لباس محلی يزد

آثار باستانی به دست آمده در سراسر استان يزد سوابق زندگی در اين منطقه را به سال‌های بسيار دور می‌رساند. اين آثار خود به عنوان بهترين راهنمای ما برای شناخت چگونگی زندگی اسلاف در اين آب و خاک است. پوشاک يزديان در گذشته‌های دور نيز بر اين شناخت می‌افزايد.

پوشاک مردان یزدی موارد زیر را شامل می شده است. پيراهن مردان از جنس چلوار يا مكمل بود يک نوع پارچه نازک سفيد با آستين گشاد كه مچ نداشت با يقه زبانه‌دار كه از روی شانه بسته می شد.

تنبون: شلوار مردانه‌ای كه جنس آن از چلوار سفيد، كرباس رنگ سره، متقال بود كه به جای كمربند و زيپ و دكمه داخل بند گاهش بند می‌كشيدند.

شال: مردان به جای كلاه امروزی شال مي‌بستند كه انواع مختلف داشت شال هراتی حاشيه‌دار، شال شير و شكری.

عرق‌چين: عرق‌چين از پارچه چلوار بود كه دور آن را با قلم نقش و نگار می‌كشيدند و دست‌دوزی می‌كردند. بهترين نوع عرق‌چين فلفل نمكی بود.

قبا: قبا لباس تابستانی بود كه از پارچه چلوار آبی يا شكری رنگ دوخته می‌شد.

ارخالق: لباسی از جنس نخی يا ابريشمی بود كه معمولاً زير قبا می‌پوشيدند.

ردا يا عبا: معمولاً مردان روی قبا به تن می‌كردند كه هم نازک و هم كلفت بود.

لباده: فراخ و بلند بود و مردان كه در برخی از اوقات به تن می‌كردند.

شال كمر: مردان معمولاً روی لباس شال كمر می‌بستند كه از جنس‌های مختلف از جمله شال ترمه، شال چلوار، شال سفيد مكمل، شال سبز جنس رفس، دبيت. كفش‌هايی كه مردان قديم در يزد می‌پوشيدند شامل گيوه ملكی سفيد رنگ، گيوه چينی، نعلين كه از چرم خوب زرد يا سفيد، نخودی رنگ بود.

پوشاک زنان یزدی نیز شامل موارد زیر می شده است. پيراهن بانوان در دوره‌های گذشته كوتاه بود و تا روی زانو می‌آمد. جنس آن بيش تر از چيت و آستين اين پيراهن گشاد بود، دور بقيه آن يا بند می‌كشيدند و يا با قيطون به جای دكمه گره می‌زدند و زير آن شلوا پا می‌كردند كه جنس اين شلوارها شلر مشكی، پارچه می و گاندی يزدی بود.

شليته: يک نوع دامن پرچين كه معمولاً از پارچه چيت گلدار بود.

چارقد: زنان یزدی از روسری استفاده نمی‌كردند بلكه به جای آن چارقد می‌بستند كه معمولاً مثلثی بود و انواع متعددی داشت از جمله تور مرواريد، تور اشرفی، تور خيابانی يا عاليم پسند و چارقد چيتدار گلدار.

چاقچور: چاقچور شبيه دامن شلواری است كه دو تا پاچه دارد كه دور مچ پاچين می‌خورد كه با كفی و روپايی بسته می‌شد كه معمولاً از پارچه مشكی يا آبی بود.

چادر: در گذشته چادر زنان از پارچه پشمی بود كه در زمستان و از پارچه‌های فاق يا مسی، تافته مشكی يزدی در ايام ديگر استفاده می‌كردند. كفش هايی كه زنان قديم می‌پوشيدند می‌توان، ‌نعلين، ساغری، پاشنه‌دار، ارسی، پاشنه صناری، ترا،گالش، گالش نو سرج، راسی و گيوه را نام برد.

