ترکيب وزن
ترکيبوزن
تودهٔجسمرامىتوانبهدونوعبافتتقسيمکرد: يکىبافتبدونچربىکهشاملعضلات،استخوانواندامهامىباشدوديگرىبافتچربي. درصدنسبىبافتبدونچربىوبافتچربىکهساختاروترکيببدنراتشکيلمىدهندمىتواندبهعنوانمعيارترکيببدنباشد. ترکيببدنبهدلايلمختلفمهماست:
۱. نسبتبالاىبافتبدونچربىنشانهاىازظرفيتبالاىانجامکاراستونسبتبالاىبافتچربىباظرفيتانجامکاررابطهٔمنفىدارد؛
۲. وزناضافىناشىازبافتچربىبهبارومقاومتکاردرموقعحرکتبدناضافهمىشود؛
۳. چربىاضافىمىتوانددامنهٔحرکترامحدودکند؛
۴. چاقي،شخصرادرمعرضخطرسکتهوابتلاءبهبيمارىقلبىوعروقي،فشارخونومرضقندقرارمىدهد.
ترکيببدنهمچنينمىتواندبهدليلاثرىکهبراحساسفردمىگذاردمهمباشد. جوامعزيادىبراىاندامهاىورزيدهارزشقائلهستند. چاقىممکناستبهخودپندارىبهشکلمنفىکمککند؛لذابراىاشخاصچاقايجادارتباطباديگراندشوارمىشود. بهيادداشتهباشيدکههرشخصمقدارىبافتچربىداردکهبراىحفاظت،پوششوعايقسازىوذخيرهٔانرژىلازماست. زنانبهحداقلبافتچربى )درحدود۱۲درصدازوزنبدنخود( براىحمايتکارکردهاىفيزيولوژيکدورهٔباردارىنيازمندهستند. تنهاوزناضافىناشىازبافتچربىباآمادگىجسمانىوتندرستىارتباطىمنفىدارد.
افرادمىتوانندازدوعاملاصلىمحيطىيعنىرژيمغذايىوورزشبراىتنظيممقدارنسبىبافتهاىبدونچربىوچربىبدنخوداستفادهکنند. انسانمىتواندغذاىزيادىمصرفکندکهمنجربهذخيرهٔچربىاضافىمىشود. چونفعاليتجسمىنيازبهانرژىدارد،بدنکالرىحاصلازغذاىمورداستفادهرابراىفعاليتقرارداده،ازذخيرهشدنآنبهعنوانبافتچربىجلوگيرىمىکند.
حفظونگهدارىترکيببدنتااندازهاىبهتعادلبينکالرىمصرفشدهدررژيمغذايىوميزانمتابوليکبه اضافهٔمقدارفعاليتجسمىکهانجاممىدهيدمربوطمىشود. ميزانمتابوليک،مقدارانرژىاستکهدرزمانمعينىبراىادامهٔکارکردبدنمصرفمىشود. افرادازايننظرباهممتفاوتهستند. برخىازافرادکالرىبيشترىنسبتبهديگرانبراىادامهٔزندگىمصرفمىکنند. ميزانمتابوليکتحتکنترلهورمونهاىمختلفىاست؛لذابهراحتىنمىتوانيددرکوتاهمدتآنراتغييردهيد. درمقابل،مىتوانيدسطحفعاليتوورزشخودرابهطورروزانهکنترلکنيد.
ترکيببدنوورزش
بافتچربىدرطىدودورهبه سرعتافزايشمىيابد. ششماهاولبعدازتولدودوبارهدراوايلدورهٔنوجواني. دردختراناينافزايشدرسراسردورهٔنوجوانىادامهمىيابد،درحالىکهدرپسراناينافزايشمتوقفشده،ممکناستبراىمدتىمعکوسشود. بافتعضلانىنيزدردورهٔطفوليتبهسرعترشدونمومىکندوسپسدردورهٔکودکىبهحالتيکنواختدرمىآيدودوبارهدردورۀنوجوانىوجهشرشدبهطورچشمگيروقابلتوجهدرپسرانافزايشمىيابد. رژيمغذايىياورزشممکناستاينالگوىعمومىراتغييردهد. بيشازحدغذاخوردنمنجربهوزناضافىهمراهباچربىخواهدشدوگرسنگىکشيدنمىتواندمنجربهکاهشبيشازاندازهٔسطوحچربىبدنشود،بهطورىکهبدنانرژىموردنيازخودراازشکستنبافتعضلانىواستفادهازآنبهدستمىآوردودرنتيجهبافتعضلانىراضايعمىکند. ورزش،کالرىوانرژىرامىسوزاندوبهصورتبالقوهترکيببدنراتغييرمىدهد،بنابراينرابطهٔبينترکيببدنوورزشمستلزمتوجهدقيقاست.
درهردوتحقيقاتمقطعىوبلندمدت،پژوهشگرانرابطهٔبينورزشوترکيببدنراآزمايشکردهاند. تحقيقاتمقطعىعموماًنشاندادهاندکهدرصدچربىبدنجوانانورزشکاردرمقايسهباکودکانگوشهگيرپائينتراست )پاريزکوا،۱۹۷۳(. باوجوداين،غيرممکناستبتوانازطريقتحقيقاتمقطعىتعيينکردکهشيوۀزندگىفعالمنجربهلاغرشدنبدنمىشود )ممکناستکودکانلاغرفعاليتراراحتترتشخيصدهند،لذاشيوهٔزندگىفعالرااختيارکنند(. تحقيقاتبلندمدتارزشبيشترىدرخصوصمطالعهٔروابطبينسطوحفعاليتوترکيببدنرادارند،بنابرايندرهرکجاکهامکانداشتهباشد،دربارهٔاطلاعاتمربوطبهتحقيقاتبلندمدتبحثخواهيمکرد.
