راه های دفاعی بدن در برابر بیماری ها و میکروب ها

دسته بندي: تحقیق و پروژه رایگان,پروژه و تحقیق رایگان,علوم تجربی,دوره ابتدایی,دوره راهنمایی,دوره دبیرستان,دانش آموزی,

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : راه های دفاعی بدن در برابر بیماری ها و میکروب ها

تهیه و تنظیم :

محمدسینا صبوری

آموزگار گرامی : جناب آقای امیری

دید کلی

بدن بطور دایم بخصوص از طریق دهان ، مجاری تنفسی کولون ، غشاهای مخاطی چشم و حتی مجاری ادراری در معرض باکتریها قرار دارد، درصورتی که این باکتریها به بافتهای عمقی نفوذ کنند قادر به تولید بیماری هستند علاوه بر آن شخص بطور منقطع در معرض باکتریها و ویروسهای فوق‌العاده بیماریزای موجود در خارج از بدن قرار دارد معمولا سه نوع مقاومت میزبان در مقابل میکروبهای مهاجم رشد میکروبها را به بدن ، یعنی جایی که اکثر میکروبها در آنجا بی‌زیانند ، محدود می کند. این مقاومتها بطور خلاصه شامل سه نوع سطحی ، بیگانه‌خواری و ایمنی هستند.

دفاع سطحی

دفاع مکانیکی

یک نوع آن مانعی است که پوست برای ورود میکروبها ایجاد می‌کند. در صورتی که بدن به هر دلیلی خراشیده یا شکننده شود، میکروبها به سادگی امکان عبور از آن را خواهند داشت. بدی تغذیه ، دود سیگار ، آلودگی هوا و امثال آن می‌توانند باعث ضعیف شدن و شکنندگی پوست شوند. گرد و غبار ذرات موجود در هوا غالبا حامل میکروبهایی هستند که عامل عفونتهای دستگاه تنفس‌اند. سرفه و عطسه نیز دو عمل مکانیکی دیگرند که ذرات و مواد خارجی و نیز میکروارگانیسم‌ها را به خارج می‌رانند. اعتیاد به الکل کلیه واکنشهای دفاعی مکانیکی را تضعیف کرده و موجب ورود ذرات خارجی و میکروبها به داخلششها می‌شود که در نتیجه می‌تواند موجب ذات‌الریه گردد. موهای سطحی بدن و نیز جریان ادرار و اشک موجب کنده شدن و شسته شدن میکروبها از بینی ، مجاری ادراری و چشمهای می‌شوند. جدا شدن یاخته‌های مرده از پوست به نحوی موثر بسیاری ازمیکروبهای متصل به یاخته‌های پوششی را بیرون می‌ریزد. همه بافت پوششیدستگاه گوارش در مدت 36 ساعت بطور کامل تعویض می‌شود

دفاع شیمیایی

ترشحات مخاطی ، اشک ، عرق و آب دهان همگی حاوی آنزیمی به نام لیزوزیم هستند که دیواره یاخته‌ای بسیاری از باکتریها را حل می‌کند. اسیدهای چرب موجود در عرق و ترشحات گوارشی دارای خواص ضد‌باکتری وقارچ هستند و معده حاوی اسید کلریدریک غلیظ است که می‌تواند سرعت میکروبها را از بین ببرد. آب دهان ، علاوه بر آنزیم لیزوزیم ، دارای یک سیستم دفاعی ضد‌میکروبی اضافی هست که سیستم لاکتوپراکسیداز نامیده می‌شود.

دفاع میکروبی

باکتریهای بومی سطح پوست می‌توانند از طریق رقابت بر سر مواد غذایی ، تغییر شرایط محیطی مانند PH و ترشح ترکیبات متابولیسمی ویژه با میکروارگانیسم‌های بیماریزا مقابله کرده و از رشد آنها جلوگیری کنند. مثلا لاکتو با‌سیل‌ها که معمولا در مهبل افراد بالغ یافت می‌شوند، مولد اسید لاکتیکهستند این امر موجب کاهش PH مهبل تا حدود 4 و 4.5 می‌شود که برای اکثر میکروبهای بیماریزا قابل تحمل نیست.

