مقدمه:

سيب از فرآورده هاي ميوه هايي است كه بشر از دوران ماقبل تاريخ و شروع دوران كشت و زرع شناخته و مورد استفاده قرار داده است. در حال حاضر حدود 35 گونه مختلف از سيب در دنيا شناخته شده اند. بيشترين اين گونه ها (حدود 19 گونه) از نوع سيبهاي ميوه ريز (كوچك) يا زينتي هستند (Crabs). سيبهاي معمولي بيشتر از گونه هاي malus sylrestris , suualusهستند.

اهداف

تاريخچه و گسترش سيب در دنيا و اهميت اقتصادي آن

سيب از گونه هاي وحشي موجود در آسيا و اروپا به دست آمده است و قدمت كشت و پرورش آن به سالهاي ماقبل تاريخ مي رسد. سيب تا اين اواخر هيچ وقت به عنوان محصولي پول ساز و تجارتي تلقي نمي شد. اين وضع در اروپا نيز تا اواسط قرن 19 و اوايل قرن بيستم نيز وجود داشت. بعد از احداث راههاي جديد ارتباطي بين مراكز عمده توليد و بازارهاي مصرف و بالا رفتن قدرت خريد مردم و پي بردن به محسنات بهداشتي و غذايي آن، و بالاخره وجود آوردن صنايع تبديلي، سيب به صورت يك محصول عمده اقتصادي در جهان شناخته شد. در ايران اين تحول خيلي دير شروع شد. مناطق عمده توليد كننده سيب دنيا بين عرضهاي شعاعي و جنوبي 30-60 درجه قرار گرفته است به ترتيب اهميت از نظر توليد عبارتند از: چين، آمريكا، فرانسه و تركيه، بنابراين ما مي خواهيم به بررسي اهداف كشت سيب بپردازيم.

چكيده: ما مي خواهيم سيب را از لحاظ بهره برداري اقتصادي مورد مطالعه قرار دهيم. و چنانچه لازم باشد براي رشد ميوه سيب را بررسي كنيم ما بهره برداري سيب را در چند لحظه مورد مطالعه قرار داده ايم.

فرضيه: به نظر مي رسد بين بهره برداري اقتصادي سيب و استفاده بهينه از عوامل توليد رابطه وجود دارد.

خصوصيات درخت سيب

خواص گياه شناسي و اكولوژيكي:

درخت سيب از جمله درختان سردسيري معتدل و برگ ريز يا خزان كننده است بر حسب گونه ها بشره زيرين برگ كركدار مايل به سفيد و بشره فوقاني براق است. انواع كاشته شده شاخه هاي صاف دارد كه بر حسب ارقام، عمودي يا مايل يا نرم و آويزان هستند. بعضي ارقام توليد تمايل زياد به پاجوش دادن دارند. رنگ پوست شاخه هاي ارقام گوناگون از زرد تا قرمز متغير و اكثراً قهوه اي است تاج درخت متنوع است. در بعضي ارقام چتري و تو هم در بعضي ديگر باز و كم شاخه، پرمي، مستطيلي، استوانه اي با شاخه هاي عمودي موازي يا بينابين. تنه بعد از 7-8 سال اول داراي نسج سوبريني (چوب پنبه اي) مخطط و ناصاف مي شود. اگر در سنين جواني از پوست تنه مراقبت لازم به عمل نيايد، در اغلب مناطق مخصوصاً در شرايط جوي صاف و خشك در جهت جنوب غربي دچار سوختگي مي شود، كه منجر به پوست انداختن و ظاهر شدن چوب دروني مي شود. معمولاًٌ از سنين 4-5 سالگي به تدريج در قسمتهاي پاييني شاخه هاي اصلي شروع به توليد شاخه هاي عمودي كوتاهي مي كند كه روي آنها جوانه هاي گل ظاهر مي شود. سيب از نظر زمان گل كردن در گروه سوم ميوه هاي سردسيري قرار مي گيرد و بعد از گيلاس و تقريباً همزمان با گلابي گل مي كند. ريشه نيز بر حسب گونه ها و ارقام از رشد و فرم متفاوتي برخودار است. جوانه هاي درخت سيب به دو نوع برگي و گل تقسيم مي شوند. رنگ گلهاي ارقام گوناگون متفاوت است.