پاريزکوايکرشتهتحقيقدرزمينهٔترکيببدنوسطوحفعاليتپسرانودختراندرچکواسلواکىسابقانجامداد. تحقيقنخستازنوعمقطعىبودويکىازچندتحقيقىبودکهکودکانکمسنوسالراموردآزمايشقرارداد. تحقيقاتديگراوازنوعبلندمدتبودند. درتحقيقمقطعي،ولانسکىوپاريزکوا )۱۹۷۶( اندازههاىچربىزيرپوستدوگروهازکودکانراکهسنآنهابين۲تا۵سالبودباهممقايسهکردند. يکگروهازکودکاندرکلاسويژهٔتربيتبدنىهمراهباوالدينخودشرکتکردند،درحالىکهگروهديگردرهيچنوعبرنامهوکلاستربيتبدنىشرکتنکردند. چربىزيرپوستکودکانىکهدرکلاستربيتبدنىشرکتکردهبودند،حتىدراينسنکم،درسطحپائينىبود.
ترکيببدنىسالخوردگان
بهطورىکهدرمباحثقبلىملاحظهشدوزنکلىبدنافرادمعمولاًدربزرگسالىافزايشمىيابدکهبازتابتجمعچربىاست؛سپسبعداز۵۰سالگىوزنکلىبدنکاهشمىيابدکهاينامرنيزبازتابکاهشتودهٔعضلانىبدناست،نهکاهشوزنچربي. دردورهٔسالخوردگىوپيرىکاهشسختىووزناستخوانوبافتعضلانىهردومىتوانداضافهشدنبافتچربىرابپوشاند. شواهدديگرپيشنهادمىکنندکهاينتغييراتدرترکيببدنپيامدغيرقابلاجتنابکهولتوپيرىاست؛براىمثال،شفارد)۱۹۷۸ب( اطلاعاتبهدستآمدهٔپالوک،فروتاوآزانو )۱۹۷۴و۱۹۷۸( رادرموردافرادشرکتکنندهدررشتهٔدووميدانىکهسنآنهابين۴۰تا۷۰ساليابيشتربودجمعآورىکرد. اينافرادباافزايشسنتمايلىبراىافزايشوزنياچربىبدنخودنداشتند. علاوهبراين،سالخوردگانىکههنوزدرطولهفته۳۰تا۴۰ميل )۴۸۰۰۰تا۶۴۰۰۰متر( مىدويدندنشاندادندکهکاهشتودهٔعضلانىبدنآنهاقابلتوجهنيست.
سالتينوگريمبى )۱۹۶۸( همينطوردربينبزرگسالانىکهبهطورمنظمدرورزشدويدنوجهتيابىشرکتکردهبودنداثرىازبالارفتنوزنچربىبدنپيدانکردند،اگرچهآنهامقدارىازوزنبدنخودرابعدازسن۴۵سالگىازدستدادنداحتمالدارداينامرانعکاسکاهشتودهٔعضلانىبدنباشد. هيت،هاگبرگواحسانى )۱۹۸۱( سطوحمشابهىازدرصدچربىبدنوتودهٔعضلانىبدنرادرورزشکارانجوانوورزشکارانپيشکسوتىکهسنآنهادرحدود۵۰تا۷۲سالبودثبتکردهاند. ظاهراً،ادامهدادنتمرينهاىمقاومتىدردورهٔبزرگسالىاثرمطلوبىبرترکيببدنآنهاخواهدداشت؛اگرچههنوزسؤالاتدربارهٔدامنهٔکاهشتودهٔعضلانىبدنبعدازسن۴۵سالگىبهجاىخودباقىاست.
آياسالخوردگانىکهبرنامههاىورزشىراآغازمىکنندمىتوانندتغييراتسودمندىدرترکيببدنخودبهوجودآورند؟تحقيقاتانجامشدهبراىرسيدنبهپاسخاينسؤالمبهماست. بعضىازپژوهشگرانتغييرکمياهيچگونهتغييرىدرموردوزنبدن،وزنچربي،ياتودهٔعضلانىبدندرسالخوردگانىکهورزشراشروعکردهبودندبهدستنياوردند )آدامزوديوريس،۱۹۷۳؛ديوريس،۱۹۷۰؛پاريزکواوآيزلت،۱۹۶۸(. برعکسسيدني،شفاردوهاريسون )۱۹۷۷( کاهشتخمينىدرصدچربىبدنوچربىزيرپوسترادرسالخوردگانىکهبهمدت۱۴هفتهدربرنامهٔتمرينمقاومتىشرکتکردهبودندبهثبترسانيدند. تعدادکمىازسالخوردگاندراينتحقيقبهتمريناتخودبراىيکسالادامهدادندووزنچربىبيشترىراازدستدادند،ليکنازوزنبدنآنهاکاستهنشد. اينمطلبحاکىازآناستکهبهتودهٔعضلانىبدنافزودهشدهاست. بديهىاست،تحقيقاتبيشترىبراىروشنشدنيافتههائىکهباهمتعارضدارندموردنيازاست.
کودکان
درکشورهاىصنعتىرواجچاقىحتىدربينکودکانبسيارزياداستوتعدادزيادىازافراددرسنبزرگسالىچاقمىشوند. چنانچهقبلاًبهآناشارهشد،چاقىازنظرپزشکىواجتماعىچيزىناخواستهاستاينامربهويژهدرموردکودکانصادقاست. کودکانفربهبهاحتمالزيادبزرگسالانچاقخواهندشدکهدرمعرضخطربيمارىقلبي،سکته،مرضقندوفشارخونقرارمىگيرند. علاوهبراين،کارجسمىکودکانفربهازنظراقتصادىضعيفاست. ظرفيتانجامکارآنهاپائيناست؛زيرابدنآنهابهانرژىبيشترىنيازداردتابتواندوزناضافىناشىازچربىآنهارابهحرکتدرآورد )وامبرواوهمکاران،۱۹۷۱؛درپاريزکوا،۱۹۷۷(. درطولسالهايىکهکودکفربهبهخودپندارىمىرسد،بايدبابازخوردمنفىبزرگسالانوهمسالاندرموردچاقىخودبرخوردکند )آلن،۱۹۷۳؛دويروماير،۱۹۷۳؛استونکاردومندلسون،۱۹۶۷). حتىکودکان۶سالهبهنوعىنسبتبهافرادچاقواکنشمنفىنشانمىدهند(وادنواستونکار،۱۹۸۵). براىمربيانمطلوباستتادراينامردخالتکنندودرصورتامکانبهطورمثبتبرعواملىکهموجبچاقىکودکمىشودتأکيدکرده،تأثيرگذارهستند.
