مقدمه

شیر از لحاظ اندازه بدن و دم تقریبا مانند ببر است ولی از لحاظ داشتن رنگ یکنواخت گندمگون که بدون نوارهای تیره عرضی است با آن تفاوت می‌کند. در شیر در انتهای دم یک دسته موی سیاه ودر عقب گوش یک لکه سیاه وجود دارد و بین پهلوهای بدن با ناحیه شکم و سطح خارجی با سطح داخلی دستها و پاها اختلاف زیادی دیده نمی‌شود. در پهلوها و بالای گردن موهای بلند به صورت یال وجود دارد.

نرها از ماده‌ها بزرگتر هستند و در نرهای بالغ در بالای شانه تا بالای سر و روی گونه‌ها و پهلوهای گردن تا سینه موهای بلند یال مانند روئیده شده است. اندازه یال در نژادهای مختلف شیر متفاوت است. در شیر ایرانی یال کوتاهتر است. بچه‌های تازه متولد شده گاهی به رنگ یکنواخت هستند ولی اغلب در بالای بدن آنها لکه‌هایی دیده می‌شود. این لکهها بیشتر دنبال یکدیگر قرار گرفته و به شکل نوارهای عرضی در می‌آیند.

نحوه زندگی و تغذیه

شیر مانند سایر گوشتخواران در روز استراحت کرده و در شب بخصوص اوایل شب فعالیت می‌کند. از علفخواران بزرگ مانند خوک وحشی و گوزن و سایر سم‌داران اهلی مانند گاو و گاومیش تغذیه می‌کند. گاهی به انسان حمله‌ور می‌شود ولی معمولا برای دفاع از خود انسان را مورد حمله قرار می‌دهد. در حدود پنج سالگی کاملا بالغ می‌شوند. بعد از تولد بچه‌ها نرها مادر و بچه‌ها را ترک نمی‌کنند. دوران آبستنی در حدود ۱۰۵ تا ۱۱۲ روز است. بچه‌ها ۲ تا ۵ است. بچه‌ها معمولا با چشم بسته متولد می‌شوند و بعد از ۶ روز چشم باز می‌کنند. مدت تغذیه از شیر مادر در حدود ۳ ماه است.

پراکندگی در ایران

یکی از قدیمی‌ترین شرحی که درباره شیر ایران وجود دارد مربوط به کتاب نزهت‌القلوب است که در سال ۷۴۰ هجری بوسیله حمدالله مستوفی قزوینی تالیف شده است. در این کتاب نوشته شده است: مرغزار دشت ارژن بر کنار بحیره است که در آن صحرا است و در این محدوده بیشه است که در آن شیر شرزه بسیار باشد. طول این مرغزار دو فرسنگ و در عرض یک فرسنگ است. W.Ousley در سال ۱۸۱۹ ضمن اشاره به وجود شیر در جنوب ایران می‌نویسد که بوشهر به علت داشتن شیر زیاد به معدن شیر معروف بوده است. شیر در جنگلها و بیشه‌ها و نیزارها و بوته‌زارهای جنوب ایران از حوالی شیراز در فارس تا حدود کارون در خوزستان می‌زیسته است.

نژاد شیر ایرانی

این نژاد بوسیله تعدادی صفات از شیر آفریقایی تفاوت می‌کند. در جمجمه صندوق صماخ کمتر متورم بوده و ناحیه پس حدقه‌ای کوتاه‌تر و سوراخ جلوی حدقه‌ای معمولا بوسیله دیواره میانی به دو قسمت شده است. از لحاظ صفات خارجی دسته موهای انتهایی دم بلندترو دسته موهای بلند آرنج و ناحیه شکم نسبتا رشد بیشتر داشته و یال کوتاهتر است. موها بر حسب فصل ممکن است کوتاه و نرم یا بلند و ضخیم باشند. رنگ کلی بدن متغیر است و از گندمگون مخلوط با سرخی و سایه‌ای از سیاهی تا خاکستری با خاکستری نخودی و گاهی با سایه‌ای از نخودی مایل به سفید تغییر می‌کند. یال نیز ازلحاظ شکل رنگ متغیر است.

پراکندگی جهانی شیر ها

در جنگلهای گیر در کتیاور هندوستان ، نواحی استوایی آفریقا از سمالی لند تا سودان و تا جنوب غربی آفریقا دیده می‌شود.