راهنماي علمي در زمينه رفتارهاي اسبها- رفتار شناسي اسب

مروري بر كتاب نوشته دكتر پالول مك گروي

بهترين نژادهاي اسب آنهايي هستند كه باديگر اسبها در گروه هماهنگ هستند با اين وجود اتولوژي اسب (مطالعه رفتار اسبها) زمينه اي است كه مخصوصاً در استراليا به خوبي به آن پرداخته نشده است.

گفته شده است كه صنعت، اين موضوع را پذيرفته كه ما هرگز نمي توانيم به دليل انجام يك كاري توسط اسب پي ببريم. پرروش دهندگان، آموزش دهندگان و پزشكان اسب بايد در وهله اول به هر رفتار اسب آگاهي داشته باشند تا بتوانند بر مشكلات آموزش و درمان آن فائق آيند. به همين دليل است كه ظهور ابزارهاي جديد كه به ما در بررسي، ثبت و بحث در مورد رفتارهاي اسبها كمك مي‌كند، بسيار مورد استقبال قرار گرفته است.

تصور كنيد كه شما گروهي از ماديانها و كره اسبهايي را كه تازه روي پايشان ايستاده اند را بررسي مي كنيد. يك كره اسب به دور ماديان در حال حركت مي چرخد و در حالي كه از زير گردن ماديان مي گذرد سرش را به صورت عمودي بالا گرفته و مانع از حركت او شده و با اين كار، پرستاري از او براي ماديان راحت تر مي شود. بهترين كلمه براي توضيح اين فعاليت چيست؟

سابقاً شما بايد توالي رفتارها را مو به مو توضيح مي داديد و يك نام بر روي اين فعاليت مي‌گذاشتيد. اين نام ممكن است خيلي مناسب نباشد و ممكن است ديگر دانشمندان هم اثر شما را خوانده و آروز مي كردند كه كاش شما از يك زبان و لغت رايج و استاندارد استفاده مي كرديد. حالا رفتار شناسي اسب در اختيار شماست. شما مي توانيد با مشورت با آن بفهميد عنواني كه شما براي ناميدن اين عمل به دنبالش مي گرديد عمل متوقف كردن است.

رفتار شناسي اسب خلاء نياز به يك كاتولوگ جامع كه عناصر رفتاري را تعريف كرده باشند را پر مي كند اين كاتالوگ تشكيل شده از توالي رفتارهايي كه نژاد اسبها (براي مثال، اسبها پونيها، اسبهاي پرزو اسكي، خرها، گوره خرها) از خود نشان مي دهند. هر مرض كلمه ايست كه در جلوي آن يك خط توضيح از نحوه آن رفتار دقيقاً آورده شده است تا اطمينان حاصل شود كه اين حركت با هيچ الگويي حركتي ديگر اشتباه گرفته نمي شود و مجموعه از مراجع و نحوه اين عمل در نژادهاي مختلف اسب آورده شده است با حمايت بيش از 500 عكس كه بعضي از آنها بسيار استثنايي هستند (مثل عكس اسب برني كه غشاء ها و كثيفي ها را از روي كره اسبهاي تازه به دنيا آمده پاك مي كند) راهنمايي با ارزش براي كساني است كه به بررسي اسبهاي (اهلي يا وحشي) مي پردازند. اين كاتالوگ از چندين بخش رفتارهاي نگهدارنده، روابط اجتماعي، روابط بين اسبهاي نر رفتارهاي توليد مثلي رفتارهايي كه در نتيجه اهلي شدن به وجود آمده اند آخرين بخش احتمالاً براي تشخيص رفتارهاي ناخوشايند مثل لگد زدن هنگام واگذاري اسب به تعليم دهندگان مي تواند كمك كننده باشد.

پروفسور سومك دانل يك اثر طراز اول از خود به جا گذاشته است. اثر او در 15سال گذشته به ما نشان داده است كه اگر مي خواهيم از اسبها استفاده كنيم بايد تا چه حد نسبت به آنها حساس باشيم. او با تاكيد بر اين كه بسياري رفتارهايي كه به نظر ناهنجار مي رسند رفتارهايي طبيعي هستند.

در سال 1994 دانشگاه دامپزشكي دانشكده نپسيلوانيا شروع به برسي رفتارهاي يك گله نيمه وحشي از پوني ها كرد. پروفسور مكدانل به عنوان مسئول اين طرح به منعبي كه نوشته است افتخار مي كند چرا كه تبديل به منعبي بسيار مفيد شده است. سابقاً مقالات مهمي و منبع هايي از كتابها در مورد مشاهدات روز به روز از رفتارهاي گله منتشر كرده بودند. ولي اين كتاب همه آنها را با هم جمع كرده.

