مقدمه

پژوهشگر به بيان و معرفي جامعه آماري پژوهش ، نمونه روش نمونه‌گيري پژوهش ، ابزار پژوهش روش گردآوري اطلاعات ، روش آماري و تحليل داده‌ها پرداخته است .

جامعه آماري پژوهش :

 جامعه آماري اين پژوهش را کودکان دختر و پسر در شهر اسفراین كه در سال 93که در مهدکودک مشغول به فرگیری بوده‌اند را تشكيل مي‌دهند .

نمونه و روش نمونه‌گيري :

 نمونه مورد بررسي در پژوهش‌ حاضر شامل 50 نفر از  کودکان دختر و پسر شهرستان اسفراین در محدوده سني 3 الي 7ساله مي‌باشد و روش نمونه‌گيري در اين پژوهش نمونه‌گيري به صورت تصادفي است .

به اين صورت است كه از کودکان دختر و پسر دو مهد کودک 25 نفر پسر و 25 نفر دختر انتخاب شده‌اند .

ابزار پژوهش :

 در اين پژوهش براي سنجش شيوه‌هاي فرزند پروري والدين از مقياس شيوه‌هاي فرزند پروري داياناباوميرند براي سنجش رشداخلاقیو اجتماعي از مقياس رشد اجتماعي وايلند استفاده شده است .

الف) مقياس شيوه‌هاي فرزند پروري

اين پرسشنامه براي اندازه‌گيري ديدگاه اوليه اقتدار والدين باومريند 1971 در سه سطح:

1-اقتدار منطقي

2-استبدادي

3-آزاد گذاري توسط بوري[1] در سال 1991 تهيه شده است .

اين پرسشنامه ابتدا 57 سوال تهيه شد با اين وجود از مقياس 57 سوالي اوليه 36 سوال به وسيله 21 متخصص در حوزه روانشناسي تربيتي جامعه شناسي براي بيان سه ديدگاه اوليه والدين باومريند انتخاب شد و در نهايت از 36 سوال 30 سوال در مقياس نهايي جاي گرفت .

 كه هر 10 سوال آن مربوط به يكي از سه روش فرزند پروري مي باشد . ( هان و براكن ، 1993 ، به نقل از مهرافروز )

روايي [2]:

بوري ( 1991) با بررسي « روايي مربوط به ملاك » نيز به اين نتيجه رسيد كه پرسشنامه مذكور از روايي قابل ملاحظه‌اي برخوردار است .

استدلال بوري در اين زمينه اين بود كه اگر اين پرسشنامه ابزار مناسبي براي اندازه‌گيري شيوه‌هاي فرزند پروري موردنظر باوميرند است مي بايست اقتدار منطقي والدين رابطه مثبت با مهرورزي والدين و شيوه استبدادي والدين رابطه منفي با مهرورزي ايشان داشته باشد .

 لذا بوري با تهيه يك مقياس معتبر در زمينه مهرورزي والدين با مقياس( ملاك ) مهرورزي والدين رابطه‌ي مثبت و معني‌داري دارد .

 (r=0/56, p<0/0005) و شيوه استبدادي والدين با مقياس مهرورزي آنها رابطه منفي داشت ( r =-0/36,p<0/0005)و شيوه آزاد گذاري والدين رابطه‌اي با مقياس مهرورزي نداشت . (r=0/013 p >0/1) بوري ( 1991)

پايايي [3]

بوري 1991 به نقل از هال و براكن 1996 پايايي اين پرسشنامه را با روش باز آزمايي به شرح زير بدست آورده است .

 81% براي آزاد گذاري مادران ، 78% براي اقتدار منطقي مادران و 86% براي شيوه استبدادي همچنين بوري 1991 به نقل از سمتاتا 1995همساني دروني را با استفاده از روش آلفاي كرونباخ محاسبه خود كه دامنه آن براي شيوه آزادگذاري‌ مادران 74% و براي شيوه اقتدار منطقي مادران از 82% و براي شيوه‌ي استبدادي مادران 80% بوده است .