طعم ميوه:

طعم ميوه سيب بيشتر از ساير ميوه هاي تحت تاثير شرايط محيط قرار دارد. حرارت در دوران نمو ورسيدن آن موثر است. سيبهاي پاييزه و زمستانه در مناطق ييلاقي و خنك بهترين طعم و نسخ خود را پيدا مي كنند. مرغوبترين سيبهاي اين گروه مخصوص مناطق مرتفع و ييلاقي است. مثل دماوند ، سميرم، دامنه هاي سهند و سبلان و كوهپايه هاي بينالود مشهد و ساير مناطق مشابه.

اگر اين قبيل سيبها را در جلگه اي گرم كه حرارت در طول تابستان از 35 درجه به مدت طولاني تجاوز مي كند بكارند، كيفيت و عطر و طعم خود را به مقدار زيادي از دست خواهد داد. غير از دماي محيط، عنصر ازت نيز در كيفيت و طعم سيب اثر دارد. زيادي ازت در زمان نزديك به رسيدن سيب موجب تشديد خاصيت ريزش ميوه در ارقامي، كه طبيعتاً چنين عاداتي دارند مي شود.

رنگ ميوه:

ارقام گوناگون سيب داراي درجاتي از رنگهاي زرد، (كرم، زرد، شيري سبز روشن) يا قرمز و يا مخلوطي از هر دو، به صورت يكدست يا رگه رگه كه روي متن كرم يا زرد يا سفيد هستند. عامل رنگ از نظر تجاري در قيمت ميوه سيب عامل مهمي محسوب مي شود. در اكثر سيبهاي خوش رنگ قرمز بهتر به فروش مي رسند.

محيط پرورشي

شرايط اقليمي:

سيب درختي سردسيري، برگ ريز يا خزان كننده است (Decldiois)، بنابراين به طور طبيعي در اقليم سرد و معتدله در هر دو نيكرة شمالي و جنوبي كاشته مي شود. سيب امروزه بيشترين سطح كشت را در اين بين انواع ميوه ها بدست آورده است و در حدود 35672000 تن محصول توليد مي شود.

در بين عوامل متعدد محيط زيست، (اما مهترين فاكتور تعيين كننده است چون كنترل انسان روي روي دماي محدود بسيار محيط است، بنابراين باغدار بايد با توجه به شرايط طبيعي منطقه، ارقامي را كه با شرايط خاص منطقه حداكثر سازگاري را دارند انتخاب كند.

عناصر معدني مورد نياز درختان سيب:

درخت سيب مثل ساير درختان ميوه به كليه مواد معدني 13 گانه كه از خاك به صورت محلول در آب بايد جذب شود نياز دارد.

ازت: ازت يكي از مهمترين تركيبات نسوخ گياهي و سلولهاي آنهاست. اين عنصر ماده تركيبي انواع پروتئينهاي گياهي است و در پروتوپلاسم زندة تمام سلولها وجود دارد.

به همين دليل سبب نياز درختان به ازت از همه عناصر ديگر بيشتر است.

به طور متوسط مقدار ازت لازم براي يك هكتار سيب بارور كامل را حدود 100 كيلو خالص مي گيرند كه معادل است با 500 كيلو كود سولفات دامونيم 20 درصد.

فسفر: يكي ديگر از عناصر مهم مورد نياز درختان سيب فسفر است. ميزان فسفر مورد نياز درمقايسه با ازت به مراتب كمتر و معادل  الي  آن يعني تقريباً حدود 6 تا 10 كيلو فسفات  در هكتار براي يك باغ سيب بارور است.

روي (ZN): يكي از عناصر ضروري حيات سالم درختان است كه به مقدار اندكي مورد نياز است. يك باغ 5-6 هكتاري سيب با درختان بزرگ و بارور فقط حدود  كيلو روي در سال مصرف مي كند.

آهن (Fe): ذارت عنصر آهن در داخل كلروپلاست ها قرار گرفته اند و علاوه بر مشاركت در ساختن كلروفيل به احتمال قوي مثل ساير عناصر قليل فلزي، در تركيبات آنزيمها نيز دخيل هستند. نياز درخت سيب به آهن 10 تا 20 برابر نياز آنها به روي يا مس است.

