فصـل اول

مقدمه :

بدون شک هدف نهایی ارسال انبیاء الهی و انزال کتب آسمانی ایجاد جامعه ای منزه از آلایشهای شیطانی و اقامه عدل بین آحاد بشر و زمینه سازی برای نیل به حیات جاودانی بوده است . برای رسیدن به این جامعه ایده آل لازم است ، که خانواده که عنصر تشکیل دهنده جامعه است ، سالم باشد . در نتیجه هرگونه اختلال در این کانون گرم یا از هم پاشیدگی آن سلامت جامعه را مختل میکند . همچنین آمارها نشان می دهد میزان وقوع جرم در میان فرزندان طلاق از سایر اقشار جامعه بیشتر می باشد . با ذکر این نکته ،آموزش و آگاهی دادن در زمینه ازدواج و لزوم شناخت یکدیگر قبل از ازدواج از راه کارهای اصلی برای جلوگیری از هم پاشیدگی خانواده ها می باشد .

بیان مسئله :

طلاق به خودی خود آسیب زا نیست اما ممکن است اثراتی داشته باشد که به خصوص این اثرات برای فرزندان طلاق می تواند اثرات منفی به دنبال داشته باشد همچنین طلاق می تواند برای یکی از زوجین که آمادگی طلاق و متارکه را نداشته است اثرات منفی به دنبال داشته باشد از قبیل افسردگی ، سرخوردگی ، اعتیاد و...

آثار منفی طلاق بر روی فرزندان می تواند به صورت ، گوشه گیری، افسردگی، فرار از خانه ، ایجاد ارتباط با گروههای ناسالم ، اعتیاد و... بروز کند.

آیا بین طلاق والدین و ایجاد افسردگی در کودکان رابطه معناداری وجود دارد؟

آیا بین جدایی والدین و فرار از خانه کودکان و نوجوانان رابطه معناداری وجود دارد؟

آیا بین جدایی والدین و گرایش فرزندان به اعتیاد رابطه معناداری وجود دارد؟

ضرورت تحقیق :

خانواده اولین پایه گذار شخصیت و ارزشها و معیارهای فکری کودک است و نقش مهمی در تعیین سرنوشت و سبک و خط مشی زندگی آینده او دارد . واکنش کودک نسبت به محیط خود به طبع تحت تأثیر موازین اجتماعی و فرهنگی گروهی است که در میان آن بزرگ شده است . خانواده یکی از اساسی ترین نهادهای اجتماعی است به همین دلیل هرگونه اختلالی در خانواده بوجود آید نه تنها تأثیر مخربی در روحیه کودک و رشد عاطفی او دارد بلکه موجبات انحراف وی را از قوانین و مقررات پسندیده جامعه فراهم می آورد بنابراین پدران و مادران کودکان و روابط آنها و همچنین محیط خانواده بیش ازسایرین در ساخت شخصیت فرزندان مؤثر است.

از طرفی اختلال در محیط خانواده و طلاق می تواند اثرات منفی را برای یکی از زوجین یا هر دو آنها به همراه داشته باشد این در صورتی است که یکی از زوجین آمادگی جدایی و مستقل بودن را ندارد .

بهداشت روانی 1 محمد علی احمدوند

فصـل دوم

طلاق :

