تحقیق درباره دستگاه گردش خون

مقدمه:

وظيفه دستگاه گردش خون رساندن اكسيژن و مواد مغذي به سلولهاي بدن و تخليه مواد زايد اين سلولها مي باشد.

دستگاه گردش خون از دو جزء اصلي قلب و عروق خوني تشكيل شده است.

قلب درون كيسه پريكارد (آبشامة) در قفسه سينه و عروق تا اقصي نقاط بدن گسترش يافته است.

قلب يك عضو آويزان و عضلاني در مركز قفسه صدري است كه به طور مايل در پشت تنة استرنوم و غضروفهاي دنده اي واقع شده است. وزن آن در مردان 300 گرم و در زنان در حدود 350 گرم مي باشد.

البته وزن قلب با توجه به جنس، سن، وزن، ورزش و ساير شرايطي كه موجب بيماري مي شوند متفاوت خواهد بود.

قلب خون را به داخل بافتهاي بدن پمپ مي كند و از اين طريق اكسيژن و مواد غذايي را به بافتها مي رساند. فعاليت پمپ قلب به وسيله انقباض و انبساط ديواره عضلاني قلب به طور منظم ايجاد مي شود.

در طي سيستول (انقباض عضله) حفرات قلب كوچكتر شده و خون را پرتاب مي كند. در طي دياستول (انبساط عضله) حفرات قلب مجداً از خون پر شده و براي پرتاب بعدي آماده مي شود.

ضربان قلب به طور طبيعي در يك فرد بالغ تقريباً 80-60 در دقيقه خواهد بود هر يك از بطنها تقريباً 70 سي سي خون در هر ضربه خارج مي كنند و لذا در طي 60 دقيقه حدود 5 ليتر خون را به گردش در مي آورند.

آناتومي قلب:

قلب توسط 3 لايه تشكيل شده است:

-         آندوكارد كه داخلي ترين لايه مي باشد از بافت آندوتليال پوشيده شده است كه سطح داخلي قلب و دريچه ها را مي پوشاند.

-         لايه وسط يا ميوكارد از فيبرهاي عضلاني تشكيل شده است و مسئول پمپاژ قلب مي باشد.

-         اپيكارد كه خارجي ترين لايه مي باشد.

-         قلب توسط يك ساك فيبري نازك به نام پريكارد پوشانده مي شود كه توسط دو لايه تشكيل شده است.

-         لايه اي از پريكارد كه به اپيكارد قلب چسبيده است لايه ويسرال يا احشايي نام دارد.

-         پريكارد قشري يا پارتيال: كه پريكارد احشايي توسط پريكارد قشري يا پارتيال پوشانده شده است

-    پريكارد قشري به عروق بزرگ، ديافراگم، جناق سينه و ستون فقرات متصل شده است و قلب را در قفسه صدري يا مدياستن نگهداري مي كند.

-         فضاي حاصل ما بين دو لايه پريكارد توسط مايه اي به حجم تقريباً 30 سي سي پر شده است.

-         اعمال پريكارد:

-         تسهيل حركات و ضربان قلب و جلوگيري از اصطكاك.

-         محافظت قلب از عفونت هاي ساختمانهاي مجاور نظير عفونت هاي مربوط به ريه ها مدياستن، مري و غيره.

حفرات قلب:

4 حفره قلب دو بخش چپ و راست سيستم پمپاژ را تشكيل مي دهند.

قلب راست:

از دهليز راست و بطن راست تشكيل شده است و خون كم اكسيژن را به داخل ريه ها براي اكسيژن گيري مجدد پمپ مي كند. دهليز راست خون بازگشتي بدن را از دورگ عمده دريافت مي كند:

-         وريد اجوف فوقاني كه خون سر، گردن، اندام فوقاني را به سمت قلب مي آورد.

-         وريد اجوف تحتاني كه خون اندام تحتاني را به قلب باز مي گرداند.

قلب چپ

از دهليز چپ و بطن چپ تشكيل شده است و وظيفه آن پمپاژ خون سرشار از اكسيژنه به داخل آئورت و گردش خون سيستميك مي باشد.

دهليز چپ خون اكسيژنه را گردش ريدي از طريق وريدهاي ريدي تحويل مي گيرد.

ضخامت هر يك از اين حفرات چهاركانه متناسب با فعاليت هر يك از ايشان است.

بطن راست در مقابل يك سيستم كم فشار (عروق ريوي) بايد منقبض شود در حالي كه بطن چپ بايد در مقابل يك سيستم پرفشار (عروق سيستميك) منقبض شود لذا ضخامت بطن چپ 5/1 تا 2 برابر بطن راست.

