طرح درس یک جلسة علوم سال اول راهنمایی

فصل 3 :                                              از صفحه  19 تا آخر صفحه 22

اثر گرما بر حالت مواد

هدف کلی : آشنایی با مفاهیم ذوب ، انجماد ، میعان ، تصعید و چگالی .

هدف های جزئی :

در پایان این فصل ، دانش آموزان باید بتوانند :

الف – دانستنی ها :

1-    وضعیت مولکول ها را در سه حالت جامد ، مایع و گاز توصیف و مقایسه کنند .

2-     عمل ذوب و نقطه ی ذوب را توضیح دهند .

3-    عوامل مؤثر بر سرعت تبخیر را با استفاده از نظریه ی مولکولی توضیح دهند .

4-    عمل چوشیدن و نقطه ی جوش را با ذکر مثال شرح دهند .

5-    توضیح دهند که چگونه در اثر افزایش نیروی ربایش مولکول ها ، میعان ایجاد می شود .

6-    عمل تصعید و چگالش را با ذکر مثال شرح دهند .

7-    تغییرات گرماگیر و گرمازا را با ذکر مثال توضیح دهند .

ب – مهارت ها :

1-    با انجام دادن آزمایش ، نقطه ی ذوب یخ را اندازه گیری کنند .

2-    در مورد روش های مختلف برای تغییر دادن موادی مانند شیشه ، پلاستیک و فلزات و نیز شکل دادن به آن ها به جمع آوری اطلاعات بپردازند .

3-    با انجام دادن آزمایش ، در مورد اثر ناخالصی بر نقطه ی ذوب و انجماد مواد تحقیق کنند.

4-    با انجام دادن آزمایش ، به عوامل مؤثر بر سرعت تبخیر پی ببرند .

5-    طی یک آزمایش ، عمل تقطیر را انجام دهند .

6-    در مورد روش های تبدیل آب شور به آب شیرین به جمع آوری اطلاعات بپردازند .

7-    با انجام دادن آزمایش ، تصعید و چگالش نفتالین را مشاهده کنند و بعد از بحث با دوستان خود ، علت آن را توضیح دهند .

8-    در مورد طرز کار کولر آبی به جمع آوری اطلاعات بپردازند و نتیجه کار را به صورت گزارش ارائه دهند .

پ – نگرش ها :

1-    به انجام دادن آزمایش ها و مشارکت در بحث گروهی علاقه نشان دهند .

2-    هنگام کار گروهی در تفهیم مطالب به یک دیگر تلاش کنند .

تدریس صفحه 19 :

هدف از تدریس صفحة این صفحه آن است که دانش آ وزان بتوانند با استفاده از ساختار مولکولی ماده به مفهوم ذوب برسند .

شروع تدریس :

ابتدا با سلام و احوال پرسی از دانش آموزان و حضور و غیاب آن ها و با طرح چند سوال از درس قبل ، درس را شروع می کنیم .

دانش آموزان در دوره ی ابتدایی با انجام دادن آزمایش هایی با تغییر حالت مواد و مفهوم ذوب ، انجماد و تبخیر آشنا شده اند . از آنان می خواهیم در گروه خود به سؤال های این صفحه پاسخ دهند و پاسخ های صحیح را نتیجه گیری کنند .

چرا آب در زمستان یخ می زند ؟ ( بر اثر سرمای زیاد ، آب یخ می زند . )

می دانیم وقتی آب به اندازه ی کافی سرد شود ، بعد از رسیدن به دمای انجماد ( نقطه ی انجماد ) به جامد ( یخ ) تبدیل می شود .

چرا لباس های خیس در تابستان زودتر خشک می شوند ؟ ( در تابستان در اثر گرمانی خورشید ، آب لباس های خیس بیش تر بخار می شود و در نتیجه ، لباس ها زودتر خشک می شوند . )

آب در طبیعت به چه حالت هایی وجود دارد ؟ ( به صورت جامد و مایع و بخار )

تدریس صفحة 20 :

هدف از تدریس این صفحه آشنا کردن دانش آموزان نقطه ی ذوب یخ را اندازه گیری کنند و به مفهوم انجماد و نقطه ی انجماد پی ببرند .

شروع تدریس :

از دانش آموزان می خواهیم که فعالیت « اندازه گیری کنید » این صفحه را به طور گروهی انجام دهند . نقطه ی ذوب یخ را اندازه گیری کنند ، گزارشی از مشاهده و آزمایش خود  تهیه کنند و به کلاس ارائه دهند .

توجه کنید : دانش آموزان مخزن دما سنج را نباید مستقمیاً به یخ بچسبانند بلکه باید آن را در مخلوط آب و یخ قرار دهند . تغییر در نقطه ی ذوب در اثر فشار به مراتب کم تر از بالا رفتن  نقطه ی جوش در اثر ازدیاد فشار است .