جریان فسخ یک قرارداد بین دو زوج را اصطلاحاً طلاق گویند . از آغاز پیدایش و ظهور انسان بر روی زمین همواره زن و مرد با هم تشکیل یک کانون را می دهند که در آن فرزندان رشد می کنند اما گاهی این کانون دچار اختلال می شود . طلاق یکی از پیچیده ترین پدیده های اجتماعی عصرماست که قطعاً برای گروه بسیاری از انسانها اجتناب ناپذیر است ، زیرا گاهی محیط خانه آنچنان پرآشوب و غیرقابل تحمل می شود که طلاق تنها راه حل مشکل می شود . اگرچه پروسه جدایی بعضاً کمک می کند تا آینده ای دگرگون داشته باشند اما گاهی طلاق احساسات تلخ و غیرقابل باوری را به همراه دارد که درک آن برای اغلب خانواده ها مشکل است. متأسفانه اغلب فرزندان در این راه صدمه می بینندو حتی گاهی خود را مقصر و محکوم می بینند. طلاق نوعی پریشانی منحصر به فرد در زمینه تربیت کودکان به شمار می رود که متفاوت از فقدان والدین بر اثر مرگ، بیماری یا جدایی ناشی از مسافرت و یا کار است.

آسیب شناسی طلاق:

هر جامعه ای متناسب با شرایط خود، فرهنگ، رشد و انحطاط فرد، با انواعی از انحرافات و مشکلات روبه رو است که تاثیرات مخربی روی فرآیند ترقی آن جامعه دارد. شناخت چنین عواملی می تواند مسیر حرکت جامعه را به سوی ترقی و تعامل هموار سازد بطوری که علاوه ب درک عمل آنها و جلوگیری از تداوم آن عمل با ارائه راه حلها به سلامت جامعه کمک نمایید.

ولیام گرد «در نظریه  آنمی ساختار خانواده» خود اظهار می دارد خانواده مهمترین آژانس اجتماعی کردن فرد است. خانواده جامعه ای کوچک است پس چنانچه در ساختار خانواده گسیختگی به وجود آید ساختار جامعه آنمی پیدا می کند. از انجا که میزان ارتکاب جرم در فرزندان طلاق بیشتر است در اینجا به مبحث طلاق می پردازیم.

طلاق باعث ازهم گسیختگی خانواده ها می شود. معمولاً فرزندان به حضور پدر و مادر هر دو احتیاج دارند و با عدم حضور هریک از آنها در خانواده یک خلاء عاطفی برای آنها ایجاد می شود. از طرفی فرزندان قبل از طلاق فرض می کنند که می توانند به واحد خانواده متکی باشند اما بعد از طلاق در می یابند که این واحد در نتیجه تصمیم والدین از هم می پاشد.

«آسیب شناسی»

علل طلاق :

زوجینی که طلاق گرفته اند همواره علل مختلفی را به عنوان عامل طلاق خود بیان می کنند در نتیجه یک مشکل یا علت همیشه دلیل طلاق نیست و برحسب شرایط و ویژگی های زوجین علت طلاق می تواند متفاوت باشد که برخی از علل ایجاد طلاق به شرح زیر است:

1 ـ عدم تفاهم زوجین:

تفاهم یعنی این که فرد بتواند علایق و خواسته های خود را با دیگری هماهنگ و هم سو کند در نتیجه تفاهم به فرد کمک می کند تا بتواند انسانهای دیگر را، حتی وقتی با آنها کمی متفاوت است بپذیرد و به آنها احترام بگذارد و به ایجاد رفتارهای حمایت کننده و پذیرنده منجر می شود در نتیجه عدم تفاهم منجر به عدم حمایت از سوی طرفین و سردی روابط شده و بین آنها فاصله ایجاد می کند. (روزنامه حمایت 21 خرداد 87 ، مهارتهای ارتباط)

مسئله مهمی که قبل از ازدواج وجود دارد این است که جوانان قبل از وارد شدن به زندگی زناشویی ، در موضوع های مهم زندگی توافق نظر داشته باشند و این توافق معمولاً روی علایق و طرز فکر قرار می گیرد. طرز فکر، موضوع بسیار مهمی است زیرا براساس آن فلسفه زندگی هر فردی شکل می گیرد. علاوه بر طرز فکر مسئله مهم دیگر در زناشویی توافقی است که زن و شوهر در مورد قضاوت در مورد مسائل زندگی دارند مثلاً اگر شوهر فردی تخیلی و ایدآلیست و زن شخصی واقع بین باشد زن ممکن است از دست شوهر خیالباف خود به ستوه آید و مردهم از رویه خشک زن خود خسته شود و احساس کند زنش قدرت درک معنویات و ظرایف را ندارد.