تهيه‌ي نسخه‌ي فارسي :

نتايج بدست آمده نمايان ساخت كه پرسشنامه مذكور داراي اعتبار ( روايي ) خوبي است : و با استفاده از روش باز آنهايي ميزان پايايي براي شيوه آزاد گذاري 96% براي شيوه استبدادي 77% و براي اقتدار منطقي 73% بدست آمده است .

 در پژوهش ديگر ، پژوهش با استفاده از اطلاعات ، ضريب پايايي را به روش « آلفاي كرونباخ » براي شيوه‌ي انتقال منطقي مادر 55% و شيوه‌ي استبدادي مادر 74% و شيوه‌ي آزاد گذاري مادر 61% بدست آورد .

 همچنين ضريب پايايي به روش دو نيمه كردن تضعيف براي شيوه اقتدار منطقي مادر 52% و شيوه استبدادي مادر 73% شيوه‌ي آزاد گذري مادر 55% بدست آمد .

نمره گذاري :

 در اين آزمون در مقابل هر عبارت ، پنج ستون با عناوين كاملاً موافقم ، موافقم ، تقريباً مخالفم ، كاملاً مخالفم 4-0 نمره گذاري مي شود با جمع نمرات سوالات مربوط به هر شيوه سه نمره مجزا بدست مي آيد ، شماره سوالهايي كه به هر يك اختصاص دارند به صورت جدول در زير مي‌آيد :

شيوه سهل گيرانه :28-24-21-19-17-14-13-10-6-1

شيوه مستبدانه :29-25-18-16-12-9-7-3-2-26

شيوه آزاد منشانه :30-23-22-20-15-11-8-5-4-27

ب) مقياس رشد اجتماعي وايلند[4]

اين مقياس توسط اوگارا ، در سال 1973 ،تهيه و سپس در سال 1965 در آن تجديد نظر به عمل آمد . مقياس وايلند يكي از مقياس‌هايي است كه با ميزان توانايي فرد در برآوردن نيازهاي عملي خود و قبول مسؤوليت سروكار دارد . اين مقياس يك دوره سني از هنگام تولد تا بالاتر از 25 سالگي را در بر مي‌گيرد .

 مقياس وايلند داراي 117 پرسش است كه به گروههاي يك ساله تقسيم شده‌اند . در هر پرسش اساسي مقياس براين امر استوار است كه فرد در زندگي روزمره ، توانايي انجام چه كارهايي را در حد « عادت » و به طور معمول دارد .

 در هر ماده اطلاعات مورد نياز از طريق آزمون يا كه از راه مصاحبه با اطرافيان آزمودني ، يا خودش ( چنانچه او اقتضا كند ) بدست مي‌آيد . اساس مقياس براين امر استوار است كه فرد در زندگي روزمره توانايي چه كارهايي را دارد .

1- خود ياري عمومي ( مواظبت از خود به طور كلي )

2- خود ياري در غذا خوردن ( غذا خوردن بدون نياز به ديگران )

3- خود ياري در لباس پوشيدن ( لباس پوشيدن بدون نياز به ديگران )

4- خود فرماني( خود رهبر )

5- اشتغال ( مسائل شغلي : مشغوليت و سرگرمي )

 6- ارتباط با ديگران

 7- تحرك بدني ( جا به جايي )

8- اجتماعي شدن

پايايي :

 ساله ويلديك مي‌نويسد : در مقياس رشد اجتماعي وايلند ثبات داخلي محاسبه نگرديده است ، دال به دفعات براي تعيين پايايي دوباره سنجي انجام داده است .

25 نفر از گروه هنجاريابي به فاصله‌ي زماني يك سال از اجراي اول دوباره سنجي شدند . همبستگي ميان آزمون اوليه و آزمون ثانويه دررابطه با سن اجتماعي و با فاصله سني 7/1 تا 9/1 ، 98% گزارش شده است .