مس (Cu): مقدار آن به مراتب كمتر از روي است.

بر (B): نياز درخت به اين عنصر نيز كم و حدود 500 گرم در سال براي يك باغ 5 هكتار است.

منيزيم (Mg): منيزم از عناصري است كه در تركيب كفروفيل وجود دارد.

منگنز (Mz): اين عنصر با اينكه بسيار كم مورد نياز است اگر كمبودي داشته باشد موجب تقليل فعاليت برگها مي شود.

كلسيم (Ca): مورد استفاده كلسيم بيشتر در نسوج انتهايي ريشه ها و شاخه ها و در نسج ريتم است.

سديم (Na): اين عنصر جزو عناصر ضروري به حساب نمي آيد و زيادي آن مضر است و موجب قليايي شدن خاك مي شو.

موليبدنوم (Mo): مقدار بسيار كم، حدود  كيلو بريا يك لانج بارور 5 هكتاري كافي است.

متوسط بعضي از عناصر مهم در ميوه سيب به اين شرح است.

N: 05/1 پودر در 1000 پودر ميوة تازه

K: 04/1 پودر در 1000 پودر ميوة تازه

P: پودر در 1000 پودر ميوة تازه

S: پودر در 1000 پودر ميوة تازه

Fe: پودر در 1000 پودر ميوة تازه

Ca: پودر در 1000 پودر ميوة تازه

Mg: 875/8 درصد در كل وزن خاكستر ميوه.

توليد و تكثير درختان سيب

در كشورهاي مترقي و پيشرفته از نظر باغداري موسساتي به وجود آورده اند، كه تحت ضوابط و مقرارت نسخ كه از طرف وزرات كشاورزي دقيقاً كنترل مي شود نهالهاي مثمر و غير مثمر و زينتي را توليد مي كند و با استانداردهاي معين در اختيار باغداران قرار مي دهند. خريداران اطمينان دارند كه نهال دريافتي آنها از هر حيث مورد اطمينان و كاملاً سالم و عاري از امراض ويروسي و حتماً از رقم مورد نظر است. ولي متاسفانه در كشور ما هنوز به اين مساله مهم كه پايه باغها و توليد آينده آنها را تشيكل مي دهد توجه چنداني نمي شود. موسسات توليد نهال بسته به انصاف و فرهنگ شخصي انواع نهالها را با تكنيك عقب مانده در معرض فروش مي گذارند هيچ قانوني يا ضابطه اي وجود ندارد كه بتوان كار اين مراكز توليد نهال را كنترل كرد. بسارقمي را به اسمي ديگر مي فروشند، يا نهالها به انواع امراض ريشه اي يا ويروسي آلوده هستند و دانسته و ندانسته در دسترس عامه قرار مي گيرند و بدين ترتيب امراض در سطح كشور منتشر مي شود، كه بايد مبلغ هنگفتي براي مبارزه با آنها صرف شود، و سرمايه گذاري باغداران و زحمات چندين ساله آنها برود.

ايجاد باغ مادر براي تامين نياز به ارقام مرغوب و مطمئن

در قطعه زمين با خاك شن و رسي، قابل نفوذ و حاصلخيزي و غني از مواد غذايي و هوموسي با تحت الارضي سالم و زهكش خوب، مي توان به ايجاد باغ مادري از پايه هاي مورد نظر پرداخت.

باغهاي متراكم يا پاكوتاه

باغهاي وسيع با رديفهاي منظم، به صورت فشرده (باغهاي با درختان پاكوتاه) آخرين پديده باغداري جديد، فاصله بسيار زيادي با باغهاي شبيه خود در قرون وسطي و حتي اوايل قرني كه هستيم پيدا كرده اند. ارقامي انتخابي و پرورش شده اند كه داراي حداكثر خواص مطلوب از يك واريته هستند. نگهداري، پرورش، برداشت، انبار كردن، توزيع و فروش يا تبديل ميوه به محصولات گوناگون علم گسترده را تشكيل مي دهد.