طرح همزيستي اسبهاي وحشي كلرادو

در سال 1992 كلرادو BLM شيوه اي هيجان انگيز و ابداعي براي انتخاب از ميان اسبهاي وحشي موجود را به وجود آورد كه طرح همزيستي نام داشت. انتخاب محتاطانه و نظارت بر اسبهايي كه با هم زندگي مي كنند.

مطالب زيادي را در رابطه با حفاظت از اين حيوانات و آموزش دادن آنها به ما مي آموزد در اين طرح آنها به آرامي 20 تا 30 اسب آموزش مي دهند كه زين و افسار را قبول كنند، اگر يك اسب بتواند كارهاي زير را انجام دهد نشان مي دهد كه به خوبي آموزش ديده.

به راحتي بتواند از تپه ها بالا برود.

فرمانهاي راه رفتن، يورتمه رفتن، سبك دويدن و نگه داشتن سر و بدن در يك راستا را بشناسد.

بر طبق فرمان جهت حركت خود را عوض كند، متوقف شود و به عقب برود.

بتواند چهارتا پايش را به ترتيب بالا نگه دارد.

بتوان آن را به يك گاري 4 اسبه بست.

در اين طرح مي توان از ميان اسبهاي آموزش ديده شده در يك اصطبل را انتخاب كرد. كساني كه اين اسبها را مي برند هزينه هاي آموزش و اصطبل آنها را مي پردازند در حال حاضر هزينه يك اسب كه براي پذيرش زين آموزش ديده باشد 74$ كه شامل 125$ است. براي هزينه پذيرش BLM، 180$ براي غذاي اسب و 435$ است براي آموزش. BLM فقط هزينه ي پذيرش را براي خود بر مي دارد بقيه به سازمان اصلاحات مي روند تا در اين برنامه سرمايه گذاري شوند.

تذكر: چنين برنامه هايي براي كساني كه خواهان يك اسب وحشي هستند اما هيچ تجربه اي در آموزش اسب ندارند بسيار مفيد است. اغلب استفاده از اين طرح و پذيرفتن اسبي كه به اين طريق رام شده از لحاظ هزينه معقول تر از زماني است كه خود شخص اقدام به رام كردن، آموزش و نگه داري از اسب وحشي مي كند.

موسسه تحقيقات اسب شناسي

هدف موسسه تحقيقات اسب شناسي بدون سود افزايش سطح دانش علمي و عمومي در مورد توانايي هاي يادگيري، رفتارها و درك، آموزش، رفاه اسب ها است تا بدين طريق تقابلات و روابط بين انسان و اسب بهبود يابد.

همه مطالعات بدون تهاجم و آزار اسب و با تشويق مثبت آن صورت گرفته است.

ارائه فرصتهاي آموزشي

·         كمك به انسانها و اسبها

·         كمك به شما براي عملكرد بهتر

·         پيشنهاد براي كاهش ماليات هايي كه به اسب تعلق مي گيرد.

بالا بردن سطح دانش در مورد اسبها

موسسه تحقيقات اسب شناسي، تحقيقاتي را در زمينه درك عميق تر ازتوانايي هاي آموزشي شناختي و ادراكي اسبها ارائه مي دهد. هدف از مطالعه، توانايي شناختي اسب، پي بردن به فرايندهاي ذهني، نمودهاي آن و مهارتهايي كه در يادگيري و فكر كردن اسب نقش دارد، است. محققان در موسسه تحقيقاتي اسب دريافته اند كه اسبها بيشتر از آنچه كه قبلاً مي پنداشته اند توانايي ادراكي داشته و قادرند مسائل پيچيده اي را حل كنند. اين مطالعات نشان مي دهند كه اسبها حيواناتي هستند كه قابليت فكر كردن داشته و به كساني كه احساسات و تفكرات آنها را باور داشته باشند بهتر پاسخ مي دهند.

ارائه فرصتهاي آموزشي:

هر ساله موسسه فرصتهايي را براي آموزش عموم مردم در ايام تعطيل به صورت زير فراهم مي كند.

تعطيلات اسب سواري براي يك يا دو هفته از ماه مي تا اكتبر.

كلاسهاي داوطلبانه براي دانشجويان در هر زماني در طول سال.