روبند: روبند معمولاً پارچه چلوار سفيد دراز و باريک بود كه تا حدود كمر می‌رسيد كه از روی چادر با قلاب به روسری بسته می‌شد.

پيچه: پيچه از موی اسب مشكی بافته می‌شد كه كوتاه به اندازه صورت بود.

پوشاک مردان زرتشتی شامل پنج تكه است و عبارت اند از: سربند، پيراهن زير، پيراهن رو، شلوار و كفش.

سربند: به طور كلی سربند مردان زرتشتی به چادر شب معروف است و طبق رنگ و نوع بافت،‌ هر كدام اسم خاصی را به خود گرفته است. مانند: چادرشب خرده نباتی، چادر شب وزيری كه معمولاً با نخ‌های پنبه‌ای بافته مي‌شود و زمينه آن چهارخانه و تركيبی از رنگ‌های حنايي، سفيد، قرمز، عنابی و مشكی است.

پيراهن زير: اين پيراهن از پارچه سفيد كتانی با آستين كوتاه و قد كوتاه تهيه می‌شود و يقه آن در جلو نيم‌دايره و چاكی دارد. لباس زير به سده هم معروف است.

پيراهن رو: پيراهنی يک دست سفيد از پارچه كتانی است. يقه پيراهن گرد و چاكی در وسط،‌جلو يا در كنار گردن دارد كه با دكمه بسته می‌شود. قد پيراهن تا بالای زانو بوده و در دو طرف جيب دارد و شالی دور كمر روی آن بسته می‌شود.

شلوار: شلوار مردان زرتشتی به غير از رنگ كه سفيد بود،‌تفاوت ديگری با شلوار مسلمانان نداشت.

كفش: كفش مردان زرتشتی شكل خاصی نداشت و معمولاً از نوع كفش‌های موجود در بازار بود.

پوشاكی كه زنان زرتشتی از آن استفاده می‌كنند؛ عبارت اند از: كلاهک، سدره (پيراهن زير)، پيراهن مولی، روسری، شلوار و كفش.

كلاهک: كلاهک زنان زرتشتی از پارچه‌های الوان و زری تهيه می‌شود و از لحاظ تركيب و تزيينات شبيه كلاه‌های زنان بندری است.

سدره: پيراهنی است گشاد با آستين كوتاه و بدون يقه كه از پارچه سفيد دوخته شده و زرتشتيان آن را زير لباس‌های ديگر می‌پوشند. جلو سدره از گريبان تا سينه چاك دارد و در زير چاک كيسه كوچكی به نام «كيسه كرفه». به معنی ثواب و كار نيک قرار دارد. واژه‌هايی كه در اوستا برای سدره آمده، «هومنو» و «ستره» است. به معنی لباس نيک‌انديشی. سدره جامه ستايش و بندگی اهورامزدا و به منزله زره و جوشنی است كه پوشنده را از شر تمايلات نفسانی و صفات نادرست حفظ می‌كند.

پيراهن مولی: پيراهنی يقه گرد با آستين‌های راسته و سرآستين‌ حاشيه‌دار است كه معمولاً‌ در پشت و جلو چاكی كوتاه دارد. دامن اين پيراهن فراخ است و معمولاً پايين و دور تا دور آن را حاشيه می‌دهند. اين پيراهن از زير سينه تا پايين با تكه‌های مختلف تركيب می‌شود.

روسری: پارچه‌ای رنگين با نقش و نگار و به طول سه متر و نيم و عرض يک متر است. آن را روی كلاهک می‌گذارند و برای ثابت ماندن بر سر، روی آن را با دستمال كلاغی می‌بندند.

شلوار: پاچه‌های شلوار را از تكه‌های باريک پارچه‌های الوان و نقش و نگاردار می‌دوزند و بدين ترتيب جلوه خاصی به شلوار می‌دهند. دم پای شلوار را نيز به وسيله بند و به دور ساق و مچ‌پا جمع می‌كنند و كمر آن ليفی است.