عمليات زراعي لازم در باغهاي پاكوتاه

از نظر آبياري و تغذيه اختلاف عمده اي بين باغهاي استاندارد با باغهاي پاكوتاه وجود ندارد. در هر دو سيستم بايد عمليات باغداري از قبيل كودريزي، سمپاشي، علف بري، پاجوش گيري و غيره انجام مي گيرد. مهمترين عملياتي كه طرز اجراي آن در سيستم باغهاي پاكوتاه با اغلب باغهاي استاندارد فرق دارد، مسئله پرس درختان است. البته فاصله كاشت و تعداد درخت در واحد سطح نيز در دو سيستم تفاوت دارد.

در طول مدت بهره برداري از باغهاي پرتراكم پاكوتاه، به علت كثرت نهالهايي كه بايد در واحد سطح كاشته شوند و لزوم قيم گذاري با بستن به سيم وجود ندارد هزينه احداث باغ نسبت به باغهاي سنتي معمولي، كه تعداد درختان كمتر است و به قيم دائمي نياز ندارد، بيشتر است. ولي بايد توجه داشت كه اين سرمايه گذاري سنگين در ابتداي كار، اگر باغ با اسلوب صحيح احداث و اداره شود، زودتر از باغهاي سنتي بر مي گردد. اگر از اين باغها مراقبت كلي به عمل آيد، بر خلاف تصور عامه، عمر بهره برداري نيز به قدر كفايت طولاني خواهد بود. اين مساله با توجه به بالا رفتن روز افزون قيمت زمين زراعي و سود سرمايه بسيار مهم است. در سالهاي اول احداث باغ، مقدار محصول و درآمد خالص در باغهاي پاكوتاه پرتراكم خيلي بيشتر از باغهاي استاندارد است. همچنين در طول بهره برداري، قيمت تمام شدة يك جعبه سيب به مراتب كمتر است.

به طور كلي در درختان پاكوتاه، عده كارگران براي توليد يك جعبه محصول به مراتب، كمتر از باغهاي معمولي است.

اين نتيجه به خاطر ارزان تمام شدن عملياتي كه به كارگر نياز دارند مانند پرس و چيدن، سمپاشي است. درآمد خام باغ نيز ده سالة اول ارتباط نزديك با تعداد درختان دارد. (جدول زير)

سرمايه اوليه براي ايجاد باغ و درآمد انباشته در طول ده سال اوليه زمين منظور شده است.

به طوري كه از جدول فوق معلوم است درآمد خالص سپس از وضع مخارج اوليه بر تراكم درخت در واحد سطح افزوده مي شود:

در تراكم معادل 1484 دلار و در تراكم خيلي زايد 49652 دلار.

محسنات باغهاي پاكوتاه با تراكم زياد

1 – هزينه هرس بر حسب واحد وزن ميوه (100 عدد) به  تقليل مي يابد.

2 – مقدار سوم دفع آفات بر حسب وزن ميوه برداشت شده كم مي شود و هزينه عمليات تا حد 50% معمول مي رسد و در عين حال تاثير كار نيز بيشتر است.

3 – هزينه مكانيزم كمتر است، زيرا ماشين آلات كوچكتر و سبكتر كه ارزانتر است استفاده مي شود.

4 – كارگران، مخصوصاً كارگران خيلي جوان (بچه ها) و بازنشسته ها با مزد كمتري مي توانند همان كار كارگران گران قيمت را در اين باغها براي انجام عملياتي نظير چيدن و تنك كردن ميوه به خوبي انجام دهند و در نتيجه هزنيه كارگر كمتر مي شود.

5 – درصد ميوه هاي درجه يك در واحد سطح بيشتر است. مخصوصاً در ده سال اول عمر باغ اين خاصيت باعث مي شود كه باغدار خيلي زودتر سرماية خود را برگرداند و درآمد نسبتاً بيشتري به دست آورد.

6 – هزينه برداشت تا  معمول تقليل مي يابد.

7 – تعداد كارگران مورد نياز براي عمليات مثل تنك كردن، هرس، و چيدن كمتر است.

8 – در باغهاي كوچك خانوادگي و در باغچه هاي داخل شهرها، مي توان به تعداد كافي انواع مختلف درختان را پرورش داد و از آن بهره مند شد.

