نرخ بهره

تعریف

به بهای پولوامگرفته شدهنرخ بهرهاطلاق میشود. هرگاه مبلغیپول برای مدت معینی به وامداده شود، مبلغی که در آینده وام گیرنده به وام دهنده می پردازد، بیش از مبلغدریافتی اولیه خواهد بود. اینپرداخت اضافییا نرخ بهره را می توان به صورتنسبت مابه التفاوت مبلغ دریافتی و مبلغ بازپرداخت در پایان یک دوره معین به کل پولدریافتی بیان کرد. بدین ترتیب هرگاه 100 ریال به وام داده شود و در پایان سال 105ریال دریافت گردد، نرخ بهره سالانه برابر خواهد بود با 5 درصد یا:

05/0 = 100 / ( 100- 105)

معمولاً نرخ بهره برای یک سال محاسبه می شود و هرگاه مدت آن مشخصنشود منظور همان دوره سالانه است.

باید توجه داشت که در هر زمان نرخ هایبهره گوناگونی می توان یافت که به انواع مختلفواممانند وامسرمایهگذاری ثابت،وام مسکن، وامسرمایهدر گردش، قروض کوتاه مدت یا بلند مدت دولتی و غیره مربوط می شود.

علتوجود این نرخ های متفاوت را باید در دلایل وجودی خود نرخ های بهره جستجو کرد. ایندلایل عبارتند از:

1.                       رجحان زمانی:

مبلغ وام داده شده در حقیقت پساندازی است که در اثر تعویق مصرف به وجود آمده است. هر اندازه تمایل به مصرف حالپول نسبت به مصرف آینده آن زیادتر باشد بدیهی است که مبلغ بیشتری باید برای تعویقمصرف پول پرداخت، یعنی نرخ بهره بیشتر خواهد بود.

2.                       امکان غیر نقدینگی:

وام دادن عموماً به معنای مبادله پول با یکدارایی غیرپولی ماننداوراق قرضهیااسناد خزانهاست که به عنوان یک وسیلهپرداخت برای کالاها و خدمات مورد پذیرش همگانی نیست. هر گاه قبل از تاریخ سر رسید،نیاز وام دهنده به پول بیش از موجودی او باشد، ناچار باید یا دارایی غیر پولی خودرا به پول تبدیل کند، یا دست به استقراض بزند. این تبدیل دارایی غیر نقدی به وجهنقد ممکن است با مشکلات، تاخیر و حتی زیان همراه باشد، و لذا معاوضه ی یک دارایینقدی (یعنی پول) با دارایی دیگری که ازنقدینگی کمتری برخوردار است می تواند در صورت نیاز وام دهنده به پول متضمنریسکزیان برای او باشد. بنابراین در جریانوام دادن تقبل این ریسک باید جبران گردد، و همین است که ضرورت وجود نرخ بهره راایجاب می کند.

3.                       امکان نکول:

ممکن است وام دهنده نسبت به باز پرداخت وام از سوی وام گیرندهمطمئن نباشد و وام در حقیقتنکولنشود. تقبل این ریسک نیز دلیل دیگریاست برای وجود نرخ بهره، و میزان چنین ریسکی نیز به نوع وام پرداختی بستگی دارد.

4.                       تورم:

هرگاه تورم قیمت ها در اقتصاد وجودداشته باشد، ارزش واقعی مبلغ وام تا زمان سررسید به نسبت میزان تورم کاهش خواهدیافت. بدین ترتیب برای جبران خطر کاهش قدرت خرید پول وام دهنده، وجود نرخ بهرهضرورت می یابد.

عوامل بالا دلایل وجود نرخ بهره مثبت را بیان می کنند. نرخ بهره پرداختی برای هر نوع وام اساساً قیمت آن وام به شمار می رود؛ یعنی قیمتیکه برای استفاده از پول پرداخت می شود.

بر این اساس اقتصاددانان تعیین نرخ بهرهرا بر پایهعرضه وتقاضا بیان کردهاند: تقاضا برای وام برای مصرف کنندگانی که قصد خرید اعتباری دارند وبنگاه هاییکه در پی سرمایه گذاری هستند؛ وعرضه توسط صاحبپس اندازهاییکه قصد وام دادن آن را دارند.