البته علایق رابطه نزدیکی با طرز فکر دارد و شامل فعالیتهای متعدد روزانه از قبیل رفتن به سینما، تماشای تلویزیون، خواندن کتاب، رفتن به مهمانی و... می گردد. البته نباید انتظار داشت که زن و شوهر در همه این علایق با یکدیگر توافق داشته باشند، ولی برای سعادت خانواده توافقی محلی در قسمت عمده ای از علایق ضرورت دارد.

2 ـ اختلاف طبقاتی:

سعادت و خوشبختی زندگی زناشویی به مقدار زیادی بستگی به موضوعات کوچک دارد، بدین معنی که عادات کوچک و به نظر ناچیز شخص، ممکن است باعث عصبانیت و آزردگی همسرش شود. این عادات به ویژه زمانی جلب توجه می کند که زن و مرد در دو محیط کاملاً متفاوت با یکدیگر رشد کرده اند. اختلاف طبقاتی می تواند هم جنبه مادی و هم فرهنگی داشته باشد . گای خانواده زوجین از نظر مادی و امکانات رفاهی در سطح متفاوتی هستند. گاهی نیز همسر از نظر درآمد در سطح متفاوتی از سطحی است که همسر آن در آن رشد کرده است در نتیجه باعث اختلاف بین آنها می شود که گاه دخالت اطرافیان آن را تشدید می کند همچنین تفاوت زوجین از نظر فرهنگی اغلب منجر به طلاق شود.

3 ـ تفاوت تحصیلات:

تحقیقات نشان می دهد که مدارج تحصیلی نیز در خوشبخیت خانوادگی بسیار مؤثر است. زیرا مقدار تحصیل معمولاً به مقام اجتماعی شخص بستگی دارد. بنابراین اگر یکی از زوجین تحصیلات دانشگاهی دارد ولی دیگری تحصیلات ابتدایی دارد ممکن است سبب ایجاد احساس حقارت و آزردگی در فردی که تحصیلات کمتری دارد شود، این موضوع به ویژه در مورد مردی که همسر او تحصیلات عالی تری دارد صدق می کند زیرا در این صورت شوهر ممکن است زن خود را برتر احساس کند و زن نیز به دوستان خود که دارای شوهران تحصیلکرده هستند رشک ببرد . البته این امکان وجود دارد که زندگی سعادتمندی داشته باشند زیرا از سایر جهات مشابه اند.

«بهداشت روانی ، سعید شاملو»

4 ـ اعتیاد:

معمولاً اعتیاد را با عنوان بلای خانمان برانداز می شناسند زیرا خود اعتیاد همسر و همچنین گاهی ترس از آینده زندگی با یک معتاد و تبعاتی چون فقر و بیکاری فرد معتاد منجر به پاشیده شدن خانواده می شود.

برخی از خانواده ها فکر میکنند وقتی فرزندشان به اعتیاد روی آورد راه نجاتش این است که ازدواج کند و دارای مسئولیت گردد در حالی که آنها با این کار فقط شرایط را برای فرزندانشان سخت تر، آینده شخص دیگری را خراب می کنند در حالی که اعتیاد گاهی تبعات روحی و روانی دارد و گاهی هم عوامل دیگری همچون فقر و پرخاشگری را به همراه دارد.

5 ـ پرخاشگری و تندخویی:

تندخویی و پرخاشگری یکی از زوجین و بی احترامی به همسر نیز باعث سرد شدن روابط و از هم پاشیدن زندگی می شود.

6 ـ فقر:

عدم توانایی برای تهیه مایحتاج زندگی و برآورده کردن نیازهای روزمره زندگی اغلب منجر به جدایی زوجین می شود.

