نشان دادن وجود کربن دی اکسید در هوای بازدم
وسایل و مواد: آهک، کاغذ صافی، بشر، قیف، نی نوشابه خوری
روش انجام آزمایش:
١ مقداری آهک را در آب حل و با کاغذ صافی آن را صاف کنید.
٢ با یک نی درون این مایع شفاف بدمید.
٣ چه تغییری در محلول صورت می گیرد؟

پاسخ :

کربن دی اکسید می تواند آب آهک شفاف را کدر کند.

به صورت گروهی در مورد یکی از پرسش های زیر اطلاعاتی را جمع آوری کنید و
گزارش آن را در کلاس ارائه دهید.
 دود سیگار چه اثری بر سلامت فرد سیگاری و اطرافیانش دارد؟
 در دود سیگار چه ترکیب های سمی ای وجود دارد؟
 در افراد سیگاری چه بیماری هایی شایع تر است؟

پاسخ :

سیگار حاوی 4000 ماده شیمیایی و تنباکو نیز حاوی بیش از 60 ماده سرطان‌زا و بیش از 700 ماده افزودنی (نگه‌دارنده‌ها، طعم دهنده‌ها) است.

چند ترکیب سرطان‌زا در سیگار:

1- بنزو پیرین (benzopyrene): این ماده در پی احتراق ناقص مواد ارگانیک تولید می‌شود. بسیار جهش زا و سرطان‌زا می‌باشد.

2- نیتروزامین (nitrosamine): از واکنش نیکوتین و سایر ترکیبات با نیتریت تنباکو تولید می‌شود. این ماده نیز سرطان‌زا می‌باشد.

فهرستی از مواد سمی موجود در تنباکو و دود سیگار:

1- استون (acetone): مایع فرار و معطری است که به عنوان حلال به کار می‌رود (مثلاً در لاک پاک‌کن‌های ناخن). استون به پوست، دهان،‌ کلیه‌ها،‌ کبد و اعصاب آسیب رسانده و باعث نواقص مادرزادی می‌شود.

2- آلومینیوم (aluminium): باعث درماتیت تماسی (التهاب پوست) و آلزایمر می‌شود.

3- آمونیاک (ammonia): در تماس با آلوئول‌های شش‌ها یک ماده بسیار خورنده است.

4- آرسنیک (arsenic):‌ یک ماده بسیار سمی است که در حشره‌کش‌ها و آفت‌کش‌ها استفاده می‌شود. باعث مسمومیت و آسیب به ارگان‌های بدن گردیده و می‌تواند سرطان‌زا نیز باشد. این ماده در مرگ موش موجود است.

5- بنزن (benzene): یک ترکیب آروماتیک است که از ذغال سنگ و نفت خام بدست می‌آید و به عنوان حلال مصرف می‌شود. سرطان‌زا بوده و می‌تواند باعث خواب آلودگی،‌ افزایش ضربان قلب گیجی،‌ سردرد، سرگیجه، افزایش فشار خون، لرزه، استفراغ، بیهوشی و مرگ می‌شود.

6- کادمیوم (cadmium): این ماده در ساخت باتری‌ها کاربرد داشته و باعث مشکلات مجاری تنفسی و کلیه‌ها،‌ آسیب به کبد، پوکی و نرمی استخوان می‌شود و می‌تواند سرطان‌زا نیز باشد.

7- کافئین (caffeine):‌ باعث افزایش انرژی و بی قراری می‌شود.

8- منو اکسید کربن (co):‌ گاز بی بو و بی رنگی است که بسیار کشنده و سمی می‌باشد. باعث سرگیجه، سردرد،‌ بیهوشی،‌ نارسایی تنفسی و مرگ می‌شود. منواکسیدکربن، اکسیژن‌رسانی به عضلات، مغز و نسوج بدن را کاهش داده و سبب می‌گردد قلب و بدن سخت‌تر کار کنند.

9- کلرفرم (chloroform): باعث ایجاد مشکلات کبدی و کلیوی، نواقص مادرزادی و مشکلات پوستی می‌شود.

10- مس (copper): در عملکرد طبیعی برخی آنزیم‌های بدن اختلال ایجاد می‌کند.