ارقام سيب

مشخصات ارقام سيب:

طبق مآخذ موجود متجاوز 6000 رقم سيب در تمام سطح كره زمين از شرق به غرب در نيمكره شمالي و جنوبي كاشته مي شود. البته اكثريت اين وارتيه ها جنبه محلي دارند و فقط از اهميت منطقه اي برخودارند. تعداد ارقام مصروف تجارتي كه معروفيت جهاني دارند شايد از 100 رقم تجاوز نكند. گستردگي هيچ كدام از ميوه ها به اندازه سيب در جهان نيست. در بين ارقام سيب فقط 7-8 رقم هستند كه در تمام كشورها كم و بيش كاشته مي شوند كه ارقام گوناگون سيب را مي توان چند نوع طبقه بندي كرد:

طبقه بندي اول از نظر تاريخ رسيدن است. از اين نظر آنها را به دو گروه عمدة سيبهاي تابستانه و سيبهاي زمستانه تقسيم مي كنند. اين طبقه بندي را به طور دقيق مي توان به گروههاي كوچكتر سيبهاي خيلي زودرس، سيبهاي تابستانه ميانه رس، سيبهاي پاينده و سيبهاي انباري زمستانه تقسيم بندي كرد.

طبقه بندي مهم ديگر با توجه به خواص ميوه از نظر مصرف آن است. طبق اين روش، دسته اي را سيبهاي تازه خوري يا دسر مي گويند كه به صورت تازه يا بلافاصه بعد از رسيدن، يا پس از مدتي نگهداري در انبار به حالت طبيعي به مصرف مي رسند.

گروه ديگر سيبهاي پختني يا صنعتي هستند. از اين نوع سيبها در صنايع تبديل مانند كمپوت، مربا، آب سيب، كنسانتره، سركه، و مشروبات خفيف الكي مثل سدر يا سايدر استفاده مي كنند حتي بعضي ارقام را خشك مي كنند. ممكن است ارقامي باشند كه واجد دو يا سه جنبه مصرفي مي باشند و چند گونه كار برداشته باشند. يعني هم به حالت تازه و خم براي كمپوت و مربا يا آبميوه گيري مناسب باشند.

مطالعات دقيقي در كشورهاي پيشرفته خارج و تا حدي در ايران از نظر تعيين خواص گوناگون ارقام سيب و انتخاب ارقام مناسب براي مصارف مختلف با توجه به شرايط محيط پرورشي به عمل آمده است.

تغييراتي كه مقارن رسيدن در ميوه رخ مي دهد.

هر رقم سيب در موقع رسيدن تغييراتي بارز را چه در ظاهر و چه در باطن خود نشان مي دهد. اولين تغيير مشهود رنگ آن است. انواع مختلف سيب اعم از قرمز يا زرد، در آخرين روزهاي عمر خود روي درخت رنگ عوض مي كنند و به بهترين رنگ خود در مي آيند. اين مسئله به خصوص در ارقام قرمز، كه رنگ عامل مهم بازار پسندي آنهاست، مورد نظر است. رنگ قرمز در ميوه ها عمدتاً در اثر تشكيل پيگماني به اسم آنتوسيانين به وجود مي آيد. عوامل موثر در تشكيل اين رنگريزه عبارتند از:

حرارت، مقدار مواد غذايي در دسترس درخت، رطوبت نسبي هوا در روزهاي نزديك به رسيدن، نور صافي هوا، خاصيت ذاتي رقم و سلامت برگها.

ريزش ميوه قبل از برداشت و امكان جلوگيري از آن

اغلب ارقام سيب در هفته هاي نزديك به زمان رسيدن كامل كم و بيش ريزش مي كنند. در بعضي ارقام اين ريزش زياد است و موجب ضايع شدن و يا تقليل قيمت قسمتي از محصول مي شود. دانشمندان جهت جلوگيري از اين پديده مطالعاتي انجام داده و بدين نتيجه رسيده اند كه دليل اين ريزش تشكيل پيش از موقع لايه جداكننده در دم ميوه است. اين لايه در اثر ترشح هورموني به نام آسبيسك اسيد به وجود مي آيد.

