تجارت الکترونيک

واژه ديگري که مايلم در ادامه سلسله مطالب مرتبط با تعريف واژه ها در فنآوري اطلاعات و ارتباطات  به آن بپردازم تجارت الکترونيک  e-Business مي باشد.
در کتاب "مدلهاي راهبردي و راهکارهاي تجارت در اينترنت" نوشته آقاي دکتر زرگر ، تجارت الکترونيک چنين تعريف شده است: "تمام ابعاد تجارت و فرآيند بازار را که بتوان با اينترنت و تکنولوژي وب انجام داد را تجارت الکترونيکي گويند." در کتاب "تجارت الکترونيک" نگاشته شده توسط آقايان دکتر سهيل سرمدي و دکتر وحيد رضا ميرابي با جمع آوري تعاريف متعدد در اين زمينه 6 تعريف زير براي تجارت الکترونيک آورده شده است:
"1- تمام ابعاد تجارت و فرآيند بازار را که بتوان با اينترنت و تکنولوژي وب انجام داد را تجارت الکترونيکي گويند. (برگرفته از کتاب اول)
2- به طور کلي واژه تجارت الکترونيک اشاره به معاملات الکترونيکي مي نمايد که از طريق شبکه هاي ارتباطي انجام مي پذيرد. ابتدا، خريدار يا مصرف کننده به جستجوي يک مغازه مجازي از طريق اينترنت مي پردازد و کالايي را از طريق وب يا پست الکترونيکي سفارش مي دهد و نهايتا کالا را تحويل مي گيرد.
3- تجارت الکترونيکي يعني انجام مبادلات تجاري در قالب الکترونيکي
4- کاربرد تکنولوژي اطلاعات در تجارت
5- تجارت الکترونيکي، مبادله الکترونيکي داده هاست. به طور خلاصه مي توان گفت که مبادله الکترونيکي داده ها عبارت از توليد، پردازش، کاربرد و تبادل اطلاعات و اسناد به شيوه هاي الکترونيکي و خودکار بين سيستمهاي کامپيوتري و بر اساس زبان مشترک و استانداردهاي مشخص و با کمترين دخالت عامل انساني. البته تجارت الکترونيک حيطه اي گسترده تر از مبادله الکترونيکي داده ها دارد و آن يک تحول و انقلاب در عرصه ارتباطات است.  تجارت الکترونيکي در ساده ترين تعريف عبارت از يافتن منابع، انجام بازاريابي، مذاکره کردن، سفارش، تحويل، پرداخت و ارائه خدمات پشتيباني است که به صورت الکترونيکي انجام مي شود. لذا تجارت الکترونيکي روشي است که بر اساس آن اطلاعات، محصولات و خدمات از طريق شبکه هاي ارتباطات کامپيوتري خريد و فروش مي شوند.
6- تجارت الکترونيک، انجام کليه فعاليتهاي تجاري با استفاده از شبکه هاي ارتباطي کامپيوتري ، بويژه اينترنت است. تجارت الکترونيک به نوعي تجارت بدون کاغذ است. بوسيله تجارت الکترونيک، تبادل اطلاعات خريد و فروش و اطلاعات لازم براي حمل و نقل کالاها با زحمت کمتر و تبادلات بانکي با شتاب بيشتر انجام خواهد شد. شرکتها براي ارتباط با يکديگر، محدوديت هاي فعلي را نخواهند داشت و ارتباط آنها با يکديگر ساده تر و سريعتر صورت مي گيرد. ارتباط فروشندگان با مشتريان مي تواند به صورت يک به يک با هر مشتري باشد البته با هزينه نه چندان زياد."

در همين کتاب سابقه تجارت الکترونيک را به سال 1970 و بهره گيري شرکتهاي بزرگ از تجارت الکترونيک بر مي گرداند.