دروه هاي كارآموزي در تابستان از ماه مي تا اكتبر.

در هر سه برنامه كه براي عموم آزاد است شركت كنندگان در همه تحقيقات و همه مراحل تربيت اسب شركت مي كنند.

شركت كنندگان در اين كلاسها مي توانند با شركت در يك پروژه علمي منحصر به فرد در مورد رفتارهاي اسب، آموزش، كنترل، مراقبت و رفاه اسب تجربه هاي مفيدي به دست آورند. از راندن گاري هاي مزرعه در تاكستانها در سواحل و در كوه ها لذت ببرند. به علاوه، شكرت كنندگان در مورد شيوه هاي جايگزين آموزشي اين موسسه كه اساس آنها تشويق مثبت اسبها- اسب سواري التقاطي و شناخت رفتار و روان شناسي گله اسبهاست بيشتر آگاهي مي‌يابند.

آيا يكي از اين برنامه ها مناسب شما هست؟ اگر يكي از موارد زير در مورد شما مصداق داشته باشد جواب مثبت است.

مي خواهيد با اسبتان كارهاي بيشتري انجام دهيد كه قبلا انجام نمي داديد.

در فكر اين هستيد كه يك اسب بخريد اما در اين مورد اطلاعات كافي نداريد.

سالهاست كه سوار كاري مي كنيد اما هنوز مي خواهيد مهارتهاي خود را گسترش دهيد.

با اسبتان مشكل داريد و احتياج داريد كه با آن كار كنيد؟

به سادگي اسبها جذبتان كرده اند و مي خواهيد بيشتر در مورد آنها بدانيد.

به دنبال تعطيلاتي هستيد كه هم سرگرم كننده و هم برايتان مفيد باشد.

هر ساله هزاران اسب با بهترين قصدها و آروزها خريداري مي شوند با اين وجود در هر سال تعداد زيادي از آنها مجدداً فروخته مي شوند چرا كه مالكان آنها در مي يابند كه ايده‌هاي آنها از داشتن يك اسب واقع گرايانه نيست.

 نگه داري اسب نياز به زمان، پول و از همه مهمتر دانش در اين مورد است. شناخت رفتارهاي اسب يك فاكتور كليدي براي يك اسب سوار خوب و درك چگونگي يادگيري و درك اسبها است.

چگونگي استفاده از اين دانش براي كمك به آموزش اسبها و كنترل آنها يكي از مهمترين جنبه هاي مديريت اسب است. يكي از اهداف موسسه تحقيقاتي اسب اين است كه نتايج خود را را در اختيار همه بگذارد تا ديگران بتوانند از آنها براي بهبود تقابلات ميان اسبها و انسانها استفاده كنند.

بهبود رفاه اسبها:

براي اين كه نيازهاي حيوانات اهلي را دانسته و هر چه بيشتر در مورد روانشاني و فراورده هاي رفتاري آن بدانيم. در گذشته، وقت بيشتري صرف درك روانشناختي اسبها مي شد اما توجه كمي در جهت ذهن اسبها صورت مي پذيرفت.

انسانها با ناديده گرفتن نيازهاي اساسي اسبها براي آنها توليد استرس مي كنند.

و اگر اين استرس ها طولاني شود سبب ايجاد مشكلات رفتاري و جسمي مي شود هنگامي كه مشكلات رفتاري و جسمي مي شود. هنگامي كه مشكلات براي اسب بوجود مي آيد، معمولا اسبها سرزنش شده از تعليم دهنده اي به تعليم دهنده ي ديگر منتقل مي شود بدون اينكه شرايطش تغيير كند يا اينكه چندين بار پشت سر هم فروخته مي شود. در انتها هم بر روي اسب برچشت (ناسازگار) زده ميشود و سپس فراموش شده، مورد سوء استفاده قرار گرفته و يا اينكه به كشتاگراه فرستاده مي شود.

فاكتروهاي روانشناسي مثل احساسات، تفكر و به ياد سپاري فرآيندهاي ادراكي اي هستند كه بر روي سلامت حيوان تاثير مي گذارد. بناراين اگر مي خواهيم بهترين محيط را براي اسبمان ايجاد شود و از بهترين شيوه ها براي كنترل و آموزش آن استفاده كنيم بايد روندهاي شناختي و انگيزه هاي آنها را دريابيم.

شما نيز مي توانيد يكي از حاميان موسسه تحقيقايت اسب باشد.