کاهشکالرىدريافتى
انسانمىتوانددرطولزمانبااستفادهازموادوخوراکىهاىکمکالرىوافزايشميزانفعاليتبهمنظورسوختنکالرىبيشترياترکيبىازهردوعاملازچاقىخودبکاهد. افزايشمقدارفعاليتجسمىبهتنهايىاثرىتدريجىخواهدداشت؛زيرادويدنملايمبهمسافتتقريبى۳۲۰۰متربهطورنمونهدرحدود۱۵۰کالرىانرژىرامىسوزانددرصورتىکهبراىکمکردنتقريبى۵/۰کيلوگرمازوزنچربىفردبايد۳۵۰۰کالرىمصرفکند.
براىکودکانفربهکدامروشبراىکمکردنوزنبدنبهتريناست؟پرخورىدراطفالبسيارنادراستوتحقيقاتىکهدرموردرابطهٔبينکالرىخوراکىهاوچاقىاطفالانجامشدهاست،نتوانستهرابطهٔمثبتىبينايندودرآنهاگزارشکند(رابرتزوهمکاران،۱۹۸۸؛روزوماير،۱۹۶۸؛وابکىوهمکاران،۱۹۸۳). يااينکهاينرابطهرادرنوجوانانبرقرارسازد(رولندوبليسل،۱۹۸۶). باوجوداينکاهشميزانفعاليتحرکتىازويژگىهاىعمومىکودکانچاقاست(بولن،ردوماير،۱۹۶۴؛جانسون،بورکوماير،۱۹۵۶؛رابرتوهمکاران،۱۹۸۸). براىمثالاستفانيک،هيلدوماير(۱۹۵۹)دريافتندکهدربين۱۴پسرفربهوو۱۴پسرلاغرکهدراردوىتابستانىشرکتکردهبودندپسرانچاقکالرىکمترىازطريقموادخوراکىبهدستآوردند؛بهدليلآنکهآنهاکمترازپسرانلاغراندامفعاليتداشتند. کمحرکتىشايدازچاقىناشىنمىشود،ليکنمقدمهٔآناست ) پاريزکوا،۱۹۷۷(.
موقعىکهکودکاناضافهوزنپيدامىکننددچاريکدورباطلمىشوند. کودکفربهبهطورنسبىبايدتلاشبيشترىدرموقعفعاليتازخودنشاندهد؛لذافعاليتکردنبراىاوکمترلذتبخشاستوازاشتياقمشارکتاوکممىشود )حتىدرمواقعىکهفعاليتبهنوعىشاملبازىياورزشاست(؛دراينصورتکودککالرىکمترىازانرژىاضافىخودرامىسوزاندواضافهوزنبههمانصورتباقىمىماند. باوجوداينکهکسىرابطهبينکالرىحاصلازخوراکىوچاقىراثابتنکردهاست،تحقيقاتمعاصردرموردچاقىبررژيمهاىغذائىپرچربىوداراىقندفراوانمتمرکزشدهاند )اوسکاي،۱۹۸۹(. شايدنوعرژيمغذائىبيشترازتعدادکلکالرىمصرفشدهمهمبود،داراىاثربيشترىبرچاقىباشد. مىتوانازتحقيقاتبيشتردراينزمينهبهرهمندشد.
بزرگسالانىکهبهطورچشمگيرکالرىحاصلازخوراکىهارابدونورزشکردنکم مىکنندممکناستتودهٔعضلانىبدنخودراهمراهباوزنچربىکاهشبدهند. براىجلوگيرىازاينامر،ورزشکردنهمزمانباکاهشکالرىخوراکىهابيشتريناثررادرکمکردنوزنبدنخواهدداشت. کودکانموقعىکهکالرىحاصلازخوراکىهارابههزارکالرىدرروزکاهشدهندممکناستبهطورموقتميزانرشدخودراکُندکننديااينکهآنرامتوقفسازند )وامبروا،۱۹۶۱؛درپاريزکوا،۱۹۷۷(. مصرفوسوزاندنکالرىبيشترازطريقورزشبهکودکاجازهمىدهدتاازوزنخودبکاهد؛درحالىکهسطحمعينوبىخطرىازکالرىحاصلازخوراکىهاراحفظمىکند. بنابراينورزشکردننقشاساسىدرکمکردنوزندرهرسنوسالىبهويژهدردورهٔکودکىدارد. افرادىکهداراىاضافهوزنهستندبايدهدفخودرابراىاحترازازکاهشتودهٔعضلانىبدن،فعاليتهاىورزشىشديدوکنترلکردنکالرىخوراکىهاقراردهندوتنهاازمقدارغذاىخودکمنکنند.
نقشعواملژنتيکىدرچاقىکاملاًروشننيست. جداکردناثرعواملژنتيکىازعادتهاىتغذيهوفعاليتحرکتىخانوادههابسياردشواراست. تحقيقاتمعاصرتنهااثرمحدودىازتوارثژنتيکىرامستندساختهاستواينامربيشترمربوطبهچربىهاىداخلىاستتاچربىهاىزيرپوستى )بوچاردوهمکاران،۱۹۸۸(. افرادنمىتوانندتوارثژنتيکىخودراانتخابکنند،امامىتوانندسطوحفعاليتجسمانىخودراکنترلوتنظيمکنند.
