پاسخ :

برای اینکه نشان دهد در دین اسلام کسب دانش برابر با والاترین عبادت‌هاست و نیز ایشان خود را مسئول آموزش مردم می‌دانسته است.

توضحیات :

1.       نقش پیامبر اسلام در پیشرفت علمی مسلمانان

بدیهی است مسلمانان، پیشرفت علمی خود را مدیون پیامبر بزرگوار اسلام هستند؛ زیرا رسول ‌خدا(ص) بود که به حرکت و تلاش مسلمانان جهت داد و آنان را به اهمیت علم و دانش آگاه کرد. مسلم است که اگر تدابیر و کیاست حضرت نبود، آنان نسبت به آثار و فواید علم و دانش بی‌اطلاع بودند و در نتیجه، اهمیتی به فراگیری علوم نمی‌دادند و اشتیاقی در خود نمی‌دیدند. به طور کلی، نخستین سنگ‌بناهایی که آن حضرت نهاد، بیشترین تأثیر را در ترسیم راه و رسم دین اسلام برای مسلمانان داشت.

 حضرت از همان ابتدا افق‌های بسیار دور را نشان می‌داد و از این طریق مسلمانان با محتوای دین اسلام آشنا می‌شدند. علم و دانش هم از این مقوله است؛ یعنی جرقه اول توسط آن حضرت زده شد و سنگ‌ بنای اصلی توسط آن حضرت نهاده شد. رسول خدا(ص) از همان آغاز در تصمیمات خود، با جهت‌گیری به سمت و سوی علم و دانش، اهمیت آن را گوشزد کرد و شور و اشتیاق فراوانی در مسلمانان به وجود آورد. در نتیجه این اهتمام حضرت بود که مسلمانان به سرعت به سوی کسب علم و دانش روی آوردند. برای نمونه، وقتی جنگ بدر به نفع مسلمانان پایان یافت و گروهی از مشرکان که به دست مسلمانان اسیر شده بودند به مدینه برده شدند. ‌در میان اسرا کسانی بودند که مالی برای خریدن و آزاد ساختن خود نداشتند؛ ولی باسواد بودند و نوشتن و خواندن می‌دانستند. از این رو، پیامبر مقرر کرد که هر یک از اسیران، اگر ده نفر از مسلمانان را خواندن و نوشتن بیاموزد آزاد شود.

این تدبیر و تصمیم حضرت در نگاه اول دو فایده مهم در بر داشت: یک فایده این‌که عده‌ای از مسلمانان مدینه که خواندن و نوشتن نمی‌دانستند، با سواد شدند؛ و فایده دیگر، ترسیم خط مشی برای مسلمانان است.

آنان پس از این تصمیم حضرت، توانستند تا آخر ماجرا را بخوانند و متوجه ارزش و بهای علم و دانش بشوند.

مسلم است که این قبیل تدابیر حضرت که در واقع نهادن سنگ ‌بناهایی بود که ساختمان اسلام می‌بایست بر آن بنا می‌شد، بیشترین تأثیر را بر مسلمانان گذاشت و آنان را با حقیقت مکتب اسلام آشنا نمود. از این روست که می‌گوییم رسول الله(ص) بیشترین و مهم‌ترین سهم را در پیشرفت علمی مسلمانان داشته است.

2.      اهمیت علم از دیدگاه پیامبر اسلام

پیامبر اکرم(ص) برای علم و دانش، اهمیت بسیار قائل بود و در جهت بالا بردن سطح علمی مسلمانان از هیچ تلاش و کوششی دریغ نمی‌ورزید. گاهی در سخنان خود به اهمیت آن اشاره می‌کرد و می‌فرمود: «کسب علم و دانش بر هر مسلمانی واجب است، همانا خدای بزرگ،‌ دانشجویان علم را دوست دارد.»

و یا می‌فرمود:

کسی که در راهی رود که در آن دانشی کسب کند، خدا او را به راهی سوی بهشت برد.