به این مسأله اشاره می کنیم که « در تمام مدتی که یخ د رحال ذوب شدن است ، دما تغییر نمی کند.»

از دانش آموزان می خواهیم در مورد تبدیل مایع به جامد چند مثال بزنند و ما آن ها را روی تخته می نویسیم . آن گاه به کمک دانش آموزان انجماد و نقطه ی انجماد را تعریف می کنیم و روی تخته می نویسیم . سپس از آنان می خواهیم که چگونگی ذوب شدن کره و یخ را مقایسه کنند .

ممکن است دانش آموزان در پاسخ بگونید که کره هنگام ذوب شدن اول نرم و بعد مایع می شوند اما یخ هنگام ذوب شدن به طور مستقیم به مایع تبدیل می گردد. از آن ها می خواهیم چند جسم را نام ببرند که مانند کره ذوب می شوند ( مانند شکلات ، بستنی ، قیر و ... )

دانش آموزان را هدایت می کنیم به این نتیجه برسند که بعضی از مواد ، نقطه ی ذوب دارند       ( مانند یخ ، آهن ،‌مس ، و ... ) اما بعضی ، نقطه ی ذوب معینی ندارند و به اصطلاح « ذوب خمیری » دارند ؛ مانند : شیشه و قیر .

تدریس صفحة 21 :

هدف از تدریس این صفحه آن است که دانش آموزان در مورد روش های مختلف برای تغییر شکل دادن به موادی مانند شیشه ، پلاستیک یا فلزات به جمع آوری اطلاعات بپردازند و هم چنین به اثر ناخالصی بر نقطه ی انجماد و ذوب پی ببرند .

شروع تدریس :

دانش آموزان می توانند فعالیت « جمع آوری اطلاعات » این صفحه را به طور گروهی در خارج از کلاس انجام دهند و نتیجه را به صورت روزنامه دیواری یا گزارش درآورند و برای آگاهی هم کلاسان خود آن را به دیوار کلاس نصب کنند .

از دانش آموزان سؤال می کنیم که آب زودتر یخ می زند یا مخلوط آب و نمک ؟ پاسخ ها را می شنویم و بدون آن که آن ها را تأیید یا رد کنیم ، از دانش آموزان می خواهیم برای درک درستی یا نادرستی پاسخشان آزمایش صفحه ی بعد را انجام دهند و نتیجه ی آن را به کلاس گزارش دهند . ( ناخالصی باعث می شود نقطه ی ذوب یا انجماد پایین بیاید ) .

تدریس صفحة 22 :

هدف از تدریس اینصفحه آشنا کردن دانش آموزان با « ضد یخ » و مفهوم تبخیر است .

شروع تدریس :

از دانش آموزان می خواهیم آزمایش این صفحه را در منزل انجام دهند و نتیجه را به کلاس گزارش کنند . در این آزمایش ، آب منجمد می شود اما وجود الکل در آب از یخ زدن آب جلوگیری می کند .

درباره ی ماده ی ضد یخ برای دانش آموزان توضیح می دهیم .

پرسش های این صفحه را دانش آموزان از افراد مطلع بپرسند و آن را برای هم کلاسی های خود توضیح دهند .

-        چرا از نمک نباید به عنوان ضد یخ استفاده کرد ؟

چون آب نمک تبخیر می شود و نمک باقی می ماند و رسوب می کند ، نمک به هر نسبتی در آب حل نمی شود .

-        برای کسب اطمینان از استاندارد بودن ضد یخ ، می توان مقداری از آن را در یخساز یخچال گذاشت . البته انجام دادن این عمل به تنهایی کافی نیست بلکه باید شرایط دیگری نیز ایجاد شود ؛ مثلاً رسوب نکند ، به هر نسبتی در آب حل شود ،‌به مرور زمان تغییر شیمیایی ندهد ، سرعت تبخیرش از آب کم تر باشد ، بتواند رسوب لوله ها را در خود حل کند و ....

دانش آموزان « بیش تر بخوانید » را مطالعه کنند . آن گاه یک نفر را انتخاب می کنیم تا آن را برای کلاس توضیح دهد .

 توجه :

شما فرهنگیان گرامی می توانید تحقیقات اقدام پژوهی ، گزارش تخصصی ، درس پژوهی ، تجربیات ارتقای شغلی ، طرح جابر  و مقالات پرسش مهر مورد نیاز خود را از لینک های زیر تهیه نمائید :( سایت علمی و پژوهشی آسمان ) بر روی هر لینک کلیک نمائید :

• 
  بیش از سیصد طرح جابر برای شرکت در مسابقات طرح جابر
• 
  

• مقالات مخصوص برای دانش آموزان و معلمان  در مورد  پاسخ به پرسش مهر رئیس جمهوری در مورد مهارت آموزی