افزايشفعاليتبدنى
افزايشفعاليتبدني. پاريزکواوهمکاراناو )۱۹۷۷( بهطورتجربىاثرافزايشسطحفعاليتجسمىکودکانچاقرابررسىکردند. آنها۷کودکراباميانگينسنى۸/۱۱سالدرطولاردوىتابستانىبهمدت۷هفتهموردتحقيققراردادند. پسرانسطوحفعاليتخودرابالابردندوهمچنينمقدارکالرىخوراکىخودراکنترلکردند )روزانهدرحدود۱۷۰۰کالري(. درطولتابستانآزمودنىهاىوزنبدنخودرابهطورمتوسطبهمقدار۴/۱۱درصدکاهشدادند،درحدود۵کيلوازوزنچربىآنهاکمشدودرصدتودهٔعضلانىبدنخودرااز۹/۶۹درصدبه۹/۷۵درصدافزايشدادند. درآغازتابستان،سطحاسيدچربآزادپسران )سوختقابلاستفادهٔملکولهاىترىگليسيريدکهبدنبايدآنهاراشکستهوبسوزاند( درطىورزشروبهکاهشرفتودرطىدورهٔاستراحتبعدازورزشدرسطحپائينباقىماند. درآخرتابستانسطحاسيدچربآزادآنهادرطىدورهٔاستراحتبهطورچشمگيرافزايشيافت. اينتغييراحتمالاًبهدليلاينبودکهتوانايىآنهادرتدارکوسوختچربىازذخايرموجوددربدنپيشرفتکردهبود. بنابراينبرنامهٔورزشىدرافزايشفعاليتمتابوليکىبافتچربىمؤثرواقعشدهبود.
باوجوداينکهپاريزکواتوانستنتايجمطلوبومثبتىازبرنامهٔتابستانىگزارشدهد،اماتحقيقاتبعدىاو )۱۹۷۷( مشکلعامىراآشکارساخت. اينکودکانوقتىازاردوبهمحيطخانهٔخودبرگشتندمجدداًوزنچربىبدنآنهاکهدراردوپائينرفتهبودبهجاىاولبازگشت. موفقيتاغلببرنامههاىمداخلهگروروشهاىمربوطبهآن،بستگىبهادامهٔمشارکتدرفعاليتهاىورزشىوحمايتونظارتخانوادهدارد. آموزشاصولتغذيهوتمرينورزشىبراىکودکانووالدينآنهاباارزشومفيداست.
بعضىازتحقيقاتحاکىازآناستکهبدن،سلولهاىتازهٔبافتچربىراتنهاقبلازتولد،ماههاىاوليهٔبعدازتولدودردورهٔنوجوانىمىسازد )هيرشونيتل،۱۹۶۸و۱۹۷۰(. بعدازدورهٔنوجواني،تنهااندازهٔسلولهاىچربىتغييرپذيرهستند. تحقيقاتدراينزمينهبسيارمحدوداست،امااينتحقيقاتدقيقهستند. تمرينورزشىوتغذيهٔمناسببراىجوانانبهويژهدردورههاىحساسمهماست. تحقيقاتانجامشدهمربوطبهحيواناتنشان مىدهدکهورزششديدومنظمازتشکيلسلولهاىاضافىچربىدرحينرشدجلوگيرىمىکند،اينامرشايدکنترلوزنبدنرابعدهاآسانترکند.
سنجشعملکردهوازى
براىسنجشعملکردهوازىمىتوانازچندينروشاستفادهکرد. يکىازروشهاىمتداولسنجشواندازهگيرىفعاليتهاىاستقامتي،بيشينهٔاکسيژنمصرفىيااوجتهويهٔاکسيژناستکهمعناىآنحجمبيشينهٔاکسيژناستکهبدندرظرفمدتيکدقيقهمصرفمىکند )هيوارد،۱۹۹۱؛زيرن،۱۹۸۹(. هرقدربدنبتواندباکفايتبيشتراکسيژنرامصرفکند؛يعنىاينکهبراىانجامکارمعيناکسيژنکمترىمصرفکند،ازآمادگىبيشترىبرخورداراست.
باآزمونسنجشبيشينهٔاکسيژنمصرفي،مىتوانيدمقدارواقعىاکسيژنمصرفشدهدريکفعاليترااندازهگيرىوارزيابىکنيد. اينمقداراکسيژنرامىتوانبرحسباکسيژنمصرفشدهدرهردقيقه،بهازاءهرکيلوگرمازوزنبدنبيانکرد. بيشينهٔاکسيژنمصرفىيکشاخصمتداولاستکهازآندرتحقيقاتمربوطبهاستقامتکودکانوبزرگسالاناستفادهمىشود. مىتوانيدمقدارآنراازروىيکزمانمحدودوشدتتمرينزيربيشينهتخمينبزنيد،لذاازبردنورزشکارتامرحلهٔخستگىمفرطاحترازکنيد. علاوهبرايناندازهگيرىاکسيژنمصرفىبهطريقمستقيمبهدليلپيچيدگىونيازبهوسايلآزمايشگاهىگرانقيمتدرمقابلروشغيرمستقيممقرونبهصرفهنيست. دوچرخهسوارىبردوچرخهٔکارسنجياراهرفتنودويدنروىنوارمتحرکمعمولاًتمرينىدرجهبندىشدهاستومىتوانازآنهادرآزمونهاىزيربيشينهوبيشينهاستفادهکرد.
اندازهگيرىهاىمربوطبهتوانهوازىوظرفيتهوازىدرهرحرکتىبهطوراختصاصىانجاممىشود )ماننددوچرخهسواري،دويدنوغيره(،لذانتايجِبهدستآمدهازورزشهاىمختلفرابايدبااحتياطمقايسهکرد. کودکانکمسندرموقعآزمايشبردوچرخهٔکارسنجبراىحفظآهنگوسرعتحرکتبادشوارىمواجهمىشوند.
يکىديگرازشاخصهاىواکنشفيزيولوژيکنسبتبهتمرينورزشىبلندمدتظرفيتبيشينهٔکاراست؛بهمعنىبيشترينوبالاترينبارِکارىکهفردىمىتواندقبلازرسيدنبهخستگىمفرطتحملکند )آدامز،۱۹۷۳(. چوناينامربهحداکثرتلاشفردنيازدارد،ممکناستبرانگيختناوبهمنظورانجامکارورفتنتاخستگيِمفرطدشوارباشد؛باوجوداحتمالکم،ممکناستکهفرددچارحملهٔقلبىشود. بههميندليلممکناستشماازکودکانيابزرگسالاننخواهيدکهخودرابهخطرانداخته،تارسيدنبهخستگىمفرطتلاشکنند. تخمينزدنظرفيتانجامکارازطريقآزمونهاىتوانايىکارىزيربيشينهبراىارزيابىاينگروهها،روشىاستارجحوقابلاجراء.