دفاع به روش بیگانه خواری

یاخته‌های بیگانه‌خوار

یکی از ویژگیهای گروهی از گویچه‌های سفید خون ، به نام گرانوسیتها وجود لیزوزومها در این یاخته‌هاست. فراوانترین نوع گرانولوسیت موجود در خون نوتروفیلها هستند که به دلیل داشتن هسته چند گرهی لوکوسیت نیز خوانده می‌شوند. نوتروفیلها از نظر بیگانه‌خواری بسیار فعال‌اند و معمولا اولین یاخته‌های محافظی هستند که خود را به منطقه عفونی می‌رسانند عمر این یاخته‌ها کوتاه است. آگرانولوسیتها شامل لنفوسیتها و مونوسیتها هستند. مونوسیتها در بافتها جای می‌گیرند و به ماکروفاژ تبدیل می‌شوند. ماکروفاژها عمدتا به صورت چسبیده به بافتهای جگر، طحال، غده‌های لنفاوی ، مغز استخوان و رگهای خونی و لنفاوی یافت می‌شوند.

این هیستوسیتها مانند صافی عمل می‌کنند و ذرات مختلف موجود در خون و لنف را به هنگام عبور از این بخشها در محاصره می‌گیرند و بدین‌ترتیب عوامل بالقوه بیماریزا را به دام می‌اندازند. ماکروفاژهای سرگردان به ششها ،طحال و سایر نقاطی که ممکن است میکروبها در آنها یافت شوند می‌روند. همچنین ماکروفاژها به مناطق عفونی رفته و در واکنش حفاظتی کلی بیمار شرکت می‌کنند. مونوسیتها و ماکروفاژها شبکه‌ای به نام رتیکولوآندوتلیال را بوجود می‌آورند که در مرحله حاد یا مزمن بیماری نقش دارد.

التهاب و تورم

بافتهای بدن جانوران در مقابل برخی از محرکهای خارجی و عفونت ، از طریق التهاب واکنش نشان می‌دهند که قرمزی ، تورم ، گرما و درد از ویژگیهای آن است. اثر اولیه محرک خارجی گشاد شدن رگهای خون و افزایش نفوذپذیری رگهای مویین است. این امر منجر به افزایش جریان خون و خارج شدن مایعات از دستگاه گردش خون و ورود آنها به بافتها می‌شود که به تورم و التهاب می‌انجامد. یکی از عوامل موثر در شروع واکنش التهابی ، ماده‌ای شیمیایی به نام هیستامیناست که توسط یاخته‌های آسیب‌ دیده آزاد شده و موجب افزایش نفوذ‌پذیری رگهای مویین می‌شود.

ایمنی

سومین نوع دفاع بدن ، دفاع ایمنی است که شامل ایمنی یاخته‌ای و ایمنی عمومی (هومورال) است.

· ایمنی: نوع ویژه‌ای از مقاومت است که اولا در طول زندگی فرد بر اثر تماس با مواد خارجی مشخص ایجاد می‌شود ثانیا اغلب تنها در برابر یک نوع میکروب بیماریزا باهم که محرک تولید آن بوده است نقش حفاظتی دارد ثالثا موجب حفاظت در برابر عامل محرک ایمنی برای مدت طولانی است.

· پادگن: هر ماده‌ای که بطور اختصاصی واکنشی ایمنی ویژه‌ای را پس از ورود به بدن موجب گردد. پادگن (آنتی ژن) نامیده می‌شود. پادگن‌ها از پروتئین یا پلی ساکارید تشکیل شده‌اند که حاوی نقاط شیمیایی مشخص به نام شاخصهای پادگن است که ویژگیهای آن را تعیین می‌کند پادگن‌ها می‌توانند محرک ایمنی عمومی و ایمنی با واسطه یاخته‌ای باشند.