7 ـ آرزوهای بلند و زیاده خواهی یکی از زوجین.

8 ـ بیکاری همسر.

البته طلاق به عوامل دیگری نیز بستگی دارد. دکتر شهرام محمدی وکیل جرم شناسی درباره عوامل موثر اجتماعی در وقوع طلاق « عوامل مختلف اجتماعی در وقوع طلاق مؤثرند که می توان به ناهماهنگی طبقاتی، دخالتهای خانواده ها، دوستان ناباب، ازدواجهای اجباری، تعدد زوجین، گرایش به مواد مخدر و الکل، رسیدن به ثروت ناگهانی، فقر، بکاری، پرکاری، اشتغال فوق العاده هر یک از زوجین، اختلافات فرهنگی و تربیتی، نداشتن مسکن، محکومیتهای درازمدت، بدآموز های وسایل ارتباط جمعی به خصوص صداو سیما اشاره کرد وی تأکید می کند تحت چنین شرایی معمولاً زن و شوهر وابستگی و اعتماد نسبته به یکدیگر را از دست داده و پس از مدتی ترجیح می دهند که از یکدیگر جدا شوند.

«بهداشت روانی سعید شاملو»

آثار سوء طلاق بر فرد و جامعه:

اکثر تحقیقات که در سالهای اخیر صورت گرفته نشان می دهد در خانواده هایی که یکی از والدین در آن حضور ندارد رشد عاطفی واجتماعی و حتی عقلی کودکان آسیب دیده است. در ارتباز با احساسات کودکان خانواده گسسته سبب ایجاد اضطراب و ناایمنی، بی اعتمادی و همچنین بدبینی و سوء ظن و احساس محرومیت دایم از پدر و مادر می شود. البته خانواده گسسته به خودی خود اثر مخرب ندارد بلکه کیفیت این جدایی مهم است، مثلاً اگر طلاق در سالهای اول زندگی صورت گیرد تأثیرات سوء آن بیشتر از مرگ یکی از والدین خواهد بود.

مهمترین اثری که طلاق بر فرد مطلقه دارد احساس جدا شدن، تنهایی و منزوی شدن فرد است که این اتفاق احتمال سوء تعبیر و حتی خودکشی را افزایش میدهد در اینجاست که فرد از زندگی لذت نمی برد، احساس پوچی میکند ف و با خود می گوید برای چه زنده ام . بااین عامل بدبینی فرد نسبت به جنس مخالف و تعمیم آن نسبت به سایر افراد جامعه شکل می گیرد. یک عامل که باعث تشدید این حس می شود، ترحم افراد جامعه نسبت به این افراد است و یا برآنها برچسب می زنند. در نتیجه فرد احساس کمبود بیشتری کرده و تنهایی او تشدید می شود. از طرفی دلسوزی بیش از حد اطرافیان و جامعه نیز باعث مشکلات روحی در افراد مطلقه و احساس بی اعتمادی در آنها می شود.

«بهداشت روانی، سعید شاملو» و «مقدمه ای برجامعه شناسی، باقر ساروخانی»

آسیب شناسی طلاق بر زن و مرد :

طلاق تأثیرات متفاوتی بر زن و مرد می گذارد و این تأثیر میتواند برحسب شرایط متفاوت باشد یعنی برای بررسی این مورد ابتدا باید علت طلاق را مورد توجه قرار داد.

مثلاً زنی که به علت اعتیاد همسر از او جدا شده و حضانت و سرپرستی فرزندان را نیز بر عهده گرفته است طبیعی است در چنین شرایطی زنان مطلقه دیگر در خانه پدری جایگاه خوبی نداشته و مجبورند برای تأمین هزینه های زندگی خود و فرزندانشان از هر راهی کسب درآمد کنند که متأسفانه عده ای از زنان مطلقه به باندهای فساد گرایش پیدا می کنند. یکی دیگر از تبعات و تأثیرات طلاق بر روی زندگی زنان مطلقه به وجود آمدن پدیده «قاچاق زنان» است زیرا هیچ نهاد و سازمانی در جامعه عهده دار مسئولیت حمایت مادی و معنوی از زنان مطلقه و کودکان طلاق نیست. زندان برحسب مجرمیت بر فرد مطلقه باعث افزایش میزان آسیب می شود.