اندازهگيرىسايرشاخصهاىاستقامت،کمترمتداولاست؛براىمثال،مىتوانيدبيشينهٔبازدهقلبىرابهطورمستقيماندازهگيرىکنيد،امااجراءاينآزمونبهطورمستقيمدشواراست؛زيرابراىانجامآنبردنيکلولهدرداخلبدنضرورىاست. اندازهگيرىتغييراتالکتروکارديوگرافىدرحينانجامفعاليت،بههنگاممطالعهدرموردبزرگسالانجالبتوجهاست؛زيراهدفاصلىآنشناسايىکارکردقلببيماراست.
مناسبتريناندازهگيرىهادرسنجشآمادگىاستقامتىکودکانوبزرگسالانبراىاهدافتحقيقاتي،بيشينهٔاکسيژنمصرفىبراىتغييراتدرتوانهوازي،سازگارىبافعاليتهاىورزشىدرحدزيربيشينهبراىتغييراتدرظرفيتهوازىاست.
چنديننفرازپژوهشگرانسعىکردهاندتاآزمونهاىميدانىبراىکودکانمعينکنند،تاازاينطريقبتوانندتاحدودىهمانندکاردرآزمايشگاه،استقامتافرادرابهطورپاياتخمينزنند. آزمونهاىميدانىبهمربيانفرصتمىدهدتابدونوسايلآزمايشگاهىبتوانندعملکردهوازىرااندازهگيرىکنند. آنهانتايجبهدستآمدهازکارآزمايشگاهىرابااجراءدوهاى۸۰۰،۱۲۰۰و۱۶۰۰مترروى۸۳نفرازکودکانکلاسهاىاولتاسومابتدايىمقايسهکردند. نتايجحاصلازدو۱۶۰۰متردرمقايسهبادوهاى۸۰۰مترو۱۲۰۰متربراىدخترانوپسراندرپيشبينىبيشينهٔاکسيژنمصرفىازاعتباربيشترىبرخورداراست. ميانگينسرعتدو۱۶۰۰مترضريبهمبستگىبيشترىرابابيشينهٔاکسيژنمصرفىنشانداد. ازاينرومىتواننتيجهگيرىکردکهدو۱۶۰۰متر،آزمونميدانىبهترىبراىاندازهگيرىاستقامتکودکاندرمقايسهبادوهاىکوتاهتراست. اينآزمونثابتکردکهروشبازآزمايىازاعتباربالايىبرخورداراست )کراهنبخلوهمکاران،۱۹۷۸(. اماپژوهشگرانهنوزنيازبهتعييناعتباروصحتاينآزمونهادارند.
تغييراتناشىازرشددرعملکردهوازى
تغييراتناشىازرشددرعملکردهوازي. کودکاننسبتبهفعاليتهاىورزشىبلندمدتچگونهواکنشنشانمىدهند؟سيستمگردشخونکودکانعموماًبازدهکمترىدارد )بار - اور،شفاردوآلن،۱۹۷۱(؛بدينمعنىکهبازدهقلبىآنهاکمترازبزرگسالاناست. چنانچهمىدانيدبازدهقلبي،حاصلضربحجمضربهوتعدادضربانقلبدرمدتيکدقيقهاست. کودکانداراىحجمضربهاىکمترىنسبتبهبزرگسالانهستندواينامرنشانمىدهدکهاندازهٔقلبآنهاکوچکتراست. کودکانکمبودحجمضربهاىخودراتاحدودىباضربانبيشترقلبدردقيقهجبرانمىکنند،باوجوداينهنوزبازدهقلبىآنهاتااندازهاىکمترازبزرگسالاناست. درخونکودکانهمچنينهموگلوبينکمترىمتراکماست. تراکمهموگلوبينمربوطبهتوانايىخوندرحملاکسيژناست.
مىتوانيدچنينفرضکنيدکهايندوعامل،يعنىبازدهکمترسيستمگردشخونوسطحپائينهموگلوبينمنجربهيکسيستمانتقالاکسيژنمىشودکهدرکودکانکارآيىکمترىدارد. بااينحال،توانايىآنهادررساندناکسيژنبيشتربهعضلاتفعال،نسبتبهبزرگسالان،اينعواملراجبرانمىکند )ماليناوبوچارد،۱۹۹۱؛شفارد،۱۹۸۲(. نتيجهٔآندرمقايسهبابزرگسالانيکسيستمانتقالاکسيژنمؤثراست. کودکانهمچنينسيستمهاىهوازىخودرابهترازبزرگسالانبسيجمىکنند. کودکاندرمقايسهبابزرگسالاندرفعاليتهاىورزشىبلندمدتمقاومتکمترىدارند. شايداينامرنتيجهذخايرگليکوژنىکمتردرآنهاباشد. موقعىکهذخايرگليکوژنىآنهاروبهاتماماست،ادامهٔفعاليتبراىآنهامحدودمىشود. بانموکودکان،بازدهکمترسيستمگردشخونبهتدريجباپيدايشتغييراتزير،رفعمىگردد.
۱. اندازهٔقلبآنهابزرگترمىشود؛
۲. تراکمهموگلوبيندرخونآنهاافزايشمىيابد؛
۳. توانايىاستخراجاکسيژنبهاندازهٔسطوحآندربزرگسالانکاهشپيدامىکند.