براي همان گروه همبستگي آزمون اوليه و ثانويه براي نمره بهره اجتماعي با فاصله 10 نفره برابر 57% بوده از آنجا كه بهره‌ي اجتماعي نبايد به مقدار زياد تحت تاثير سن شناسنامه‌اي باشد ، دوباره سنجي احتمالاً روش مناسبي براي تعيين پايايي مي‌باشد . سالويا ويلديك مي‌نويسد :دال همچنين همبستگي نمراتي كه آزمايندگان مختلف به يك آزمون داده‌اند و نمراتي كه از طريق پاسخ دهندگان مختلف درباره‌ي يك آزمودني بدست آمده را گزارش كرده است كه برابر 92% براي سن اجتماعي بوده است .

 زامياد براي برآوردن پايايي مقياس از روش بازآزمايي استفاده شود وي مقياس مذكور را بر روي 6 نفر به فاصله دو هفته و دو بار اجرا كرد كه ضرايب پايايي براي مهارتهاي ارتباطي 940% اجتماعي شدن 95% و مهارتهاي روزانه زندگي 90% ميباشد . اين ضرايب حاكي از پايايي بسيار قابل توجه اين مقياس است .

اعتبار :

 سالويا ويلديك مي‌‌نويسد : اعتبار مقياس وايلند با محاسبه اعتبار محتوائي و همبستگي نمرات رشد اجتماعي به دست آمده از طريق افراد نزديك به آزمودني و سن اجتماعي برابر 80% بوده است .

 همانطور كه قبلاً توضيح داده شده است اين دو معتقدند كه مشكل عمده در رابطه با محتواي مقياس متغير سن مي‌باشد .اگر چه بسياري از پرسش‌ها در زمان شروع ساخت اين مقياس با آنچه كه امروز معمول است ، تفاوتي ندارد ولي ترتيب قرار گرفتن آنها از نظر قرار گرفتن دو دوره سني خاص امروز صحيح به نظر نمي‌رسند و در نتيجه نياز مبرم به تجديد نظر دارد .

 زامياد براي برآوردن ؟؟ مقياس از روش ملاكي استفاده كرده است كه نتايج آن به قرار زير است .

 در قلمرو مهارت‌هاي ارتباطي 71% اجتماعي شدن 70% مهارتهاي روزانه 69% و در قلمرو كلي 75% و اين نتايج حاكي از روائي مناسب مقياس هستند .

روش جمع آوري داده‌ها

 خودم بايد بگم : ابتدا يكي از مهد کودک های شهرستان اسفراین انتخاب شد و سپس از هماهنگي با مديرمهدکودک به منظور اجرايي پرسشنامه اقدام شد سپس تعداد 50 نفر ازکودکان فراگیرانتخاب شدند و در خصوص چگونگي پاسخگويي به دو پرسشنامه فرزندپروري باوم مريند و رشد اجتماعي دايلند.

 اين پرسشنامه‌ها از طريق معلمان مهدکودک به والدين كودكان داده شد تا پس از تكميل پرسشنامه‌ها آنها را دوباره به مسئولين مهد ارجاع دهند و از والدين خواسته شد كه حتي‌‌المقدور با حوصله و دقت زياد به آن پاسخ دهند .

 و در پايان به نظر مي رسد با توجه به تذكرات لازم اميد مي‌رود طبق خواسته محقق پرسشنامه تكميل شده باشد تا از آن طريق بتوان با توجه به فرضيه‌هاي اين پژوهش ، اظهار نظر نزديك به واقع ارائه نمود .

روش آماری :

برای تحلیل داده های خام حاصل از پرسش نامه‌ها از روش آمار توصیفی چون میانگین ، انحراف استاندارد و واریانس استفاده شد و از آنجا که هدف از این پژوهش کشف رابطه بین متغیرهای شیوه های فرزند پروری والدین و رشداخلاقی و اجتماعی کودکان است و چون داده های پژوهش از نوع مقیاس فاصله ای است از ضریب همبستگی پرسون استفاده می گردد.