انتشارات موسسه تحقيقاتي اسب براي يافتن عنوان مقاله ها در اين راه برنامه هاي تلويزيوني، اينترنتي و راديوي اين موسسه ديدن كنيد كمك كردن ماليات هايي كه به اسب تعلق مي گيرد موسسه تحقيقاتي اسب ماليات بر اسب را كاهش داده و در عوض از اين پول به كمك هاي نقدي عموم مردم براي تحقيقات استفاده مي كند.

جدايي كره از مادر

جدا كردن كره از مادر براي كره فاجعه دلخراشي است. به همين جهت تغذيه صحيح دراين هنگام چه براي كره و چه براي ماديان از اهميت به سزايي برخودار است. از شير گرفتن كره به معني جدا كردن نهايي از مادرش نمي باشد با اين حال بايد سعي نمود تا حد امكان اين جدايي تا هنگامي كه براي كره خود يك همبازي پدا نمايد كه براي او از مادرش هم مهمتر باشد به تعويق بيافتد.

در دوران شيرخوارگي كره تنها از شير مادر تغذيه مي كند. با پيشرفت مراحل رشد تكميلي نيز استفاده نمايد كه به مرور مصرف مواد تكميلي افزايش يافته و در عوض از شير كمتري تغذيه مي كند. بسته به مرحله رشد كره مي توان آن را بين پنج تا شش ماهگي از ماديان جدا نمود. ماديان نيز پس از جدا شدن كره از او توليد شير را قطع مي نمايد كه باعث كاهش تغذيه او نيز مي شود. در مقابل كره در تمامي مراحل رشد به مصرف بالايي از مواد غذايي نيازمند است.

نخست كرة جدا شده را بررسي مي كنيم رشد او بسيار چشمگير مي باشد كه هيچ معنايي بجر افزايش حجم بدن وي ندارد. براي حاصل شدن اين حجم، كره به مواد غذايي در خوراك نياز دارد. به همين جهت نيز عناصر غذايي مورد نياز كره كاملاً متفاوت از عناصر غذايي مورد نياز ماديان است كه در مراحل بحراني بارداري (يعني در هشتمين تا يازدهمين ماه آبستني) يا شيردهي است.

به منظور تكميل ساختمان بدن صرف نظر از اين انرژي به مقدار هنگفتي پروتئين و مواد معدني نياز است. مد نظر داشته باشيد كه حيوان صرفنظر از ماهيچه ها و اندامها بايد اسكلت بندي خود را نيز تكميل كند نتيجتاً آن به مقادير زيادي كلسيم و فسفر نياز دارد.

معرفي نژاد آخال تكه

آخال تكه از اسبهاي اختصاصي و غير متعارف و همچنين از قديمي ترين نژادهاي موجود در جهان مي باشد. پراكندگي اين نژاد در اطراف صحراي تركمنستان، شمال ايران و بيشتر در اشك آباد متمكر است و در اين مناطق از 3000 سال قبل براي مسابقات پرورش مي يافته است. امروزه نژاد آخال تكه دقيقاً شبيه به اسبهاي تيپ 3 پرورش اسب مي باشد. (اسبهاي اين گروه داراي ارتفاعي حدود 160-150 سانتيمتر بدن با بدن طويل و باريك، گوشهاي دراز و گردن طويل مي باشند) اين اسب شباهتهايي با اسب عرب مسابقه موناقي (Munaghi) دارد.

تاريخچه:

نامگذاري اين اسب بر اساس آبادي هاي آخال مردم تركمنستان مي باشد كه تكه ناميده مي شود، معتقدند كه اين اسب اثر زيادي را ايجاد نژاد اسبهاي خونگرم داشته است. در تاريخچه اين اسب داستان عجيب و باورنكردني ذكر شده است كه حاكي از تحمل و مقاومت بيش از حد آن به گرما مي باشد، در سال 1935، اين اسب فاصلة بين اشك آباد تا مسكو به مسافت 4152 كيلومتر را در مدت 84 پيموده است و اين سواري شامل 966 كيلومتر سواري در صحرا به صورتي بود كه اسب به آب دسترسي نداشت. اين ركورد هرگز تكرار مجددي نداشت.

سواركاري مهمترين مورد استفاده از اين اسب است كه در جوامع تركمن امري متداول و معمول مي باشد. تركمها عادت دارند تا از جيره هاي غني از پروتئين مانند يونچه خشك و در صورت دسترسي، پلت چربي گوسفند همراه با جو و كيك خمير سرخ شده استفاده كنند. در اين مناطق براي اسبها پوشش نسبتاً زيادي در نظر مي گيرند تا از سرماي شبهاي صحرا و گرماي ظهر محافظت شوند. امروزه، آخال تكه به عنوان اسب مسابقه، و اسبي كه مسافتهاي طويل را به راحتي طي مي كند و اسب ورزشي (درساژ و پرش) استفاده مي شود.

ويژگيهاي نژادي:

رنگ: رنگهاي اين اسب شامل كرنگ، سياه و خاكستري، نقره اي، زرد مايل به خاكستري و سمند (خرمائي) مي باشد، اما رنگ بسيار خيره كننده اين نژاد، رنگ طلائي يا جلاي فلزي است كه در زير تابش آفتاب تلالو خاصي دارد.

شكل بدن: بدن استوانه اي شكل با جدوگاه برجسته و شانة افتاده مي باشد، پشت طويل- قفسه سينه باريك و كمر ضعيف است، ارتفاع اين اسب حدود 164-152 سانتيمتر مي باشد.

خصوصيات و ويژگيهاي اندام ها:

سر: سر ظريف، چشم ها درشت و بيرون زده، سوراخ بيني پهن و فاصلة بين دو

گوش مستقيم و پهن است.

اندام حركتي: اندامهاي حركتي ظريف اما با تاندونهاي قوي مي باشند، سم ها سخت و كوچك است.

گردن: گردن طويل، باريك و بطور عمودي بابدن قرار دارد، سر با زاوية 45 درجه با گردن قرار گرفته است.

پوست و مو: پوست و موها بي نهايت ظريف بوده و داراي درخشندگي مي باشند. يكي از خصوصيات مهم اين اسب تحمل آب و هواي نامساعد و نامطلوب مي باشد.

به همين دليل نيز تامين مواد معدني براي حيوانات در حال رشد بسيار ضوري است. در اين ميان تامين ويتامينهاي مورد نياز حيوان نيز از اهميت كمتري برخوردار نيست، چرا كه يكي از امراض بسيار معروف بنام «راشيتيسم» كه بر اثر آن استخوانها دفرمه مي شوند، در اثر كمبود ويتامين D حادث مي شود. تامين انرژي و پروتئين مورد نياز كره از مهمترين موارد جهت رشد صحيح حيوان مي باشد. نياز به انرژي و پروتئني در مورد كره بسيار بالاتر از نياز همنوعان بالغ آنهاست. با اين وجود اين نياز ثابت نبوده و ميزان تقاضاي آن در مراحل مختلف رشد تغيير مي كند و با كند شدن سرعت رشد ميزان احتياجات آن نيز كاهش مي يابد. با اين حساب احتياجات يك كره بيش شش تا دوازه ماهگي در حدود 1: 5/7 و در دوران سيزده تا هجده ماهگي 1: 6/6 است. سپس از نوزدهمين ماه تولدش تا بيست و چهارمين ماه به 1: 9/5 مي رسد از بيست و پنجمين ماه تولدش به بعد به حدود 5:1 رسيده و ثابت مي ماند. پرواز بندي كره ها نيز چاره ساز نمي باشد زيرا رشد كره تنها به ميزان تغذيه بستگي ندارد. قد و قواره نهايي بستگي به شرجة اسب و خصوصيات ژنتيكي آن دارد. يك كره بر اثر خوردن بيش از حد نمي تواند از حد ژنتيكي نهائيش كه از قبل تعيين شده بزرگتر شود.

اغلب تغذيه بيش از حد باعث تشكيل استخوان بندي سنگين و اضافه وزن حيوان مي گردد زيرا استخوان بندي كره بسيار نرم و جاذب مواد اضافي مي باشد. بنابراين دادن غذاي بيش از حد به كره صرف نظر از هزينه اضافي، نه تنها سودمند نيست، بلكه مضر نيز هست. از طرفي سوء تغذيه ممكن است سبب شود تا از تواناييهاي ژنتيكي بطور كامل و به هنگام رشد استفاده نگردد. بنابراين در امر تغذيه كره بايد همواره  اعتدال را حفظ نمود تا كره پروار و كره اي كه در سوء تغذيه واقع شده، حاصل نشود.

لذا محاسبه دقيق مقدار غذاي مورد نياز و نيز مراقبت و مشاهده دقيق وضعيت كره به يك ميزان اهميت دارد.