و در نهايت آقاي دکتر زرگر مجددا در کتاب "اصول و مفاهيم فنآوري اطلاعات" تعاريف بيشتري را براي تجارت الکترونيک گردآوري کرده اند:
"1- تجارت الكترونيكي اجرا و هماهنگي فرآيندهاي حياتي سازمانهاي اقتصادي،از قبيل طراحي،تامين مواد و خدمات،توليد،فروش،اجراي سفارشات،ارايه خدمات از طريق بكارگيري حرفه اي رايانه ها و فن آوري ارتباطات و داده هاي ذخيره شده در رايانه هارا بر عهده دارد.
2- تجارت الكترونيكي شامل انجام هر كاري با فن آوري ارتباطات و اطلاعات (ICT)براي اجراي اهداف تجاري بين سازمانها يا سازمان و مصرف كننده است.
3- تجارت الكترونيكي همان بازرگاني الكترونيكي(EC)است. با اين تفاوت كه فرآيندهاي داخلي،از قبيل توليد،مديريت انبار،توسعه محصول،مديريت ريسك،مديريت سرمايه،مديريت دانش و منابع انساني هم در تجارت الكترونيكي پوشش داده مي شوند.
4- تجارت الكترونيكي تركيب پيچيده اي از فرآيندها ،سيستم هاي سازماني و زير ساختهاي ضروري سازماني براي ايجاد يك مدل تجاري سطح بالاست.
5- تجارت الكترونيكي بسيار فراتر از بازرگاني الكترونيكي است.تجارت الكترونيكي شامل تغيير در روشهاي سنتي اجراي عمليات سازمان،مديريت فرآيندهاي فيزيكي و ديجيتال و روش كاركرد پرسنل است.
6- از ديدگاه IBM،تجارت الكترونيكي يك نظريه امنيتي،تغييرپذيري و يكپارچگي را براي دستيابي به ارزش اقتصادي بيشترو بسيار متفاوت،از طريق تركيب سيستم هاو فرآيندهاي اصلي سازمان (يا Core business)با ساده كردن و دسترسي فراگيراز طريق فن آوري اينترنت،اجرا مي كند.
7- تجارت الكترونيكي درباره فن آوري اينترنت براي انتقال و تغيير روشهاي اجراي فرآيندهاي سازمان است. بارزترين فرم آن خريداز طريق شبكه-براي عمده فروشي و خرده فروشي-است.
8- به ساده ترين بيان،تجارت الكترونيكي استفاده ازفن آوريهاي اينترنت براي توسعه و تحول فرآيندهاي كليدي سازمان است.با اين ديدگاه،بيشتر شركتها به اين مهم پي برده و در حال انتقال از روشهاي سنتي به تجارت الكترونيكي هستند.
9- تجارت الكترونيكي هر گونه بكارگيري اينترنت در سطح تاكتيك يا استراژيك براي برقراري ارتباطات تجارت از نوع B2B،B2Cياهر مدل تجاري ديگر است.تجارت الكترونيكي در واقع راهي براي بهره وري بيشتر،سرعت،نوآوري وخلق ارزشهاي جديد در يك سازمان است. "
اما به واقع به کدام تعريف بيشتر مي توان بها داد. به نظر مي رسد همه تعاريف درست باشند اما تعريفي که تجارت الکترونيک را کاربرد فنآوري اطلاعات در تجارت مي داند بهترين تعريف است. حداقل مي توان گفت کاملترين تعريف است. چون گرچند همه به نوعي کاربردهاي فنآوري اطلاعات و ارتباطات را فهرست کرده اند، اما نمي توان اين کاربردها را منحصر کرد به صرف بهره گيري از شبکه و يا وب براي تبادل اطلاعات و يا خريد و فروش اينترنتي.
دقت شود، همانگونه که در مورد مفاهيم مشابهي نظير روابط عمومي الکترونيک ذکر شد، نمي توان فنآوري اطلاعات را با ابزارهاي آن يکي کرد. تنها بهره گيري صرف از يک ابزار، با داشتن تفکر سنتي نمي تواند راهگشا باشد. فنآوري اطلاعات و ارتباطات با تاثير گذاري عميق بر روي مفاهيم اين چنيني، هر چند باعث تغيير ماهيت آنها نمي شود باعث تغيير طرز تفکر ، شيوه هاي مديريت و روشهاي انجام کار مي شود.
به عبارت ديگر اينکه به جاي ارسال نامه معمولي ، email بزنيم کافي نيست. بلکه در ابتداي کار بايد فنآوري اطلاعات و ارتباطات روي روش تصميم گيري ما و اهميتي که به اطلاعات در تجارت مي دهيم بايستي تاثير بگذارد. در اين زمان است که با دانستن اهميت اطلاعات در داد و ستد امروزي، نگرش ها تغيير پيدا کرده و با بهره گيري مناسب از اطلاعات مي توان حتي با استفاده از ابزارهاي سنتي کسب سود مناسب را تضمين بخشيد.
بدين ترتيب در اولين کار بايستي مدلهايي اطلاعاتي و عملکردي (يا از ديدگاه ديگر مدلهاي شيء گرا) از زمينه تجارت بدست آيد. اين مدل ها را مي توان با استفاده از تکنيک هاي فنآوري اطلاعات بهبود بخشيد و هر جا لازم است اطلاعات را جمع آوري و نگهداري کرد. آنگاه با استفاده از سيستم هاي مختلف اطلاعات عمليات و پردازش تراکنش، داده هاي عملياتي را کنترل کرد و براي مديريت نيز از سيستمهاي اطلاعات مديريت بهره جست و با کمک سيستمهاي پشتيبان تصميم گيري و يا سيستمهاي راهبردي تصميم گيري ها را بهبود بخشيد.شبکه ها و اينترنت اينجا هستند که مي توانند به عنوان پلي براي ارتباط مستقيم مشتري با سيستم فراهم شود.
روش ديگر روش معکوس است، يعني اينکه اول لايه هاي رويي را ايجاد کرد و سپس با تاثيري که اين لايه ها در سيستم مي گذارند و با جمع آوري مناسب اطلاعات، سيستمهاي گزارش گيري مديريتي را فعال کرد.

منابع:
- دکتر محمود زرگر، مدلهاي راهبردي و راهکارهاي تجارت در اينترنت،انتشارات بهينه، 1380
-دکتر سهيل سرمد سعيدي و دکتر وحيد رضا ميرابي، تجارت الکترونيک، انتشارات پرسمان ، 1383
- دکتر محمد زرگر، اصول و مفاهيم فنآوري اطلاعات ، انتشارات بهينه، 1382