11- سیانید/ هیدروژن سیانید (syanide/ hydrogen /syanide): باعث ایجاد کما، تشنج، آپنه، ایست قلبی، غش،‌ سرگیجه،‌ اضطراب، استفراغ، تعرق، ضعف در انگشتان پا و دست،‌ مشکلات حرکتی، تاری دید، ناشنوایی و اختلال در عملکرد غده تیروئید می‌شوند.

12- د.د.ت (DDT): پیش‌تر به عنوان حشره‌کش کاربرد داشته است. باعث ایجاد تومور به ویژه در کبد می‌شود.

13- اتانول (ETHANOL)

14- فرمالدهید (FORMALDEHYDE):‌ یک ماده بی رنگ و بسیار سمی می‌باشد که برای حفظ اجساد استفاده می‌شود. باعث آزار چشم‌ها و پوشش مخاطی،‌ اشک ریزش، سردرد،‌ سوزش گلو، اشکال در تنفس،‌ مشکلات پوستی، افزایش اسدیته خون،‌ تنفس کم عمق و سریع،‌ کاهش دمای بدن، کما و مرگ می‌شود. این ماده سرطان‌زا نیز می‌تواند باشد.

15- سرب (LEAD): باعث کاهش ضریب هوشی، تهوع،‌ درد شکم،‌ تحریک پذیری،‌ بی خوابی،‌ بی حالی شدید،‌ سردرد،‌ تشنج، کما، یبوست، استفراغ، کاهش اشتها، کم خونی،‌ مشکلات کلیوی و تولید مثلی، کرامپ، پر فعالیتی مزمن،‌ مسمومیت مغزی، ناتوانی در یادگیری و آسیب به لثه‌ها می‌شود.

16- منیزیم (MAGNESIUM): باعث اسهال و تحریک چشم‌ها می‌شود.

17- متانول (METHANOL): باعث نابینایی،‌ نواقص مادرزادی،‌ سردرد، سرگیجه،‌ استفراغ،‌ گیجی،‌ نارسایی تنفسی، بیهوشی و مرگ می‌شود.

18- جیوه (MERCURY): باعث آسیب به دهان،‌ لثه‌ها،‌ دندان‌ها،‌ مغز، آسیب به سیستم عصبی و غدد درون ریز و نواقص مادرزادی می‌شود.

19- وینیل کلراید (VINYL CHLORIDE): باعث سردرد، از دست رفتن هماهنگی بدن، توهم، بیهوشی، نارسایی تنفسی، سرطان کبد،‌ تحریکات پوستی،‌ مرگ و نواقص مادرزادی می‌شود.

20- نیترات پتاسیم (POTASSIUM NITRATE):‌ باعث مشکلات قلبی و یا تشدید آن‌ها می‌شود.

21- تولوئن (TOLUEN): یک ماده بسیار سمی است که در رقیق کننده‌های رنگ (تینر) مورد استفاده قرار می‌گیرد.

22- تار و یا قطران (TAR): تار ترکیبی صمغ مانند، قهوه‌ای و چسبناک است و از صدها ماده شیمیایی مختلف (هیدروکربن‌های پلی آروماتیک، آمین‌های آروماتیک و ترکیبات غیر ارگانیک) که بسیاری از آن‌ها سمی،‌ سرطان‌زا و جهش زا می‌باشند، تشکیل یافته است.

تار از سوختن تنباکو و سایر مواد گیاهی حاصل می‌شود. تار ذرات ریزی می‌باشد که هنگام پک زدن به سیگار وارد ریه‌ها شده و در آنجا تجمع می‌یابد. در حدود 70 درصد تار موجود در دود سیگار، درون ریه‌ها رسوب می‌کند. تار مانند دوده موجود در دودکش، درون ریه‌های شما را به صورت یک لایه چسبناک می‌پوشاند. فردی که روزانه 20 نخ سیگار دود می‌کند، سالانه 210 گرم (یک فنجان پر) تار وارد ریه‌های خود می‌کند. بو و رنگ سیگار مربوط به تار است. تار همچنین بر روی پرزهای (سیلیا و یا مژک‌ها) ریه‌ها چسبیده و عملکرد طبیعی آن‌ها را مختل می‌کند. این پرزها با حرکت رو به بالا باعث خارج شدن مواد زائد، میکروب‌ها،‌ گردو غبار و آلودگی‌ها از ریه می‌شوند. تار می‌تواند بروی لباس یا پوست بدن نیز بچسبد. آخرین پک سیگار دو برابر بیشتر از نخستین پک سیگار حاوی تار می‌باشد.

