معيار دوست خوب از نظر اسلام چيست؟

شما بايد مراقب دوستان و محيط خود باشيد، چرا كه اين دو مى‏توانند در آبادى يا ويرانى دنيا و آخرت انسان بسيار مؤثر باشند. ازاين‏رو انتخاب دوستانتان و معاشرت با آنها بر اساس موازين اسلامى باشد. در آيات قرآن كريم و روايات اهل بيت(ع) ملاك‏هايى براى دوست خوب بيان گشته كه به طور اختصار ذكر مى‏نماييم و شما مى‏توانيد راجع به هر ملاك مفصلاً مطالعه و فكر نماييد:

1- كسى كه به ياد خدا باشد و هدفش جز رسيدن به او نيست، (سوره كهف، آيه 28)؛

2- عاقل باشد؛ حضرت على(ع) فرمود بيشترين درستى و خوبى‏ها در همراهى و دوستى با صاحبان عقل و درايت است، (غررالحكم، حرف الف). مولوى داستان دوستى مردى با خرس را كه مصداق بى‏خردان است به شكل زيبايى بيان مى‏نمايد، (مثنوى معنوى، دفتر دوم، ابيات 1932 - 2124)؛

3- خيانت كار نباشد؛

4- ستمكار نباشد؛

5- سخن‏چين نباشد؛ امام‏صادق(ع) فرمود: از سه گروه بر حذر باش! شخص خيانت‏كار، شخص ظالم، انسان سخن‏چين. زيرا كسى كه به نفع تو به ديگران خيانت نمايد، روزى خواهد آمد كه به خودت نيز خيانت كند و شخصى كه به جانب‏دارى از تو حق ديگران را پايمال نمايد و عادت به ظلم پيدا كند بالاخره به تو نيز ظلم خواهد نمود و انسان سخن‏چين، همان‏طور كه سخن ديگران را پهلوى تو مى‏آورد، سخن تو را نيز نزد اغيار خواهد برد، (بحارالانوار، ج 75، ص 229)؛

6- آن چه براى خود مى‏پسندد براى تو نيز بپسندد و آنچه را كه براى خويش نمى‏خواهد براى تو نيز نخواهد. رسول اكرم(ص) فرمود: در مصاحبت و رفاقت كسى كه آن چه را براى خود مى‏خواهد براى تو نخواهد، هيچ خير و فايده‏اى وجود ندارد، (بحارالانوار، ج 71، ص 198)؛ {Sآنچه نفس خويش را خواهى حرامت سعديا# گر نخواهى همچنان بيگانه را و خويش راS}

7- قاطع رحم نباشد؛ امام‏باقر(ع) فرمود: «پدرم امام‏سجاد(ع) مرا نصيحت فرمود كه اى پسرم از رفاقت با كسانى كه قطع رحم مى‏كنند بپرهيز زيرا من آنها را در قرآن شريف سه بار مورد لعن و نفرين پروردگار يافتم»، (تفسير نورالثقلين، ج 1، ص 45). شخصى كه با نزديكان خود نتواند معاشرت و هم‏زيستى صحيح داشته باشد در حالى كه آنان با وى از يك خانواده و فرهنگ و گوشت و خون مى‏باشند، چگونه مى‏توان انتظار داشت با غير فاميل رفاقت صميمانه داشته باشند.

8- عيب‏جو نباشد؛ امام‏على(ع) فرمود: «از رفاقت و نشست و برخاست با كسانى كه عيب‏جو هستند و هميشه به دنبال نقاط ضعف ديگران مى‏باشند، پرهيز كن؛ زيرا دوست چنين اشخاصى از ضرر آنان سالم نمى‏ماند و خود نيز طعمه عيب‏جويى‏هاى آنان خواهد شد»، (غررالحكم، باب الف).

در روايات راه‏هاى متعددى براى امتحان نمودن دوستان مشخص شده كه عبارت است از:

الف) در حال بى‏نيازى و فقر، دوستى او عوض نشود؛ امام‏باقر فرمود: بدترين دوست كسى است كه تو را به هنگام بى‏نيازيت حفظ كند و به وقت تنگدستى رها سازد، (ميزان الحكمه، ج 1، ص 53). سعدى گويد:

دوست مشمار آن كه در نعمت زند# لاف يارى و برادر خواندگى‏

دوست آن باشد كه گيرد دست دوست‏# در پريشان حالى و درماندگى‏

ب ) به هنگام عصبانيت بدگويى تو را ننمايد؛ امام‏صادق(ع) فرمود: دوستى كه سه بار از تو عصبانى شد ولى بدگويى تو را ننمود و كلام ناسزا از دهانش خارج نشد او را براى خود نگه‏دار، (بحارالانوار، ج 78، ص 251).

ج ) به نماز اهميت بدهد؛ قرآن مى‏فرمايد: «اى اهل ايمان با آن گروه از اهل كتاب و كافران كه دين شما را به بازيچه گرفتند دوستى مكنيد. زمانى كه شما نداى نماز بلند مى‏كنيد آن را به مسخره و بازى مى‏گيرند زيرا آن قوم مردمى نادان و بى‏خردند»، (مائده، آيه 57). سعدى در اين باره گفته است: وامش مده آن كه بى‏نماز است‏# گرچه دهنش زفاقه باز است‏