همانا، فرشتگان با خرسندی بال‌های خویش را برای دانشجو فرو نهند و اهل زمین و آسمان، تا برسد به ماهیان دریا، برای دانشجو آمرزش می‌طلبند و برتری عالم بر عابد مانند برتری ماه شب چهارده است بر ستارگان دیگر.         (همان، ج1، ص42)

و گاهی نیز با عمل و رفتار خود، دیدگاهش را در مورد علم،‌ اظهار می‌کرد. چنآن‌که وقتی وارد مسجد شد و گروهی را در گوشه‌ای به عبادت مشغول و گروهی دیگر را به فراگیری علم و دانش مشغول دید، پس از ورود به مسجد به جمع آنانی که مشغول تحصیل و آموزش علمی بودند، پیوست.                                (بحارالانوار، ج1، ص206)

پیوستن آن حضرت به آن گروهی که مذاکره علمی‌داشتند همان‌گونه که خود فرمود، نشان‌گر برتری عالم بر عابد است. و از طرفی، مهم‌ترین مشوق مردم است تا به کسب دانش بپردازد.

و یا وقتی عمیربن ‌وهب که با صفوان هم‌پیمان شده بود تا به مدینه برود و پیامبر را به قتل برساند، وارد مدینه شد، مسلمانان از قصد و هدف او آگاه شدند و دستگیرش کردند و به نزد رسول‌گرامي اسلام بردند. عمیر طی گفت‌وگویی که با رسول خدا(ص) داشت، اسلام را پذیرفت. آن حضرت بلافاصله به اصحاب و یاران خود فرمود: «به برادرتان مسائل دین را بیاموزید و به او قرآن تعلیم دهید».

              (اسماعیل‌بن‌کثیر، سیره‌النّبویه، ج2، ص 485)

3.      نمونه‌هایی از تلاش‌ها و کوشش‌های حضرت برای علم‌اندوزی به مسلمانان

الف) تعلیم قرآن

همان‌طوری که گفتیم، نخستین کتابی که مسلمانان به آموختن آن پرداختند، قرآن بود. مسلمانان به مناسبت فراگیری قرآن به علومی همچون، ادبیات، صرف و نحو، تفسیر، معانی، بیان و ... نیز روی آوردند. پیامبر خدا در موارد متعددی به یاد گرفتن قرآن توجه و تشویق می‌کرد. ایشان می‌فرماید:

 «بهترین شما کسی است که قرآن را یاد بگیرد و به دیگران یاد دهد.»                                        (وسائل‌الشّیعه، ج4، ص 825)

آن حضرت برای تعلیم قرآن به دیگران، تلاش فراوانی می‌کرد و گاهی هم خود عهده‌دار آموختن آن به تک تک افراد می‌شد.                (محجة البیضاء، ج2، ص 247)

بنابراین، اولین اقدام حضرت جهت علم‌آموزی و دانش‌پروری، تأکید بر تعلیم و فراگیری قرآن و علوم قرآنی بود.

ب) اعزام عالم و فقیه به قبایل تازه مسلمان:

از دیگر اقدامات پیامبر بزرگوار اسلام در راه ترویج علم و دانش، اعزام افراد عالم و باسواد، به خصوص آنانی که با قرآن و مبانی اسلام بیشتر آشنا بودند، به قبایل تازه مسلمان بود، تا آنان را با قرآن و دستورات اسلام آشنا گردانند.

چنآن‌که به دنبال رفتن یک گروه دوازده نفری از مدینه به سوی مکه و پذیرفتن اسلام، حضرت شخصی به نام مصعب‌بن عمیر را که آشنای با قرآن و اسلام بود همراهشان فرستاد، تا قرآن و اسلام را به آنان تعلیم دهد.    (سیره‌النّبویه، ج2، ص 180)

همچنین عمرو بن حزم را که فقیه و آشنای به مسائل دینی بود، به سوی مردم یمن فرستاد و در نامه‌ای که برایش نوشت، و به آموزش مسائل دینی و قرآن به مردم یمن، توصیه و تأکید کرد.         