تأثیر طلاق بر روی مردان نیز به صورت ناهنجاری هایی بروز می کند به عبارت دیگر وقتی مردی از همسر خود جدا می وشد با مشکلات و ناراحتی های روحی و روانی فراوانی روبه رو می شود، زیرا او دیگر حاضر نیست و نمی تواند برای ادامه زندگی به درون خانواده پدری خود بازگردد بنابراین ترجیح می دهد که در خانه ای به صورت تنها و مجردی زندگی کند این گونه مردان معمولاً برای رهایی از تنهایی به دوستان ناباب پناه برده و به فساد اخلاقی گرایش پیدا میکنند. از سایر تبعات طلاق بر روی مردان می توان گرایش آنها به سوی استعمال مواد مخدر و الکل اشاره کرد. مردان تحت چنین شرایطی برای فراموش کردن مشکلات سعی می کنند از این گونه مواد به عنوان آرامش بخش و تسکین دهنده استفاده کنند. گرایش به سرقت، جیب بری و... از سایر تأثیرات طلاق بر روی مردان مطلقه است.

تحقیقات نشان می دهد30 درصد از مجرمان زندانی ازدواجهای ناموفق داشته اند.

تأثیر طلاق بر کودکان :

به نظر می رسد کودکان پیش دبستانی بیشتر از سایرین مستعد تاثیرات منفی طلاق هستند. شاید به این نظر که سطح رشد شناختی آنها هنوز در حدی نیست که بفهمند چه اتفاقی افتاده و شاید در علت جدایی والدینشان دچار سوء تعبیر می شوند. معمولاً بسیاری ازاین کودکان درست پس از طلاق دچار کابوس می شوند. بازی هایشان حاکی از افسردگی است. خورد و خوراکشان دچارا ختلال می شود و برخی از آنها دچار شب ادراری اند و ازاین که ممکن است خودشان باعث جدایی شده باشند احساس گناه می کنند.

کودکانی که پدر و مادرشان از هم جدا شده اند در مهد کودک هنگام کنش متقابل با همسالان کمتر بچه های دیگر را بغل می کنند، کمتر لبخند می زنند و بیشتر گریه می کنند و نق می زنند. در این میان کودکان مدرسه رو ممکن است در مقایسه با کودکان پیش دبستانی بهتر بتوانند سازگاری نشان دهند زیرا به مشکلات والدینشان آگاهی بیشتری دارد و معمولاً علت طلاق را بهتر می فهمند و با وجود این کودکان در این گروه سنی معمولاً احساس شدگی از سوی والدین می کنند و پس از طلاق از آنان خشمگین می شود و در بسیاری از موارد بخصوص در مورد پسران عمل کردشان در مدرسه ضعیف می شود و هم در خانه و هم در مدرسه مشکلات رفتاری نشان می دهند .

آثار طلاق بر نوجوانان  و جوانان :