فرمول ضریب همبستگی پیرسون :

تحلیل داده ها :

اگر r بدست آمده =1+ باشد ، نشان ، نشان دهنده همبستگی مثبت و کامل است .

اگر r به دست آمده = 1- باشد رابطه کامل و منفی است یعنی بین دو متغیر رابطه کامل ومنفی است یعنی بین متغیر رابطه ی معکوس وجود دارد و اگر r بدست آمده =0 باشد نشان از عدم همبستگی بین متغیرهاست .

 دلاور معتقد است می توان به عنوان راهنما برای توصیف و تفسیر تقریبی همبستگی از اطلاعات مندرج در جدول ذیل استفاده کرد .( دلاور، 1381)

در اینجابه بخش آماری داده‌ها پرداخته می شود . تا به حال پژوهش فوق به صورت کیفی بررسی شده است اما در فصل حاضر به بررسی کمی اطلاعات آماری می پردازیم و تحلیل داده های آماری یکی از ارکان مهم پژوهش های روان شناسی محسوب می شود و به کمک آن می توانیم به صورت دقیق تری به نتیجه معینی برسیم تا بدین وسیله نمونه بررسی شده را به جامعه وسیعترین تعمیم دهیم .

و به این منظور از روش های آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده است در سطح آمار توصیفی و استنباطی از موارد زیر استفاده شده است .

1- شاخص های گرایش مرکزی نظیر : میانگین ، میانه ، نما

2- شاخص های فراوانی نظیر : فراوانی ، درصد فراوانی ، فراوانی تراکمی

3- شاخص های پراکندگی نظیر : انحراف معیار و واریانس

4- نمودار

5- ضریب همبستگی پیرسون

6- آزمون اعتبار ضریب هم بستگی

بخش اول : توصیف نمرات بدست آمده از آزمون های رشد اخلاقی و اجتماعی وایلند و روش فرزند پروری باوم مریند

1- نتایج به دست آمده از روش فرزند پروری

چنانچه در جدول 1-1 ملاحظه می شود حجم نمونه بررسی شده تعداد 50 نفر می باشد که از این تعداد 41 نفر به سبک آزاد منشانه و تعداد 6 نفر از والدین به سبک مستبدانه و در نهایت 3 نفر از آنها به سبک سهل گیرانه می باشد ، که نتایج بدست آمده در نمودار 2-1 رسم شده است .

جدول 1-1

توزیع فراوانی سبک های فرزند پروری بررسی شده

نمودار 1-2

نمودار میله ای توزیع فراوانی سبک های فرزند پروری

2- داده های آماری مروبط به آزمون رشد اجتماعی وایلند:

شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی در جدول 3-1 و توزیع فراوانی نمرات رشداخلاقی و اجتماعی در جدول 4-1 آمده است .

جدول 3-1

شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی

جدول 4-1

توزیع فراوانی نمرات رشداخلاقی و اجتماعی

3- داده های آماری مربوط به آزمون فرزند پروری سهل گیرانه

شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی در جدول 5-1 و توزیع فراوانی نمرات فرزند پروری سهل گیرانه در جدول 6-1 آمده است .

جدول 5-1

شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی

جدول 6-1

توزیع فراوانی نمرات فرزند پروری سهل گیرانه

4- داده های آماری مربوط به آزمون روش فرزند پروری مستبدانه شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی درجدول 7-1 و توزیع فراوانی نمرات شیوه ی فرزند پروری مستبدانه در جدول 8-1 آمده است .

جدول 7-1

شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی

جدول 8-1

توزیع فراوانی نمرات شیوه فرزند پروری مستبدانه

5- داده های آماری مربوط به آزمون روش فرزند پروری آزاد منشانه شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی در جدول 9-1 و توزیع فراوانی نمرات شیوه ی فرزند پروری آزاد منشانه در جدول 10-1 آمده است .

جدول 9-1

شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی

جدول 10-1

توزیع فراوانی نمرات شیوه فرزند پروری آزاد منشانه

بخش دوم : بررسی فرضیه های پژوهش

ما در بخش دوم به بررسی فرضیه‌ها می پردازیم برای این کار ما ابتدا ضریب هم بستگی را به روش پیرسون محاسبه کردیم و بعد با استفاده از آزمون اعتبار ضریب هم بستگی مقدار t را محاسبه کردیم و بعد به مقایسه با t جدول پرداختیم .

لازم به ذکر است چنانچه t محاسبه شده از t جدول بزرگتر باشد ، فرض صفر رد می شود و فرضیه تاکید می شود و رابطه معنادار است ولی چنانچه t محاسبه شده از t جدول کوچکتر باشد ، فرض تائید فرضیه رد می شود و رابطه معنادار نیست .

1- بررسی فرضیه اول پژوهشی :

بین شیوه ی فرزند پروری سهل گیرانه و رشد اخلاقی واجتماعی کودکان رابطه معناداری وجود دارد .

آمارهای محاسبه شده برای بررسی و فرضیه فوق در جدول 11-1 می باشد .

جدول 11-1

آمارهای محاسبه شده برای فرضیه اول پژوهش

نتیجه :

بین شیوه فرزند پروری سهل گیرانه با رشد اخلاقی واجتماعی کودکان رابطه ی معناداری وجود ندارد ، چون t محاسبه شده بین روش فرزند پروری سهل گیر و رشد اجتماعی کودکان از t جدول کوچکتر است . بنابراین فرضیه پژوهش رد می شود و فرضیه صفر تائید می گردد و بین شیوه ی فرزند پروری سهل گیرانه با رشد اجتماعی کودکان رابطه معناداری وجود ندارد .

2- بررسی فرضیه ی دوم پژوهش:

بین شیوه های فرزند پروری مستبدانه و رشد اجتماعی کودکان رابطه معناداری وجود دارد .

آمارهای محاسبه شده برای بررسی فرضیه فوق در جدول 12-1 می باشد .

جدول 12-1

آمارهای محاسبه شده برای فرضیه دوم پژوهش

نتیجه :

بین شیوه فرزند پروری مستبدانه با رشد اجتماعی کودکان رابطه معناداری وجود ندارد چون t محاسبه شده بین روش فرزند پروری مستبدانه در رشد اجتماعی کودکان از t جدول کوچکتر است . بنابراین فرضیه رد می شود و فرضیه صفر تائید می شود و بین شیوه ی فرزند پروری مستبدانه با رشد اجتماعی کودکان رابطه ی معناداری وجود ندارد .

3- بررسی فرضیه ی سوم پژوهش :

بین شیوه ی فرزند پروری آزاد منشانه و رشد اجتماعی کودکان رابطه معناداری وجود ندارد .

آمارهای محاسبه شده برای بررسی فرضیه فوق در جدول 13-1 آمده است .

جدول 13-1

آماره های محاسبه شده برای فرضیه سوم پژوهش

نتیجه :

بین شیوه ی فرزند پروری آزادمنشانه با رشداخلاقی و اجتماعی کودکان رابطه معناداری وجود دارد .

 چون t محاسبه شده بین روش فرزند پروری آزاد منشانه و رشد اجتماعی کودکان از t جدول بزرگتر است بنابراین فرضیه تائید می شود. و فرضیه صفر رد می شود .

به این علت که ضریب همبستگی به دست آمده مثبت می باشد ، هم بستگی بین دو متغیر مستقیم است و در نهایت بین روش فرزند پروری آزاد منشانه با رشد اجتماعی کودکان تفاوت معناداری وجود دارد .

نتایج پژوهش

بحث و نتیجه گیری :

شخصیت کودکان در ابتدای تولد مانند مومی می باشد که شکل دهنده ی اصلی آن والدین هستند و این والدین هستند که آگاهانه یا نا آگاهانه به رفتار و کردار آنها جهت می دهند .

و این مطلب بر همگان پوشیده نیست که پایه ریزی ارکان شخصیتی افراد در پایگاهی به نام خانواده شکل می گیرد که رهبری خانواده به عهده پدر و مادر می باشد و آنها هستند که با اتخاذ روش های فرزند پروری کودکان خود را پرورش می دهند .

در این پژوهش تعداد 50 نفر از نوآموزان مهدکودک در شهرستان اسفراین انتخاب شده اند و آزمون‌هایی از مادران آنها گرفته شده تا مشخص گردد آیا اتخاذ شیوه های فرزند پروری بر رشد اخلاقی و اجتماعی افراد تاثیر دارد .

به این منظور پژوهشگر از 2 آزمون استاندارد شده با عنوان آزمون رشداخلاقی و اجتماعی وایلندر و آزمون شیوه های فرزند پروری باوم مریند استفاده کرده است .

و پس از محاسبه ی آماری داده های حاصله از هر دو آزمون با کمک روش های آماری توصیفی و استنباطی این نتیجه حاصل می شود که از میان 3 فرضیه مطرح شده یکی از آنها اثبات و تائید شد و دو فرضیه ی دیگر رد شد .

به این ترتیب که روش های فرزند پروری مستبدانه و سهل گیرانه هیچ تاثیری بر رشد اخلاقی و اجتماعی کودکان نداشته و فقط روش فرزند پروری آزاد منشانه بر روی رشداخلاقی و اجتماعی کودکان موثر بوده است .

یافته‌های فوق حاکی از آن است که بین شیوه فرزند پروری آزاد منشانه و رشداخلاقی و اجتماعی رابطه ی معناداری وجود دارد . بنابراین 95% اطمینان می توان چنین نتیجه گیری کرد که سبک فرزند پروری آزاد منشانه تاثیر مستقیمی بر رشداخلاقی و اجتماعی کودکان دارد . با توجه به نتایج سایر پژوهش ها در مورد تاثیرات شیوه های فرزند پروری در ابعاد مختلف تشخیص فرزندان از جمله ی پژوهش ( شفیعی نسب ، 1383) بین شیوه فرزند پروری آزاد منشانه و خود پنداره دختران رابطه معناداری وجود دارد .

و تحقیق فائزه محمدی (85-84) نشان دهنده ی رابطه ی بین شیوه ی فرزند پروری والدین با میزان خلاقیت کودکان است .

محدودیت های پژوهش :

1- تاثیر وضعیت اقتصادی و فرهنگی خانواده ها و سطح سواد والدین و شغلی و طبقه اجتماعی آنها تاثیر زیادی روی یافته های پژوهش داشت چون خانواده ها را از این نظر تفکیک نکرده بودیم و به طور حتم اکثر والدین انتخاب شده تفاوت زیادی در این زمینه با هم داشتند .

2- این تحقیق مشخص نمی کند که کدام یک از ویژگی های خانواده های آزاد منشانه روی رشد اخلاقی واجتماعی تاثیر مستقیمی دارد لذا ضروری است که تحقیقات دقیق تر و جزئی تری در ارتباط با شیوه فرزند پروری با رشد اجتماعی انجام گیرد .

3- عدم دسترسی به پیشینه های پژوهشی که مستقیماً با موضوع پژوهش ارتباط داشته باشند .

4- محدودیت زمانی در انتخاب گروه نمونه و جمع آوری اطلاعات .

5- مشکل عدم همکاری مربیان والدین و برخی از مسئولان مراکز آموزشی .

پیشنهادها :

1- نمونه حاضر از مادران کودکان انتخاب شده است پیشنهاد می شود که راجع به سبک فرزند پروری پدران هم تحقیق شود و به دو گروه تقسیم شوند و با یکدیگر مقایسه شوند .

2- از نتایج پژوهش های انجام شده در این زمینه به صورت عملی در مهد کودکها استفاده شود .

3- به پژوهشگران توصیه می شود که تاثیر مسائل اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی را مدنظر قرار دهند .

4- به علاقه مندان به پژوهش در این زمینه توصیه می شود موضوع حاضر را با حجم نمونه وسیع تری بررسی نمایند .