حوضه آبریز  
رودها توده آبهایی است که در مجراهای طبیعی به سوی حوضه‌های آبگیر مختلف در حرکت می‌باشند. آبگیر یا حوضه انتهایی رودهای بزرگ اقیانوسهاست و بعضی رودها به دریاچه‌ها و یا باتلاقها می‌ریزند. رودها جریان خطی ساده‌ای نیستند. یک رود ، شاخه‌ها و انشعاباتی دارد که هر یک از آنها نیز دارای شاخه‌ای فرعی است و به این ترتیب یک سیستم یا یک شبکه تشکیل می‌دهند.
پهنه‌ای از زمین که توسط یک سیستم رودخانه‌ای واحد زهکشی می‌شود، حوضه آبریز آن رود می‌باشد. و خط فرضی که کرانه‌های یک حوضه را از حوضه‌های مجاور جدا می‌کند خط تقسیم آبها نامیده می‌شود.

دید کلی 
در چرخه جهانی آب ، آن مقدار آبی که از طریق برف و باران بر روی خشکیها انتقال می‌یابد، در جریان برگشت به سوی اقیانوسها به شکلهای مختلف در دسترس انسان قرار می‌گیرد، در این میان از نظر تامین آب معدنی انسانها در مناطق خشک و نیمه خشک و حتی مرطوب آبهای زیرزمینی نقش عمده‌ای دارد، از طرف دیگر می‌دانیم که رودها زودتر از آبهای زیرزمینی در دسترس انسان بوده و تمدنهای بزرگ قدیمی تماما در کنار رودهای بزرگ توسعه یافته‌اند. 
 شکل حوضه 
با ترسیم خط تقسیم آب حوضه ، شکل آن را می‌توان بطور کیفی بیان کرد. حالت کلی شکل حوضه‌های تکامل یافته به شکل دایره شبیه است. بعضی‌ها شکلی کشیده و بعضی دیگر به شکل پهن هستند. شکل حوضه در زمان تمرکز آبها در شاخه اصلی موثر است و در نتیجه حالت سیلابی یا آرام بودن جریان و مدت تداوم جریان آب را در آبراهه اصلی حوضه تعیین می‌کند.
در حوضه‌های گرد (که به شکل دایره نزدیک است) به هنگام بارشهای تند ، سطح آب سریع بالا آمده و به زودی نیز فروکش می‌کند. برعکس در حوضه‌های کشیده بالا آمدن سطح آب تدریجی ، قله سیلاب کوتاهتر ، ولی مداومت آن بیشتر است. 
وسعت حوضه 
خط تقسیم آبها در طول زمان ثابت باقی نمی‌ماند. شاخه‌های هر رود با فرسایش قهقرایی همیشه در توسعه حوضه آبریز خود هستند. بدین ترتیب بین دو حوضه مجاور برای تصاحب فضای بیشتر یک مبارزه دائمی وجود دارد. به همین سبب وسعت و شکل حوضه‌های رودخانه‌ای خیلی متفاوت است. وسعت هر حوضه عبارت است از مساحت تصویر افقی آن که در روی نقشه‌های توپوگرافی با پلانیمتر اندازه گیری می‌شود. حجم آب رودها با مساحت حوضه آبریز آنها رابطه مستقیم دارد.
در مقایسه حوضه‌های رودخانه‌ای از نظر وسعت باید در نظر داشت که حوضه‌های وسیع اغلب از زیر حوضه‌های کوچکتر با ویژگیهایی متفاوت (از نظر شکل و جنس سنگها) تشکیل شده که این وضع چگونگی جریان آب را در آبراهه اصلی کنترل می‌کند. حوضه‌های رودخانه‌ای را بر حسب وسعت آنها به حوضه‌های کوچک (کمتر از 40 کیلومترمربع) و حوضه‌های بزرگ (وسیع تر از 40 کیلومترمربع) تقسیم می‌کنند. 
ارتفاع متوسط حوضه 
ارتفاع متوسط حوضه از سطح دریا در واقع بیانگر شرایط اقلیمی حاکم بر حوضه است، زیرا در حوضه‌های مرتفع بارندگی بیشتر و تبخیر کمتر از حوضه‌های پست بوده و نزولات نیز به شکل برف می‌باشد. ارتفاع متوسط ، ارتفاعی است که از تقسیم حجم حوضه (از سطح دریا) به سطح آن بدست می‌آید. 
الگوی زهکشی حوضه 
الگوی زهکشی یک ویژگی کیفی است که چگونگی به هم پیوستن شاخه‌ها و انشعابات شبکه زهکشی را نشان می‌دهد و ارتباط نزدیکی با جنس سنگها و ساختمان زمین دارد. تیپ درختی زمین‌هایی را نشان می‌دهد که از یک نوع سنگ بوده و در موقع تشکیل شبکه ، ساختمان آن افقی و یا شیب خیلی کم داشته است. نوع موازی یا شبه موازی اغلب در ساختمان تک شیب شکل می‌گیرد. الگوی داربستی و مستطیلی نیز به ترتیب ساختمانهای چین خورده و شکسته را نشان می‌دهند. در یک حوضه وسیع ممکن است چند نوع از الگوهای متفاوت دیده شود.