چيدن ميوه

بعد از اينكه زمان مطلوب رسيدن ميوه فرا رسيد، بايد هر چه سريعتر ميوه ها چيده شوند. تلف كردن وقت، حتي يك روز هم مهم است. تدارك به موقع مقدمات برداشت ضرورت قطعي دارد. لازم است با برنامه ريزي دقيق نيمه لوازم و وسايل اعم از كارگران و ابزار كار و مسئولين عمليات، قبل از وقت پيش بيني و آماده شود و تكليف و وظيفه بر فرد مشخص شده باشد، و آموزشهاي لازم داده شود، تا كار سريع و دقيق و صحيح انجام گيرد و به نتيجه مطلوب برسد. نظر به اينكه هزينة برداشت مهمترين رقم خرج باغ سيب را تشكيل مي دهد، بايد تمام سعي و كوشش مدير و كاركنان باغ معطوف به انجام دقيق و سريع و به موقع عمليات چيدن و حمل آن به سردخانه يا بازار فروش باشد، تا از ضايعات و تلفات پايين آمدن قيمت محصول جلوگيري شود. چند روز ديرتر يا زودتر چيدن محصول در باغهاي وسيع ممكن است رقم بزرگي از درآمد باغ را تقليل مي دهد. در دهة اخير گسترده اي در دانشگاهها و مراكز علمي دنيا به خصوص در امريكا روي سيستم پرس و روشهاي مديريت در باغهاي استاندارد و متراكم براي تقليل هزينه توليد به عمل آورده است.

دشمنان سيب

درخت سيب مثل هر موجود زنده دشمناني دارد كه از آن تغذيه و يا روي آن زندگي مي كنند، كه در اثر آنها ضايعات و صدماتي به درخت وارد مي شود. اين دشمنان ممكن است به ريشه، تنه، شاخه، برگ، جوانه و گل صدمه بزند يا مستقيماً محصول ميوه را مورد حمله قرار دهند. نتيجه در هر صورت، ضعيف شدن درخت و كم شدن درآمد خواهد بود. اي بسا، حاصل سالها زحمت و حرارت و صرف سرمايه در اثر اهمال يا جهل و ناداني مدت كمي از بين برود، و درختان دچار انحطاط و ضعف غير قابل جبراني شوند يا محصول يكسال ظرف چند روز از بين برود. دشمنان درختان ميوه از جمله سيب را مي توان به سه گروه عمده تقسيم كرد:

1 – گروه حشرات، كه شامل انواع حشرات مضرند كه به قسمتهاي مختلف درخت صدمه ميزنند.

2 – گروه امراض قارچي يا ويروسي يا باكتريايي، كه زير عنوان كلي امراض گياهي مي آيند.

3 – حيوانات خون گرم و كامل كه به نوعي به درختان آسيب مي رسانند.

بيماريهاي درختان سيب

بيماريها كه در اثر حملة قارچها، باكتريها و ويروسها به درختان سيب خسارت وارد مي كنند، مثل حشرات و آفات اكثراً با ساير درختان به خصوص درختان مثمر دانه دار مشترك است. عوامل بروز اين عوارض بر خلاف حشرات با چشم غير مسلح قابل ديدن نيستند و موقعي باغدار به وجود آنها پي مي برد كه خسارات به قسمتي از درخت اعمال از ريشه، ساقه، شاخه، برگ، گل و ميوه وارد شده است. در اينجا مهمترين بيماريها درختان سيب را معرفي مي كنيم.

1 – بيماريهاي قارچي

الف: بيماريهاي ريشه اي

ب: بيماريهاي روي تنه و شاخه ها

در اينجا لازم به تذكر است كه اكثر آفات و امراض را مي توان با رعايت اصول جهنمي متداول كه صحت آنها ثابت شده است از اثر بيندازيم يا كم اثر كنيم. اين اصول عبارتند از: رعايت صحيح آبياري، انجام آبياري، انجام صحيح و به موقع عملايت باغداري از قبيل شخم و برگدان علفهاي هرز، تقويت متعادل درختان، پرس و ترتيب درخت، رعايت بهداشت محيط و ابزار كار با ضد عفوني كردن محل زخمها و ادوات كار قيچي، چاقو در تهيه نهالهاي سالم با استفاده از روش گرفتن پيوندك فقط از درختان ما در گواهي شده انتخاب پايه هاي مناسب و مقاوم، انتخاب ارقام پيوندي مقاوم در مقابل عوارض طبيعي و آفات و امراض مناسب شرايط محل، انتخاب محل مناسب باغ از نظر توپوگرافي و مصون بودن از سرما و باد، آبياري به اندازه، چيدن ميوه با اسلوب صحيح و اجتناب از وارد آوردن ضربه و خراش به ميوه ها، و بالاخره رعايت بهداشت انبارها و كنترل ها و رطوبت آنها و انجام صحيح رقم بندي و بسته بندي و مراقبت در حمل و رسانيدن ميوه به بازارهاي فروش.