ایمنی عمومی

از آنجا که این ایمنی وابسته به مولکولهای مشخصی به نام پادتن است و در مایعات بدن (هوموس) قابل‌حل استهومورال نامیده می‌شود. با ورود یک پادگن به بدن ، پادتن تولید می‌گردد که قادر به ایجاد پیوند اختصاصی با پادگن محرک تولید آن است. پادتن‌ها تحت نام کلی ایمونوگلوبولین نیز شناخته می‌شوند زیرا ، جز گروهی از پروتئینها به نامگلوبولینها هستند. ایمونوگلوبولینها بر مبنای خواص فیزیکی ، شیمیایی و ایمونولوژیکی به 5 گروه عمده:

IgE ، IgD ، IgG ، IgM ، IgA تقسیم می‌شوند. ایمونوگلوبولینها با وجود تنوع ساختاری اغلب از چهار رشته پروتئینی تشکیل شده‌اند که به شکل ساختار Y به یکدیگر پیوند یافته‌اند. دو رشته کوتاهتر را رشته یا زنجیره‌های سبک (L) می‌نامند که با پیوند کووالانس به انشعابات رشته یا زنجیره های درازتر سنگین متصل می‌شوند اختصاصی بودن نقاط اتصال به وسیله ترتیب قرار گرفتن امینواسیدها در بخش متغیر هر دو رشته L و H تعیین می‌شود. تعداد نقاط اتصال بر روی پادتن تعیین کننده ظرفیت آن است. پادتن در اثر ترکیب با پادگن میکروبی آن را غیر‌فعال کرده و یا از انتشار آن در بدن جلوگیری می‌کند و به انواع پادتن‌ها تقسیم می‌شوند.

· پادتن‌های خنثی کننده: این گروه با ویروسها یا توکسین‌های میکروبی واکنش می‌دهند و اثرات زیانبخش آنها را خنثی می‌کنند.

· آگلوتینین‌ها: این گروه شامل پادتن‌هایی است که با پادگن‌های ذره‌ای واکنش نشان می‌دهند و موجب به هم چسبیدن و تجمع آنها می‌شوند.

· پرسی‌پیتین‌ها: این گروه شامل ایمونوگلوبولینهایی است که با پادگن‌های محلول واکنش و آنها را به رسوبات جامد تبدیل می‌کنند.

· اوپسونین‌ها: این گروه شامل پادتن‌هایی است که با اجزا سطحی یاخته‌های میکروبی و غیر‌میکروبی ترکیب و محرک بلعیده شدن آنتی‌ژنهای مربوط بوسیله یاخته‌های بیگانه‌خوار هستند.

· پادتن‌های تثبیت کننده مکمل: این گروه از پادتن‌ها یاخته‌های میکروبی را در حضور یک سری از پروتئینهای خون به نام مکمل متلاشی می‌کنند. مکمل‌ها به همراه پادتن‌ها در سه نوع عمل حفاظتی دخالت دارند: متلاشی شدن ، جذب شیمیایی و اپسونیزاسیون. کل این فرآیند را تثبیت مکمل می‌نامند.

ایمنی با واسطه یاخته‌ای (CMT)

در این نوع ایمنی عمومی با واسطه یاخته‌های ویژه‌ای به نام لنفوسیتهای T تامین می‌شود یاخته‌های T با عبور از تیموس در ایمنی با واسطه یاخته‌ای شرکت می‌کنند. یاخته‌های T مولد پادتن نیستند، ولی می‌توانند به روش زیر یاخته‌های بدن را محافظت کنند. نقاط پذیرنده در سطح یاخته‌های T پادگن‌های ویژه‌ای را شناسایی کرده و به آنها متصل می‌شوند. این اتصال موجب فعال شدن یاخته‌های T و تحریک آنها به تکثیر می‌شود و این امر به تشکیل توده‌ای از لنفوسیتهای ایمنی‌زا در نقاطی که محل تراکم پادگن‌هاست می‌انجامد.