تحقيقاتمقطعىوبلندمدتهردونشاندادهاندکهبيشينهٔمطلقاکسيژنمصرفىبهطورخطىازسن۴سالگىتااواخردورهٔنوجوانىدرپسرانوتاسن۱۲يا۱۳سالگىدردخترانافزايشمىيابد )ميروالدوبيلي،۱۹۸۶؛شولواوهمکاران،۱۹۹۰(. تصاويرزيراينروندرابينسنين۶تاحدود۱۶سالگىنشانمىدهد. پسرانودخترانتاحدودسن۱۲سالگىازنظربيشينهٔاکسيژنمصرفىمشابههستند،هرچندپسرانداراىميانگينبالاترهستند. رابطهٔقوىبينبيشينهٔمطلقاکسيژنمصرفىوتودهٔعضلانىوبدونچربىبدنغالباًميزانپيشرفتوتفاوتهاىآنرادربيندخترانوپسرانتوجيهمىکند. درواقع،اگربيشينهٔاکسيژنمصرفىرابهطورنسبىدرنظربگيريموازاندازهٔمطلقآنهاصرفنظرکنيموآنرابروزنبدنيابهعددديگرىتقسيمکنيم،تصويرآنکاملاًمتفاوتمىشود. چنانچهدرتصويرزيرمشخصاستبيشينهٔاکسيژنمصرفىدررابطهباوزنبدندردورههاىکودکىونوجوانىبراىپسرانتقريباًثابتاست. دردختراناحتمالاًبهدليلافزايشبافتچربىبدنآنهاکاهشمىيابد. موقعىکهبيشينهٔاکسيژنمصرفىدررابطهباتودهٔعضلانىوبدونچربىبدنموردبررسىاست،نتايجبهدستآمدهبعدازدورهٔبلوغکاهشپيدامىکندوتفاوتبيندختروپسرباقىمىماند.
رابطه بين بيشينهٔ اکسيژن مصرفى و سن. در تصوير A ارقام مربوط به بيشينهٔ مطلق اکسيژن مصرفى محاسبه شده است
در تصوير B بيشينهٔ اکسيژن مصرفى و ارقام آن نسبت به هر کيلوگرم وزن بدن محاسبه شده است. نتايج پسران با دايرههاى توپر و نتايج دختران با دايرههاى تو خالى مشخص شده است
بنابرايننمووافزايشوزنبدندردورهٔبلوغکمىسريعترازرشدبيشينهٔاکسيژنمصرفىاست )ماليناوبوچارد،۱۹۹۱(. بيشينهٔاکسيژنمصرفىممکناستعلاوهبراندازهٔبدن،تااندازهاىوابستهبهبلوغوباليدگىباشد؛زيرامقايسهٔبيشينهٔاکسيژنمصرفىباسندرنوجوانانىکهسنآنهامختلفاستولىاندازهٔجسمىمشابهىدارند،وجودرابطهاىرانشانمىدهد )اسپرينارواوريزينور،۱۹۷۸(. دونوجوانراکهازنظراندازهشبيهبههمهستند،ممکناستازنظربيشينهٔاکسيژنمصرفىباهماختلافداشتهباشند،اگرچهيکىازآنهاازلحاظفيزيولوژيکازديگرىباليدهترباشد.
اگرچهبيشينهٔاکسيژنمصرفىبهترينشاخصاندازهگيرىاستقامتاست،امکاندارداجراءدويدنرادرکودکانبه خوبىبزرگسالاننتوانازاينطريقپيشبينىکرد. آزمونهاىدوبراىکودکان،بيشترمربوطبهظرفيتهاىغيرهوازىآنهااست. علاوهبراين،مکانيزمهاىتهويهٔهوادرکودکان،کمتربودنذخايرهوازىونارسايىهاىمکانيکي،همهبرآمادگىاستقامتىآنهااثرمىگذارند. درمسائلمربوطبهاستنباطسطحبيشينهٔاکسيژنمصرفىکهازطريقاجراءدويدنبهدستآمدهاستبايداحتياطکرد.
مهمآناستکهمربيانبتوانندرابطهٔبينافزايشاندازهٔبدنوپيشرفتتوانايىمقاومتدرمقابلخستگىناشىازورزشرادرطولدورهٔرشدبشناسند. بارشدونموبدن،اندازهٔقلببزرگترمىشود،حجمضربهاىآنافزايشمىيابدومقدارهموگلوبينخونوتودهٔعضلانىبدنزيادترمىشود. اينعواملموجبافزايشبازدهقلبودرنتيجهافزايشظرفيتانجامورزشوتمرينوبيشينهٔمطلقاکسيژنمصرفىمىگردد. کودکانعليرغمسنتقويمىيکسانازنظراندازهٔجثهبايکديگرمتفاوتهستند،دراينصورتارزيابىظرفيتتمرينوورزشبايدبيشتربراساساندازهٔجثهباشدنهسن. درگذشته،مربياندراکثرموارداساساينارزيابىراتنهابرپايهٔسنقرارمىدادند.اگرچهانتظارداريمکهحدمتوسطظرفيتتمرينوميانگيناندازهٔجثهٔگروههاىمختلفکودکانونوجوانانباافزايشسنآنهابالاتررود،ليکنظرفيتتمرينتابعميزانباليدگىاستوتوجهانفرادىمىطلبد.درکودکان،اندازهٔجثهبهمراتببهترازجنسيتمىتواندمعرفميزاناستقامتآنهاباشد؛اگرچهبعدازبلوغ،ميانگينبيشينهٔمطلقاکسيژنمصرفىپسراندرمقايسهبادخترانبهميزانقابلتوجهىبالاتراستومىتواننداينفاصلهرادرسراسرعمرحفظکنند. چندينعاملبهاينتفاوتهاىجنسىکمکمىکندکهيکىازآنهاترکيببدناست. حدمتوسطافزايشتودهٔعضلانىدرپسراندردورهٔنوجوانىبيشترازحدمتوسطافزايشبافتچربىآنهااست. جالبايناستکهزنانداراىبيشينهٔاکسيژنمصرفىمساوىبامردانبهازاءهرکيلوگرموزنتودهٔعضلانىبدنهستند،ولىموقعىکهبافتچربىنيزدرآنمحاسباتمنظورشود،زنانداراىبيشينهٔاکسيژنمصرفىکمترىنسبتبهمردانمىشوند. يکىديگرازعواملمربوطبهتفاوتهاىجنسىوبيشينهٔاکسيژنمصرفي،تمايلبانوانبهداشتنتراکمکمترهموگلوبينخوندرمقايسهبامرداناست )استراند،۱۹۷۶(.موقعىکهپسرانبهپاياندورهٔنوجوانىمىرسندازنظربيشينهٔاکسيژنمصرفىوظرفيتکاروتمرينازدخترانپيشىمىگيرند )جدولزير( عواملمحيطي،بهخصوصتمرينبرظرفيتهاىاستقامتىزنانومرداندرطولعمراثرمىگذارد. بنابراينعجيبوشگفتآورنخواهدبوداگرببينيديکزنپرتحرکوفعالداراىبيشينهٔاکسيژنمصرفىزيادترىازيکمردغيرفعالوکمتحرکاست.