بلوغ که معمولاً بین 9 و 13 سالگی آغاز می شود روندی است که طی آن از دوره کودکی خارج می شویم. اگر طلاق والدین همزمان با این دوره رخ دهد توجه فرزندان به سمت منافع شخصی خودشان به صورت بارزتری دیده می شود. طلاق خصوصیات بلوغ را شدت می بخشد و می تواند باعث بروز تمایلات افراطی این مرحله از رشد شود. احساس رنج و منفی بافی، مقاومت، عدم ایجاد ارتباط با افراد خانواده و تمایل به آزادی همه و همه پررنگ تر می شود، مثلاً فقدان پدر در خانواده باعث می شود مدیریت در خانواده کاهش یابد به خصوص زمانی که فرزند مدیریت مادر را قبول نداشته باشد در نتیجه کنترل و نظارت بر فرزندان کاهش می یابد. همچنین فقدان حضور مادر عمدتاً فضای عاطفی خانواده را کاهش می دهد و ممکن است فرزندان در خارج از خانه به دنبال جبران خلاء عاطفی خود باشند، که گاه به فرار از خانه، کارتون خوابی، ایجاد ارتباط با دوستان ناباب و اعتیاد و سیگار فروشی و... منتهی می شود.

در صورتی که فرزندان مجبور باشند خود را با ناپدری و یا نامادری وفق دهند معمولاً میزان آسیب پذیری آنها بیشتر شده و گرایش آنها به فرار از خانه و اعتیاد و... افزایش می یابد. تحقیقات حاکی از آن است که والدینی که متارکه کرده اند در مقایسه با والدین دیگر کمتر به فرزندان خود محبت می کنند و محدودیت بیشتری نیز برای آنها قائل هستند. کمتر توقع رفتار آگاهانه از فرزندان خود دارند و کمتر می توانند بر فرزندان خود کنترل داشته باشند .دراین میان رابطه مادر و پسر نیز بسیار ضعیف می باشد.

طلاق خاموش :

تنها در جامعه طلاق شرعی نداریم گاهی در خانواده ها طلاق عاطفی به وجود می آید و باعث ایجاد روابط عاطفی ضعیف در خانواده می شود که آثار منفی آن از طلاق بیشتر است و باعث گریزان شدن فرزندان از محیط خانواده می شود، زیرا بچه ها در طلاق به یک آرامش نسبی در محیط خانه دست می یابند. هرچه همبستگی و تعامل در محیط خانواده کاهش می یابد فردگرایی بیشتر می شود و هر فرد هر کاری که می خواهد انجام می دهد در نتیجه میزان آسیب افزایش می یابد.

طلاق خاموش به عنوان یک طلاق غیررسمی، موذیانه در کمین روابط همسران نشسته است و شاید بی راه نباشد که بگوییم اصلی ترین قربانیان را از میان فرزندان خانواده انتخاب می کند . کودکان شاهد احترام متقابل بین پدر و مادر نیستند و محبت و عاطفه جای خود را به پرخاشگری داده است. در این شرایط، دور از انتظار نیست که کودکان هم مثل والدین، برای تحمل شرایط، به کناره گیری از روند زندگی عادی روی بیاورند و به گفته آسیب شناسان اجتماعی بیشترین افراد بزهکار جامعه را تشکیل می دهند. دکتر حسین فرجادآسیب شناس اجتماعی و مدرس دانشگاه تهران در این رابطه می گوید «بررسی وضعیت کودکان بزهکار نشان می دهد در خانه هایی که والدین به طور مستمر با یکدیگر درگیری دارند نبود روابط عاطفی بین والدین و خشونت عامل اصلی در بزهکاری نوجوانان و جوانان محسوب می شود.

راههای کاهش وقوع طلاق چیست؟

از انجا که ناآگاهی در زمینه های مختلف یکی از مهمترین عوامل طلاق است بنابراین مشاوره دادن به افرادی که می خواهند ازدواج کنند و بالابردن سطح آگاهی آنان در جهت موفق بودن ازدواج کمک شایانی می کند . در جامعه ها از مرکز مشاوره خانواده استفاده می شود. در کشور ما آگاهی های مناسبی در مورد جنس مخالف داده نمی شود و این خود می تواند عاملی برای شکست در ازدواج ودر نتیجه افزایش طلاق در جامعه باشد. رسانه های جمعی به خصوص صداو سیما می تواند کمک بزرگی در اطلاع رسانی در زمینه ازدواج و زندگی مشترک داشته باشد و شیوه های درست زندگی کردن را در قالب برنامه های خود ارائه دهد و باید سعی شود در رسانه های جمعی عواملی که باعث افزایش طلاق در این سالها شده همچون افزایش سطح توقع همسران از یکدیگر و نسبت به وضعیت مادی خانواده مورد توجه قرار گیرد زیرا این رسانه دارای طیف وسیعی از مخاطبان در سراسر کشور هستند.

