنش آهن و کلر است که به آن زنگ سبز می‌گویند. “زنگ” نام متداول یکی از ترکیبات بسیار رایج یعنی اکسید آهن با فرمول Fe2O3 است. این نام رایج است زیرا آهن به سرعت با اکسیژن ترکیب شده و تشکیل زنگ آهن را می دهد. در حقیقت آهن را به ندرت می توان به صورت خالص در طبیعت پیدا کرد. زنگ آهن (یا فولاد) نمونه ای از فرایند خوردگی است: فرایند الکتروشیمیایی شامل آند (یک قطعه فلز که به راحتی الکترون از دست می دهد)، الکترولیت (مایعی که به حرکت الکترون ها کمک می کند) و یک کاتد (یک قطعه فلز که به راحتی الکترون می پذیرد) است. وقتی فلزی خورده می شود، الکترولیت به تولید اکسیژن در آند کمک می کند. سپس اکسیژن با فلز ترکیب شده و الکترون آزاد می شود. وقتی الکترون ها از طریق الکترولیت به سمت کاتد جریان می یابند، آند با جریان الکتریکی حذف می شود یا به کاتیون های فلزی تبدیل شده و زنگ تشکیل می شود.

اکسیده شدن آهن

برای این که آهن اکسید شود به سه ماده نیاز است: آهن، آب و اکسیژن. و اما فرایند زنگ زدن: با افتادن یک قطره آب بر روی اشیای آهن فورا دو اتفاق می افتد. نخست آن که آب به عنوان یک الکترولیت خوب با دی اکسیدکربن موجود در هوا واکنش داده و اسید کربنیک که یک اسید ضعیف است تشکیل می شود. اسید کربنیک نسبت به آب، الکترولیت بهتری است. پس از تشکیل اسید و حل شدن آهن در آن، ملکول های آب به اجزای سازنده آن یعنی اکسیژن و هیدروژن تبدیل می شود. اکسیژن آزاد و آهن حل شده با هم پیوند داده و اکسید آهن را تشکیل می دهند. در این فرایند الکترون آزاد می شود. الکترون های آزاد از بخش آند که همان آهن است به سمت کاتد که ممکن است فلزی با واکنش پذیری کمتر از آهن یا بخش دیگری از سطح آهنی باشد، جریان می یابد. مایعاتی مانند باران های اسیدی، آب دریا و افشانه نمکی برای ذوب کردن برف جاده های یخی به علت ترکیبات موجود در آنها نسبت به آب الکترولیت های قوی تری هستند. به همین دلیل آهن و فلزات دیگر در این محیط ها با سرعت بیشتری زنگ زده و خورده می شوند.

چرا آهن زنگ می زند؟

آیا توجّه کرده اید که بعضی از فلزات زنگ می زنند و بعضی دیگر٬زنگ نمی زنند؟آهن معموأ زنگ می زند. به همین علّت است که وقتی رنگ قسمتی از بدنه اتومبیل از بین می رود٬هوا باعث می شود که آهن زیر قسمت رنگ شده خیلی زود زنگ بزند.

برای آن که آهن با اکسیژن موجود در هوا ترکیب می شود و اکسیدآهن قرمز رنگ را (که همان زنگ آهن است) تولید می کند. در هر صورت نوعی آهن وجود دارد که زنگ نمی زند. اختراع یاکشف این آهن امری تصادفی بود! در سال۱۹۱۳ هری بریرلی٬ که متخصص ذوب فلزات بود٬ برای ساختن لوله تفنگ٬ دنبال فلزی مناسب می گشت. از این رو فلزات گوناگون را با هم ترکیب کردو آلیاژهای مختلفی به دست آورد. امّا پس از انجام آزمایش ها٬ تمام نمونه ها را به گوشه ای انداخت. چند ماه بعد متوجّه شد در حالی که همه نمونه های دور ریخته شده٬ زنگ زده اند٬ یکی از آنها زنگ نزده است! بریرلی این آلیاژ را با دقّت بررسی کرد و فهمید که ۱۴٪ آن کروم است.

به این ترتیب فلز زنگ نزن یا استنلس استیل وارد زندگی بشر شد. امروزه اغلب لوازم آشپزخانه ها از آهن زنگ نزن هستند. جنس بیشتر دیگ ها٬ کتری ها٬ ماهی تابه ها٬ قاشق و چنگال ها٬ چاقو ها و لگن ظرفشویی آشپزخانه ها از آهن زنگ نزن است؛ همین طور بسیاری از لوازم جرّاحی و قطعات خودرو ها از این فلز ساخته می شوند. فولاد زنگ نزن ، جزو فلزات بسیار مقاوم در برابر خوردگی است و در صنایع شیر آلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع فولاد ، آلیاژ فولاد با کروم می‌‌باشد و گاهی نیکل نیز به ‌این آلیاژ اضافه می‌‌شود.

نکته:کروم یا کرومیوم فلزی سخت٬خاکستری و دیر گداز است با علامت اختصاریcr.

نکته:آلیاژ فلزی است که از ترکیب دو یا چند فلز به دست می آید.

کاربردهای آهن

کاربرد آهن از تمامی فلزات بیشتر است و 95 درصد فلزات تولید شده در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. قیمت ارزان و مقاومت بالای ترکیب آن استفاده از آنرا بخصوص در اتومبیلها ، بدنه کشتی‌های بزرگ و ساختمانها اجتناب ناپذیر می‌کند. فولاد معروف‌ترین آلیاژ آهن است و تعدادی از گونه‌های آهن به شرح زیر می‌باشد:

• آهن خام که دارای 5%- 4% کربن و مقادیر متفاوتی ناخالصی از قبیل گوگرد ، سیلیکون و فسفر است و اهمیت آن فقط به این علت است که در مرحله میانی مسیر سنگ آهن تا چدن و فولاد قرار دارد.

• چدن ، شامل 5/3%-2% کربن و مقدار کمی منگنز می‌باشد. ناخالصی‌های موجود در آهن خام مثل گوگرد و فسفر که خصوصیات آنرا تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد، در چدن تا حد قابل قبولی کاهش می‌یابند. نقطه ذوب چدن بین k 1470-1420 می‌باشد که از هر دو ترکیب اصلی آن کمتر است و آنرا به اولین محصول ذوب شده پس از گرم شدن همزمان کربن و آهن تبدیل می‌کند. چدن بسیار محکم ، سخت و شکننده می‌باشد. چدن مورد استفاده حتی چدن گرمای سفید موجب شکستن اجسام می‌شود.

• فولاد کربن شامل 5/1% – 5/0% کربن و مقادیر کم منگنز ، گوگرد ، فسفر و سیلیکون است.

• آهن ورزیده ( آهن نرم) دارای کمتر از 5/0% کربن می‌باشد و محصولی محکم و چکش‌خوار است، اما به اندازه آهن خام گدازپذیر نیست. حاوی مقادیر بسیار کمی کربن است ( چند دهم درصد). اگر یک لبه آن تیز شود، به‌سرعت تیزی خود را از دست می‌دهد.

فولادهای آلیاژ حاوی مقادیر متفاوتی کربن بعلاوه فلزات دیگر مانند کروم ، وانادیم ، مولیبدن ، نیکل ، تنگستن و … می‌باشد. اکسیدهای آهن برای ساخت ذخیره مغناطیسی در کامپیوتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها اغلب با ترکیبات دیگری مخلوط شده و خصوصیات مغناطیسی خود را بصورت محلول هم حفظ می‌کنند.

انواع پوشش های محافظ آهن

پوشش های رنگها و جلاها

ساده‌ترین راه مبارزه با خوردگی ، اعمال یک لایه رنگ است. با استفاده ‌از رنگها بصورت آستر و رویه ، می‌‌توان ارتباط فلزات را با محیط تا اندازه‌ای قطع کرد و در نتیجه موجب محافظت تاسیسات فلزی شد. به روشهای ساده‌ای می‌‌توان رنگها را بروی فلزات ثابت کرد که می‌‌توان روش پاششی را نام برد. به کمک روشهای رنگ‌دهی ، می‌‌توان ضخامت معینی از رنگها را روی تاسیسات فلزی قرار داد. آخرین پدیده در صنایع رنگ سازی ساخت رنگهای الکتروستاتیک است که به میدان الکتریکی پاسخ می‌‌دهند و به ‌این ترتیب می‌توان از پراکندگی و تلف شدن رنگ جلوگیری کرد.