دهليز داراي ديواره اي نازك است چرا كه خون بازگشتي به هر دو دهليز داراي فشار اندكي است. در عوض، ديواره عضلات داراي ضخامت بيشتري است چرا كه بايد متحمل فشار سنگيني هنگام سيستول بشود.

از آن جايي كه موقعيت قرار گرفتن قلب در داخل قفسه صدري به صورت چرخشي و فضا است بطن راست از تمام حفرات قدامي تر قرار گرفته است و دهليز چپ خلفي ترين حفره چپ مي باشد. بطن چپ مسئول ضربة نوك قلب است.

دريچه هاي قلبي:

چهار دريچه قلب اجازةعبور خون از هر يك حفرات به حفرة ديگر تنها در يك جهت را مي دهند اين دريچه ها به طور منظم در هنگام انقباض و انبساط قلب باز و بسته مي شود و به دو گروه بزرگ تقسيم مي شوند دريچه هاي دهليزي بطني و دريچه هاي نيمه هلالي.

دريچه هاي دهليزي بطني:

دريچه هاي كه دهليزها و بطنها را از جدا هم جدا مي سازند. دريچه تريكوسپيد كه دهليز راست و بطن راست را از هم جدا مي سازد.دريچه متيرال يا بايكوسپيد كه دهليز چپ و بطن چپ را از هم جدا مي سازد.

دريچه هاي نيمه هلالي:

-         دريچه پولمونيك: حائل ما بين بطن راست و شريان پولموئر مي باشد.

-         دريچه آئورت: حائل مابين بطن چپ و شريان آئورت مي باشد.

عروق كرونر:

شريان كرونر از دو شاخه راست و چپ تشكيل شده است. شريانهاي كرونري از آئورت و بلافاصله بالاي كاسپ هاي دريچه آئورت جدا مي شود. احتياجات غذايي قلب بسيار زياد بوده و 80-70درصد اكسيژن موجود در خون را برداشت مي نمايد.

تغذيه خوني قلب توسط عروق كرونر انجام مي شود.

عضلات قلب:

عضلة قلب از بافت عضلاني ويژه اي تشكيل شده است از نقطه نظر ميكروسكوپيك عضله قلب از عضلات مخلطط تشكيل شده اما از لحاظ فيزيولوژيك مانند عضلات صاف عمل مي نمايد،

فيبرهاي عضله قلب در يك مجموعة منظم به نام سن سي شيوم قلبي دسته بندي مي شود اين هماهنگي باعث انقباض، انبساط موزون قلب مي شود.

فعاليت قلب:

سيستم هدايتي.

سلولهاي اختصاصي الكتريكي سيستم هدايتي عضلهاي قلب وظيفه توليد، هماهنگي و انتقال امواج الكتريكي را بر عهده دارند. نتيجه اين فعاليت الكتريكي همان فعاليت مكانيكي عضله قلب است كه باعث ايجاد برون ده قلبي و پمپاژ خون مي شود.

سه مشخصه فيزيولوژيك الكتريكي قلب به اين صورت طبقه بندي مي شود:

-         اتوماتيسيتي يا توانايي خود بخودي ايجاد ايمپالس الكتريكي

-         تحريك پذيري يا پاسخ به يك تحريك يا پالس الكتريكي

-         قابليت هدايت محرك يا پالس الكتريكي از يك سلول به سلول بعدي.

گره سينوسي دهليزي (SANODE):

اين گره فعاليت پيشاهنگ قلب را به عهده دارد. مكان آن بلافاصله در مدخل ورودي وريد اجوف فوقاني به داخل دهليز راست قرار دارد. گره پيشاهنگ يا گره سينوسي دهليزي به طور طبيعي ضربان 100-60 در دقيقه را توليد مي نمايد. اين سرعت توسط شرايط متابوليك خاص بدن قابل تغيير و تاثير پذيري است.

پالسهاي الكتريكي كه توسط گره سينوسي دهليزي ايجاد شده است باعث تحريك الكتريكي و انقباض خود بخود دهليز نيز مي شود پس از آن امواج الكتريكي به گرة دهليزي بطني يا AVNODE مي رسد. AVNODE درست در بالاي دريچه تريكوپسيد در ديواره دهليز راست قرار دارد. نقش اين گره جمع آوري امواج الكتريكي و تاخير مختصر در انتقال آن به بطنها مي باشد. امواج الكتريكي از اين به بعد توسط يك شاخه از سلولهاي الكتريكي به نام دسته هيس به سمت بدنة دو بطن چپ و راست منتقل مي شود. سپس امواج به فيبرهاي تمايز يافته ديگري به نام پوركنژ منتقل مي شود.

 سيكل قلبي:

سيكل قلبي با سيستول (انقباض بطني) آغاز مي شود. فشار داخل بطن بسرعت بالا مي رود و باعث بسته شدن دريچه هاي دهليزي بطني مي شود در نتيجه خون بشكل طبيعي وارد آئورت و پولمونر شده و از پس زدن خون به داخل دهليزها جلوگيري مي شود. خروج خون ابتدا با سرعت و شدت بيشتري در خلال سيستول صورت مي پذيرد و سپس بتدريج كم مي شود. در انتهاي سيستول فشار داخل بطن راست و چپ بسرعت كاهش مي يابد. اين نزول فشار باعث بسته شدن دريچه هاي نيمه هلالي مي گردد. اين تغييرات مقدمه اي براي شروع دياستول است.

در خلال دياستول خون وريه‌ي به داخل دهليزها و پس از آن از خلال دريچه هاي دهليزي و بطني به بطن ها وارد مي شود. در انتهاي دياستول عضلة دهليز توسط محرك الكتريكي كه از گره سينوسي دهليزي ايجاد مي شود دچار انقباض مي شود. و متعاقب رسيدن تحريك الكتريكي به بطن ها سيستول بطني آغاز مي شود.

برون ده قلبي:

ميزان خون پمپاژ شده توسط بطن ها را در جريان هر سيكل قلبي در يك دقيقه را گويند.

در يك فرد بالغ در حدود 5 ليتر در دقيقه مي شود.

برون ده قلبي از معادله حجم ضربه اي ضربدر تعداد ضربان قلب در دقيقه بدست مي آيد. بنابراين برون ده قلبي از تغييرات ضربان قلب و حجم ضربه اي تاثير مي پذيرد.

پيشرفت سن و تغييرات قلبي:

تغييرات ساختماني و فيزيولوژيك قلبي با پيشرفت سن بوضوح مشاده مي شود.

مطالعات نشان مي دهد تغييرات قلب با پيشرفت سن توان فعاليت هاي معمول فرد را نگهداري مي كند اما براي فعاليت هاي فيزيكي (ورزش) يا هيجان سنگين وي را دچار كمبود مي نمايد.

در يك فرد مسن كه كمتر به فعاليت مي پردازد حجم بطن چپ كوچكتر و دچار آتروفي مي شود. همچنين با پيشرفت سن الاستيسيته و قطر آئورت كمتر مي شود.

از سوي ديگر ضخامت و سفتي دريچه هاي قلبي و بافت همبند گره هاي A.V.S.A افزايش مي يابد. اين تغييرات باعث كاهش قدرت انقباضي قلب و زمان سيستول را طولاني تر مي كند.

بنابراين فعاليت هاي شديد فيزيكي يا رواني در افراد مسن بخوبي از نظر قلبي قابل تطبيق نيست. پس در بسياري از بيماران فعاليت سنگين به طور نسبي يا درجاتي از نارسايي قلب توام مي شود.

تفاوت جنس و تغييرات قلبي

در مقايسه با قلب مردان، قلب زنان كوچكتر است؛ وزن آن كمتر و عروق كرونرش كوچكتر مي باشد. به علت كوچك بودن غروق كرونر فرآيند انسداد در عروق كرونر نيز به راحتي انجام مي پذيرد.

تفاوت ديگر مربوط به هورمون هاي زنانه است. زنان به علت وجود اثرات محافظتي استروژن كمتر در معرض ايجاد و پيشرفت بيماريهاي عروق كرونر قرار دارند.

مطالعات نشان مي دهد استروژن باعث تاثير بر سطح كلسترول، افزايش HDL و كاهش D و بهبود جريان خون مي شود، اين تغييرات مفيد بعد از يائسكي كم مي شود. به طوري كه زنان بعد از يائسگي شيوع بيماريهاي عروق كروز مشابه مردان مي شود.

عروق Vessels

عروق مجازي هستند كه در آنها خون جريان دارد اين مجاري شامل شريانها، وريه‌ها و مويرگ ها مي باشد. ساختمان شريانها و وريه‌ها با يكديگر تفاوت اساسي دارد. به طوريكه شريان ها مجاري هستند كه خون با فشار در آنها جريان دارد و وريه‌ها مجاري هستند كه خون با سرعت و فشار كم در آنها جريان دارد.

علاوه بر آن وريه‌ها مجاري ذخيره كننده خون در بدن هستند. جدار شريان ها قطور تر بوده بافت عضلاني و الياف الاستيك بيشتري دارند. جدار وريد نازكتر، با لومن وسيعتر و بافت عضلاني كمتر است.

منابع و ماخذ:

-         پرستاري داخلي – حراجي مترجم دكتر محسن كفاشي مروت گيتي

-         آناتومي عمومي          مولف:پروفسور حسين حكمت