باید به جوانان تفهیم کرد ازدواج پیوندی پایدار است که باید رفتار و شیوه های منطقی آن رادنبال کرد برای نیل به این منظور بهتر است جوانان دوران نامزدی حدود 3 تا 6 ماه را بگذرانند و طی این مدت با مراجعه به مشاوران ،تحت آموزشهای قبل از ازدواج قرار گیرند ، که به طور قابل توجهی میزان طلاق را کاهش می دهد .

راههای کاهش آسیب طلاق بر فرزندان:

«چه کنیم کودکان طلاق آسیب کمتری ببینند»

باید تا حد امکان حقیقت را برای کودکان بیان چون در غیر این صورت دلایل اشتباهی برای طلاق تصور خواهند کرد و از لحاظ روانی صدمه زیادی خواهند دید .

هنگام طلاق 5 ترس برای کودکان وجوددارد :

1 ـ حالا چه بر سر من می آید.

2 ـ کجا باید زندگی کنم.

3 ـ چرا پدر و مادر مرا ترک می کند.

4 ـ چه کسی از من مراقبت می کند.

5 ـ همه اتفاقها تقصیر من بود.

برخورد آگاهانه والدین باعث می شود کودک بر این ترسها غلبه کند و پاسخی مناسب برای این سئوالها بیابد .           

                                                                    «سایت گرتمل»

بعد از طلاق شرکای زندگی به ازدواج عاطفی با یکدیگر پایان می دهند ولی باید شراکت خود را در نقش پدر و مادر حفظ کنند آنجا باید بتوانند برای کمک به نیازهای رشد بچه ها با هم همکاری کنند مخصوصاً به هنگام نوجوانی فرزند، ضرورت دارد که مادر و پدر موضع مشترکی را در برابر او اتخاذ کنند نوجوانان ممکن است از عدم آگاهی کامل والدین تفاوتهای بین خانه های آنها سوء استفاده کند و برای کسب آزادی هایی که هر دو والد آنها را ممنوع کرده اند آنها را به جان هم بیندازد . در بهترین وضعیت همسران سابق می توانند این پیام را به بچه های خود منتقل کنند.

ما نمی توانیم همسران خوشبختی برای هم باشیم اما می توانیم در نقش والدین شما با هم همکاری کنیم و همین کار را خواهیم کرد.

ناسازگاری هایی که منجر به اطلاق می شوند معمولاً بعد از طلاق برجسته می شوند و خود را در شیوه های متفاوت زندگی و اداره آنها توسط زوجین نشان می دهند بنابراین بچه ها با دیدار والد دیگرشان بین دو سبک زندگی متفاوت رفت و آمد می کنند و قدری طول می کشد تا به این کار عادت کنند خروج از یک خانه و ورود به خانه دیگر ساده است اما انتقال از یک وضعیت به وضعیت دیگر مشکل است.

منابع

1 . بهداشت روانی 1 ، محمدعلی احمدوند ، چاپ پیام نور.

2 . بهداشت روانی ، تالیف دکتر سعید شاملو ، چاپ پانزدهم ، پاییز 81.

3 . روزنامه جام جم ، ضمیمه تپش ، اردیبهشت 87.

4 . فرزندان طلاق ، مقاله فرید عادل.

5 . مقدمه ای بر جامعه شناسی و آسیب شناسی  ، باقر ساروخانی.

6 . روزنامه حمایت ، 21 خرداد ، 1387.