توجه: براساسنتيجهگيرىهاىهاولومکناب )۱۹۶۶(. اندازهگيرىهابدونآگاهىازعاداتافرادآزمايششدهدرمدرسهانجامشدهاست. اگردرجهٔحرارتمحلکنترلمىشد )۲۰۫و۲۲۫سانتىگراد( وبرخىازروشهاىتجربىمورداستفادهقرارمىگرفتاحتمالاًنتايجبهدستآمده۱۰درصدبالاتربود. اندازهگيرىهابرحسبواتبرکيلوگرمازوزنبدناست)يکواتبرابراستباششکيلوگرمبردقيقه( )برگرفتهازشفارد،۱۹۸۲(.
عملکردهوازىدرسالمندان
عملکردهوازىدرسالمندان. درسنينجوانىبهاوجبيشيهاکسيژنمصرفىخودمىرسيم. حالبايدديدچطورمىتوانيماينجزءازآمادگىجسمىراتادوره بزرگسالىوپيرىحفظکنيم؟دراينمورداطلاعاتکمىوجوددارد،امامشکلآناستکهچگونهمىتوانعواقبمحرزناشىازپيرىراازدستاوردهاىبىتحرکىياکمتحرکىتفکيککرد؟برطبقاطلاعاتبهدستآمدهازگروههاىسنىبزرگسالوسالمند،بهنظرمىرسدبهتدريجمقدارحرکتوفعاليتروزانهبزرگسالانکمشده،بهنوعىگوشهگيرمىشوند. ايناطلاعاتفعاليتهاىکسانىراکهفعالباقىمىمانندمنعکسنمىکند. اينمطلبرابهذهنخودبسپاريد،اکنونمرورىبرتغييراتساختارىوکارکردىسيستمهاىقلبى - عروقىوتنفسىناشىازگذرانعمرخواهيمداشت.تغييراتساختارىدستگاهقلبى - تنفسي. تغييراتاصلىساختارىدرقلبسالمآناستکهباگذشتعمررفتهرفتهازتوانايىعضلهقلبکاستهمىشودوتارهاىعضلانىماهيچهٔقلبخاصيتارتجاعىخودراازدستمىدهند(هاريسونوهمکاران،۱۹۲۴)وتغييراتىدرتارهاىعضلانىدريچههاىقلببهوجودمىآيد(پامرنس،۱۹۶۵). شريانهاىاصلىخوننيزخاصيتارتجاعىخودراازدستمىدهند. مشخصنيستآيااينتغييراتبهدليلفرآيندپيرىاجتنابناپذيراست؟يااينکهدراثرعدماکسيژنکافىبهطورمزمِنحاصلمىشود؟عواقباينتغييراتساختارىدرقلبورگهاىخونىبىشمارهستند.تغييراتکارکردىدستگاهقلبى - تنفسي. باوجوداينکهتعدادضربانقلببزرگسالانوجوانان،درحالاستراحتبايکديگرقابلمقايسهاست،ليکنحداکثرتعدادضربانناشىازفعاليتهاىشديدجسمىباافزايشسنبهتدريجروبهکاهشمىرود. اينکاهشدرضربانقلبآناندازهکهبرخىازمتخصصانفکرمىکردندنيس. يکمرد۶۵سالهمىتواندضربانقلبخودراحداکثرتا۱۷۰ضربهدردقيقهبالابرد،اينتعدادرامىتوانباحدود۲۰۰ضربهدردقيقهبراىنوجوانانوجوانانمقايسهکرد(شفارد،۱۹۷۸الفو۱۹۸۱). دردورهپيرىضربانقلبکاهشيافتهممکناستعاملاصلىتنزلبيشينهاکسيژنمصرفىباشد(هاگبرگوهمکاران،۱۹۸۵). پاسخدهىپائينتربهمحرکسمپاتيکعضلهقلبمىتواندعلتاينکاهشباشد(استامفورد،۱۹۸۸).حجمضربهاىقلبدرافرادسالمندممکناستکاهشيابديااينکهتفاوتىنکند. مطالعاتتحقيقاتىهردوحالترانشاندادهاست(استامفورد،۱۹۸۸). نشانههاىنامتقارنبيمارىايسکمىقلب(اثرگذاربرتأمينوتدارکخونبهطرفقلب)ممکناستباعثنتيجنامعلومىشدهباشد. پژوهشگرانىکهبراىتشخيصبيمارىقلبىازآزمونهاىغربالىوورزشىشديداستفادهمىکنندممکناستدرحجمضربهاىقلبهيچگونهکاهشىپيدانکنند،درحالىکهمحققانىکهمطالعاتآنهاروىافرادىاستکهاحتمالبيمارىقلبىندارندچنينکاهشىرادرحجمضربهاىقلبپيداکردهاند. هرگاهبيمارىقلبىهمراهباکاهشحجمضربهاىباشد،دراينصورتسالخوردگانىکهبيمارىقلبىدارندبهطورمنطقىداراىبازدهقلبىکاهشيافتهدرهنگامتمرينهستندکهاينامرحاصلکاهشبيشينهضربانقلبوحجمضربهاىآنهااست.سالخوردگانفعالحجمهاىقلبىخودرابهخوبىحفظمىکنند(ديويس،۱۹۷۲). درچندموردديدهشدهاستکهسالخوردگانفعالکارکردعالىفيزيولوژيکخودراحفظکردهاند؛براىمثال،کلارنسدوماردرطولعمرخودهرروزدرحدود۲۰کيلومترمىدويدودرسن۶۵سالگىدرمسابقهدوماراتنشرکتکرد. اودر۷۰سالگىدراثربيمارىسرطاندرگذشت. جسداوموردکالبدشکافىقرارگرفتوملاحظهشدکهعضلهقلباوبهخوبىرشدکردهاستودريچههاىقلبطبيعىوسالموعروققلبىدراندازهاىدوتاسهبرابراندازهطبيعىبودند(براندفونبرنر،شاکولندون،۱۹۵۵).