آقای پارسا جواب داد: هنگامی که رو به قبله می‌ایستد (2.قیام)، ابتدا قصد می‌کند برای خشنودی خداوند نماز می‌خواند (1.نیت) و سپس الله اکبر می‌گویید (3.تکبیرةالاحرام) بعد سوره حمد و یک سوره دیگر از قرآن را می‌خواند (6.قرائت) و در ادامه به اندازه‌ای که دستش به زانویش برسد خم می‌شود (4.رکوع) و می‌گوید سبحان ربی العظیم و بحمده (7.ذکر رکوع) بعد می‌ایستد و سپس می‌نشیند و دو بار پیشانی‌اش را بر روی خاک می‌گذارد (5.سجود) و می‌گوید: سبحان ربی الاعلی و بحمده (7.ذکر سجده) رکعت دوم را همانند رکعت اول می‌خوانیم و پس از سجده دوم می‌نشینیم (8.تشهد) و می‌گوییم (اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله، الهم صل علی محمد و آل محمد). (7.ذکر تشهد) سپس اگر نماز صبح می‌خوانیم باید بگوییم: السلام علیک ایها النبی و رحمة الله و برکاته، السلام علینا و علی عباد الله الصالحین، السلام علیکم و رحمة الله و برکاته. (9.سلام) اما اگر نماز دیگری غیر از نماز صبح می‌خوانیم، بعد از صلوات بر می‌خیزیم و در رکعت های سوم و چهارم یک سوره حمد (6.قرائت) علاوه بر این فراموش نکنید که تمام کار های نماز را باید به ترتیب (10.ترتیب) و بدون فاصله (11.موالات) انجام دهیم.

جواب :

می‌آموزیم که امام حتی در میدان جنگ با عده‌ای اندک از اصحاب به نماز می‌ایستد و با این کار هدف مهم قیام خویش را که همان بر پا داشتن روح نماز است، به صورت عملی نشان می‌دهد.

توضیحات :

در روز عاشورا اکثر اصحاب امام حسین علیه السلام و تمام اهل بیتشان و خودشان بعد از ظهر عاشورا شهید شدند. البته گروهی همان صبح که صف آرایی و تیراندازی از طرف دشمن شد، در همان تیراندازی بسیار شدید از پا درآمدند. ولی بعد که حضرت مکرر رفتند با مردم اتمام حجت کردند، یک مقدار مبارزه های تن به تن شد. تا ظهر هنوز بسیاری از صحابه و همه اهل بیت زند بودند. زوال ظهر می شود. یکی از اصحاب ( ظاهرا سعیدبن عبدالله حنفی ) نگاهی به آسمان می کند و از وقت مطلع می شود. عرض می کند: یا اباعبدالله! ظهر است و دوست داریم که آخرین نماز را با شما به جماعت بخوانیم. حالا این کیست که این حرف را می زند؟ مردی که از آن آخرین غربال بیرون آمده، در خدمت امام و آماده شهادت است. حال ببینید امام درباره او چه دعایی می کند؟ فرمود: ''ذکرت الصلاة'' (یا: ذکرت الصلاة) به یاد نماز افتادی (یا نماز را به یاد دیگران آوردی)؛ ''بارک الله، مرحبا، جعلک الله من المصلین'' خدا تو را از زمره نمازگزاران قرار بدهد.

دعایی که امام به یک چنین شخصی می کند این است: خدا تو را در زمره نمازگزاران قرار بدهد. آیا این جمله یعنی تو نماز نمی خوانی، بعد از این ان شاءالله نمازخوان بشوی؟! بلکه به این معنی است که تو در زمره نمازگزاران (قرار بگیری) آنهایی که حق نماز را می شناسند و ادا می کنند. خیلی معنی دارد که امام وقتی که درباره یار و صاحب خودش، کسی که شب گذشته درباره او و دیگران شهادت داده است که من اصحابی بهتر از اصحاب خودم سراغ ندارم، اصحاب من الآن بر اصحاب پیغمبر فضیلت دارند، بر اصحاب پدرم علی فضیلت ندارند، وقتی که درباره یکی از آنها دعا می کند می فرماید: خداوند تو را در زمره نمازگزاران قرار بدهد.

نماز امام و یارانش در عصر عاشورا:

امام علیه السلام نگاهی به آسمان کرد و فرمود: راست می گویی، زوال ظهر است، نماز می خوانیم. ولی نماز جنگ است که در اصطلاح فقه به آن «نماز خوف» می گویند. نماز جنگ یعنی نماز میدان جنگ. نماز میدان جنگ احکام بالخصوصی دارد. اولا مثل نماز مسافر قصر است یعنی اگر شخص، مسافر هم نباشد در حال جنگ نماز چهار رکعتی اش دو رکعتی است. ثانیا در نماز جنگ برای اینکه همه مؤمنین از فیض نماز بهره مند شوند و از طرفی نمی شود که میدان چنگ را بکلی رها کنند، به این شکل نماز می خوانند: گروهی (تعداد آنها بستگی به اوضاع دارد) میدان جنگ را حفظ می کنند، گروهی دیگر می آیند به امام اقتدا می کنند. امام یک رکعت را می خواند، آنها فورا یک رکعت دیگر را خودشان تنها و به اصطلاح فرادی می خوانند، و سلام می دهند (امام می ایستد و صبر می کند) بعد اینها به میدان می روند، جای آنها را اشغال می کنند و آنهایی که در میدان هستند می آیند و رکعت دوم را اقتدا می کنند، یک رکعت هم آنها جماعت را درک می کنند و رکعت دیگر را قهرا خودشان تنها می خوانند.

اباعبدالله در آنجا نماز خوف یعنی همین نماز جنگ خواند، ولی می دانیم که عاشورا یک وضع استثنایی داشت. در واقع میدان جنگ و محل نماز هر دو یکی بود. این بود که اینها نماز خودشان را در یک وضع خیلی استثنایی خواندند. کأنه هم در میدان جنگ بودند و هم نماز می خواندند. جمعیت اینها کم بود و آنقدر عده نداشتند که گروهی بتوانند جلو دشمن را سد کنند و مانع هجوم شوند و اینها در یک فضای فارغی نمازشان را بخوانند. اینها در واقع مرز میان خود و دشمن را به این شکل حفظ می کردند: چند نفر آمدند بدن خودشان را سپر قرار دادند برای نمازخوانها و بالاخص وجود مقدس حسین بن علی علیه السلام که در حالی که اینها نماز می خواندند دشمن تیرباران می کرد. مردی از آنها خود را برای وجود مقدس اباعبدالله سپر کرده و مراقب بود که مبادا تیری از طرف دشمن به حضرت اصابت کند. به هر وسیله بود – با دستش، با صورتش، با سینه اش، با پایش – خود را سپر قرار می داد به طوری که بعد از آنکه نماز تمام شد این مرد به حال احتضار افتاده بود.

حالا باز ببینید اینها چگونه مردمی هستند؟ حضرت فورا می روند به بالین او، چشمش که به حضرت می افتد عرض می کند: ''یا اباعیدالله! وفیت؟'' یعنی هنوز من تردید دارم، آیا وظیفه ام را انجام دادم؟ مطمئن باشم که به وظیفه خود عمل کرده ام؟

پاسخ :

به این دلیل که اهمیت موضوع را برای هر دو جنس (زن و مرد) مشخص سازد و دومین دلیل این است که هر کدام با توجه به وضعیت خاص خویش باید پوشش خود را حفظ کنند و به نوعی تمام انسان‌ها با هر نوع جنسیتی باید با رفتار و گفتار خویش، حیا و عفت را رعایت کنند.