23- گازهای بوتان (گاز فندک)، اتان،‌ متان، پروپان و دی اکسیدکربن.

24- نیکوتین

مواد شیمیایی خطرناک موجود در سیگار:

25- سیگار حاوی 4000 ماده شیمیایی و تنباکو نیز حاوی بیش از 60 ماده سرطان‌زا و بیش از 700 ماده افزودنی (نگه‌دارنده‌ها، طعم دهنده‌ها) است.

26- آکریلامید (ACRYLAMIDE): یک ماده بسیار سمی است که در حیوانات سرطان‌زا می‌باشد. باعث تحریک پوشش مخاطی،‌ تعریق،‌ تهوع، کرختی،‌ اشکال در تکلم،‌ ضعف دست‌ها و پاها و آسیب به غدد دستگاه تولید مثلی مردان شود.

27- پولونیوم (POLONIUM): یک ماده رادیو اکتیو و سرطان‌زا می‌باشد.

28- آکرولئین (ACROLEIN): بسیار سمی و مرگبار است. در سلاح‌های شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد،‌ چرا که بسیار اشک آور و تحریک کنند ریه‌هاست.

29- نفتالین (NAPHTHALENE): در تهیه مواد منفجره، رنگدانه های رنگ و گلوله نفتالین (ضد بید) کاربرد دارد.

برخی از مواد افزودنی در تنباکوی سیگار:

مخمر، سرکه،‌ اوره،‌ انواع روغن‌ها،‌ انواع الکل‌ها،‌ قندها،‌ نشاسته، نمک،‌ جوش شیرین، گلیسیرین،‌ کاکائو، کافئین، فیبر، پودر میوه‌ها،‌ انجیر، کشمش، وانیل، آب،‌ عسل، شکلات،‌ کره،‌ موم.

این مواد به عنوان طعم دهنده، نگه‌دارنده،‌ افزایش رطوبت و ملایم ساختن طعم سیگار مورد استفاده قرار می‌گیرند

دربارهٔ راه های کاهش آلودگی شهر های بزرگ و صنعتی، چه پیشنهاد هایی دارید؟
درگروه خود در مورد آنها گفت وگو کنید و نتیجه را به کلاس گزارش دهید.

پاسخ :

● راه های مقابله با آلودگی هوا:
▪ از موثرترین راهكارهای كاهش آلودگی، كاهش آلودگی از مبدا است: ساخت و طراحی وسایل نقلیه موتوری كه از حداقل سوخت استفاده كنند، چنانچه در کشور های پیشرفته این امر تحقق یافته و در صدد موفقیت های بیشتری نیز هستند. همانطور که می دانیم وسایل نقلیه موتوری در ایران نسبت به دیگر کشور ها از بالاترین مصرف سوخت برخوردار هستند.

▪ تبدیل سوخت خودروها به CNG در مقابل بنزین و نیز كاهش واردات بنزین .

▪ ارایه برنامه های آموزشی در رابطه با كاهش مصرف سوخت از طرق مختلف مانند آموزش تعمیر و نگهداری خودروها، الگوهای رانندگی و عوامل موثر بر میزان مصرف سوخت خودرو.

▪ استفاده از رسانه ها ی همگانی (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و... ) و فعالیت های سازمان یافته برای آموزش و افزایش دانش در باره ی تهدیدهای آلوده كننده های هوا وایجاد آگاهی از اجرای قوانین برضد تمامی آلوده كننده ها بسیار مهم و ضروری است. این رسانه ها یکی از اولین ابزارهای ما برای ایجاد تغییر به شمار می آیند.

▪ به كودكانمان از همان سنین كودكی آموزش دهیم كه استفاده از وسایط نقلیه همگانی ، دوچرخه یا پیاده طی كردن

▪ مسافت های كوتاه به سلامت هوا كمك می كند؛

▪ خارج كردن صنایع آلاینده از محدوده شهری؛

▪ از رده خارج كردن خودروهای قدیمی و فرسوده با حفظ حقوق صاحبان آن ها.