سالخوردگاندراثرفعاليتزودترازجوانانبهاوجبازدهقلبىخودمىرسند(براندفونبرنروهمکاران،۱۹۵۵؛شفارد،۱۹۷۸الف). ديوارههاىسخترگهاىخونىاينافراددرمقابلپمپاژخونازقلببهداخلآنهامقاومتمىکنند. درصورتىکهاينافرادبهبيمارىتصلبشرائينمبتلاءباشندودرديوارهسرخرگهاىآنهارسوباتىوجودداشتهباشداينمقاومتبيشترخواهدبود. اينمقاومتموجببالابردنفشارنبضدرحالاستراحتوافزايشفشارسيستوليکى(انقباضبطني)مىشود. چهفشارخوندرحينفعاليتوورزشبالارودوچهپائينآيد،درهردوحالبهسلامتىتارهاىماهيچهقلبوقابليتتحملآندرمقابلفشارکاروابستهاست. درحينفعاليتشديد،سالخوردگاننوعاًفشارخونبيشترىنسبتبهجوانانخواهندداشت(جوليوسوهمکاران،۱۹۶۷؛شفيلدورويتمن،۱۹۷۳)،امابعضىازبيمارانىکهقبلاًنارسايىهاىقلبىداشتهاندنمىتوانندفشارسيستوليکىراباافزايشبارکارثابتنگهدارند(شفارد،۱۹۷۹).کارکردتنفسىنيزممکناستبهعنوانواکنشىبهفعاليتوتمرينشديددرسالخوردگانمحدودگردد. يکىازشاخصهاىمهمکارکردتنفسىحياتىاست. ظرفيتحياتىحجمبيشينههواىبازدمپسازيکتنفسعميقوظرفيتحياتىبازتابىازظرفيتتنفسىزياداستکهمنجربهتصفيههوابهنحوبهتردرحبابچههاىششىمىشود. چونبخشاعظمپخشوجذباکسيژندرمويرگهاىخونىدرديوارهحبابچههاىششىانجاممىشود
(تصويرزير)باتصفيهبهترهوامقداراکسيژندرگردشخونونهايتاًدرعضلاتدرحالکارافزايشمىيابد.دستگاه تنفسي. پخش و جذب اکسيژن در حبابچههاى شُشى که در سمت راست بزرگتر نشان داده شده است انجام مىشود
ظرفيتحياتىانسانباانجامتمرينوورزشافزايشمىيابد. مويرگهاىخونىبهاندازهٔکافىدرشُشهاوجوددارندومىتوانندپخشوجذباکسيژنرابهحدبهينهبرسانند. بنابراينکاهشظرفيتحياتىياکمشدنمويرگهاىششي،مدتاجراءفعاليتشديدراکممىکند. دراثربالارفتنسنظرفيتحياتىانسانکممىشود(نوريسوهمکاران،۱۹۵۶؛شفارد،۱۹۷۸ب)؛همينطورتعدادمويرگهاىخونىدرداخلحبابچههاىششىکاهشمىيابد(ريد،۱۹۶۷).شايدکاهشظرفيتحياتىکهدراثرسالخوردگىبهوجودمىآيدمربوطبهازبينرفتنخاصيتارتجاعىبافتهاىششىوديوارقفسهسينهباشد(ترنر،ميدووول،۱۹۶۸). اينتغييراتتنفسىدرافرادسيگارىبهمراتبنمايانترازبقيهافراداست.حاصلنهايىتغييراتقلبىوتنفسىايناستکهدراثرسالخوردگىبيشينهاکسيژنمصرفى(خواهمطلقيانسبىنسبتبهوزنبدن)وظرفيتورزشىفردکاهشمىيابدودورهبازگشتبهحالتاوليهباانجامتمرينشديدورزشىطولانىترمىشود. نتايجبهدستآمدهازتحقيقاتمقطعىوبلندمدتدرتصويرزيرمنعکسشدهاست. باپيشرفتسناينشاخصهاتنزلمىکند. زيادشدنبافتچربي،تحليلرفتنبافتعضلانىوکمتحرکي،همهبرروىاينکاهشتأثيرمىگذارند. علاوهبراين،عواملمنفىمحيطىدرطولزندگىمانندسيگارکشيدنياسوءتغذيهمىتواندباعثکمکبهاينتغييراتياتسريعآنگردد. درمقابلاگردرطولزندگي،انساندرمعرضعواملمحيطىمثبتازقبيلفعاليتهاىورزشىسودمندقرارگيردبهتر مىتواندسطوحاستقامتىخودراحفظونگهدارىکند.شواهدىدردستاستکهنشانمىدهداينتغييراتدرسالخوردگانىکهفعالوپرتحرکباقىمىمانند،خيلىاساسىنيست )دنوبروس،۱۹۷۲؛درينکواتر،هرواثوولز،۱۹۷۵۳کشووالاس،۱۹۷۶؛شفارد،۱۹۷۸ب؛اسميتوسرفاس،۱۹۸۱(. تصويرزيرقسمتبشيببيشترىرادرمقداربيشينهاکسيژنمصرفىدرافرادکمتحرک )خطمنقطع( درمقايسهباافرادپرتحرکت )خطممتد( نشانمىدهد.تمرينشديدحتىمىتواندبراىمدتىبيشينهاکسيژنمصرفىرادربزرگسالانبهطوريکسانحفظکند )کشووالاس،۱۹۷۶). کسانىکهعلاقهدارندتاجايىکهممکناستسطحاستقامتخودراحفظکنند،بايدسيگارکشيدنراقطعکرده،ازتغذیهمناسبىبرخوردارشده،برنامه ورزشىمناسبىرابراىحفظاستقامتخودطراحىواجراءکنند.
منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان -- صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 05 فروردین 1394 ساعت: 0:12 منتشر شده است
برچسب ها : ترکيب وزن,