پوشش های فسفاتی و کروماتی

این پوششها که پوششهای تبدیلی نامیده می‌‌شوند، پوششهایی هستند که ‌از خود فلز ایجاد می‌‌شوند. فسفاتها و کروماتها نامحلول‌اند. با استفاده ‌از محلولهای معینی مثل اسید سولفوریک با مقدار معینی از نمکهای فسفات ، قسمت سطحی قطعات فلزی را تبدیل به فسفات یا کرومات آن فلز می‌‌کنند و در نتیجه ، به سطح قطعه فلز چسبیده و بعنوان پوششهای محافظ در محیط‌های خنثی می‌‌توانند کارایی داشته باشند. این پوششها بیشتر به ‌این دلیل فراهم می‌‌شوند که ‌از روی آنها بتوان پوششهای رنگ را بر روی قطعات فلزی بکار برد. پس پوششهای فسفاتی ، کروماتی ، بعنوان آستر نیز در قطعات صنعتی می‌‌توانند عمل کنند؛ چرا که وجود این پوشش ، ارتباط رنگ با قطعه را محکم‌تر می‌‌سازد. رنگ کم و بیش دارای تحلخل است و اگر خوب فراهم نشود، نمی‌‌تواند از خوردگی جلوگیری کند.

پوشش های اکسید فلزات

اکسید برخی فلزات بر روی خود فلزات ، از خوردگی جلوگیری می‌‌کند. بعنوان مثال ، می‌‌توان تحت عوامل کنترل شده ، لایه‌ای از اکسید آلومینیوم بر روی آلومینیوم نشاند. اکسید آلومینیوم رنگ خوبی دارد و اکسید آن به سطح فلز می‌‌چسبد و باعث می‌‌شود که ‌اتمسفر به‌ آن اثر نکرده و مقاومت خوبی در مقابل خوردگی داشته باشد. همچنین اکسید آلومینیوم رنگ‌پذیر است و می‌‌توان با الکترولیز و غوطه‌وری ، آن را رنگ کرد. اکسید آلومینیوم دارای تخلخل و حفره‌های شش وجهی است که با الکترولیز ، رنگ در این حفره‌ها قرار می‌‌گیرد. همچنین با پدیده ‌الکترولیز ، آهن را به ‌اکسید آهن سیاه رنگ (البته بصورت کنترل شده) تبدیل می‌‌کنند که مقاوم در برابر خوردگی است که به آن “سیاه‌کاری آهن یا فولاد” می‌‌گویند که در قطعات یدکی ماشین دیده می‌‌شود.

پوشش های گالوانیزه

گالوانیزه کردن (Galvanizing) ، پوشش دادن آهن و فولاد با روی است. گالوانیزه ، بطرق مختلف انجام می‌‌گیرد که یکی از این طرق ، آبکاری با برق است. در آبکاری با برق ، قطعه‌ای که می‌‌خواهیم گالوانیزه کنیم، کاتد الکترولیز را تشکیل می‌‌دهد و فلز روی در آند قرار می‌‌گیرد. یکی دیگر از روشهای گالوانیزه ، استفاده ‌از فلز مذاب یا روی مذاب است. روی دارای نقطه ذوب پایینی است. در گالوانیزه با روی مذاب آن را بصورت مذاب در حمام مورد استفاده قرار می‌‌دهند و با استفاده ‌از غوطه‌ور سازی فلز در روی مذاب ، لایه‌ای از روی در سطح فلز تشکیل می‌‌شود که به ‌این پدیده ، غوطه‌وری داغ (Hot dip galvanizing) می‌گویند. لوله‌های گالوانیزه در ساخت قطعات مختلف ، در لوله کشی منازل و آبرسانی و … مورد استفاده قرار می‌‌گیرند.

پوشش های قلع

قلع از فلزاتی است که ذاتا براحتی اکسید می‌‌شود و از طریق ایجاد اکسید در مقابل اتمسفر مقاوم می‌‌شود و در محیطهای بسیار خورنده مثل اسیدها و نمکها و … بخوبی پایداری می‌‌کند. به همین دلیل در موارد حساس که خوردگی قابل کنترل نیست، از قطعات قلع یا پوششهای قلع استفاده می‌‌شود. مصرف زیاد این نوع پوششها ، در صنعت کنسروسازی می‌‌باشد که بر روی ظروف آهنی این پوششها را قرار می‌‌دهند.

پوشش های کادمیم

این پوششها بر روی فولاد از طریق آبگیری انجام می‌‌گیرد. معمولا پیچ و مهره‌های فولادی با این فلز ، روکش داده می‌‌شوند. روکش کادمیم مخافظ خوبی برای کالاهای آهنی و فولادی در برابر زنگ زدگی و فسادتدریجی در اثر هوا می باشد. روکش کادمیم بیشتر قسمت های اساسی هواپیماها و کشتی ها و کالاهایی که در آب و هوای گرمسیری مصرف دارد، به کار برده می شود. پوشش های کادمیم مخصوصا در محیط های طبیعی موثرند. مقاومت این پوشش ها در مقابل فساد تدریجی در مناطق روستایی بیشتر از مناطق صنعتی است

سایر تحقیقات سایت در مورد آهن را از لینک های زیر مشاهده نمائید

توجه

همچنین می توانید جواب پاسخ های کتاب های پایه های مختلف را از لینک های زیر ببینید.

بر روی هرپایه و کلاس کلیک کنید :

• • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس دوم ابتدایی
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس سوم ابتدایی
    
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس چهارم  ابتدایی
    
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس پنجم ابتدایی
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس ششم ابتدایی
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس هفتم
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس هشتم
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس نهم
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس دهم
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  کلاس یازدهم
  • 
    
  • جواب سوالات و فعالیت های کتاب های  دبیرستان
  • 
    
  • بیش از ده هزار تحقیقات دانش آموزی و دانشجویی
  • 
    بیش از سیصد طرح جابر برای شرکت در مسابقات طرح جابر
  • 
    
• • مقالات مخصوص برای دانش آموزان و معلمان  در مورد  پاسخ به پرسش مهر رئیس جمهوری در مورد مهارت آموزی
  • 
    
  • پروژه های آماری آماده برای دانش آموزان
  • 
    
  • 
    
• همچنین برای حمایت از سایت ما و گذاشتن تحقیقات بیشتر در سایت بر روی لینک های زیر کلیک کنید تا مانیز برای شما با اشتیاق فراوان تری تحقیق رایگان در سایت بگذاریم .
• 
  

آنفولانزا چیست؟

آنفولانزا یك بیماری ویروسی است كه بيشتر مجاري تنفسي فوقاني  درگیر می‌كند. این بیماری به‌ناگاه رخ می‌دهد و نشانه‌هایی مانند تب، كوفتگی و درد در بدن، سر درد، خستگی، از دست دادن اشتها، سرفه‌ی خشك و گلوی دردناك یا خشك را بروز می‌دهد. انفولانزا با سرماخوردگی تفاوت دارد؛ به طور معمول نشانه‌های آنفولانزا شدید‌تر است و بیمار اغلب نسبت به سرماخوردگی زمان بیش‌تری از كار و مدرسه بازمی‌ماند.
بیش‌تر مردم بدون مشكل جدی از این بیماری رهایی می‌یابند.

آنفولانزا با تب، سرفه، احساس سردی همراه با لرز، كوفتگی و درد در بدن، سر درد و خستگی همراه است. این نشانه‌ها به طور معمول ۳ تا ۴ روز ادامه دارند و پس از آن ممكن است بیمار برای یك هفته‌ی دیگر یا بیش‌تر، سرفه‌های خشك، آب‌ریزش بینی و گلودرد داشته باشد. دوره‌ی كمون(شكل‌گیری)، یعنی زمانی كه فرد در معرض ویروس آنفولانزا قرار می‌گیرد تا زمانی كه نشانه‌های بیماری را بروز می‌دهد، ۱ تا ۴ روز است.

برای بهبود آنفولانزا چه باید کرد؟

در آنفولانزا مخاط بینی و دستگاه تنفسی دچار احتقان والتهاب شده، پس مصرف مداوم مایعات، استفاده از بخور در تسکین علایم و سیر بهبود آننقش دارد.
برای پیشگیری از بروز و درمان آنفولانزا رعایت نکات بهداشتی از سویفرد بیمار از قبیل استفاده از وسایل و ظروف جداگانه، اجتناب از حضور در اماکن عمومیو نیز استفاده از داروهای ضد ویروس با صلاحديد پزشك  مصرف مایعات فراوان، شست و شوی مداوم دستها ودهان شویه با نرمال سالین یا آب نمک و استفاده از داروهای مسکن طبق دستور پزشک ضروری است.

بیماری چگونه منتشر می شود؟

رطوبت و درجهحرارت در انتشار ویروس نقش دارد، این بیماری در کشورهای مناطق معتدل در فصل سرما (زمستان و پاییز) به علت بارندگی و رطوبت بیشتر و درجه حرارت کمتر است؛ از دیگر علل افزایش بروزآنفولانزا در فصل سرما استفادهی بیشتر از وسایل نقلیه دسته جمعی و تجمع در فضاهایبسته و عدم استفاده از تهویه ی مناسب است. بنابراین دست دادن، بوسیدن، عطسه و سرفه درمحلهای عمومی باعث انتقال آن میشود.
شایعترین علت غیبت از کار و مدرسه در فصولسرد آنفولانزا است که با استراحت سه تا پنج روز به طول میانجامد.

چه کسانی بیشتر به آنفولانزا مبتلا می شوند؟

تغذیه یکی از فاکتورهای موثر درعملکرد سیستم ایمنی است، بنابراین سوء تغذیه در بروز بیماریهای عفونی نقش مهمی راایفا میکند. ابتلا به بیماریهای مزمن قلبی، کلیوی و وریدی نیز فرد را مستعد ابتلابه این عفونت میکند.

واکسن آنفولانزا:

واکسن باعث تولید آنتی بادی در بدن می شود . این آنتی بادی ، پیشگیری لازم را در مقابل ویروس آنفولانزا فراهم می کند. این عکس العمل آنتی بادی ممکن است در بعضی افراد ایجاد خستگی و درد ماهیچه ای کند. هر سال ، واکسن آنفولانزا حاوی چند نوع متفاوت از ویروس است. ویروس هایی که به نظر محققان ممکن است در آن سال تاثیر

بیشتری داشته باشند. اگر انتخاب این ویروس ها صحیح باشد می توان گفت که واکسن 70 تا 90% در پیشگیری از آنفولانزا برای افراد زیر65 سال مفید است

چه کسانی باید واکسن را دریافت کنند؟
واکسن آنفولانزای سالانه برای هر فردی که می خواهد احتمال ابتلا به بیماری را در خود کاهش دهد پیشنهاد می شود. با این حال این واکسن به خصوص برای افراد مستعد ابتلا به انفولانزا توصیه می شود. مثل افراد مبتلا به ذات الریه . سایر افراد مستعد ابتلا به آنفولانزا عبارتند از :
- افراد  6 تا 18 سال
- افراد 50 سال و بیشتر
- زنانی که قصد دارند در فصل آنفولانزا باردار شوند
 - افرادی که در آسایشگاه و بیمارستان های خصوصی کار می کنند
- بزرگسالان مبتلا به امراض مزمن قلبی و ریوی مثل آسم و یا هر بیماری که سیستم ایمنی را ضعیف کرده است.
- تمیز کارهای منزل و مراقبین نوزادان زیر 6 ماه (نوزادان در این سن برای دریافت واکسن خیلی جوان هستند)
تمام افرادی که  در تماس با افراد مستعد آنفولانزا هستند مثل کارکنان بیمارستان و ....
بهترین زمان برای دریافت واکسن:
به دلیل اینکه فصل آنفولانزا از ابتدای مهر ماه شروع می شود و تا پایان اردیبهشت ماه ادامه می یابد ، بهترین زمان برای دریافت واکسن ماه مهر و آبان می باشد. با این حال می توان در ماه آذر و حتی دیرتر هم اقدام کرد ، اگر چه اقدام سریعتر می تواند برای پیشگیری موثرتر باشد

چه کسانی نباید این واکسن را دریافت کنند؟
طبق گفته مرکز پیشگیری و کنترل بیماری این افراد عبارتند از :
- همه افرادی که عکس العمل آلرژیک نسبت به آمپول آنفو لانزا داشته اند.
- همه کسانی که نسبت به تخم مرغ آلرژی دارند

- افرادی که سابقه ابتلا به سندرم گیلن باره (نوعی بیماری فلج کننده شدید،که در آن سیستم ایمنی بدن به سیستم اعصاب حمله می کند)شده اند.

منابع :

www. Roshd.com

www. Salamat.com

خلاصه سمينار علوم پزشكي 1388

مجتمع تخصصي و فوق تخصصي شهيد مطهري

تهيه كننده : مهشيد سادات شريفي

آنفلوآنزا

آنفلوآنزا یا گریپ (Grippe) بیماری واگیردار است که توسط نوعی ویروس آران‌ای از خانواده Orthomyxoviridae ایجاد می‌شود.^[۱] این نوع ویروس‌ها در پرندگان و پستانداران اثر می‌گذارند.این بیماری باعث عفونت حاد دستگاه تنفسی می‌شود که با سردرد ناگهانی، درد ماهیچه، تب و ضعف و بی‌حالی شدید نمایان می‌شود.این بیماری در موارد حاد به خصوص در خردسالان ممکن است باعث سینه‌پهلو شود. سه گونه ویروس آنفلوآنزا به نامهای A B C وجود دارد . در حالت معمولی دورهٔبیماری ۳ تا ۴ روز است .

تاریخچه بیماری

در قرن بیستم ویروس آنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ شیوع پیدا کرد و تا امروز آمار مرگ و میر یک سیر نزولی را طی کرده‌است. به این صورت که در آغاز فعالیت این ویروس مرگ‌های دسته جمعی حتی ۴۰ میلیون نفر در یکسال گزارش شده‌است اما به مرور کاهش یافت. امروزه گونه‌های جدیدتر این ویروس مانند آنفلوآنزای پرندگان یا آنفلوآنزای خوکی نیز ظهور کرده‌اند. ب

افرادی که در معرض آنفلوآنزا هستند

بیماری‌هایی چون قلبی، ریوی، کلیوی، دیابت، آسم، بارداری و کهنسالی امکان مبتلا شدن افراد به آنفلوآنزا را افزایش می‌دهند . همچنین کودکان به علت سیستم دفاعی ضعیف بیشتر به این بیماری مبتلا می‌شوند. چون این بیماری واگیر دار است در مکان‌های عمومی امکان انتقال این بیماری زیاد می‌باشد .

علائم بیماری

تب و لرز، سردرد، دردهای عضلانی از جمله کمردرد، خستگی، سرفه (که ممکن است با خلط همراه باشد.)، گلودرد، خشونت صدا، استفراغ. گلودرد خارش بدن کوفتگی از علایم شایع بیماری هستند. آنفلوآنزا در تمام سنین به غیر از دوران شیرخوارگی دیده می‌شود. شیوع ناگهانی انواع مختلف آنفلوآنزا تقریباً هر زمستان رخ می‌دهد و شدت آنها متفاوت است. همچنین کسانی که قبلاً دچار این بیماری نشده اند امکان بروز این بیماری دربدن انان بیشتراست..***

علل بیماری

ویروس های عامل آنفلوآنزا از سرده اورتومیکسو ویروس ها هستند. آنفلوآنزای شامل ویروس آنفلوآنزای A ، آنفلوآنزای B و آنفلوآنزای C . این ویروس‌ها در اثر تماس مستقیم یا غیرمستقیم (مثلاً استفاده از لیوان آلوده) گسترش می‌یابند.

عوارض بیماری

هرچند دورهٔ معمولی بیماری ۳ تا ۴ روز است اما چون در جریان آنفلوآنزا میکروب‌های دیگری به بدن حمله می‌کنند ازاینرو سبب پیدایش عفونت‌های ثانوی به خصوص در دستگاه تنفس هم می‌گردند و این بدان معنا است که آنفلوآنزا مقاومت بدن را کم کرده و آن را برای دچار شدن به بیماری‌های دیگر آماده می‌سازد. به کار بردن ماسک، گندزدایی هوای اتاق بیماران و جدا کردن سریع مبتلایان از افراد سالم تا حدی مانع شیوع آنفلوآنزا می‌شود.

موارد خطرناک

• اگر یکی از موارد زیر به هنگام درمان رخ دهند: -

افزایش تب یا سرفه

وجود خون در خلط

گوش درد

تنگی نفس یا درد قفسه سینه

ترشحات غلیظ از بینی، سینوس‌ها یا گوش‌ها

درد سینوس

درد یا سفتی گردن.

آنفولانزا چیست؟؟؟

آنفولانزا یك بیماری ویروسی است كه بخش‌های بالایی مجراهای تنفسی را درگیر می‌كند. این بیماری به‌ناگاه رخ می‌دهد و نشانه‌هایی مانند تب، كوفتگی و درد در بدن، سر درد، خستگی، از دست دادن اشتها، سرفه‌ی خشك و گلوی دردناك یا خشك را بروز می‌دهد. انفولانزا با سرماخوردگی تفاوت دارد؛ به طور معمول نشانه‌های آنفولانزا شدید‌تر است و بیمار اغلب نسبت به سرماخوردگی زمان بیش‌تری از كار و مدرسه بازمی‌ماند.

بیش‌تر مردم بدون مشكل جدی از این بیماری رهایی می‌یابند، اما گاهی بیماری به عفونت باكتریایی، از جمله عفونت گوش، عفونت سینوس‌ها یا عفونت مجراهای تنفسی(برونشیت)، می‌انجامد. البته، با نگهداری مناسب از بیمار در خانه می‌توان از این عفونت‌ها پیش‌گیری كرد. در برخی بیماران ممكن است عفونت‌های دردسر سازتری مانند نومونیا به وجود بیاید. بیمارانی كه در خطر چنین عفونتی هستند و باید در بیمارستان بسری شوند، عبارت‌اند از: بچه‌های كم سن، بزرگسالان ۶۵ ساله یا بیش‌تر و كسانی كه ناراحتی‌های پزشكی جدی دارند.

● چه چیزی آنفولانزا را به وجود می‌آورد؟

ـ دو نوع ویروس آنفولانزا، A و B ، باعث آنفولانزا می‌شوند. به طور معمول نوع A عامل همه‌گیری سالانه‌ای است كه رخ می‌دهد. این ویروس‌ها پیوسته تغییر می‌كنند و زیرنوع‌ها یا سوش‌هایی را تولید می‌كنند كه با ویروس اولی تفاوت دارند اما برخی از ویژگی‌های آن را حفظ كرده‌اند. سوش‌های ویروس آنفولانزا كه باعث آنفولانزا می‌شوند ممكن است از سالی به سال دیگر تفاوت داشته باشد.

● نشانه‌های آنفولانزا چیست؟

ـ آنفولانزا با تب، سرفه، احساس سردی همراه با لرز، كوفتگی و درد در بدن، سر درد و خستگی همراه است. این نشانه‌ها به طور معمول ۳ تا ۴ روز ادامه دارند و پس از آن ممكن است بیمار برای یك هفته‌ی دیگر یا بیش‌تر، سرفه‌های خشك، آب‌ریزش بینی و گلودرد داشته باشد. دوره‌ی كمون(شكل‌گیری)، یعنی زمانی كه فرد در معرض ویروس آنفولانزا قرار می‌گیرد تا زمانی كه نشانه‌های بیماری را بروز می‌دهد، ۱ تا ۴ روز است.

اگرچه مردم اغلب واژه‌ی آنفولانزا را برای هر نوع بیماری به كار می‌برند كه نشانه‌هایی مانند آنفولانزا دارد( مانند سرماخوردگی معمولی یا ویروس معده)، آنفولانزا یك بیماری ویروسی مجزا با نشانه‌های ویژه‌ی خود است و به‌طور معمول در زمان‌های ویژه‌ای از سال، پایان پاییز و طی زمستان، رخ می‌دهد.

● آنفولانزا چگونه تشخیص داده می‌شود؟

ـ متخصصان بهداشت به طور معمول آنفولانزا را از روی نشانه‌های آن تشخیص می‌دهند، به‌ویژه اگر موردهای مشابه زیادی از بیماری در جامعه دیده شود و مركز بهداشت منطقه شیوع بیماری را تایید كرده باشد. به طور معمول به آزمون‌های مرسوم از افرادی كه نشانه‌های شاخص آنفولانزا را دارند، نیازی نیست. به‌ندرت، با آزمون نمونه‌ی خون یا مایع بینی یا گلو، ویروس آنفولانزا را شناسایی می‌كنند.

● آنفولانزا چگونه درمان می‌شود؟

ـ مراقبت و استراحت در خانه همه‌ی چیزی است كه برای تسكین نشانه‌های آنفولانزا نیاز هست. باوجود این، داروهای ضد ویروس برای كاهش مدت زمان بیماری و شدت نشانه‌ها نیز وجود دارد. این داروها به‌ویژه برای افراد مسن و كسانی كه خطر شدت گرفتن پیامدهای بیماری در آنان بالاست، مفید هستند. مصرف این داروها را طی دو روز پس از بروز نخستین نشانه‌ها باید آغاز كرد. مصرف این داروها به دستور پزشك نیاز دارد.

● درمان خانگی آنفولانزا چیست؟

ـ استراحت، استراحت و استراحت. برای كاهش تب و سر درد می‌توانید از استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده كنید. دكانجستانت‌ها می‌توانند آبریزش بینی را كاهش دهند و از فشار و درد بافت‌های باد كرده در صورت و پشت پرده‌ی صماخ گوش بكاهند. با نوشیدن مایع و ضد سرفه‌هایی كه به تجویز پزشك نیاز ندارند، می‌توانید از سرفه‌ها بكاهید. شستن دست و صورت و پاشویه، البته نه با آب بسیار سرد، نیز به كاهش تب كمك می‌كند.

● آیا ازآنفولانزا می‌توان پیش‌گیری كرد؟

ـ شما با واكسینه‌شدن سالانه علیه ویروس آنفولانزا می‌توانید از این بیماری پیش‌گیری كنید. این واكسن به بدن شما تزریق می شود و بهترین زمان برای این كار ماه مهر و آبان است. این واكسن را به كودكان بالا‌تر از ۶ ماه و هر فردی كه می‌خواهد به پیش‌گیری از این بیمار كمك كند، تزریق كرد. این واكسن برای افراد زیر سفارش می‌شود:

۱) همه‌ی كودكان۶ تا ۲۳ ماهه

۲) همه‌ی بزرگسالان بالاتر از ۵۰ سال

۳) بزرگسالان و كودكان ۲ ساله و بیش‌تر كه به ناراحتی‌های دیگری مانند آسم، بیماری قلبی، ناراحتی‌های تنفسی یا بیماری‌های دستگاه ایمنی دچار هستند

۴) زنانی كه طی فصل آنفولانزا باردار هستند

واكسنی دیگر نیز به بازار آمده است كه نوعی افشانه‌ی بینی است و برای كودكان سالم و بزرگسالان ۵ تا ۴۹ سال مناسب است. این واكسن به زنان باردار و كسانی كه بیماری‌ دستگاه ایمنی دارند، داده نمی‌شود.

● بیش‌تر بدانیم

همه‌گیری‌ گسترده‌ی آنفولانزا درپی تغییرهای شگرفی در ویروس آنفولانزا رخ می‌دهد. این همه‌گیری حدود هر ۱۰ سال رخ می‌دهد. وقتی تغییر شگرفی در ویروس رخ می‌دهد، افرادی كه به آنفولانزا مبتلا شده‌اند، با شدن بیش‌تری بیمار می‌شوند.

ویروس سرماخوردگی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. قطره‌های كوچكی از سرفه یا عطسه‌ی دیگران، چیزهایی مانند دستمال یا هوله كه به مایع بینی یا گلوی فرد بیمار آلوده شده باشد یا تماس با دست آلوده‌ی فرد مبتلا، می‌تواند شما را بیمار كند. از این رو، شستن دست‌ها، به‌ویژه طی زمستان، سفارش شده است.

افرادی كه به ویروس آنفولانزا آلوده شوند، ۱ روز پیش از این كه نشانه‌های بیماری بروز كند تا ۵ روز پس از بروز آن، می‌توانند دیگران را آلوده كنند. بنابراین، ممكن است شما زمانی كه هنوز نمی‌دانید به این بیماری دچار شده‌اید، آن را به دیگران انتقال دهید.

دور نگه‌داشتن دست‌ها از بینی، چشم‌ها و دهان نیز به پیش‌گیری از بیماری كمك می‌كند. احتمال این كه ویروس از این راه‌ها به بدن شما وارد شود، زیاد است.

ورزش منظم، غذای مناسب، سیگار نكشیدن به پیشگری از آنفولانزا كمك می‌كند.دود سیگار به پوشش مجراهای تنفسی و شش‌ها آسیب می‌رساند و آن‌ها را به ویروس‌ حساس می‌كند.

آنفولانزا به طور معمول طی ۵ تا ۷ روز فروكش می‌كند. البته، خستگی آن ممكن است ادامه داشته باشد. گاهی ممكن است به عفونت‌های باكتریایی نیز دچار شوید كه در این صورت باید بی‌درنگ به پزشك مراجعه كنید. عفونت گوش، مجراهای تنفسی و سینوس‌ها از نشانه‌های عفونت باكتریایی است.

شما به مصرف آنتی‌بیوتیك نمی‌توانید از این بیماری پیش‌گیری یا آن را درمان كنید. آنتی‌بیوتیك‌ها برای مبارزه با باكتری‌ها مناسب هستند و روی ویروس‌ها اثری ندارند. البته، آنتی‌بیوتیك‌ها باید همواره با نظر پزشك مصرف شوند.

مصرف فراوان ویتامین‌ها، مواد معدنی، مانند قرص‌های ویتامین سی و روی یا داروهای گیاهی به درمان یا پیشگیری از آنفولانزا كمك نمی‌كنند و بهتر است به رژیم غذایی سالم توجه بیش‌تری داشته باشیم.

چیست و از کجا باید فهمید کودک آنفولانزا  دارد؟

آنفولانزا در اثر ویروس آن، یعنی ویروس آنفولانزا به وجود می آید. کودکان زیر دوسال بیشتر احتمال ابتلا به این ویروس را دارند و برای آنها نیز بسیار خطرناک است.

دانستن اینکه کودک شما آنفولانزا دارد، همیشه کار آسانی نیست. کودک بیمار ممکن است سست، بی حال و کم اشتها باشد. یا شاید نشانه هایی همچون سرماخوردگی یا دیگر بیماری های ویروسی را داشته باشد.

آنفولانزا در کودکان

در این فصل که فصل آنفولانزا است اگر کودک شما نشانه های زیر را داشت احتمالا به آنفولانزا مبتلا شده است؟

•    تب ناگهانی – 38.3 درجه سیلسیوس یا بالاتر

•    خستگی، بی حالی به همراه نشانه هایی همچون سرفه های خشک و بینی گرفته

اگر نشانه هایی همچون گرفتگی بینی یا سرفه قبل از تب پدیدار شدند، به احتمال زیاد فرزند شما سرما خورده است.

از دیگر نشانه های آنفولانزا می توان به زودرنج شدن، بی میلی و کم اشتهایی، گلودرد و ورم گلو اشاره کرد. آنفولانزا همچنین باعث ایجاد درد در ناحیه شکم و اسهال و استفراغ می شود.

کودکان چگونه آنفولانزا می شوند؟

ویروس های نوع A و نوع B آنفولانزا، به سرعت در محیط  منتشر و پخش می شوند. اگر کودک شما در نزدیکی فردی قرار دارد که آنفولانزا گرفته و سرفه و عطسه می کند، احتمال دارد قطرات سرفه یا عسطه او به دهان یا بینی کودک وارد شوند. فرد مبتلا به آنفولانزا، از یک روز پیش از بروز علائم بیماری و 5 روز پس از آن ناقل بیماری است.

از آنجا که ویروس آنفولانزا به سرعت تکثیر می شود، این بیماری می تواند به راحتی در مدرسه، مراکز نگهداری کودکان، زمین های بازی و حتی خانواده پخش شود. بیشتر مواقع، حتی افرادی که تصور می شود مبتلا نشده اند نیز پس از یک تا 4 روز علائم بیماری را نشان می دهند.

البته از آنجا که مقاومت افراد در مقابل ویروس آنفولانزا متفاوت است، شاید فردی به آن مبتلا باشد و خودش خبر نداشته باشد. یا نشانه های خفیفی داشته باشند که تصور شود سرماخوردگی است و به راحتی این ویروس را به بقیه افراد منتقل کند.

فرزند من آنفولانزا دارد، چگونه می توانم به بهبود حال او کمک کنم؟

بهترین درمان آنفولانزا، استراحت و نوشیدن مایعات است. خوردن سوپ یا آبگوشت نیز بسیار کمک کننده است و باعث از بین رفتن گرفتگی ها می شود.

اگر متوجه شدید فرزند شما راحت نیست و درد دارد، با دکتر او مشورت کنید و در صورت تایید، از  داروهای مسکن همچون استامینوفن کودکان اسفاده کنید. هیچ گاه بدون مشورت دکتر به فرزندان خود آسپرین ندهید زیرا ممکن است منجر به بیماری و سندروم های خطرناک در کودکان بشود. البته این مساله بسیار نادر است اما احتیاط شرط عقل است.

خیلی به دکتر اصرار نکنید که برای کودکتان آنتی بیوتیک تجویز کند. این دارو فقط باکتری ها را از بین می برد. آنفولانزا یک بیماری ویروسی است و در اثر باکتری ها به وجود نمی آید. بنابراین، آنتی بیوتیک دردی را دوا نمی کند. این دارو زمانی موثر است که فرزند شما علایم دیگری همچون ذات الریه، عفونت گوش یا برونشیت (آماس نایژه) داشته باشد.

کودک در عرض 3 تا 5 روز بهتر خواهد شد. ابتدا تب او از بین می رود و سپس اشتهایش باز می گردد. البته این مساله برای همه یکسان نیست. برخی از کودکان و بزرگسالان به مدت دو هفته یا حتی بیشتر، سرفه و بدن درد خواهند داشت.

چه زمانی باید فرزند خود را پیش دکتر ببریم؟

اگر نشانه های زیر را در کودک خود مشاهده کردید، حتما او را نزد پزشک ببرید:

•    اگر کودک شما زیر سه ماه است و تب 38 درجه سیلسیوس یا بیشتر دارد. کودکان در این سن حتما باید تحت مراقب پزشک برای تشخیص عفونت های جدی یا بیماری های احتمالی قرار بگیرند.

•    اگر کودک شما بین 3 تا 6 ماه سن و تب بالای 38.3 درجه سیلسیوس یا بیشتر دارد.

•    اگر کودک شما بالاتر از 6 ماه سن و تب بالای 39.4 درجه سیلسیوس یا بیشتر دارد.

•    بیشتر از سه روز تب داشتن

•    سرفه هایی که پس از یک هفته هنوز خوب نشده اند

•    داشتن نشانه های آنفولانزا در صورت داشتن بیماری های مزمن همچون سرطان، کم خونی داسی شکل، دیابت یا ناراحتی های قلب، ریه یا کلیه

•    داشتن نشانه های آنفولانزا و آرتروت روماتیسمی یا کاواساکی که هر دو با آسپرین درمانی برای مدت طولای بر طرف می شوند.

•    گوش درد داشتن

•    خس خس کردن گلو یا سخت نفس کشیدن

•    دوباره مریض شدن بلافاصله پس از خوب شدن و درمان آنفولانزا

•    کم آب شدن بدن

چه کاری برای مبتلا نشدن فرزندم به آنفولانزا می توانم انجام دهم؟

از جمله روش های پیشگیری، تزریق واکسن آنفولانزا برای همه اعضای خانواده – از شش ماهه گرفته تا بزرگسالان – و همچنین رعایت اصول بهداشتی است.

تزریق واکسن

مرکز پیشگیری و درمان بیماری ها، توصیه می کند همه افراد – کودکان و بزرگسالان – از شش ماهگی هر سال واکسن آنفولانزا تزریق کنند. تزریق واکسن برای کودکانی که بیماری های جدی تر همچون دیابت، سیستم دفاعی ضعیف، کم خونی شدید یا بیماری های قلب، ریه و کلیه دارند، بسیار مهم تر و ضروری تر است.

متاسفانه واکسن های آنفولانزا عاری از خطا نیستند. تاثیر این واکسن به سلامت بدن کودک شما و چگونگی تطابق واکسن با ویروس، بستگی دارد. هر چه کودک بدن سالم تری داشته باشد، این واکسن تاثیر بیشتری خواهد داشت. در بعضی از سال ها، بدن افراد تطابق زیادی با واکسن دارد اما ممکن است در سال های دیگر اینگونه نباشد.

اگر پس از واکسیناسیون کودکان، همچنان به آنفولانزا مبتلا شدند باید امیدوار باشیم که بیماری او سخت نیست. همچنین باید بدانید، واکسن آنفولانزا بدن کودک را در مقابل بیماری های مشابه آنفولانزا محافظت نمی کند.

رعایت بهداشت

برای محافظت بهتر و بیشتر از فرزند خود باید اصول بهداشتی را رعایت کنید: دست های او را با صابون و آب گرم شویید و از دیگر اعضای خانواده نیز بخواهید دست های خود را چند بار در روز بشویند. این کار از انتقال بیماری در خانه جلوگیری می کند.

بهترین کار، دور نگه داشتن فرزند خود از افراد مشکوک به بیماری است. البته اگر افراد بیمار باشند اما نشانه های آن را نداشته باشند کار کمی سخت می شود.

با همه تلاش شما برای سالم نگه داشتن کودک، باز هم ممکن است او به آنفولانزا مبتلا شود. در صورت ابتلا به آنفولانزا، می توانید مطمئن باشید او امسال دیگر دچار این بیماری نمی شود زیرا در برابر این ویروس واکسینه شده است. البته، در سال آینده دوباره احتمال خطر هست زیرا این مصونیت فقط برای همین امسال وجود دارد. به همین دلیل است که توصیه می شود هر سال واکسن آنفولانزا را تزریق کنید.

موضوع :

خانواده  و آسیب  اجتماعی  اعتیاد

تهیه کننده :

طاهره سادات لعل حسيني

پاييز 1387

چکیده مقاله :

یکی از نهادها و نظامهای اجتماعی تاثیرگذار بر انسان و جامعه انسانی خانواده است ، پیشرفت و توسعه هر جامعه ای ، تربیت نسلی بابغ و سالم و اندیشمند و فرهیخته ، بستگی به ساختار و نوع فعالیت و شیوه های رفتاری خانواده دارد ، با تغییر و تحولات در جامعه امروز و بوجود آمدن نهادها و سازمانهای مختلف ، کارکردهای خانواده نیز متحول شده و با تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی ، خانواده در معرض آسیب های مختلف قرار گرفت ، ولی هیچ وقت نقش نقش مهم خانواده در تربیت و حفظ و نگهداری فرزندان و نقش آن در اصلاح اجتماعی و جلوگیری از آسیب های اجتماعی از بین نرفته و نخواهد رفت .

دو متغیر خانواده و اعتیاد ، هر دو بر روی هم تاثیر ندارند ، اعتیاد بنیان خانواده را از بین می برد ، و خانواده را دچار آسیب های زیاد و باعث فساد و تباهی اعضای آن می شود و نسل جوان و نیروی انسانی کارآمد را ، ناکارآمد و جامعه را از درون پوسیده و آماده ی هر آسیب و در نهایت وابستگی به بیگانگان می نماید . از طرف دیگر اگر خانواده ، با سیره پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار  علیهم السلام بکار گیرد ، نیروی کنترلی در فرزندان ایجاد خواهد شد که آنها را از هر آسیب اجتماعی ، مثل اعتیاد دور خواهد کرد .

در این مقاله ، به راههای پیشگیری از طریق خانواده پرداخته شده است .

خانواده ی مذهبی ، با به کارگیری آموزه های دینی می تواند نقش قدرتمندانه ای در پیشگیری از اعتیاد داشته باشد .

خانواده ای که تعامل بیشتری بین اعضاء ایجاد می کند ، افراد به هم بیشتر احساس تعلق           می نمایند ، مشکلات به خوبی حل و کمتر دچار آسیب های اجتماعی شدند0

روابط اجتماعی با فرزندان به شرکت در مجامع عمومی , صحبت با فرزندان در مورد آسیب های اجتماعی اعتیاد ، بکارگیری روشهای تربیتی و نقش آن در تکوین شخصیت فرزندان ، نقش مهمی در جلوگیری از آسیب های اجتماعی دارد .

ساخت خانواده ، مثل بی سرپرست بودن ، بدسرپرست بودن ، خانواده پرجمعیت ، با مشکلات عدیده ی تربیتی و اقتصادی مواجه خواهد شد که در نهایت برای حل مشکلات بوجود آمده ، گاهی اعضای خانواده به دام اعتیاد می افتند .

خانواده می تواند با کسب اطلاعات در مورد مواد مخدر ، آگاهی از موقعیت های زمانی و مکانی مخاطره آمیز ، آگاهی از شیوه ها و مهارت های تحکیم خانواده و روابط خانوادگی ، الگوبودن برای فرزندان ، روابط صمیمی و نزدیک با انجمن اولیاء و مربیان مدرسه ، ایجاد نظم منطقی و درست در درون خانواده ، از آسیب های اجتماعی فرزندان و اعتیاد جلوگیری نماید .

مقدمه:

یکی از گروهها و  نهادهای اجتماعی پایدار خانواده است , تمام اندیشمندان و آنهایی که در مورد سازمان جامعه , تحولات آن , سعادت و شقاوت , پیشرفت و توسعه و یا عدم آن

 می اندیشند , و اندیشنده اند حتی آنهایی که به (utopia)  نا کجا آباد اندیشند ه اند از اهمــیت حیاتی خا نــــواده غافل نمانده اند ؛ و بر آن تاکید نموده اند به درستی هیچ جامعه ای نمی تواند ادعای سلامت کند مگر اینکه از خانواده ای سالم برخوردار باشــــد  وبدون شک هیچ یک از آسیب های اجتماعی نیست که جدای و فارغ از تاثیر پدیده آمده باشد .

با تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی , خانواده  در معرض تهدیدهای بسیار و آسیب  های زیادی است عصر حاضر, عصر , انتخاب گزینه های فرهنگی و اجتماعی , عصر انفجار اطلاعات ارتباطی , ورونق الگوهای رفتار هوشمندانه و گاه غیرهوشمندانه و ترویج آن است .

امروز ما نمی توانیم شیوه زندگی مثل گذشته داشته باشیم, و خانواده جدید نیز در برابر موج دگرگونی های نو قرار گرفت  و نظامها و موسسات تربیتی و فرهنگی و غیره کارکردهای گذشته ی خانواده  را بر عهده دارند, خانواده  با انفجار نقشها مواجه شده و عوامل ثبات خانواده را مورد تهدید قرار گرفته است ,اما با این همه تحولات و دگرگونیها و تهدیدات وآسیبها ما نمی توانیم نسبت به اهمیت و تأثیر خانواده بر رشد و تربیت و انسان سازی و فرهنگ سازی و جامعه شک کنیم ,امروز نیز خانواده محل  امنی برای فرزندان ,رشد و تکامل آنها ومحل ارضاء نیازهای مادی و معنوی و شغلی است .

گاهی بی توجهی و عدم آگاهی اعضاء و نوع روابط وضعیت خانواده  و غیره باعث روی آوردن اعضاء و یا فرزندان به اعتیاد خواهد شد و فرد چون وابستگی به خانواده ندارد , و یا آنرا محل امنی برای خود نمی داند به مواد افیونی وابسته می شود و این وابستگی به مواد مخدر باعث آسیب های دیگر اجتماعی و مرضهای جسمی می گردد. .

ما در این مقاله ابتدا به نقش خانواده ,در جلوگیری از اعتیاد می پردازیم و سپس راههای پیشگیری از اعتیاد را توسط خانواده بیان می نما ئیم.

واژه های کلیدی :

خانواده ,اعتیاد ,وابستگی ,عوارض شغلی ,عوارض اقتصادی ,عوارض اجتماعی ,عوارض خانوادگی ,سلامت فردی ,مواد مورد سوءمصرف ,آسیب اجتماعی ,نظام اجتماعی ,تحولات فرهنگی ,اوقات فراغت ,اعتماد به نفس ,مهارت اجتماعی و فردی ,همسالان ,تربیت ,معتاد .

خانواده کوچکترین واحد اجتماعی است که نظام های بشری بر آن بنا شده و عواطف انسانی از آن طریق حفظ گردیده است .خانواده یک نظام اجتماعی است ,یعنی مجموعه ی نقشهای  

بهم پیوسته و در عین حال خاص که مکمل یکدیگرند و هر نوع الگوی رفتاری ,عاطفی و ایفای نقش در ارتباط با دیگران معنی پیدا می کند و بدین طریق فرد به انتقال حالات و ارضاء نیازها و ابراز حساسیت ها می پردازد .  برهمین اساس یکی از وظایف و کارکردهای مهم خانواده برقراری رابط عاطفی بین زن و شوهر و فرزندان و محل برآوردن انتظارات متقابل نقشها است , اگر فرزندان در خانواده هایی پرورش یابند که از روابط عاطفی سالمی برخوردار نخواهند بود , و در معرض آسیب  و انحرافات قرار خواهند گرفت , که یکی از آسیب های خانمان برانداز , اعتیاد اعضاء خانواده و یا فرزندان به آن می باشد .

پدیده ویرانگر اعتیاد یکی از مهمترین و جدی ترین معضلات فرهنگی اجتماعی جامعه امروز ما است و پرداختن به این مسئله مهم از ابعاد و زوایای گوناگون امری ضروری و اجتناب ناپذیر است . پرداختن به علل و عوامل آن و آگاهی از ریشه ها و عوامل اصلی و انگیزه های پنهان و آشکار و نقش خانواده در جلوگیری از این معضل و آسیب , می تواند به ما راهکارهای مناسبی ارائه نماید تا جامعه دچار آسیبهای مختلف و تلف شدن نیروی انسانی فعال و ضرر و زیان اقتصادی نشود .

«به طور کلی علل و زمینه های گرایش جوانان و نوجوانان به اعتیاد را در دو مقوله اساسی می توان مورد بررسی قرار داد ,اول خصیصه ها و ویژگی های شخصیتی و دوم شرایط اجتماعی و و عوامل و محرکهای بیرونی از آنجایی که ویژگی های شخصیتی نیز ابتدا از طریق خانواده شکل می گیرد و خانواده نقش ارتباطی با سازمانها و نهادهای دیگر داشته ونقش کنترلی برای فرزندان و اعضاء دارد به خانواده بیش از آنچه امروز توجه می شود , باید توجه کرد و برنامه ریزیها و آموزشهای منظم و تأثیر گذاری بر آن تدوین و اجراء نمود و نقش دولت و صدا و سیما  در این مورد بسیار حائز اهمیت است .»[1]

اعتیاد می تواند ثبات خانواده را از بین ببرد و باعث طلاق واز هم پاشیدگی خانواده شود که طبق آمار در خراسان بزرگ بیش از 56% از خانواده ها باعث بروز اختلاف شده که در 22 مورد از 80 مورد یعنی 58/25% منجر به طلاق و جدایی شده است [2]

خراسان شمالی , از این جهات مختلف باید مورد توجه قرار گیرد , دو متغیر خانواده و اعتیاد , بر هم تأثیر می گذارند . اعتیاد باعث جدایی و طلاق , فرار فرزندان , فساد جنسی اعضاء خانواده , بروز اختلاف خانوادگی ,افزایش ستیزه های خانوادگی ,بی اعتمادی و از بین رفتن همبستگی نقشها و ..می شود از طرف دیگر خانواده می تواند نقش به سزایی درکنترل و پیشگیری از اعتیاد داشته باشد و نسلی بالغ و متفکر و سالم و اندیشمندرا تحویل جامعه بدهد                            

راههای پیشگیری از اعتیاد از طریق خانواده  :

1.                     نقش مذهب در کاهش آسیب اجتماعی اعتیاد :

مذهب نقش بسیار مهمی در شکل گیری ارزشها و عقاید دارد نوجوانان و فرزندانی که در مراسم مذهبی هر ماه چند بار شرکت  می کنند و یا والدین آنها دارای روحیه مذهبی هستند و فرزندان آن را لمس می کنند قسمتی اوقات فراغت آنها بدین طریق پر می شود بی قید و بند بودن خانواده و تأثیر آن بر فرزندان , نیروی کنترل درونی آنها را از بین برد و فرد نسبت به عواقب آن کمتر فکر می کند ودر اتخاذ تصمیمات مهم با دیگران مشورت می کنند و این والدین هستند که با شرکت دادن فرزندان خود در این مراسمات حدود اخلاقی را برای فرزندان خود مشخص می کنند و قدرت لازم را برای «نه» گفتن در مقابل وسوسه های روی آوردن به مواد مخدر پیدا نموده و عزت نفس بیشتری  می یابند .

یک خانواده با ایمان خوب و همدل وآگاه نسبت به خود و جهان پیرامون خویش ,حتی اگر در دل کویر به سر ببرد , احساسی از شادمانی ,آرامش و بی نیازی را در درون اعضای خویش به وجود     می آورد و اعضای این خانواده ها با مشکل چندانی مواجه نخواهند بود .

از طریق مختلف سازمانها و نهادها ی دست اندر کار فرهنگی میتوانند سطح اگاهی خانواده  ها را بالا برده و زمینه ی لازم برای والدین و فرزندان فراهم نموده تا تأثیر گذاری قدرتمندانه ای در جلوگیری از روی آوردن به آسیب اجتماعی  اعتیاد داشته باشند اگر سطوح پیشگیری از اعتیاد را از طریق خانواده در نظر بگیریم باید به سطح نخستین که پیشگیری اولیه است و هنوز فرزندان دچار اعتیاد نشده اند توجه خاص نمود زیرا نقش خانواده در مرحله پیشگیری ثانویه و مرحله سوم که مرحله ارائه خدمات تخصصی است سخت تر از مرحله اولیه و یا پیشگیری است .

والدین باید هنجارهای اجتماعی و ارزشهای دینی را به فرزندان خود بیاموزندو آنها را درونی کنند  و در این راه باید اول خود این آموزه را یاد بگیرند و برنامه ریزی برای آموزش خانواده ها , افزایش سواد و میزان تحصیلات نقش مهمی در کاهش روی آوردن به اعتیاد دارد از این جهت از طریق گسترش برنامه های آموزشی رایگان و اجباری والدین مراقبت به توجه بیشتر  نسبت به فرزندان جلب نمود .

                                    ( والدین + مذهب = تأثیر گذاری قدرتمندانه )   

در خراسان شمالی با توجه به ساخت فرهنگی و خرده فرهنگها و آداب و رسوم مذهبی و آئین های عزاداری و مشارکت والدین همراه با فرزندان در آن و گروههای مذهبی غیر سازماندهی شده با برنامه ریزی و مطالعات فرهنگی بنیادی ,می توان این مراسم مذهبی را شناخت و آن را از طرق مختلف مورد حمایت قرار داد و تقویت نمود ,سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی ,سازمان تبلیغات ,آموزش و پرورش ,بنیادهای فرهنگی در سازمانهای دولتی ,نقش بسزایی در این مورد می توانند داشته باشند . مکتب اسلام بهترین الگو را در نظام تعلیم و تربیت ارائه میدهد,اگر والدین به قرآن و سیره پیامبر اعظم (ص)و ائمه اطهار (علیهم السلام ) روی آورند , تأثیر بسزایی بر فرزندان خواهند داشت .

2.               ایجاد تعامل بیشتر در بین اعضای خانواده

الف- روابط عاطفی

وجود روابط گرم و صمیمی در خانواده , یکی از بهترین ابزارهای پیشگیری از آسیبهای اجتماعی است .ایجاد و برقراری روابط صمیمی و سرشار از ثبات و امنیت عاطفی در خانواده ,باعث تقویت اعتماد به نفس همراه با احساس تعلق به جمع و نوع دوستی می شود در مواردی که روابط عاطفی بین اعضای خانواده سرد و خشک باشد ,فرزندان احساس تنهایی نموده و برای پر کردن خلأ عاطفی خود به محیط خارج از خانواده پناه می برند.

 خانواده خوب احساس راضی بودن از خا نواده خویش را ایجاد می کنند ,مشکلات ,دردها , ناکامی ها و مسائل عدیده ای که انسان در این جهان ناگزیر از مواجه شدن با آن است را تحمل می نماید و هر مشکلی می تواند در این خانواده ها تبدیل به عا ملی برای رشد و تکامل می شود .

خانواده اگر خانواده   متعادل باشد وقتی با مشکلی مواجه می شود تنها مشکل را نمی بیند بلکه توان خود را برای از میان برداشتن آن نیز می بیند و می داند مشکلات هر قدر هم که بزرگ باشند و مصائب هر قدر هم عظیم باشند قدرت اندیشه و اراده آدمی با اتکال به خداوند لایزال موسسات تمسک به سیره نبوی (ع) از آنها بزرگتر و کارآمد تر است در سال پیامبر اعظم(ص) شایسته است از طریق مدارس و نظامهای آموزشی و انجمن اولیاء و مربیان والدین را با مهارتهای لازم برای تعامل بین اعضاء آشنا نمود و مهارت های لازم برای ایفای نقشها در درون خانواده به اعضای خانواده آموزش دهیم و درآن صورت است که افراد با به کارگیری مهارت های لازم که آموزش دیده اند گرفتاریهایی را برای خود و دیگران ایجاد نمی کنندو افراد به سوی گریزگاهی دیگر نیستند و آمار اعتیاد و طلاق ودیگر آسیب ها کاهش پیدا خواهد کرد .

فعالیت سازمانهای فرهنگی و تبلیغی باید باعث وحدت نقشها و یگانگی آنها بشود آنچه به عنوان آسیب خانواده مطرح شود مسئله فرد گرایی (Alienation ) است کارکردها والدین و فرزندان یکدیگر را درک نخواهند کرد که فرزندان به دام اعتیاد می افتند .

ب . روابط اجتماعی

در روابط خانوادگی اعضای خانواده .....از تنش و درگیری جلوگیری نمایید با توجه به تحولات فرهنگی تفاوت در فرهنگ و عقیده و سلیقه های والدین و فرزندان امری طبیعی است ولی باید توجه کرد که این امر به درگیری و مجادله کشیده نشود و فشار روانی فراوان به فرزندان تحمیل نگردد و در غیر این صورت فرزندان برای رهایی از اضطراب و تنش به محیطی خارج از خانواده پناه می برند وبه این ترتیب احتمال آسیب افزایش می یابد .

خانواده ها سعی نمایند با فرزندان خود در زمینه مواد مخدر و ضرر و زیان آن صحبت نکنند این صحبت ها باعث از بین رفتن پرده حیا و شرم می شود اگر چنین فکر کنند والدین نمی توانند اطلاعات درست و کافی در اختیار فرزندان قرار دهند اثرات فردی و اجتماعی آن را بطور صریح و بی پرده برای آنها بازگو نمایند آنها سعی کنند این صحبت ها در یک محیط صمیمی و دو طرفه باشد و جنبه خیرخواهانه داشته باشد و خود عامل به حرفهای خود باشند پدر و مادری که خود معتادند نمی توانند فرزندان خود را از اعتیاد منع  نمایند .

ج. روشهای تربیتی

اسلام دین اعتدال است افراط و تفریط در هر مورددر اسلام رد است و تأثیر منفی خواهد داشت . روش تربیتی والدین عامل موثری در تکامل و تکوین شخصیت فرزندان است و روشهای تربیتی سخت گیرانه , تحکم آمیز یا سهل انگارانه, آسیب زا بوده وزمینه ساز انحراف اجتماعی از جمله اعتیاد می باشد .

اطمینان بیش از حد به فرزندان و عدم نظارت بر رفتار آنها گاهی مشکل زا است

3) ساخت و نوع خانواده  و تأثر بر آسیب اجتماعی اعتیاد

- خانواده  بی سرپرست و تک سرپرست

- خانواده  بدسرپرست

-خانواده  پر جمعیت

- خانواده بی سرپرست و تک سرپرست :اکثر تحقیقات نشان می دهند که آسیبهای اجتماعی در خانواده های بی سرپرست و تک سرپرست بیشتر از خانواده های معمولی است زیرا این خانواده  ها نظارت سالم و سازنده بر فرزندان نداشته و یا این نظارت بسیار ناقص و اندک است و در عین حال روابط عاطفی اعضای خانواده  کم و بیش دچار اختلال شده است طلاق یکی از این موارد محسوب می شود بنابراین دختران و پسرانی که والدین خود را در اثر جدایی و طلاق از دست می دهند بیشتر به بزهکاری و اعمال ناپسند روی می آورند .

خانواده  بد  سرپرست :الگوی اصلی فرزندان والدین آنها می باشند فرزندان رفتارهای بد و خوب خود را از والدین می آموزند معتاد بودن یکی از والدین ویا هر دو این تصور را در فرزندان بوجود می آورد که اعتیاد یک عمل عادی بوده و جزیی از روند رشد و بزرگسالی محسوب می شود در این خانواده ها مواد مخدر به آسانی در دسترس است و آشنایی با مواد مخدر و استعمال آن به آسانی صورت می گیرد و جو کلی خانواده گرایش به مصرف مواد مخدر طبق آمار 30 %از معتادان کسانی بوده اند که قبل از رسیدن به سن 10 سالگی در خانواده های معتاد رشد کرده اند .

خانواده های پر جمعیت :یکی از مسائل مهم در خانواده تأمین معاش و برآوردن حدأقل زندگی و تأمین نیاز می باشد بعد خانوادگی بالا باشد علاوه بر تأثیرات منفی در ارتباط درون خانواده و عدم کنترل آن گاهی فرزندان برای تأمین نیاز به  فروش و بعد کشیدن و استعمال این مواد روی می آورند

4. راههای پیشگیری از اعتیاد در خانواده 

کسب اطلاعات خانواده در مورد سیگار ,تنباکو و سایر مواد مورد سوء مصرف:

«پدران و مادران باید درباره ی مواد مخدر رایجی که ممکن است توسط نوجوانان و جوانان مورد سوءمصرف قرار گیرند , اطلاعات کافی داشته باشند ,آشنایی با نامهای رایج مواد , شکل , روش مصرف عوارض خوشایند و نا خوشایند آنها برای پاسخ گویی به پرسشهای فرزندان ضروری است از طرف دیگر چنانچه خانواده ها اطلاعات کافی در این مورد داشته باشند می توانند در اولین مرحله روی آوردن فرزندان به این مواد و یا تغییراتی که ممکن است از وضعیت ظاهری روحی پیش آید از آلوده شدن فرزندان به این مواد جلوگیری نمایند .»[3]

علائم ظاهری عبارتند از :خمیازه کشیدن , چرت زدن , گوشه گیری و انزوا طلبی  , ترک دوستان قدیم و هم نشینی با افراد جدید و مشکوک , بروز تغییرات ناگهانی در خلق و خوی , کاهش وزن , تغییر رنگ , بی اعتنایی به سرو صورت و نظافت شخصی ,فرار از فعالیت های بدنی , پنهان کاری و..... که والدین چنانچه اطلاعات کافی در این مورد داشته باشند می توانند فرزندان خود را کمک کنند .

آگاهی از موقعیت های زمانی و مکانی مخاطره آمیز : پدران و مادران باید بدانند که چه فرصتها و محیط هایی مکن است برای آشنایی فرزندانشان با مواد مخدر وجود داشته باشد .

تنها ماندن در منزل و در دسترس بودن سیگار و دارو می تواند باعث تحریک حس کنجکاوی و اقدام به سوء مصرف گردد . رفت و آمد به مکانهای آلوده یا شرکت در جشنها و مهمانیهای مشکوک نیز از عوامل موثر در گرایش جوانان و نو جوانان به مصرف مواد می باشد.

آگاهی از شیوه ها و مهارت های تحکیم روابط خانوادگی : کمک به فرزندان برای شناخت توانایی ها و دادن نگرش مثبت از خود و تقویت قدرت تصمیم گیری از اهم وظایف والدین می باشد .

فراهم کردن محیط آرام و خالی از تنش در درون خانواده باعث تحکیم روابط سازنده بین اعضای خانواده می شود در چنین محیطی است که اعتقادات و ارزشهای استوار و نیرومند در فرزندان پرورش می یابد گوش دادن با علاقه و توجه به حرف های فرزندان باعث استحکام شخصیت و افزایش مقاومت آنها در رابطه با اصرار دوستان مبنی بر انجام کارهای ناپسند می شود .

آگاهی از روشهای پیشگیری ازمصرف مواد مخدر در خانه :[4]

v    والدین باید بکوشند تا الگو و نمونه خوبی برای فرزندان خود باشند

v    والدین باید مقاومت در برابر فشار همسالان را به فرزندان خود بیاموزند

v    والدین باید فرزندان را به فعالیت های خلاق و شادی بخش تشویق کنند

v    والدین باید نظم و قانون سازنده ای را در خانواده برقرار سازند

منابع

1- آقابخشی، حبیب ، 1378، اعتیاد و آسیب شناسی خانواده رویکرد مددکاری اجتماعی ، تهران ، دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی.

2- اقلیما، مصطفی ،1376، تکنیکهای ارتباط با فرد و خانواده ، تهران ، دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی

3- به پژو، احمد ،1377 ، چهار نوشتار درباره یمددکاری اجتماعی ، تهران ،آوای نور

4- کاپلان و همکاران ، 1998، خلاصه روانپزشکی ،ترجمه نصرت الله پور افکاری ، تهران ، شهر آشوب

5- کارشناسان دفتر اعتیاد ، 1379، طرح جامع پیشگیری از اعتیاد ، مشهد ، معاونت فرهنگی بهزیستی خراسان

6- فصلنامه های ژرفای تربیت ، وزارت آموزش و پرورش ، شماره های 26-27-28-31و..