▪ استفاده از انرژی های تجدید پذیر كه هم اكنون در نقاط مختلف دنیا از آن ها استفاده می شود از جمله انرژی خورشید ،باد، انرژی گرمایی اقیانوس ها ،انرژی امواج آب و انرژیجذر و مد اقیانوس ها ، بیوگاز (سوخت حاصل از تجزیه میكروبی ماده آلی در غیاب اكسیژن _ بیوگاز سوختی پاكیزه است كه می شود از آن برایپخت و پز ،گرم کردن فضا و آب، روشنایی و حتی فراهم آوردن توان مکانیکی در ماشین آلات کشاورزی و ...)

▪ درختان و گیاهان ریه زمین هستند و یك ضرورت اساسی برای بهداشت زیستی این سیاره. هرچند انسان هوا را از دی اكسید كربن پر می كند و لایه ی اوزون را با مواد شیمیایی ساخته خود نابود می كند، درختان سیستمی قوی برای تعدیل این تاثیرات ارایه می دهند. به همان اندازه كه درخت جان تازه ای به جوّ می دهد، جنگل زدایی آن را نابود می سازد. از آن جا كه یك درخت طی دویست سال دی اكسید كربن هوا را جذب و كربن را در چوب خود ذخیره می كند ، وقتی آن را خرد می كنیم و به صورت چوب و یا كاغذ می سوزانیم، کربن دویست ساله ی در بند خود را بصورت دی اکسید کربن آزاد می کند و در نتیجه تاثیر گلخانه ای را تشدید می كنیم. از این رو ما نیاز به كاشت درخت داریم و باید از قطع درختان خودداری كنیم، زیرا هر درخت در هركجای دنیا گوهری است پربها. لایه ی اوزون و گازهای گلخانه ای مرز نمی شناسند، پس قطع هر درخت تاثیر جهانی برجای خواهد گذاشت.

▪ استفاده از انرژی ها را درجای خود و به مقدار لازم برای خود مجاز بدانیم.انرژی های خانگی از قبیل :پخت و پز،روشنایی، حرارتی ،الكتریكی، مكانیكی

●● پس:
درب یخچال را كمتر باز كنیم.

از آب گرم برای مصارفی كه حتماً نیازمند به آب گرم است، استفاده كنیم.

انرژی برق را برای چراغانی تجملی استفاده نكنیم و …

همه ی این كارها که ساده به نظر می آید باعث می شود كه هم از اتلاف انرژی جلوگیری کنیم و هم منابع طبیعی را هدر ندهیم و هم در هزینه ی مالی خانواده صرفه جویی کنیم.

هوا نعمت بزرگی است كه باید بین همگان مساوی تقسیم می شود .

دستگاهی شبیه شکل صفحهٔ بعد آماده کنید.
1 هریک از شماره ها در شکل نشان دهندهٔ کدام قسمت در دستگاه تنفس است؟
2 وقتی پردهٔ شمارهٔ 4 به پایین کشیده می شود، چه اتفاقی می افتد؟
فعّالیت
126
در هوای سالم و بدون آلودگی حدود 21 % اکسیژن وجود دارد که هنگام دم وارد
شش های ما می شود. امروزه در شهرهای بزرگ یا صنعتی با وجود آلودگی های مختلف
درصد اکسیژن هوا کاهش یافته است.
3 وقتی پرده رها می شود، چه رخ می دهد؟
4 هر کدام از این حرکات، مشابه کدام حرکت تنفسی است؟

پاسخ :

1) نای 2) نایژه 3) شش راست 4) پرده دیافراگم 5) پرده جنب

2) پرده دیافراگم به پایین کشیده شود شش ها باز شده (دم))

3)شش ها برای بازدم آماده می شوند 4) دم و بازدم

در ساختار شش ها افزون بر نایژک ها، تعداد زیادی رگ های خونی نیز دیده می شود. وظیفهٔ این رگ ها چیست؟

پاسخ :

این مویرگها  در بین کیسه هوایی شش - تبادل گازها را به عهده دارد.