بازاريابي و فروش محصول

حاصل تمام زحمات و هزينه ها براي بدست آوردن محصول در باغ تجارتي، فروش محصول است. عرضه ميوه توليد شده به، صورت بازارپسند و باب طبع مشتري از اهم مطالبي است كه بر توليد كنندة امروزي مد نظر دارد. بسياري از باغ داران كشور ما عمدتاً از اين شاكي هستند كه قادر نيستند محصول خود را به نحو شايسته به بازار برسانند و بفروشند و در نتيجه متحمل خسارات زيادي مي شوند و از باغداري، به خصوص توليد سيب دلسرد هستند. با وضعي كه در مورد بازار سيب در چند ساله اخير، پيش آمده است. مسئله فروش و بازاريابي اهميت بيشتري يافته است. اقدام اخير دولت در بار كردن راه خروج مازاد ميوه به بازارهاي خارجي و تشويق صنايع به سيب مي تواند در حل معضل كمك كند. ولي در دنياي امروزي و در بازارهاي پررقابت خارجي، هر چقدر كيفيت محصولي خوب باشد، بدون رعايت دقيق ضوابط بسته بندي و رقم بندي و به دست آوردن شهرت نيك و اعتقاد نمي توان وارد شد.

روشهاي گوناگون فروش

فروش ميوه، بر حسب كشورها و عادات و رسوم محلي و نوع و كيفيت محصول، با روشهاي متعددي انجام مي گيرد.

فروش به كارخانه هاي تبديل ميوه: در كشورهاي صنعتي، كم كم مصرف عمدة ميوه هايي مثل سيب و مركبات، گلابي، هلو، گيلاس، و .... از طريق تبديل آنها به ساير محصولات غذايي مانند آب، كنسانتره، كمپوت، كنسرو، مربا و غيره انجام مي گيرد. به عبارت ديگر اين مراكز صنعتي خريداران عمدة انواع ميوه ها هستند.

بازارهاي كنار جاده: اين طرز فروش ميوه، به خصوص براي سيب، هنوز در ايران زياد متداول نشده است.

واسطه هاي فروش: همان طوري كه در كشور ما دلال و واسطه وجود دارد، در كشورهاي مترقي با سيستم پيشرفته بازاريابي نيز دلال و واسطة فروش ميوه هست. وجود افراد يا سازمانها براي مطالعات عمدة موسسات بزرگ ضرورت دارد. وجود اين واسطه ها از آن نظر لازم است كه در مجامع بزرگ جمعيتي با تعدد توليدكنندگان و مصرف كنندگان و صنايع و مراكز نگهداري و تبديل ميوه، ارتباط مستقيم بين باغدارها و مصرف كننده ها غير ممكن است.

آژانسهاي بازاريابي: شامل 1 – دلالهاي كميسيونه – جابه – مراكز فروش عمده – بروكرها – آكشن – خريد مستقيم از باغ – ماشينهاي خودكار فروش سيب

تبليغات و معرفي محصول:

تبليغ مبتني بر واقعيت و معرفي محصول، يكي از عوامل عمدة توفيق در بازاريابي محسوب مي شود. بهترين تبليغ براي باغداران اين است كه ثابت كند، كيفيت محصول او همان است كه ادعا مي كند و طرز بسته بندي و رقم بندي آن نيز جالب و تميز باشد.

شناساندن ارزش غذايي و بهداشتي سيب به عامة مردم از جمله تبليغات مفيدي است كه براي رونق دادن به بازار فروش سيب و تامين بهداشت عامه در دنيا انجام مي شود. سيب با داشتن مواد هيدروكربنه و املاح و ويتامينها و قند سالم به خصوص پكيتن، غذاي بسيار سالم و مفيدي است. انتشار نتيجة تحقيقات ممتد دانشمندان در مورد خواص ميوه ها به خصوص سيب، از نظر پايين نگهداشتن چربي خون، كم كردن خطرات سكته هاي قلبي، كه سيب به خاطر داشتن مقادير زياد پكتين به آن معروف است، بسيار مفيد است. در كشورهاي پيشرفته اطلاع مردم از اين واقعيات موجب بالا رفتن مصرف سرانه سيب شده است. بد نيست از يك بررسي كه در دانشگاه ميشيگان آمريكا در مورد روشن كردن منافع خوردن سيب در بين دانشجويان اين دانشگاه به عمل آمده است ذكري بكنيم:

طبق اين بررسي، دانشجوياني كه روزانه حداقل دو عدد سيب خورده بودند، در مقايسه با آنهايي كه اصلاً سيب نخورده بودند به مقياس زيادي از ناراحتيهاي از قبيل سردرد، هيجانات عصبي، استرسها، امراض پوستي، دردهاي رماتيسمي و اختلالات تنفسي در امان بودند. ساعات غيبت دانشجويان مصرف كننده سيب درمقايسه با ديگران 12 به 1 بود. يعني سيب خورها 12 بار كمتر از سيب نخورها غيبت داشتند. دندانپزشكان معتقدند خوردن يك سيب (گاز زدن) بعد از غذا كار مسواك و خمير دندان را مي كند. و در سلامتي لثه ها و تغذيه و ضد عفوني كردن دهان موثر است اين قبيل محسنات سيب كه براي اكثريت مردم اين كشور هنور نامعلوم است بايد تا تشكيل سمينارها و نشر و انتشار پوسترها و درج مقالات مرتب در مجلات و روزنامه ها و انتشار و سخنرانيها در تلويزيون و راديو فهمانده شود. همزمان با آن بايد در اصلاح وضع بازاريابي اقدام كاري كرد كه سيب به قيمت ارزان و فراوان در دسترس عامه قرار گيرد و سهم عمدة قيمت فروش رفته عايد باغدار شود تا به توليد آن و تامين نيازهاي جامعه تشويق شود.

نتايج و پيشنهادات:

آخرين علاج براي نجات سيب كاران

در حال حاضر صاحبان باغهاي سيب، همانطوري كه به آن اشاره شد، درگير مشكلات زيادي هستند، يكي از بهترين روشهاي كار، جهت نجات اين مردم، تشكيل تعاونيهاي توليد و اتحاديه سيب كاران است يعني باغداران و توليد كنندگان سيب در منطقه دور هم جمع شوند و تعاوني تشكيل بدهند. با كمك گرفتن از دولت هم از نظر فني و هم مالي، موسساتي در منطقه به وجود بياورند كه محصول همة اعضا را تحويل بگيرد و پس از رقم بندي در سردخانه هاي مجهز نگهداري و به موقع بعد از بسته بندي به بازارهاي داخلي و خارجي عرضه كنند. اين اتحاديه ها بايد سهامي باشند و ارقام سهام آنها متعقل به باغداران و توليد كنندگان باشد. اين موسسات مي توانند سردخانه مراكز رقم بندي و بسته بندي و حتي كارخانه هاي تبديلي باشند، تا قسمتي از محصول را كه قابل عرضه به صورت تازه نيست، بتواند به محصولات پرارزش ديگري تبديل كنند. همچنين اين شركتها مي توانند احتياجات اعضاي خود را به وسايل كار، با به وجود آوردن سرويسهاي سمپاشي عمومي باغها يا خريداري و تهيه سموم و كود ماشين آلات مورد نياز يا جعبه، به قيمتهاي مناسب و به موقع تامين كنند.

فهرست منابع:

سيب و پرورش آن – تاليف عباسعلي منيعي – (تهران): شركت انتشارات فني ايران 1380

كتاب F.F.GR و كتاب F.S.N

مباني علمي پرورش درختان ميوه – مولف مهندس عباسعلي رفيعي

فاجريا، ان، كا. 1992، افزايش عملكرد گياهان زراعي، مترجمين ا . هاشمي دزفولي، كوچكي و م. بنايان اول. انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد